අථ සප්තමෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රී භගවාන් උවාච ।
යත් ආත්ථ මාං මහාභාග තත් චිකීර්ෂිතං ඒව මේ ।
බ්රහ්මා භවඃ ලෝකපාලාඃ ස්වර්වාසං මේ අභිකාංක්ෂිණඃ ॥ 1॥
මයා නිෂ්පාදිතං හි අත්ර දේවකාර්යං අශේෂතඃ ।
යදර්ථං අවතීර්ණඃ අහං අංශේන බ්රහ්මණාර්ථිතඃ ॥ 2॥
කුලං වෛ ශාපනිර්දග්ධං නංක්ෂ්යති අන්යෝන්යවිග්රහාත් ।
සමුද්රඃ සප්තමේ අහ්න්හ්යේතාං පුරීං ච ප්ලාවයිෂ්යති ॥ 3॥
යඃ හි ඒව අයං මයා ත්යක්තඃ ලෝකඃ අයං නෂ්ටමංගලඃ ।
භවිෂ්යති අචිරාත් සාධෝ කලිනාऽපි නිරාකෘතඃ ॥ 4॥
න වස්තව්යං ත්වයා ඒව ඉහ මයා ත්යක්තේ මහීතලේ ।
ජනඃ අධර්මරුචිඃ භද්රඃ භවිෂ්යති කලෞ යුගේ ॥ 5॥
ත්වං තු සර්වං පරිත්යජ්ය ස්නේහං ස්වජනබංධුෂු ।
මයි ආවේශ්ය මනඃ සම්යක් සමදෘක් විචරස්ව ගාම් ॥ 6॥
යත් ඉදං මනසා වාචා චක්ෂුර්භ්යාං ශ්රවණාදිභිඃ ।
නශ්වරං ගෘහ්යමාණං ච විද්ධි මායාමනෝමයම් ॥ 7॥
පුංසඃ අයුක්තස්ය නානාර්ථඃ භ්රමඃ සඃ ගුණදෝෂභාක් ।
කර්මාකර්මවිකර්ම ඉති ගුණදෝෂධියඃ භිදා ॥ 8॥
තස්මාත් යුක්තෛංද්රියග්රාමඃ යුක්තචිත්තඃ ඉදං ජගත් ।
ආත්මනි ඊක්ෂස්ව විතතං ආත්මානං මයි අධීශ්වරේ ॥ 9॥
ජ්ඤානවිජ්ඤානසංයුක්තඃ ආත්මභූතඃ ශරීරිණාම් ।
ආත්මානුභවතුෂ්ටාත්මා න අංතරායෛඃ විහන්යසේ ॥ 10॥
දෝෂබුද්ධ්යා උභයාතීතඃ නිෂේධාත් න නිවර්තතේ ।
ගුණබුද්ධ්යා ච විහිතං න කරෝති යථා අර්භකඃ ॥ 11॥
සර්වභූතසුහෘත් ශාංතඃ ජ්ඤානවිජ්ඤානනිශ්චයඃ ।
පශ්යන් මදාත්මකං විශ්වං න විපද්යේත වෛ පුනඃ ॥ 12॥
ශ්රී ශුකඃ උවාච ।
ඉති ආදිෂ්ටඃ භගවතා මහාභාගවතඃ නෘප ।
උද්ධවඃ ප්රණිපත්ය ආහ තත්ත්වජිජ්ඤාසුඃ අච්යුතම් ॥ 13॥
උද්ධවඃ උවාච ।
යෝගේශ යෝගවින්න්යාස යෝගාත්ම යෝගසංභව ।
නිඃශ්රේයසාය මේ ප්රෝක්තඃ ත්යාගඃ සංන්යාසලක්ෂණඃ ॥ 14॥
ත්යාගඃ අයං දුෂ්කරඃ භූමන් කාමානාං විෂයාත්මභිඃ ।
සුතරාං ත්වයි සර්වාත්මන් න අභක්තෛඃ ඉති මේ මතිඃ ॥ 15॥
