ଅଥ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ଶ୍ରୀଭଗଵାନ୍ ଉଵାଚ ।
ମୟା ଉଦିତେଷୁ ଅଵହିତଃ ସ୍ଵଧର୍ମେଷୁ ମଦାଶ୍ରୟଃ ।
ଵର୍ଣାଶ୍ରମକୁଲ ଆଚାରଂ ଅକାମାତ୍ମା ସମାଚରେତ୍ ॥ 1॥
ଅନ୍ଵୀକ୍ଷେତ ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଦେହିନାଂ ଵିଷୟାତ୍ମନାମ୍ ।
ଗୁଣେଷୁ ତତ୍ତ୍ଵଧ୍ୟାନେନ ସର୍ଵାରଂଭଵିପର୍ୟୟମ୍ ॥ 2॥
ସୁପ୍ତସ୍ୟ ଵିଷୟାଲୋକଃ ଧ୍ୟାୟତଃ ଵା ମନୋରଥଃ ।
ନାନାମକତ୍ଵାତ୍ ଵିଫଲଃ ତଥା ଭେଦାତ୍ମଦୀଃ ଗୁଣୈଃ ॥ 3॥
ନିଵୃତ୍ତଂ କର୍ମ ସେଵେତ ପ୍ରଵୃତ୍ତଂ ମତ୍ପରଃ ତ୍ୟଜେତ୍ ।
ଜିଜ୍ଞାସାୟାଂ ସଂପ୍ରଵୃତ୍ତଃ ନ ଅଦ୍ରିୟେତ୍ କର୍ମ ଚୋଦନାମ୍ ॥ 4॥
ୟମାନଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ସେଵେତ ନିୟମାନ୍ ମତ୍ପରଃ କ୍ଵଚିତ୍ ।
ମଦଭିଜ୍ଞଂ ଗୁରଂ ଶାଂତଂ ଉପାସୀତ ମଦାତ୍ମକମ୍ ॥ 5॥
ଅମାନ୍ୟମତ୍ସରଃ ଦକ୍ଷଃ ନିର୍ମମଃ ଦୃଢସୌହୃଦଃ ।
ଅସତ୍ଵରଃ ଅର୍ଥଜିଜ୍ଞାସୁଃ ଅନସୂୟୌଃ ଅମୋଘଵାକ୍ ॥ 6॥
ଜାୟାପତ୍ୟଗୃହକ୍ଷେତ୍ରସ୍ଵଜନଦ୍ରଵିଣ ଆଦିଷୁ ।
ଉଦାସୀନଃ ସମଂ ପଶ୍ୟନ୍ ସର୍ଵେଷୁ ଅର୍ଥଂ ଇଵ ଆତ୍ମନଃ ॥ 7॥
ଵିଲକ୍ଷଣଃ ସ୍ଥୂଲସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ ଦେହାତ୍ ଆତ୍ମେକ୍ଷିତା ସ୍ଵଦୃକ୍ ।
ୟଥାଗ୍ନିଃ ଦାରୁଣଃ ଦାହ୍ୟାତ୍ ଦାହକଃ ଅନ୍ୟଃ ପ୍ରକାଶକଃ ॥ 8॥
ନିରୋଧ ଉତ୍ପତ୍ତି ଅଣୁ ବୃହନ୍ ନାନାତ୍ଵଂ ତତ୍କୃତାନ୍ ଗୁଣାନ୍ ।
ଅଂତଃ ପ୍ରଵିଷ୍ଟଃ ଆଧତ୍ତଃ ଏଵଂ ଦେହଗୁଣାନ୍ ପରଃ ॥ 9॥
ୟଃ ଅସୌ ଗୁଣୈଃ ଵିରଚିତଃ ଦେହଃ ଅୟଂ ପୁରୁଷସ୍ୟ ହି ।
ସଂସାରଃ ତତ୍ ନିବଂଧଃ ଅୟଂ ପୁଂସଃ ଵିଦ୍ୟାତ୍ ଛିଦାତ୍ମନଃ ॥ 10॥
ତସ୍ମାତ୍ ଜିଜ୍ଞାସୟା ଆତ୍ମାନଂ ଆତ୍ମସ୍ଥଂ ପରମ୍ ।
ସଂଗମ୍ୟ ନିରସେତ୍ ଏତତ୍ ଵସ୍ତୁବୁଦ୍ଧିଂ ୟଥାକ୍ରମମ୍ ॥ 11॥
ଆଚାର୍ୟଃ ଅରଣିଃ ଆଦ୍ୟଃ ସ୍ୟାତ୍ ଅଂତେଵାସି ଉତ୍ତର ଅରଣିଃ ।
ତତ୍ ସଂଧାନଂ ପ୍ରଵଚନଂ ଵିଦ୍ୟା ସଂଧିଃ ସୁଖାଵହଃ ॥ 12॥
ଵୈଶାରଦୀ ସା ଅତିଵିଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧିଃ
ଧୁନୋତି ମାୟାଂ ଗୁଣସଂପ୍ରସୂତାମ୍ ।
ଗୁଣାନ୍ ଚ ସଂଦହ୍ୟ ୟତ୍ ଆତ୍ମଂ ଏତତ୍
ସ୍ଵୟଂ ଚ ଶାମ୍ୟତି ଅସମିଦ୍ ୟଥା ଅଗ୍ନିଃ ॥ 13॥
ଅଥ ଏଷାଂ କର୍ମକର୍ତୄଣାଂ ଭୋକ୍ତୄଣାଂ ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ।
ନାନାତ୍ଵଂ ଅଥ ନିତ୍ୟତ୍ଵଂ ଲୋକକାଲାଗମ ଆତ୍ମନାମ୍ ॥ 14॥
ମନ୍ୟସେ ସର୍ଵଭାଵାନାଂ ସଂସ୍ଥା ହି ଔତ୍ପତ୍ତିକୀ ୟଥା ।
ତତ୍ ତତ୍ ଆକୃତିଭେଦେନ ଜାୟତେ ଭିଦ୍ୟତେ ଚ ଧୀଃ ॥ 15॥
ଏଵଂ ଅପି ଅଂଗ ସର୍ଵେଷାଂ ଦେହିନାଂ ଦେହୟୋଗତଃ ।
କାଲ ଅଵୟଵତଃ ସଂତି ଭାଵା ଜନ୍ମାଦୟୋଃ ଅସକୃତ୍ ॥ 16॥
ଅତ୍ର ଅପି କର୍ମଣାଂ କର୍ତୁଃ ଅସ୍ଵାତଂତ୍ର୍ୟଂ ଚ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ଭୋକ୍ତୁଃ ଚ ଦୁଃଖସୁଖୟୋଃ କଃ ଅନ୍ଵର୍ଥଃ ଵିଵଶଂ ଭଜେତ୍ ॥ 17॥
ନ ଦେହିନାଂ ସୁଖଂ କିଂଚିତ୍ ଵିଦ୍ୟତେ ଵିଦୁଷାଂ ଅପି ।
ତଥା ଚ ଦୁଃଖଂ ମୂଢାନାଂ ଵୃଥା ଅହଂକରଣଂ ପରମ୍ ॥ 18॥
ୟଦି ପ୍ରାପ୍ତିଂ ଵିଘାତଂ ଚ ଜାନଂତି ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ।
ତେ ଅପି ଅଦ୍ଧା ନ ଵିଦୁଃ ୟୋଗଂ ମୃତ୍ୟୁଃ ନ ପ୍ରଭଵେତ୍ ୟଥା ॥ 19॥
କଃ ଅନ୍ଵର୍ଥଃ ସୁଖୟତି ଏନଂ କାମଃ ଵା ମୃତ୍ୟୁଃ ଅଂତିକେ ।
ଆଘାତଂ ନୀୟମାନସ୍ୟ ଵଧ୍ୟସି ଏଵ ନ ତୁଷ୍ଟିଦଃ ॥ 20॥
ଶ୍ରୁତଂ ଚ ଦୃଷ୍ଟଵତ୍ ଦୁଷ୍ଟଂ ସ୍ପର୍ଧା ଅସୂୟା ଅତ୍ୟୟଵ୍ୟୟୈଃ ।
ବହୁ ଅଂତରାୟ କାମତ୍ଵାତ୍ କୃଷିଵତ୍ ଚ ଅପି ନିଷ୍ଫଲମ୍ ॥ 21॥
ଅଂତରାୟୈଃ ଅଵିହତଃ ୟଦି ଧର୍ମଃ ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତଃ ।
ତେନାପି ନିର୍ଜିତଂ ସ୍ଥାନଂ ୟଥା ଗଚ୍ଛତି ତତ୍ ଶ୍ରୁଣୁ ॥ 22॥
ଇଷ୍ତ୍ଵା ଇହ ଦେଵତାଃ ୟଜ୍ଞୈଃ ସ୍ଵର୍ଲୋକଂ ୟାତି ୟାଜ୍ଞିକଃ ।
ଭୁଂଜୀତ ଦେଵଵତ୍ ତତ୍ର ଭୋଗାନ୍ ଦିଵ୍ୟାନ୍ ନିଜ ଅର୍ଜିତାନ୍ ॥ 23॥
ସ୍ଵପୁଣ୍ୟ ଉପଚିତେ ଶୁଭ୍ରେ ଵିମାନଃ ଉପଗୀୟତେ ।
ଗଂଧର୍ଵୈଃ ଵିହରନ୍ମଧ୍ୟେ ଦେଵୀନାଂ ହୃଦ୍ୟଵେଷଧୃକ୍ ॥ 24॥
ସ୍ତ୍ରୀଭିଃ କାମଗୟାନେନ କିଂକିଣୀଜାଲମାଲିନା ।
କ୍ରୀଡନ୍ ନ ଵେଦ ଆତ୍ମପାତଂ ସୁରାକ୍ରୀଡେଷୁ ନିର୍ଵୃତଃ ॥ 25॥
