ಅಥ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಮಯಾ ಉದಿತೇಷು ಅವಹಿತಃ ಸ್ವಧರ್ಮೇಷು ಮದಾಶ್ರಯಃ ।
ವರ್ಣಾಶ್ರಮಕುಲ ಆಚಾರಂ ಅಕಾಮಾತ್ಮಾ ಸಮಾಚರೇತ್ ॥ 1॥
ಅನ್ವೀಕ್ಷೇತ ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ದೇಹಿನಾಂ ವಿಷಯಾತ್ಮನಾಮ್ ।
ಗುಣೇಷು ತತ್ತ್ವಧ್ಯಾನೇನ ಸರ್ವಾರಂಭವಿಪರ್ಯಯಮ್ ॥ 2॥
ಸುಪ್ತಸ್ಯ ವಿಷಯಾಲೋಕಃ ಧ್ಯಾಯತಃ ವಾ ಮನೋರಥಃ ।
ನಾನಾಮಕತ್ವಾತ್ ವಿಫಲಃ ತಥಾ ಭೇದಾತ್ಮದೀಃ ಗುಣೈಃ ॥ 3॥
ನಿವೃತ್ತಂ ಕರ್ಮ ಸೇವೇತ ಪ್ರವೃತ್ತಂ ಮತ್ಪರಃ ತ್ಯಜೇತ್ ।
ಜಿಜ್ಞಾಸಾಯಾಂ ಸಂಪ್ರವೃತ್ತಃ ನ ಅದ್ರಿಯೇತ್ ಕರ್ಮ ಚೋದನಾಮ್ ॥ 4॥
ಯಮಾನಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಸೇವೇತ ನಿಯಮಾನ್ ಮತ್ಪರಃ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಮದಭಿಜ್ಞಂ ಗುರಂ ಶಾಂತಂ ಉಪಾಸೀತ ಮದಾತ್ಮಕಮ್ ॥ 5॥
ಅಮಾನ್ಯಮತ್ಸರಃ ದಕ್ಷಃ ನಿರ್ಮಮಃ ದೃಢಸೌಹೃದಃ ।
ಅಸತ್ವರಃ ಅರ್ಥಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಅನಸೂಯೌಃ ಅಮೋಘವಾಕ್ ॥ 6॥
ಜಾಯಾಪತ್ಯಗೃಹಕ್ಷೇತ್ರಸ್ವಜನದ್ರವಿಣ ಆದಿಷು ।
ಉದಾಸೀನಃ ಸಮಂ ಪಶ್ಯನ್ ಸರ್ವೇಷು ಅರ್ಥಂ ಇವ ಆತ್ಮನಃ ॥ 7॥
ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ ದೇಹಾತ್ ಆತ್ಮೇಕ್ಷಿತಾ ಸ್ವದೃಕ್ ।
ಯಥಾಗ್ನಿಃ ದಾರುಣಃ ದಾಹ್ಯಾತ್ ದಾಹಕಃ ಅನ್ಯಃ ಪ್ರಕಾಶಕಃ ॥ 8॥
ನಿರೋಧ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಅಣು ಬೃಹನ್ ನಾನಾತ್ವಂ ತತ್ಕೃತಾನ್ ಗುಣಾನ್ ।
ಅಂತಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಆಧತ್ತಃ ಏವಂ ದೇಹಗುಣಾನ್ ಪರಃ ॥ 9॥
ಯಃ ಅಸೌ ಗುಣೈಃ ವಿರಚಿತಃ ದೇಹಃ ಅಯಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಹಿ ।
ಸಂಸಾರಃ ತತ್ ನಿಬಂಧಃ ಅಯಂ ಪುಂಸಃ ವಿದ್ಯಾತ್ ಛಿದಾತ್ಮನಃ ॥ 10॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಜಿಜ್ಞಾಸಯಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮಸ್ಥಂ ಪರಮ್ ।
ಸಂಗಮ್ಯ ನಿರಸೇತ್ ಏತತ್ ವಸ್ತುಬುದ್ಧಿಂ ಯಥಾಕ್ರಮಮ್ ॥ 11॥
ಆಚಾರ್ಯಃ ಅರಣಿಃ ಆದ್ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ ಅಂತೇವಾಸಿ ಉತ್ತರ ಅರಣಿಃ ।
