අථ දශමෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
මයා උදිතේෂු අවහිතඃ ස්වධර්මේෂු මදාශ්රයඃ ।
වර්ණාශ්රමකුල ආචාරං අකාමාත්මා සමාචරේත් ॥ 1॥
අන්වීක්ෂේත විශුද්ධාත්මා දේහිනාං විෂයාත්මනාම් ।
ගුණේෂු තත්ත්වධ්යානේන සර්වාරංභවිපර්යයම් ॥ 2॥
සුප්තස්ය විෂයාලෝකඃ ධ්යායතඃ වා මනෝරථඃ ।
නානාමකත්වාත් විඵලඃ තථා භේදාත්මදීඃ ගුණෛඃ ॥ 3॥
නිවෘත්තං කර්ම සේවේත ප්රවෘත්තං මත්පරඃ ත්යජේත් ।
ජිජ්ඤාසායාං සංප්රවෘත්තඃ න අද්රියේත් කර්ම චෝදනාම් ॥ 4॥
යමානභීක්ෂ්ණං සේවේත නියමාන් මත්පරඃ ක්වචිත් ।
මදභිජ්ඤං ගුරං ශාංතං උපාසීත මදාත්මකම් ॥ 5॥
අමාන්යමත්සරඃ දක්ෂඃ නිර්මමඃ දෘඪසෞහෘදඃ ।
අසත්වරඃ අර්ථජිජ්ඤාසුඃ අනසූයෞඃ අමෝඝවාක් ॥ 6॥
ජායාපත්යගෘහක්ෂේත්රස්වජනද්රවිණ ආදිෂු ।
උදාසීනඃ සමං පශ්යන් සර්වේෂු අර්ථං ඉව ආත්මනඃ ॥ 7॥
විලක්ෂණඃ ස්ථූලසූක්ෂ්මාත් දේහාත් ආත්මේක්ෂිතා ස්වදෘක් ।
යථාග්නිඃ දාරුණඃ දාහ්යාත් දාහකඃ අන්යඃ ප්රකාශකඃ ॥ 8॥
නිරෝධ උත්පත්ති අණු බෘහන් නානාත්වං තත්කෘතාන් ගුණාන් ।
අංතඃ ප්රවිෂ්ටඃ ආධත්තඃ ඒවං දේහගුණාන් පරඃ ॥ 9॥
යඃ අසෞ ගුණෛඃ විරචිතඃ දේහඃ අයං පුරුෂස්ය හි ।
සංසාරඃ තත් නිබංධඃ අයං පුංසඃ විද්යාත් ඡිදාත්මනඃ ॥ 10॥
තස්මාත් ජිජ්ඤාසයා ආත්මානං ආත්මස්ථං පරම් ।
සංගම්ය නිරසේත් ඒතත් වස්තුබුද්ධිං යථාක්රමම් ॥ 11॥
ආචාර්යඃ අරණිඃ ආද්යඃ ස්යාත් අංතේවාසි උත්තර අරණිඃ ।
තත් සංධානං ප්රවචනං විද්යා සංධිඃ සුඛාවහඃ ॥ 12॥
වෛශාරදී සා අතිවිශුද්ධබුද්ධිඃ
ධුනෝති මායාං ගුණසංප්රසූතාම් ।
ගුණාන් ච සංදහ්ය යත් ආත්මං ඒතත්
ස්වයං ච ශාම්යති අසමිද් යථා අග්නිඃ ॥ 13॥
අථ ඒෂාං කර්මකර්තॄණාං භෝක්තॄණාං සුඛදුඃඛයෝඃ ।
නානාත්වං අථ නිත්යත්වං ලෝකකාලාගම ආත්මනාම් ॥ 14॥
මන්යසේ සර්වභාවානාං සංස්ථා හි ඖත්පත්තිකී යථා ।
තත් තත් ආකෘතිභේදේන ජායතේ භිද්යතේ ච ධීඃ ॥ 15॥
ඒවං අපි අංග සර්වේෂාං දේහිනාං දේහයෝගතඃ ।
කාල අවයවතඃ සංති භාවා ජන්මාදයෝඃ අසකෘත් ॥ 16॥
අත්ර අපි කර්මණාං කර්තුඃ අස්වාතංත්ර්යං ච ලක්ෂ්යතේ ।
භෝක්තුඃ ච දුඃඛසුඛයෝඃ කඃ අන්වර්ථඃ විවශං භජේත් ॥ 17॥
න දේහිනාං සුඛං කිංචිත් විද්යතේ විදුෂාං අපි ।
තථා ච දුඃඛං මූඪානාං වෘථා අහංකරණං පරම් ॥ 18॥
යදි ප්රාප්තිං විඝාතං ච ජානංති සුඛදුඃඛයෝඃ ।
