॥ ଇତି ଶ୍ରୀମାହାଭାରତେ ଉଦ୍ୟୋଗପର୍ଵଣି ପ୍ରଜାଗରପର୍ଵଣି ଵିଦୁରଵାକ୍ୟେ ଚତ୍ଵାରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଵିଦୁର ଉଵାଚ ।
ୟୋଽଭ୍ୟର୍ଥିତଃ ସଦ୍ଭିରସଜ୍ଜମାନଃ
କରୋତ୍ୟର୍ଥଂ ଶକ୍ତିମହାପୟିତ୍ଵା ।
କ୍ଷିପ୍ରଂ ୟଶସ୍ତଂ ସମୁପୈତି ସଂତମଲଂ
ପ୍ରସନ୍ନା ହି ସୁଖାୟ ସଂତଃ ॥ 1॥
ମହାଂତମପ୍ୟର୍ଥମଧର୍ମୟୁକ୍ତଂ
ୟଃ ସଂତ୍ୟଜତ୍ୟନୁପାକ୍ରୁଷ୍ଟ ଏଵ ।
ସୁଖଂ ସ ଦୁଃଖାନ୍ୟଵମୁଚ୍ୟ ଶେତେ
ଜୀର୍ଣାଂ ତ୍ଵଚଂ ସର୍ପ ଇଵାଵମୁଚ୍ୟ ॥ 2॥
ଅନୃତଂ ଚ ସମୁତ୍କର୍ଷେ ରାଜଗାମି ଚ ପୈଶୁନମ୍ ।
ଗୁରୋଶ୍ଚାଲୀକ ନିର୍ବଂଧଃ ସମାନି ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟୟା ॥ 3॥
ଅସୂୟୈକ ପଦଂ ମୃତ୍ୟୁରତିଵାଦଃ ଶ୍ରିୟୋ ଵଧଃ ।
ଅଶୁଶ୍ରୂଷା ତ୍ଵରା ଶ୍ଲାଘା ଵିଦ୍ୟାୟାଃ ଶତ୍ରଵସ୍ତ୍ରୟଃ ॥ 4॥
ସୁଖାର୍ଥିନଃ କୁତୋ ଵିଦ୍ୟା ନାସ୍ତି ଵିଦ୍ୟାର୍ଥିନଃ ସୁଖମ୍ ।
ସୁଖାର୍ଥୀ ଵା ତ୍ୟଜେଦ୍ଵିଦ୍ୟାଂ ଵିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଵା ସୁଖଂ ତ୍ୟଜେତ୍ ॥ 5॥
ନାଗ୍ନିସ୍ତୃପ୍ୟତି କାଷ୍ଠାନାଂ ନାପଗାନାଂ ମହୋଦଧିଃ ।
ନାଂତକଃ ସର୍ଵଭୂତାନାଂ ନ ପୁଂସାଂ ଵାମଲୋଚନା ॥ 6॥
ଆଶା ଧୃତିଂ ହଂତି ସମୃଦ୍ଧିମଂତକଃ
କ୍ରୋଧଃ ଶ୍ରିୟଂ ହଂତି ୟଶଃ କଦର୍ୟତା ।
ଅପାଲନଂ ହଂତି ପଶୂଂଶ୍ଚ ରାଜନ୍ନ୍
ଏକଃ କ୍ରୁଦ୍ଧୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ହଂତି ରାଷ୍ଟ୍ରମ୍ ॥ 7॥
ଅଜଶ୍ଚ କାଂସ୍ୟଂ ଚ ରଥଶ୍ଚ ନିତ୍ୟଂ
ମଧ୍ଵାକର୍ଷଃ ଶକୁନିଃ ଶ୍ରୋତ୍ରିୟଶ୍ ଚ ।
ଵୃଦ୍ଧୋ ଜ୍ଞାତିରଵସନ୍ନୋ ଵୟସ୍ୟ
ଏତାନି ତେ ସଂତୁ ଗୃହେ ସଦୈଵ ॥ 8॥
ଅଜୋକ୍ଷା ଚଂଦନଂ ଵୀଣା ଆଦର୍ଶୋ ମଧୁସର୍ପିଷୀ ।
ଵିଷମୌଦୁଂବରଂ ଶଂଖଃ ସ୍ଵର୍ଣଂ ନାଭିଶ୍ଚ ରୋଚନା ॥ 9॥
ଗୃହେ ସ୍ଥାପୟିତଵ୍ୟାନି ଧନ୍ୟାନି ମନୁରବ୍ରଵୀତ୍ ।
ଦେଵ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୂଜାର୍ଥମତିଥୀନାଂ ଚ ଭାରତ ॥ 10॥
ଇଦଂ ଚ ତ୍ଵାଂ ସର୍ଵପରଂ ବ୍ରଵୀମି
ପୁଣ୍ୟଂ ପଦଂ ତାତ ମହାଵିଶିଷ୍ଟମ୍ ।
ନ ଜାତୁ କାମାନ୍ନ ଭୟାନ୍ନ ଲୋଭାଦ୍
ଧର୍ମଂ ତ୍ୟଜେଜ୍ଜୀଵିତସ୍ୟାପି ହେତୋଃ ॥ 11॥
ନିତ୍ୟୋ ଧର୍ମଃ ସୁଖଦୁଃଖେ ତ୍ଵନିତ୍ୟେ
