અષ્ટાવક્ર ઉવાચ ॥
તેન જ્ઞાનફલં પ્રાપ્તં યોગાભ્યાસફલં તથા ।
તૃપ્તઃ સ્વચ્છેંદ્રિયો નિત્યમેકાકી રમતે તુ યઃ ॥ 17-1॥
ન કદાચિજ્જગત્યસ્મિન્ તત્ત્વજ્ઞો હંત ખિદ્યતિ ।
યત એકેન તેનેદં પૂર્ણં બ્રહ્માંડમંડલમ્ ॥ 17-2॥
ન જાતુ વિષયાઃ કેઽપિ સ્વારામં હર્ષયંત્યમી ।
સલ્લકીપલ્લવપ્રીતમિવેભં નિંબપલ્લવાઃ ॥ 17-3॥
યસ્તુ ભોગેષુ ભુક્તેષુ ન ભવત્યધિવાસિતઃ ।
અભુક્તેષુ નિરાકાંક્ષી તાદૃશો ભવદુર્લભઃ ॥ 17-4॥
બુભુક્ષુરિહ સંસારે મુમુક્ષુરપિ દૃશ્યતે ।
ભોગમોક્ષનિરાકાંક્ષી વિરલો હિ મહાશયઃ ॥ 17-5॥
ધર્માર્થકામમોક્ષેષુ જીવિતે મરણે તથા ।
કસ્યાપ્યુદારચિત્તસ્ય હેયોપાદેયતા ન હિ ॥ 17-6॥
વાંછા ન વિશ્વવિલયે ન દ્વેષસ્તસ્ય ચ સ્થિતૌ ।
યથા જીવિકયા તસ્માદ્ ધન્ય આસ્તે યથા સુખમ્ ॥ 17-7॥
કૃતાર્થોઽનેન જ્ઞાનેનેત્યેવં ગલિતધીઃ કૃતી ।
પશ્યન્ શઋણ્વન્ સ્પૃશન્ જિઘ્રન્ન્
અશ્નન્નાસ્તે યથા સુખમ્ ॥ 17-8॥
શૂન્યા દૃષ્ટિર્વૃથા ચેષ્ટા વિકલાનીંદ્રિયાણિ ચ ।
ન સ્પૃહા ન વિરક્તિર્વા ક્ષીણસંસારસાગરે ॥ 17-9॥
ન જાગર્તિ ન નિદ્રાતિ નોન્મીલતિ ન મીલતિ ।
અહો પરદશા ક્વાપિ વર્તતે મુક્તચેતસઃ ॥ 17-10॥
સર્વત્ર દૃશ્યતે સ્વસ્થઃ સર્વત્ર વિમલાશયઃ ।
સમસ્તવાસના મુક્તો મુક્તઃ સર્વત્ર રાજતે ॥ 17-11॥
પશ્યન્ શઋણ્વન્ સ્પૃશન્ જિઘ્રન્ન્ અશ્નન્
ગૃહ્ણન્ વદન્ વ્રજન્ ।
ઈહિતાનીહિતૈર્મુક્તો મુક્ત એવ મહાશયઃ ॥ 17-12॥
ન નિંદતિ ન ચ સ્તૌતિ ન હૃષ્યતિ ન કુપ્યતિ ।
ન દદાતિ ન ગૃહ્ણાતિ મુક્તઃ સર્વત્ર નીરસઃ ॥ 17-13॥
સાનુરાગાં સ્ત્રિયં દૃષ્ટ્વા મૃત્યું વા સમુપસ્થિતમ્ ।
અવિહ્વલમનાઃ સ્વસ્થો મુક્ત એવ મહાશયઃ ॥ 17-14॥
સુખે દુઃખે નરે નાર્યાં સંપત્સુ ચ વિપત્સુ ચ ।
વિશેષો નૈવ ધીરસ્ય સર્વત્ર સમદર્શિનઃ ॥ 17-15॥
ન હિંસા નૈવ કારુણ્યં નૌદ્ધત્યં ન ચ દીનતા ।
નાશ્ચર્યં નૈવ ચ ક્ષોભઃ ક્ષીણસંસરણે નરે ॥ 17-16॥
ન મુક્તો વિષયદ્વેષ્ટા ન વા વિષયલોલુપઃ ।
અસંસક્તમના નિત્યં પ્રાપ્તાપ્રાપ્તમુપાશ્નુતે ॥ 17-17॥
સમાધાનાસમાધાનહિતાહિતવિકલ્પનાઃ ।
શૂન્યચિત્તો ન જાનાતિ કૈવલ્યમિવ સંસ્થિતઃ ॥ 17-18॥
નિર્મમો નિરહંકારો ન કિંચિદિતિ નિશ્ચિતઃ ।
અંતર્ગલિતસર્વાશઃ કુર્વન્નપિ કરોતિ ન ॥ 17-19॥
મનઃપ્રકાશસંમોહસ્વપ્નજાડ્યવિવર્જિતઃ ।
દશાં કામપિ સંપ્રાપ્તો ભવેદ્ ગલિતમાનસઃ ॥ 17-20॥