තේ අපි අද්ධා න විදුඃ යෝගං මෘත්යුඃ න ප්රභවේත් යථා ॥ 19॥
කඃ අන්වර්ථඃ සුඛයති ඒනං කාමඃ වා මෘත්යුඃ අංතිකේ ।
ආඝාතං නීයමානස්ය වධ්යසි ඒව න තුෂ්ටිදඃ ॥ 20॥
ශ්රුතං ච දෘෂ්ටවත් දුෂ්ටං ස්පර්ධා අසූයා අත්යයව්යයෛඃ ।
බහු අංතරාය කාමත්වාත් කෘෂිවත් ච අපි නිෂ්ඵලම් ॥ 21॥
අංතරායෛඃ අවිහතඃ යදි ධර්මඃ ස්වනුෂ්ඨිතඃ ।
තේනාපි නිර්ජිතං ස්ථානං යථා ගච්ඡති තත් ශ්රුණු ॥ 22॥
ඉෂ්ත්වා ඉහ දේවතාඃ යජ්ඤෛඃ ස්වර්ලෝකං යාති යාජ්ඤිකඃ ।
භුංජීත දේවවත් තත්ර භෝගාන් දිව්යාන් නිජ අර්ජිතාන් ॥ 23॥
ස්වපුණ්ය උපචිතේ ශුභ්රේ විමානඃ උපගීයතේ ।
ගංධර්වෛඃ විහරන්මධ්යේ දේවීනාං හෘද්යවේෂධෘක් ॥ 24॥
ස්ත්රීභිඃ කාමගයානේන කිංකිණීජාලමාලිනා ।
ක්රීඩන් න වේද ආත්මපාතං සුරාක්රීඩේෂු නිර්වෘතඃ ॥ 25॥
තාවත් ප්රමෝදතේ ස්වර්ගේ යාවත් පුණ්යං සමාප්යතේ ।
ක්ෂීණපුණ්යඃ පතති අර්වාක් අනිච්ඡන් කාලචාලිතඃ ॥ 26॥
යදි අධර්මරතඃ සංගාත් අසතාං වා අජිතේංද්රියඃ ।
කාමාත්මා කෘපණඃ ලුබ්ධඃ ස්ත්රෛණඃ භූතවිහිංසකඃ ॥ 27॥
පශූන් අවිධිනා ආලභ්ය ප්රේතභූතගණාන් යජන් ।
නරකාන් අවශඃ ජංතුඃ ගත්වා යාති උල්බණං තමඃ ॥ 28॥
කර්මාණි දුඃඛ උදර්කාණි කුර්වන් දේහේන තෛඃ පුනඃ ।
දේහං ආභජතේ තත්ර කිං සුඛං මර්ත්යධර්මිණඃ ॥ 29॥
ලෝකානාං ලෝක පාලානාං මද්භයං කල්පජීවිනාම් ।
බ්රහ්මණඃ අපි භයං මත්තඃ ද්විපරාධපර ආයුෂඃ ॥ 30॥
ගුණාඃ සෘජංති කර්මාණි ගුණඃ අනුසෘජතේ ගුණාන් ।
ජීවඃ තු ගුණසංයුක්තඃ භුංක්තේ කර්මඵලානි අසෞ ॥ 31॥
යාවත් ස්යාත් ගුණවෛෂම්යං තාවත් නානාත්වං ආත්මනඃ ।
නානාත්වං ආත්මනඃ යාවත් පාරතංත්ර්යං තදා ඒව හි ॥ 32॥
යාවත් අස්ය අස්වතංත්රත්වං තාවත් ඊශ්වරතඃ භයම් ।
යඃ ඒතත් සමුපාසීරන් තේ මුහ්යංති ශුචාර්පිතාඃ ॥ 33॥
කාලඃ ආත්මා ආගමඃ ලෝකඃ ස්වභාවඃ ධර්මඃ ඒව ච ।
ඉති මාං බහුධා ප්රාහුඃ ගුණව්යතිකරේ සති ॥ 34॥
උද්ධවඃ උවාච ।
ගුණේෂු වර්තමානඃ අපි දේහජේෂු අනපාවෘතාඃ ।
ගුණෛඃ න බධ්යතේ දේහී බධ්යතේ වා කථං විභෝ ॥ 35॥
කථං වර්තේත විහරේත් කෛඃ වා ජ්ඤායේත ලක්ෂණෛඃ ।
කිං භුංජීත උත විසෘජේත් ශයීත ආසීත යාති වා ॥ 36॥
ඒතත් අච්යුත මේ බ්රූහි ප්රශ්නං ප්රශ්නවිදාං වර ।
නිත්යමුක්තඃ නිත්යබද්ධඃ ඒකඃ ඒව ඉති මේ භ්රමඃ ॥ 37॥
ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුද්ධවසංවාදේ
දශමෝऽධ්යායඃ ॥