ନିତ୍ୟୋ ଜୀଵୋ ଧାତୁରସ୍ୟ ତ୍ଵନିତ୍ୟଃ ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ଵାନିତ୍ୟଂ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠସ୍ଵ ନିତ୍ୟେ
ସଂତୁଷ୍ୟ ତ୍ଵଂ ତୋଷ ପରୋ ହି ଲାଭଃ ॥ 12॥
ମହାବଲାନ୍ପଶ୍ୟ ମନାନୁଭାଵାନ୍
ପ୍ରଶାସ୍ୟ ଭୂମିଂ ଧନଧାନ୍ୟ ପୂର୍ଣାମ୍ ।
ରାଜ୍ୟାନି ହିତ୍ଵା ଵିପୁଲାଂଶ୍ଚ ଭୋଗାନ୍
ଗତାନ୍ନରେଂଦ୍ରାନ୍ଵଶମଂତକସ୍ୟ ॥ 13॥
ମୃତଂ ପୁତ୍ରଂ ଦୁଃଖପୁଷ୍ଟଂ ମନୁଷ୍ୟା
ଉତ୍କ୍ଷିପ୍ୟ ରାଜନ୍ସ୍ଵଗୃହାନ୍ନିର୍ହରଂତି ।
ତଂ ମୁକ୍ତକେଶାଃ କରୁଣଂ ରୁଦଂତଶ୍
ଚିତାମଧ୍ୟେ କାଷ୍ଠମିଵ କ୍ଷିପଂତି ॥ 14॥
ଅନ୍ୟୋ ଧନଂ ପ୍ରେତଗତସ୍ୟ ଭୁଂକ୍ତେ
ଵୟାଂସି ଚାଗ୍ନିଶ୍ଚ ଶରୀରଧାତୂନ୍ ।
ଦ୍ଵାଭ୍ୟାମୟଂ ସହ ଗଚ୍ଛତ୍ୟମୁତ୍ର
ପୁଣ୍ୟେନ ପାପେନ ଚ ଵେଷ୍ଟ୍ୟମାନଃ ॥ 15॥
ଉତ୍ସୃଜ୍ୟ ଵିନିଵର୍ତଂତେ ଜ୍ଞାତୟଃ ସୁହୃଦଃ ସୁତାଃ ।
ଅଗ୍ନୌ ପ୍ରାସ୍ତଂ ତୁ ପୁରୁଷଂ କର୍ମାନ୍ଵେତି ସ୍ଵୟଂ କୃତମ୍ ॥ 16॥
ଅସ୍ମାଲ୍ଲୋକାଦୂର୍ଧ୍ଵମମୁଷ୍ୟ ଚାଧୋ
ମହତ୍ତମସ୍ତିଷ୍ଠତି ହ୍ୟଂଧକାରମ୍ ।
ତଦ୍ଵୈ ମହାମୋହନମିଂଦ୍ରିୟାଣାଂ
ବୁଧ୍ୟସ୍ଵ ମା ତ୍ଵାଂ ପ୍ରଲଭେତ ରାଜନ୍ ॥ 17॥
ଇଦଂ ଵଚଃ ଶକ୍ଷ୍ୟସି ଚେଦ୍ୟଥାଵନ୍
ନିଶମ୍ୟ ସର୍ଵଂ ପ୍ରତିପତ୍ତୁମେଵମ୍ ।
ୟଶଃ ପରଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ୟସି ଜୀଵଲୋକେ
ଭୟଂ ନ ଚାମୁତ୍ର ନ ଚେହ ତେଽସ୍ତି ॥ 18॥
ଆତ୍ମା ନଦୀ ଭାରତ ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥା
ସତ୍ୟୋଦକା ଧୃତିକୂଲା ଦମୋର୍ମିଃ ।
ତସ୍ୟାଂ ସ୍ନାତଃ ପୂୟତେ ପୁଣ୍ୟକର୍ମା
ପୁଣ୍ୟୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ନିତ୍ୟମଂଭୋଽଂଭ ଏଵ ॥ 19॥
କାମକ୍ରୋଧଗ୍ରାହଵତୀଂ ପଂଚେଂଦ୍ରିୟ ଜଲାଂ ନଦୀମ୍ ।
କୃତ୍ଵା ଧୃତିମୟୀଂ ନାଵଂ ଜନ୍ମ ଦୁର୍ଗାଣି ସଂତର ॥ 20॥
ପ୍ରଜ୍ଞା ଵୃଦ୍ଧଂ ଧର୍ମଵୃଦ୍ଧଂ ସ୍ଵବଂଧୁଂ
ଵିଦ୍ୟା ଵୃଦ୍ଧଂ ଵୟସା ଚାପି ଵୃଦ୍ଧମ୍ ।
କାର୍ୟାକାର୍ୟେ ପୂଜୟିତ୍ଵା ପ୍ରସାଦ୍ୟ
ୟଃ ସଂପୃଚ୍ଛେନ୍ନ ସ ମୁହ୍ୟେତ୍କଦା ଚିତ୍ ॥ 21॥
ଧୃତ୍ୟା ଶିଶ୍ନୋଦରଂ ରକ୍ଷେତ୍ପାଣିପାଦଂ ଚ ଚକ୍ଷୁଷା ।