ತತ್ ಸಂಧಾನಂ ಪ್ರವಚನಂ ವಿದ್ಯಾ ಸಂಧಿಃ ಸುಖಾವಹಃ ॥ 12॥
ವೈಶಾರದೀ ಸಾ ಅತಿವಿಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿಃ
ಧುನೋತಿ ಮಾಯಾಂ ಗುಣಸಂಪ್ರಸೂತಾಮ್ ।
ಗುಣಾನ್ ಚ ಸಂದಹ್ಯ ಯತ್ ಆತ್ಮಂ ಏತತ್
ಸ್ವಯಂ ಚ ಶಾಮ್ಯತಿ ಅಸಮಿದ್ ಯಥಾ ಅಗ್ನಿಃ ॥ 13॥
ಅಥ ಏಷಾಂ ಕರ್ಮಕರ್ತೄಣಾಂ ಭೋಕ್ತೄಣಾಂ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ।
ನಾನಾತ್ವಂ ಅಥ ನಿತ್ಯತ್ವಂ ಲೋಕಕಾಲಾಗಮ ಆತ್ಮನಾಮ್ ॥ 14॥
ಮನ್ಯಸೇ ಸರ್ವಭಾವಾನಾಂ ಸಂಸ್ಥಾ ಹಿ ಔತ್ಪತ್ತಿಕೀ ಯಥಾ ।
ತತ್ ತತ್ ಆಕೃತಿಭೇದೇನ ಜಾಯತೇ ಭಿದ್ಯತೇ ಚ ಧೀಃ ॥ 15॥
ಏವಂ ಅಪಿ ಅಂಗ ಸರ್ವೇಷಾಂ ದೇಹಿನಾಂ ದೇಹಯೋಗತಃ ।
ಕಾಲ ಅವಯವತಃ ಸಂತಿ ಭಾವಾ ಜನ್ಮಾದಯೋಃ ಅಸಕೃತ್ ॥ 16॥
ಅತ್ರ ಅಪಿ ಕರ್ಮಣಾಂ ಕರ್ತುಃ ಅಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಭೋಕ್ತುಃ ಚ ದುಃಖಸುಖಯೋಃ ಕಃ ಅನ್ವರ್ಥಃ ವಿವಶಂ ಭಜೇತ್ ॥ 17॥
ನ ದೇಹಿನಾಂ ಸುಖಂ ಕಿಂಚಿತ್ ವಿದ್ಯತೇ ವಿದುಷಾಂ ಅಪಿ ।
ತಥಾ ಚ ದುಃಖಂ ಮೂಢಾನಾಂ ವೃಥಾ ಅಹಂಕರಣಂ ಪರಮ್ ॥ 18॥
ಯದಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ವಿಘಾತಂ ಚ ಜಾನಂತಿ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ।
ತೇ ಅಪಿ ಅದ್ಧಾ ನ ವಿದುಃ ಯೋಗಂ ಮೃತ್ಯುಃ ನ ಪ್ರಭವೇತ್ ಯಥಾ ॥ 19॥
ಕಃ ಅನ್ವರ್ಥಃ ಸುಖಯತಿ ಏನಂ ಕಾಮಃ ವಾ ಮೃತ್ಯುಃ ಅಂತಿಕೇ ।
ಆಘಾತಂ ನೀಯಮಾನಸ್ಯ ವಧ್ಯಸಿ ಏವ ನ ತುಷ್ಟಿದಃ ॥ 20॥
ಶ್ರುತಂ ಚ ದೃಷ್ಟವತ್ ದುಷ್ಟಂ ಸ್ಪರ್ಧಾ ಅಸೂಯಾ ಅತ್ಯಯವ್ಯಯೈಃ ।
ಬಹು ಅಂತರಾಯ ಕಾಮತ್ವಾತ್ ಕೃಷಿವತ್ ಚ ಅಪಿ ನಿಷ್ಫಲಮ್ ॥ 21॥
ಅಂತರಾಯೈಃ ಅವಿಹತಃ ಯದಿ ಧರ್ಮಃ ಸ್ವನುಷ್ಠಿತಃ ।
ತೇನಾಪಿ ನಿರ್ಜಿತಂ ಸ್ಥಾನಂ ಯಥಾ ಗಚ್ಛತಿ ತತ್ ಶ್ರುಣು ॥ 22॥
ಇಷ್ತ್ವಾ ಇಹ ದೇವತಾಃ ಯಜ್ಞೈಃ ಸ್ವರ್ಲೋಕಂ ಯಾತಿ ಯಾಜ್ಞಿಕಃ ।
ಭುಂಜೀತ ದೇವವತ್ ತತ್ರ ಭೋಗಾನ್ ದಿವ್ಯಾನ್ ನಿಜ ಅರ್ಜಿತಾನ್ ॥ 23॥
ಸ್ವಪುಣ್ಯ ಉಪಚಿತೇ ಶುಭ್ರೇ ವಿಮಾನಃ ಉಪಗೀಯತೇ ।
ಗಂಧರ್ವೈಃ ವಿಹರನ್ಮಧ್ಯೇ ದೇವೀನಾಂ ಹೃದ್ಯವೇಷಧೃಕ್ ॥ 24॥
ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ಕಾಮಗಯಾನೇನ ಕಿಂಕಿಣೀಜಾಲಮಾಲಿನಾ ।
ಕ್ರೀಡನ್ ನ ವೇದ ಆತ್ಮಪಾತಂ ಸುರಾಕ್ರೀಡೇಷು ನಿರ್ವೃತಃ ॥ 25॥
