॥ ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਾਹਾਭਾਰਤੇ ਉਦ੍ਯੋਗਪਰ੍ਵਣਿ ਪ੍ਰਜਾਗਰਪਰ੍ਵਣਿ ਵਿਦੁਰਵਾਕ੍ਯੇ ਚਤ੍ਵਾਰਿਂਸ਼ੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥
ਵਿਦੁਰ ਉਵਾਚ ।
ਯੋਭ੍ਯਰ੍ਥਿਤਃ ਸਦ੍ਭਿਰਸਜ੍ਜਮਾਨਃ
ਕਰੋਤ੍ਯਰ੍ਥਂ ਸ਼ਕ੍ਤਿਮਹਾਪਯਿਤ੍ਵਾ ।
ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰਂ ਯਸ਼ਸ੍ਤਂ ਸਮੁਪੈਤਿ ਸਂਤਮਲਂ
ਪ੍ਰਸਨ੍ਨਾ ਹਿ ਸੁਖਾਯ ਸਂਤਃ ॥ 1॥
ਮਹਾਂਤਮਪ੍ਯਰ੍ਥਮਧਰ੍ਮਯੁਕ੍ਤਂ
ਯਃ ਸਂਤ੍ਯਜਤ੍ਯਨੁਪਾਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਏਵ ।
ਸੁਖਂ ਸ ਦੁਃਖਾਨ੍ਯਵਮੁਚ੍ਯ ਸ਼ੇਤੇ
ਜੀਰ੍ਣਾਂ ਤ੍ਵਚਂ ਸਰ੍ਪ ਇਵਾਵਮੁਚ੍ਯ ॥ 2॥
ਅਨ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਚ ਸਮੁਤ੍ਕਰ੍ਸ਼ੇ ਰਾਜਗਾਮਿ ਚ ਪੈਸ਼ੁਨਮ੍ ।
ਗੁਰੋਸ਼੍ਚਾਲੀਕ ਨਿਰ੍ਬਂਧਃ ਸਮਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਹਤ੍ਯਯਾ ॥ 3॥
ਅਸੂਯੈਕ ਪਦਂ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਰਤਿਵਾਦਃ ਸ਼੍ਰਿਯੋ ਵਧਃ ।
ਅਸ਼ੁਸ਼੍ਰੂਸ਼ਾ ਤ੍ਵਰਾ ਸ਼੍ਲਾਘਾ ਵਿਦ੍ਯਾਯਾਃ ਸ਼ਤ੍ਰਵਸ੍ਤ੍ਰਯਃ ॥ 4॥
ਸੁਖਾਰ੍ਥਿਨਃ ਕੁਤੋ ਵਿਦ੍ਯਾ ਨਾਸ੍ਤਿ ਵਿਦ੍ਯਾਰ੍ਥਿਨਃ ਸੁਖਮ੍ ।
ਸੁਖਾਰ੍ਥੀ ਵਾ ਤ੍ਯਜੇਦ੍ਵਿਦ੍ਯਾਂ ਵਿਦ੍ਯਾਰ੍ਥੀ ਵਾ ਸੁਖਂ ਤ੍ਯਜੇਤ੍ ॥ 5॥
ਨਾਗ੍ਨਿਸ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਪ੍ਯਤਿ ਕਾਸ਼੍ਠਾਨਾਂ ਨਾਪਗਾਨਾਂ ਮਹੋਦਧਿਃ ।
ਨਾਂਤਕਃ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਾਂ ਨ ਪੁਂਸਾਂ ਵਾਮਲੋਚਨਾ ॥ 6॥
ਆਸ਼ਾ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਹਂਤਿ ਸਮ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਿਮਂਤਕਃ
ਕ੍ਰੋਧਃ ਸ਼੍ਰਿਯਂ ਹਂਤਿ ਯਸ਼ਃ ਕਦਰ੍ਯਤਾ ।
ਅਪਾਲਨਂ ਹਂਤਿ ਪਸ਼ੂਂਸ਼੍ਚ ਰਾਜਨ੍ਨ੍
ਏਕਃ ਕ੍ਰੁਦ੍ਧੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹਂਤਿ ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰਮ੍ ॥ 7॥
ਅਜਸ਼੍ਚ ਕਾਂਸ੍ਯਂ ਚ ਰਥਸ਼੍ਚ ਨਿਤ੍ਯਂ
ਮਧ੍ਵਾਕਰ੍ਸ਼ਃ ਸ਼ਕੁਨਿਃ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਿਯਸ਼੍ ਚ ।
ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧੋ ਜ੍ਞਾਤਿਰਵਸਨ੍ਨੋ ਵਯਸ੍ਯ