සඃ අහං මම අහං ඉති මූඪමතිඃ විගාඪඃ
ත්වත් මායයා විරචිත ආත්මනි සානුබංධේ ।
තත් තු අංජසා නිගදිතං භවතා යථා අහම්
සංසාධයාමි භගවන් අනුශාධි භෘත්යම් ॥ 16॥
සත්යස්ය තේ ස්වදෘශඃ ආත්මනඃ ආත්මනඃ අන්යම්
වක්තාරං ඊශ විබුධේෂු අපි න අනුචක්ෂේ ।
සර්වේ විමෝහිතධියඃ තව මායයා ඉමේ
බ්රහ්මාදයඃ තනුභෘතඃ බහිඃ අර්ථභාවඃ ॥ 17॥
තස්මාත් භවංතං අනවද්යං අනංතපාරම්
සර්වජ්ඤං ඊශ්වරං අකුංඨවිකුංඨධිෂ්ණි අයම් ।
නිර්විණ්ණධීඃ අහං උ හ වෘජනාභිතප්තඃ
නාරායණං නරසඛං ශරණං ප්රපද්යේ ॥ 18॥
ශ්රී භගවාන් උවාච ।
ප්රායේණ මනුජා ලෝකේ ලෝකතත්ත්වවිචක්ෂණාඃ ।
සමුද්ධරංති හි ආත්මානං ආත්මනා ඒව අශුභාශයාත් ॥ 19॥
ආත්මනඃ ගුරුඃ ආත්මා ඒව පුරුෂස්ය විශේෂතඃ ।
යත් ප්රත්යක්ෂ අනුමානාභ්යාං ශ්රේයඃ අසෞ අනුවිංදතේ ॥ 20॥
පුරුෂත්වේ ච මාං ධීරාඃ සාංඛ්යයෝගවිශාරදාඃ ।
ආවිස්තරාං ප්රපශ්යංති සර්වශක්ති උපබෘංහිතම් ॥ 21॥
ඒකද්විත්රිචතුෂ්පාදඃ බහුපාදඃ තථා අපදඃ ।
බහ්ව්යඃ සංති පුරඃ සෘෂ්ටාඃ තාසාං මේ පෞරුෂී ප්රියා ॥ 22॥
අත්ර මාං මාර්ගයංත්යද්ධාඃ යුක්තාඃ හේතුභිඃ ඊශ්වරම් ।
ගෘහ්යමාණෛඃ ගුණෛඃ ලිංගෛඃ අග්රාහ්යං අනුමානතඃ ॥ 23॥
අත්ර අපි උදාහරංති ඉමං ඉතිහාසං පුරාතනම් ।
අවධූතස්ය සංවාදං යදෝඃ අමිතතේජසඃ ॥ 24॥
(අථ අවධූතගීතම් ।)
අවධූතං ද්විජං කංචිත් චරංතං අකුතෝභයම් ।
කවිං නිරීක්ෂ්ය තරුණං යදුඃ පප්රච්ඡ ධර්මවිත් ॥ 25॥
යදුඃ උවාච ।
කුතඃ බුද්ධිඃ ඉයං බ්රහ්මන් අකර්තුඃ සුවිශාරදා ।
යාං ආසාද්ය භවාන් ලෝකං විද්වාන් චරති බාලවත් ॥ 26॥
ප්රායඃ ධර්මාර්ථකාමේෂු විවිත්සායාං ච මානවාඃ ।
හේතුනා ඒව සමීහංතේ ආයුෂඃ යශසඃ ශ්රියඃ ॥ 27॥
ත්වං තු කල්පඃ කවිඃ දක්ෂඃ සුභගඃ අමෘතභාෂණඃ ।
න කර්තා නේහසේ කිංචිත් ජඩෞන්මත්තපිශාචවත් ॥ 28॥
ජනේෂු දහ්යමානේෂු කාමලෝභදවාග්නිනා ।