ತಾವತ್ ಪ್ರಮೋದತೇ ಸ್ವರ್ಗೇ ಯಾವತ್ ಪುಣ್ಯಂ ಸಮಾಪ್ಯತೇ ।
ಕ್ಷೀಣಪುಣ್ಯಃ ಪತತಿ ಅರ್ವಾಕ್ ಅನಿಚ್ಛನ್ ಕಾಲಚಾಲಿತಃ ॥ 26॥
ಯದಿ ಅಧರ್ಮರತಃ ಸಂಗಾತ್ ಅಸತಾಂ ವಾ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಕಾಮಾತ್ಮಾ ಕೃಪಣಃ ಲುಬ್ಧಃ ಸ್ತ್ರೈಣಃ ಭೂತವಿಹಿಂಸಕಃ ॥ 27॥
ಪಶೂನ್ ಅವಿಧಿನಾ ಆಲಭ್ಯ ಪ್ರೇತಭೂತಗಣಾನ್ ಯಜನ್ ।
ನರಕಾನ್ ಅವಶಃ ಜಂತುಃ ಗತ್ವಾ ಯಾತಿ ಉಲ್ಬಣಂ ತಮಃ ॥ 28॥
ಕರ್ಮಾಣಿ ದುಃಖ ಉದರ್ಕಾಣಿ ಕುರ್ವನ್ ದೇಹೇನ ತೈಃ ಪುನಃ ।
ದೇಹಂ ಆಭಜತೇ ತತ್ರ ಕಿಂ ಸುಖಂ ಮರ್ತ್ಯಧರ್ಮಿಣಃ ॥ 29॥
ಲೋಕಾನಾಂ ಲೋಕ ಪಾಲಾನಾಂ ಮದ್ಭಯಂ ಕಲ್ಪಜೀವಿನಾಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಅಪಿ ಭಯಂ ಮತ್ತಃ ದ್ವಿಪರಾಧಪರ ಆಯುಷಃ ॥ 30॥
ಗುಣಾಃ ಸೃಜಂತಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಗುಣಃ ಅನುಸೃಜತೇ ಗುಣಾನ್ ।
ಜೀವಃ ತು ಗುಣಸಂಯುಕ್ತಃ ಭುಂಕ್ತೇ ಕರ್ಮಫಲಾನಿ ಅಸೌ ॥ 31॥
ಯಾವತ್ ಸ್ಯಾತ್ ಗುಣವೈಷಮ್ಯಂ ತಾವತ್ ನಾನಾತ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ।
ನಾನಾತ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ಯಾವತ್ ಪಾರತಂತ್ರ್ಯಂ ತದಾ ಏವ ಹಿ ॥ 32॥
ಯಾವತ್ ಅಸ್ಯ ಅಸ್ವತಂತ್ರತ್ವಂ ತಾವತ್ ಈಶ್ವರತಃ ಭಯಮ್ ।
ಯಃ ಏತತ್ ಸಮುಪಾಸೀರನ್ ತೇ ಮುಹ್ಯಂತಿ ಶುಚಾರ್ಪಿತಾಃ ॥ 33॥
ಕಾಲಃ ಆತ್ಮಾ ಆಗಮಃ ಲೋಕಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಧರ್ಮಃ ಏವ ಚ ।
ಇತಿ ಮಾಂ ಬಹುಧಾ ಪ್ರಾಹುಃ ಗುಣವ್ಯತಿಕರೇ ಸತಿ ॥ 34॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಗುಣೇಷು ವರ್ತಮಾನಃ ಅಪಿ ದೇಹಜೇಷು ಅನಪಾವೃತಾಃ ।
ಗುಣೈಃ ನ ಬಧ್ಯತೇ ದೇಹೀ ಬಧ್ಯತೇ ವಾ ಕಥಂ ವಿಭೋ ॥ 35॥
ಕಥಂ ವರ್ತೇತ ವಿಹರೇತ್ ಕೈಃ ವಾ ಜ್ಞಾಯೇತ ಲಕ್ಷಣೈಃ ।
ಕಿಂ ಭುಂಜೀತ ಉತ ವಿಸೃಜೇತ್ ಶಯೀತ ಆಸೀತ ಯಾತಿ ವಾ ॥ 36॥
ಏತತ್ ಅಚ್ಯುತ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪ್ರಶ್ನಂ ಪ್ರಶ್ನವಿದಾಂ ವರ ।
ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಃ ನಿತ್ಯಬದ್ಧಃ ಏಕಃ ಏವ ಇತಿ ಮೇ ಭ್ರಮಃ ॥ 37॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