ਏਤਾਨਿ ਤੇ ਸਂਤੁ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹੇ ਸਦੈਵ ॥ 8॥
ਅਜੋਕ੍ਸ਼ਾ ਚਂਦਨਂ ਵੀਣਾ ਆਦਰ੍ਸ਼ੋ ਮਧੁਸਰ੍ਪਿਸ਼ੀ ।
ਵਿਸ਼ਮੌਦੁਂਬਰਂ ਸ਼ਂਖਃ ਸ੍ਵਰ੍ਣਂ ਨਾਭਿਸ਼੍ਚ ਰੋਚਨਾ ॥ 9॥
ਗ੍ਰੁਰੁਇਹੇ ਸ੍ਥਾਪਯਿਤਵ੍ਯਾਨਿ ਧਨ੍ਯਾਨਿ ਮਨੁਰਬ੍ਰਵੀਤ੍ ।
ਦੇਵ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਪੂਜਾਰ੍ਥਮਤਿਥੀਨਾਂ ਚ ਭਾਰਤ ॥ 10॥
ਇਦਂ ਚ ਤ੍ਵਾਂ ਸਰ੍ਵਪਰਂ ਬ੍ਰਵੀਮਿ
ਪੁਣ੍ਯਂ ਪਦਂ ਤਾਤ ਮਹਾਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ ।
ਨ ਜਾਤੁ ਕਾਮਾਨ੍ਨ ਭਯਾਨ੍ਨ ਲੋਭਾਦ੍
ਧਰ੍ਮਂ ਤ੍ਯਜੇਜ੍ਜੀਵਿਤਸ੍ਯਾਪਿ ਹੇਤੋਃ ॥ 11॥
ਨਿਤ੍ਯੋ ਧਰ੍ਮਃ ਸੁਖਦੁਃਖੇ ਤ੍ਵਨਿਤ੍ਯੇ
ਨਿਤ੍ਯੋ ਜੀਵੋ ਧਾਤੁਰਸ੍ਯ ਤ੍ਵਨਿਤ੍ਯਃ ।
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾਨਿਤ੍ਯਂ ਪ੍ਰਤਿਤਿਸ਼੍ਠਸ੍ਵ ਨਿਤ੍ਯੇ
ਸਂਤੁਸ਼੍ਯ ਤ੍ਵਂ ਤੋਸ਼ ਪਰੋ ਹਿ ਲਾਭਃ ॥ 12॥
ਮਹਾਬਲਾਨ੍ਪਸ਼੍ਯ ਮਨਾਨੁਭਾਵਾਨ੍
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ੍ਯ ਭੂਮਿਂ ਧਨਧਾਨ੍ਯ ਪੂਰ੍ਣਾਮ੍ ।
ਰਾਜ੍ਯਾਨਿ ਹਿਤ੍ਵਾ ਵਿਪੁਲਾਂਸ਼੍ਚ ਭੋਗਾਨ੍
ਗਤਾਨ੍ਨਰੇਂਦ੍ਰਾਨ੍ਵਸ਼ਮਂਤਕਸ੍ਯ ॥ 13॥
ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਪੁਤ੍ਰਂ ਦੁਃਖਪੁਸ਼੍ਟਂ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾ
ਉਤ੍ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਯ ਰਾਜਨ੍ਸ੍ਵਗ੍ਰੁਰੁਇਹਾਨ੍ਨਿਰ੍ਹਰਂਤਿ ।
ਤਂ ਮੁਕ੍ਤਕੇਸ਼ਾਃ ਕਰੁਣਂ ਰੁਦਂਤਸ਼੍
ਚਿਤਾਮਧ੍ਯੇ ਕਾਸ਼੍ਠਮਿਵ ਕ੍ਸ਼ਿਪਂਤਿ ॥ 14॥
ਅਨ੍ਯੋ ਧਨਂ ਪ੍ਰੇਤਗਤਸ੍ਯ ਭੁਂਕ੍ਤੇ
ਵਯਾਂਸਿ ਚਾਗ੍ਨਿਸ਼੍ਚ ਸ਼ਰੀਰਧਾਤੂਨ੍ ।
ਦ੍ਵਾਭ੍ਯਾਮਯਂ ਸਹ ਗਚ੍ਛਤ੍ਯਮੁਤ੍ਰ
ਪੁਣ੍ਯੇਨ ਪਾਪੇਨ ਚ ਵੇਸ਼੍ਟ੍ਯਮਾਨਃ ॥ 15॥
ਉਤ੍ਸ੍ਰੁਰੁਇਜ੍ਯ ਵਿਨਿਵਰ੍ਤਂਤੇ ਜ੍ਞਾਤਯਃ ਸੁਹ੍ਰੁਰੁਇਦਃ ਸੁਤਾਃ ।
ਅਗ੍ਨੌ ਪ੍ਰਾਸ੍ਤਂ ਤੁ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਕਰ੍ਮਾਨ੍ਵੇਤਿ ਸ੍ਵਯਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥ 16॥
ਅਸ੍ਮਾਲ੍ਲੋਕਾਦੂਰ੍ਧ੍ਵਮਮੁਸ਼੍ਯ ਚਾਧੋ
ਮਹਤ੍ਤਮਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਹ੍ਯਂਧਕਾਰਮ੍ ।