න තප්යසේ අග්නිනා මුක්තඃ ගංගාංභස්ථඃ ඉව ද්විපඃ ॥ 29॥
ත්වං හි නඃ පෘච්ඡතාං බ්රහ්මන් ආත්මනි ආනංදකාරණම් ।
බ්රූහි ස්පර්ශවිහීනස්ය භවතඃ කේවල ආත්මනඃ ॥ 30॥
ශ්රී භගවාන් උවාච ।
යදුනා ඒවං මහාභාගඃ බ්රහ්මණ්යේන සුමේධසා ।
පෘෂ්ටඃ සභාජිතඃ ප්රාහ ප්රශ්රය අවනතං ද්විජඃ ॥ 31॥
බ්රාහ්මණඃ උවාච ।
සංති මේ ගුරවඃ රාජන් බහවඃ බුද්ධ්යා උපාශ්රිතාඃ ।
යතඃ බුද්ධිං උපාදාය මුක්තඃ අටාමි ඉහ තාන් ශ්රුණු ॥ 32॥
පෘථිවී වායුඃ ආකාශං ආපඃ අග්නිඃ චංද්රමා රවිඃ ।
කපෝතඃ අජගරඃ සිංධුඃ පතංගඃ මධුකෘද් ගජඃ ॥ 33॥
මධුහා හරිණඃ මීනඃ පිංගලා කුරරඃ අර්භකඃ ।
කුමාරී ශරකෘත් සර්පඃ ඌර්ණනාභිඃ සුපේශකෘත් ॥ 34॥
ඒතේ මේ ගුරවඃ රාජන් චතුර්විංශතිඃ ආශ්රිතාඃ ।
ශික්ෂා වෘත්තිභිඃ ඒතේෂාං අන්වශික්ෂං ඉහ ආත්මනඃ ॥ 35॥
යතඃ යත් අනුශික්ෂාමි යථා වා නාහුෂාත්මජ ।
තත් තථා පුරුෂව්යාඝ්ර නිබෝධ කථයාමි තේ ॥ 36॥
භූතෛඃ ආක්රමාණඃ අපි ධීරඃ දෛවවශානුගෛඃ ।
තත් විද්වාන් න චලේත් මාර්ගාත් අන්වශික්ෂං ක්ෂිතේඃ ව්රතම් ॥ 37॥
ශශ්වත් පරාර්ථසර්වේහඃ පරාර්ථ ඒකාංතසංභවඃ ।
සාධුඃ ශික්ෂේත භූභෘත්තඃ නගශිෂ්යඃ පරාත්මතාම් ॥
38॥
ප්රාණවෘත්ත්යා ඒව සංතුෂ්යේත් මුනිඃ න ඒව ඉංද්රියප්රියෛඃ ।
ජ්ඤානං යථා න නශ්යේත න අවකීර්යේත වාඞ්මනඃ ॥ 39॥
විෂයේෂු ආවිශන් යෝගී නානාධර්මේෂු සර්වතඃ ।
ගුණදෝෂව්යපේත ආත්මා න විෂජ්ජේත වායුවත් ॥ 40॥
පාර්ථිවේෂු ඉහ දේහේෂු ප්රවිෂ්ටඃ තත් ගුණාශ්රයඃ ।
ගුණෛඃ න යුජ්යතේ යෝගී ගංධෛඃ වායුඃ ඉව ආත්මදෘක් ॥ 41॥
අංතඃ හිතඃ ච ස්ථිරජංගමේෂු
බ්රහ්ම ආත්මභාවේන සමන්වයේන ।
ව්යාප්ත්ය අවච්ඡේදං අසංගං ආත්මනඃ
මුනිඃ නභඃ ත්වං විතතස්ය භාවයේත් ॥ 42॥
තේජඃ අබන්නමයෛඃ භාවෛඃ මේඝ ආද්යෛඃ වායුනා ඊරිතෛඃ ।
න ස්පෘශ්යතේ නභඃ තද්වත් කාලසෘෂ්ටෛඃ ගුණෛඃ පුමාන් ॥
43॥
ස්වච්ඡඃ ප්රකෘතිතඃ ස්නිග්ධඃ මාධුර්යඃ තීර්ථභූඃ නෘණාම් ।