ଚକ୍ଷୁଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେ ଚ ମନସା ମନୋ ଵାଚଂ ଚ କର୍ମଣା ॥ 22॥
ନିତ୍ୟୋଦକୀ ନିତ୍ୟୟଜ୍ଞୋପଵୀତୀ
ନିତ୍ୟସ୍ଵାଧ୍ୟାୟୀ ପତିତାନ୍ନ ଵର୍ଜୀ ।
ଋତଂ ବ୍ରୁଵନ୍ଗୁରଵେ କର୍ମ କୁର୍ଵନ୍
ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚ୍ୟଵତେ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାତ୍ ॥ 23॥
ଅଧୀତ୍ୟ ଵେଦାନ୍ପରିସଂସ୍ତୀର୍ୟ ଚାଗ୍ନୀନ୍
ଇଷ୍ଟ୍ଵା ୟଜ୍ଞୈଃ ପାଲୟିତ୍ଵା ପ୍ରଜାଶ୍ ଚ ।
ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ଶସ୍ତ୍ରପୂତାଂତରାତ୍ମା
ହତଃ ସଂଗ୍ରାମେ କ୍ଷତ୍ରିୟଃ ସ୍ଵର୍ଗମେତି ॥ 24॥
ଵୈଶ୍ୟୋଽଧୀତ୍ୟ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍କ୍ଷତ୍ରିୟାଂଶ୍ ଚ
ଧନୈଃ କାଲେ ସଂଵିଭଜ୍ୟାଶ୍ରିତାଂଶ୍ ଚ ।
ତ୍ରେତା ପୂତଂ ଧୂମମାଘ୍ରାୟ ପୁଣ୍ୟଂ
ପ୍ରେତ୍ୟ ସ୍ଵର୍ଗେ ଦେଵ ସୁଖାନି ଭୁଂକ୍ତେ ॥ 25॥
ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରଂ ଵୈଶ୍ୟ ଵର୍ଣଂ ଚ ଶୂଦ୍ରଃ
କ୍ରମେଣୈତାନ୍ନ୍ୟାୟତଃ ପୂଜୟାନଃ ।
ତୁଷ୍ଟେଷ୍ଵେତେଷ୍ଵଵ୍ୟଥୋ ଦଗ୍ଧପାପସ୍
ତ୍ୟକ୍ତ୍ଵା ଦେହଂ ସ୍ଵର୍ଗସୁଖାନି ଭୁଂକ୍ତେ ॥ 26॥
ଚାତୁର୍ଵର୍ଣ୍ୟସ୍ୟୈଷ ଧର୍ମସ୍ତଵୋକ୍ତୋ
ହେତୁଂ ଚାତ୍ର ବ୍ରୁଵତୋ ମେ ନିବୋଧ ।
କ୍ଷାତ୍ରାଦ୍ଧର୍ମାଦ୍ଧୀୟତେ ପାଂଡୁପୁତ୍ରସ୍
ତଂ ତ୍ଵଂ ରାଜନ୍ରାଜଧର୍ମେ ନିୟୁଂକ୍ଷ୍ଵ ॥ 27॥
ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉଵାଚ ।
ଏଵମେତଦ୍ୟଥା ମାଂ ତ୍ଵମନୁଶାସତି ନିତ୍ୟଦା ।
ମମାପି ଚ ମତିଃ ସୌମ୍ୟ ଭଵତ୍ୟେଵଂ ୟଥାତ୍ଥ ମାମ୍ ॥ 28॥
ସା ତୁ ବୁଦ୍ଦିଃ କୃତାପ୍ୟେଵଂ ପାଂଡଵାନ୍ରପ୍ତି ମେ ସଦା ।
ଦୁର୍ୟୋଧନଂ ସମାସାଦ୍ୟ ପୁନର୍ଵିପରିଵର୍ତତେ ॥ 29॥
ନ ଦିଷ୍ଟମଭ୍ୟତିକ୍ରାଂତୁଂ ଶକ୍ୟଂ ମର୍ତ୍ୟେନ କେନ ଚିତ୍ ।
ଦିଷ୍ଟମେଵ କୃତଂ ମନ୍ୟେ ପୌରୁଷଂ ତୁ ନିରର୍ଥକମ୍ ॥ 30॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀମାହାଭାରତେ ଉଦ୍ୟୋଗପର୍ଵଣି ପ୍ରଜାଗରପର୍ଵଣି ଵିଦୁରଵାକ୍ୟେ ଚତ୍ଵାରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ 40॥
ଇତି ଵିଦୁର ନୀତି ସମାପ୍ତା ॥