ତାଵତ୍ ପ୍ରମୋଦତେ ସ୍ଵର୍ଗେ ୟାଵତ୍ ପୁଣ୍ୟଂ ସମାପ୍ୟତେ ।
କ୍ଷୀଣପୁଣ୍ୟଃ ପତତି ଅର୍ଵାକ୍ ଅନିଚ୍ଛନ୍ କାଲଚାଲିତଃ ॥ 26॥
ୟଦି ଅଧର୍ମରତଃ ସଂଗାତ୍ ଅସତାଂ ଵା ଅଜିତେଂଦ୍ରିୟଃ ।
କାମାତ୍ମା କୃପଣଃ ଲୁବ୍ଧଃ ସ୍ତ୍ରୈଣଃ ଭୂତଵିହିଂସକଃ ॥ 27॥
ପଶୂନ୍ ଅଵିଧିନା ଆଲଭ୍ୟ ପ୍ରେତଭୂତଗଣାନ୍ ୟଜନ୍ ।
ନରକାନ୍ ଅଵଶଃ ଜଂତୁଃ ଗତ୍ଵା ୟାତି ଉଲ୍ବଣଂ ତମଃ ॥ 28॥
କର୍ମାଣି ଦୁଃଖ ଉଦର୍କାଣି କୁର୍ଵନ୍ ଦେହେନ ତୈଃ ପୁନଃ ।
ଦେହଂ ଆଭଜତେ ତତ୍ର କିଂ ସୁଖଂ ମର୍ତ୍ୟଧର୍ମିଣଃ ॥ 29॥
ଲୋକାନାଂ ଲୋକ ପାଲାନାଂ ମଦ୍ଭୟଂ କଲ୍ପଜୀଵିନାମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଣଃ ଅପି ଭୟଂ ମତ୍ତଃ ଦ୍ଵିପରାଧପର ଆୟୁଷଃ ॥ 30॥
ଗୁଣାଃ ସୃଜଂତି କର୍ମାଣି ଗୁଣଃ ଅନୁସୃଜତେ ଗୁଣାନ୍ ।
ଜୀଵଃ ତୁ ଗୁଣସଂୟୁକ୍ତଃ ଭୁଂକ୍ତେ କର୍ମଫଲାନି ଅସୌ ॥ 31॥
ୟାଵତ୍ ସ୍ୟାତ୍ ଗୁଣଵୈଷମ୍ୟଂ ତାଵତ୍ ନାନାତ୍ଵଂ ଆତ୍ମନଃ ।
ନାନାତ୍ଵଂ ଆତ୍ମନଃ ୟାଵତ୍ ପାରତଂତ୍ର୍ୟଂ ତଦା ଏଵ ହି ॥ 32॥
ୟାଵତ୍ ଅସ୍ୟ ଅସ୍ଵତଂତ୍ରତ୍ଵଂ ତାଵତ୍ ଈଶ୍ଵରତଃ ଭୟମ୍ ।
ୟଃ ଏତତ୍ ସମୁପାସୀରନ୍ ତେ ମୁହ୍ୟଂତି ଶୁଚାର୍ପିତାଃ ॥ 33॥
କାଲଃ ଆତ୍ମା ଆଗମଃ ଲୋକଃ ସ୍ଵଭାଵଃ ଧର୍ମଃ ଏଵ ଚ ।
ଇତି ମାଂ ବହୁଧା ପ୍ରାହୁଃ ଗୁଣଵ୍ୟତିକରେ ସତି ॥ 34॥
ଉଦ୍ଧଵଃ ଉଵାଚ ।
ଗୁଣେଷୁ ଵର୍ତମାନଃ ଅପି ଦେହଜେଷୁ ଅନପାଵୃତାଃ ।
ଗୁଣୈଃ ନ ବଧ୍ୟତେ ଦେହୀ ବଧ୍ୟତେ ଵା କଥଂ ଵିଭୋ ॥ 35॥
କଥଂ ଵର୍ତେତ ଵିହରେତ୍ କୈଃ ଵା ଜ୍ଞାୟେତ ଲକ୍ଷଣୈଃ ।
କିଂ ଭୁଂଜୀତ ଉତ ଵିସୃଜେତ୍ ଶୟୀତ ଆସୀତ ୟାତି ଵା ॥ 36॥
ଏତତ୍ ଅଚ୍ୟୁତ ମେ ବ୍ରୂହି ପ୍ରଶ୍ନଂ ପ୍ରଶ୍ନଵିଦାଂ ଵର ।
ନିତ୍ୟମୁକ୍ତଃ ନିତ୍ୟବଦ୍ଧଃ ଏକଃ ଏଵ ଇତି ମେ ଭ୍ରମଃ ॥ 37॥
ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗଵତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ
ସଂହିତାୟାମେକାଦଶସ୍କଂଧେ ଭଗଵଦୁଦ୍ଧଵସଂଵାଦେ
ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