මුනිඃ පුනාති අපාං මිත්රං ඊක්ෂ උපස්පර්ශකීර්තනෛඃ ॥ 44॥
තේජස්වී තපසා දීප්තඃ දුර්ධර්ෂෞදරභාජනඃ ।
සර්වභක්ෂඃ අපි යුක්ත ආත්මා න ආදත්තේ මලං අග්නිවත් ॥ 45॥
ක්වචිත් ශන්නඃ ක්වචිත් ස්පෂ්ටඃ උපාස්යඃ ශ්රේයඃ ඉච්ඡතාම් ।
භුංක්තේ සර්වත්ර දාතॄණාං දහන් ප්රාක් උත්තර අශුභම් ॥
46॥
ස්වමායයා සෘෂ්ටං ඉදං සත් අසත් ලක්ෂණං විභුඃ ।
ප්රවිෂ්ටඃ ඊයතේ තත් තත් ස්වරූපඃ අග්නිඃ ඉව ඒධසි ॥ 47॥
විසර්ගාද්යාඃ ශ්මශානාංතාඃ භාවාඃ දේහස්ය න ආත්මනඃ ।
කලානාං ඉව චංද්රස්ය කාලේන අව්යක්තවර්ත්මනා ॥ 48॥
කාලේන හි ඕඝවේගේන භූතානාං ප්රභව අපි අයෞ ।
නිත්යෞ අපි න දෘශ්යේතේ ආත්මනඃ අග්නේඃ යථා අර්චිෂාම් ॥ 49॥
ගුණෛඃ ගුණාන් උපාදත්තේ යථාකාලං විමුංචති ।
න තේෂු යුජ්යතේ යෝගී ගෝභිඃ ගාඃ ඉව ගෝපතිඃ ॥ 50॥
බුධ්යතේ ස්වේන භේදේන ව්යක්තිස්ථඃ ඉව තත් ගතඃ ।
ලක්ෂ්යතේ ස්ථූලමතිභිඃ ආත්මා ච අවස්ථිතඃ අර්කවත් ॥ 51॥
න අතිස්නේහඃ ප්රසංගඃ වා කර්තව්යඃ ක්ව අපි කේනචිත් ।
කුර්වන් විංදේත සංතාපං කපෝතඃ ඉව දීනධීඃ ॥ 52॥
කපෝතඃ කශ්චන අරණ්යේ කෘතනීඩඃ වනස්පතෞ ।
කපෝත්යා භාර්යයා සාර්ධං උවාස කතිචිත් සමාඃ ॥ 53॥
කපෝතෞ ස්නේහගුණිතහෘදයෞ ගෘහධර්මිණෞ ।
දෘෂ්ටිං දෘෂ්ට්යාංගං අංගේන බුද්ධිං බුද්ධ්යා බබංධතුඃ ॥
54॥
ශය්යාසනාටනස්ථානවාර්තාක්රීඩාශනාදිකම් ।
මිථුනීභූය විස්රබ්ධෞ චේරතුඃ වනරාජිෂු ॥ 55॥
යං යං වාංඡති සා රාජන් තර්පයංති අනුකංපිතා ।
තං තං සමනයත් කාමං කෘච්ඡ්රේණ අපි අජිතෛංද්රියඃ ॥ 56॥
කපෝතී ප්රථමං ගර්භං ගෘහ්ණති කාලඃ ආගතේ ।
අංඩානි සුෂුවේ නීඩේ ස්වපත්යුඃ සංනිධෞ සතී ॥ 57॥
තේෂූ කාලේ ව්යජායංත රචිතාවයවා හරේඃ ।
ශක්තිභිඃ දුර්විභාව්යාභිඃ කෝමලාංගතනූරුහාඃ ॥ 58॥
ප්රජාඃ පුපුෂතුඃ ප්රීතෞ දංපතී පුත්රවත්සලෞ ।
ශ‍ඍණ්වංතෞ කූජිතං තාසාං නිර්වෘතෞ කලභාෂිතෛඃ ॥ 59॥
තාසාං පතත්රෛඃ සුස්පර්ශෛඃ කූජිතෛඃ මුග්ධචේෂ්ටිතෛඃ ।