ਤਦ੍ਵੈ ਮਹਾਮੋਹਨਮਿਂਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ
ਬੁਧ੍ਯਸ੍ਵ ਮਾ ਤ੍ਵਾਂ ਪ੍ਰਲਭੇਤ ਰਾਜਨ੍ ॥ 17॥
ਇਦਂ ਵਚਃ ਸ਼ਕ੍ਸ਼੍ਯਸਿ ਚੇਦ੍ਯਥਾਵਨ੍
ਨਿਸ਼ਮ੍ਯ ਸਰ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤੁਮੇਵਮ੍ ।
ਯਸ਼ਃ ਪਰਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਸ੍ਯਸਿ ਜੀਵਲੋਕੇ
ਭਯਂ ਨ ਚਾਮੁਤ੍ਰ ਨ ਚੇਹ ਤੇਸ੍ਤਿ ॥ 18॥
ਆਤ੍ਮਾ ਨਦੀ ਭਾਰਤ ਪੁਣ੍ਯਤੀਰ੍ਥਾ
ਸਤ੍ਯੋਦਕਾ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਕੂਲਾ ਦਮੋਰ੍ਮਿਃ ।
ਤਸ੍ਯਾਂ ਸ੍ਨਾਤਃ ਪੂਯਤੇ ਪੁਣ੍ਯਕਰ੍ਮਾ
ਪੁਣ੍ਯੋ ਹ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ਨਿਤ੍ਯਮਂਭੋਂਭ ਏਵ ॥ 19॥
ਕਾਮਕ੍ਰੋਧਗ੍ਰਾਹਵਤੀਂ ਪਂਚੇਂਦ੍ਰਿਯ ਜਲਾਂ ਨਦੀਮ੍ ।
ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵਾ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਮਯੀਂ ਨਾਵਂ ਜਨ੍ਮ ਦੁਰ੍ਗਾਣਿ ਸਂਤਰ ॥ 20॥
ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਂ ਧਰ੍ਮਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਂ ਸ੍ਵਬਂਧੁਂ
ਵਿਦ੍ਯਾ ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਂ ਵਯਸਾ ਚਾਪਿ ਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਮ੍ ।
ਕਾਰ੍ਯਾਕਾਰ੍ਯੇ ਪੂਜਯਿਤ੍ਵਾ ਪ੍ਰਸਾਦ੍ਯ
ਯਃ ਸਂਪ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛੇਨ੍ਨ ਸ ਮੁਹ੍ਯੇਤ੍ਕਦਾ ਚਿਤ੍ ॥ 21॥
ਧ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਾ ਸ਼ਿਸ਼੍ਨੋਦਰਂ ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਪਾਣਿਪਾਦਂ ਚ ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾ ।
ਚਕ੍ਸ਼ੁਃ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੇ ਚ ਮਨਸਾ ਮਨੋ ਵਾਚਂ ਚ ਕਰ੍ਮਣਾ ॥ 22॥
ਨਿਤ੍ਯੋਦਕੀ ਨਿਤ੍ਯਯਜ੍ਞੋਪਵੀਤੀ
ਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯੀ ਪਤਿਤਾਨ੍ਨ ਵਰ੍ਜੀ ।
ਰੁਰੁਇਤਂ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਗੁਰਵੇ ਕਰ੍ਮ ਕੁਰ੍ਵਨ੍
ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ਼੍ਚ੍ਯਵਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾਤ੍ ॥ 23॥
ਅਧੀਤ੍ਯ ਵੇਦਾਨ੍ਪਰਿਸਂਸ੍ਤੀਰ੍ਯ ਚਾਗ੍ਨੀਨ੍
ਇਸ਼੍ਟ੍ਵਾ ਯਜ੍ਞੈਃ ਪਾਲਯਿਤ੍ਵਾ ਪ੍ਰਜਾਸ਼੍ ਚ ।
ਗੋਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਰ੍ਥੇ ਸ਼ਸ੍ਤ੍ਰਪੂਤਾਂਤਰਾਤ੍ਮਾ
ਹਤਃ ਸਂਗ੍ਰਾਮੇ ਕ੍ਸ਼ਤ੍ਰਿਯਃ ਸ੍ਵਰ੍ਗਮੇਤਿ ॥ 24॥
ਵੈਸ਼੍ਯੋਧੀਤ੍ਯ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨ੍ਕ੍ਸ਼ਤ੍ਰਿਯਾਂਸ਼੍ ਚ
ਧਨੈਃ ਕਾਲੇ ਸਂਵਿਭਜ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤਾਂਸ਼੍ ਚ ।
ਤ੍ਰੇਤਾ ਪੂਤਂ ਧੂਮਮਾਘ੍ਰਾਯ ਪੁਣ੍ਯਂ
ਪ੍ਰੇਤ੍ਯ ਸ੍ਵਰ੍ਗੇ ਦੇਵ ਸੁਖਾਨਿ ਭੁਂਕ੍ਤੇ ॥ 25॥
ਬ੍ਰਹ੍ਮਕ੍ਸ਼ਤ੍ਰਂ ਵੈਸ਼੍ਯ ਵਰ੍ਣਂ ਚ ਸ਼ੂਦ੍ਰਃ
ਕ੍ਰਮੇਣੈਤਾਨ੍ਨ੍ਯਾਯਤਃ ਪੂਜਯਾਨਃ ।
ਤੁਸ਼੍ਟੇਸ਼੍ਵੇਤੇਸ਼੍ਵਵ੍ਯਥੋ ਦਗ੍ਧਪਾਪਸ੍
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਦੇਹਂ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਾਨਿ ਭੁਂਕ੍ਤੇ ॥ 26॥
ਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣ੍ਯਸ੍ਯੈਸ਼ ਧਰ੍ਮਸ੍ਤਵੋਕ੍ਤੋ
ਹੇਤੁਂ ਚਾਤ੍ਰ ਬ੍ਰੁਵਤੋ ਮੇ ਨਿਬੋਧ ।
ਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ਰਾਦ੍ਧਰ੍ਮਾਦ੍ਧੀਯਤੇ ਪਾਂਡੁਪੁਤ੍ਰਸ੍
ਤਂ ਤ੍ਵਂ ਰਾਜਨ੍ਰਾਜਧਰ੍ਮੇ ਨਿਯੁਂਕ੍ਸ਼੍ਵ ॥ 27॥
ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰ ਉਵਾਚ ।
ਏਵਮੇਤਦ੍ਯਥਾ ਮਾਂ ਤ੍ਵਮਨੁਸ਼ਾਸਤਿ ਨਿਤ੍ਯਦਾ ।
ਮਮਾਪਿ ਚ ਮਤਿਃ ਸੌਮ੍ਯ ਭਵਤ੍ਯੇਵਂ ਯਥਾਤ੍ਥ ਮਾਮ੍ ॥ 28॥
ਸਾ ਤੁ ਬੁਦ੍ਦਿਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਪ੍ਯੇਵਂ ਪਾਂਡਵਾਨ੍ਰਪ੍ਤਿ ਮੇ ਸਦਾ ।
ਦੁਰ੍ਯੋਧਨਂ ਸਮਾਸਾਦ੍ਯ ਪੁਨਰ੍ਵਿਪਰਿਵਰ੍ਤਤੇ ॥ 29॥
ਨ ਦਿਸ਼੍ਟਮਭ੍ਯਤਿਕ੍ਰਾਂਤੁਂ ਸ਼ਕ੍ਯਂ ਮਰ੍ਤ੍ਯੇਨ ਕੇਨ ਚਿਤ੍ ।
ਦਿਸ਼੍ਟਮੇਵ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਮਨ੍ਯੇ ਪੌਰੁਸ਼ਂ ਤੁ ਨਿਰਰ੍ਥਕਮ੍ ॥ 30॥
॥ ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਾਹਾਭਾਰਤੇ ਉਦ੍ਯੋਗਪਰ੍ਵਣਿ ਪ੍ਰਜਾਗਰਪਰ੍ਵਣਿ ਵਿਦੁਰਵਾਕ੍ਯੇ ਚਤ੍ਵਾਰਿਂਸ਼ੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥ 40॥
ਇਤਿ ਵਿਦੁਰ ਨੀਤਿ ਸਮਾਪ੍ਤਾ ॥