ප්රත්යුද්ගමෛඃ අදීනානාං පිතරෞ මුදං ආපතුඃ ॥ 60॥
ස්නේහානුබද්ධහෘදයෞ අන්යෝන්යං විෂ්ණුමායයා ।
විමෝහිතෞ දීනධියෞ ශිශූන් පුපුෂතුඃ ප්රජාඃ ॥ 61॥
ඒකදා ජග්මතුඃ තාසාං අන්නාර්ථං තෞ කුටුංබිනෞ ।
පරිතඃ කානනේ තස්මින් අර්ථිනෞ චේරතුඃ චිරම් ॥ 62॥
දෘෂ්ට්වා තාන් ලුබ්ධකඃ කශ්චිත් යදෘච්ඡ අතඃ වනේචරඃ ।
ජගෘහේ ජාලං ආතත්ය චරතඃ ස්වාලයාංතිකේ ॥ 63॥
කපෝතඃ ච කපෝතී ච ප්රජාපෝෂේ සදා උත්සුකෞ ।
ගතෞ පෝෂණං ආදාය ස්වනීඩං උපජග්මතුඃ ॥ 64॥
කපෝතී ස්වාත්මජාන් වීක්ෂ්ය බාලකාන් ජාලසංවෘතාන් ।
තාන් අභ්යධාවත් ක්රෝශංතී ක්රෝශතඃ භෘශදුඃඛිතා ॥ 65॥
සා අසකෘත් ස්නේහගුණිතා දීනචිත්තා අජමායයා ।
ස්වයං ච අබධ්යත ශිචා බද්ධාන් පශ්යංති අපස්මෘතිඃ ॥ 66॥
කපෝතඃ ච ආත්මජාන් බද්ධාන් ආත්මනඃ අපි අධිකාන් ප්රියාන් ।
භාර්යාං ච ආත්මසමාං දීනඃ විලලාප අතිදුඃඛිතඃ ॥ 67॥
අහෝ මේ පශ්යත අපායං අල්පපුණ්යස්ය දුර්මතේඃ ।
අතෘප්තස්ය අකෘතාර්ථස්ය ගෘහඃ ත්රෛවර්ගිකඃ හතඃ ॥ 68॥
අනුරූපා අනුකූලා ච යස්ය මේ පතිදේවතා ।
ශූන්යේ ගෘහේ මාං සංත්යජ්ය පුත්රෛඃ ස්වර්යාති සාධුභිඃ ॥ 69॥
සඃ අහං ශූන්යේ ගෘහේ දීනඃ මෘතදාරඃ මෘතප්රජඃ ।
ජිජීවිෂේ කිමර්ථං වා විධුරඃ දුඃඛජීවිතඃ ॥ 70॥
තාන් තථා ඒව ආවෘතාන් ශිග්භිඃ මෘත්යුග්රස්තාන් විචේෂ්ටතඃ ।
ස්වයං ච කෘපණඃ ශික්ෂු පශ්යන් අපි අබුධඃ අපතත් ॥ 71॥
තං ලබ්ධ්වා ලුබ්ධකඃ ක්රූරඃ කපෝතං ගෘහමේධිනම් ।
කපෝතකාන් කපෝතීං ච සිද්ධාර්ථඃ ප්රයයෞ ගෘහම් ॥ 72॥
ඒවං කුටුංබී අශාංත ආත්මා ද්වංද්ව ආරාමඃ පතත් ත්රිවත් ।
පුෂ්ණන් කුටුංබං කෘපණඃ සානුබංධඃ අවසීදති ॥ 73॥
යඃ ප්රාප්ය මානුෂං ලෝකං මුක්තිද්වාරං අපාවෘතම් ।
ගෘහේෂු ඛගවත් සක්තඃ තං ආරූඪච්යුතං විදුඃ ॥ 74॥
ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
යද්වධූතේතිහාසේ සප්තමෝऽධ්යායඃ ॥