અથ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ ।
શ્રીશુકઃ ઉવાચ ।
અથ બ્રહ્મા આત્મજૈઃ દેવૈઃ પ્રજેશૈઃ આવૃતઃ અભ્યગાત્ ।
ભવઃ ચ ભૂતભવ્યીશઃ યયૌ ભૂતગણૈઃ વૃતઃ ॥ 1॥
ઇંદ્રઃ મરુદ્ભિઃ ભગવાન્ આદિત્યાઃ વસવઃ અશ્વિનૌ ।
ઋભવઃ અંગિરસઃ રુદ્રાઃ વિશ્વે સાધ્યાઃ ચ દેવતાઃ ॥ 2॥
ગંધર્વાપ્સરસઃ નાગાઃ સિદ્ધચારણગુહ્યકાઃ ।
ઋષયઃ પિતરઃ ચ એવ સવિદ્યાધરકિન્નરાઃ ॥ 3॥
દ્વારકાં ઉપસંજગ્મુઃ સર્વે કૃષ્ણાદિદૃક્ષવઃ ।
વપુષા યેન ભગવાન્ નરલોકમનોરમઃ ।
યશઃ વિતેને લોકેષુ સર્વલોકમલાપહમ્ ॥ 4॥
તસ્યાં વિભ્રાજમાનાયાં સમૃદ્ધાયાં મહર્ધિભિઃ ।
વ્યચક્ષત અવિતૃપ્તાક્ષાઃ કૃષ્ણં અદ્ભુતદર્શનમ્ ॥
5॥
સ્વર્ગૌદ્યાનૌઅપગૈઃ માલ્યૈઃ છાદયંતઃ યદુ ઉત્તમમ્ ।
ગીર્ભિઃ ચિત્રપદાર્થાભિઃ તુષ્ટુવુઃ જગત્ ઈશ્વરમ્ ॥6॥
દેવાઃ ઊચુઃ ।
નતાઃ સ્મ તે નાથ પદારવિંદં
બુદ્ધીંદ્રિયપ્રાણમનોવચોભિઃ ।
યત્ ચિંત્યતે અંતર્હૃદિ ભાવયુક્તૈઃ
મુમુક્ષુભિઃ કર્મમય ઊરુપાશાત્ ॥ 7॥
ત્વં માયયા ત્રિગુણયા આત્મનિ દુર્વિભાવ્યં
વ્યક્તં સૃજસિ અવસિ લુંપસિ તત્ ગુણસ્થઃ ।
ન એતૈઃ ભવાન્ અજિત કર્મભિઃ અજ્યતે વૈ
યત્ સ્વે સુખે અવ્યવહિતે અભિરતઃ અનવદ્યઃ ॥ 8॥
શુદ્ધિઃ નૃણાં ન તુ તથા ઈડ્ય દુરાશયાનાં
વિદ્યાશ્રુતાધ્યયનદાનતપક્રિયાભિઃ ।
સત્ત્વાત્મનાં ઋષભ તે યશસિ પ્રવૃદ્ધ
સત્ શ્રદ્ધયા શ્રવણસંભૃતયા યથા સ્યાત્ ॥ 9॥
સ્યાત્ નઃ તવ અંઘ્રિઃ અશુભાશયધૂમકેતુઃ
ક્ષેમાય યઃ મુનિભિઃ આર્દ્રહૃદૌહ્યમાનઃ ।
યઃ સાત્વતૈઃ સમવિભૂતયઃ આત્મવદ્ભિઃ
વ્યૂહે અર્ચિતઃ સવનશઃ સ્વઃ અતિક્રમાય ॥ 10॥
યઃ ચિંત્યતે પ્રયતપાણિભિઃ અધ્વરાગ્નૌ
ત્રય્યા નિરુક્તવિધિના ઈશ હવિઃ ગૃહીત્વા ।
અધ્યાત્મયોગઃ ઉત યોગિભિઃ આત્મમાયાં
જિજ્ઞાસુભિઃ પરમભાગવતૈઃ પરીષ્ટઃ ॥ 11॥
પર્યુષ્ટયા તવ વિભો વનમાલયા ઇયં
સંસ્પર્ધિની ભગવતી પ્રતિપત્નિવત્ શ્રીઃ ।
યઃ સુપ્રણીતં અમુયાર્હણં આદત્ અન્નઃ
ભૂયાત્ સદા અંઘ્રિઃ અશુભાશયધૂમકેતુઃ ॥ 12॥
કેતુઃ ત્રિવિક્રમયુતઃ ત્રિપત્ પતાકઃ
યઃ તે ભયાભયકરઃ અસુરદેવચમ્વોઃ ।
સ્વર્ગાય સાધુષુ ખલુ એષુ ઇતરાય ભૂમન્
પાદઃ પુનાતુ ભગવન્ ભજતાં અધં નઃ ॥ 13॥
નસ્યોતગાવઃ ઇવ યસ્ય વશે ભવંતિ
બ્રહ્માદયઃ અનુભૃતઃ મિથુરર્દ્યમાનાઃ ।
કાલસ્ય તે પ્રકૃતિપૂરુષયોઃ પરસ્ય
શં નઃ તનોતુ ચરણઃ પુરુષોત્તમસ્ય ॥ 14॥
અસ્ય અસિ હેતુઃ ઉદયસ્થિતિસંયમાનાં
અવ્યક્તજીવમહતાં અપિ કાલં આહુઃ ।
સઃ અયં ત્રિણાભિઃ અખિલ અપચયે પ્રવૃત્તઃ
કાલઃ ગભીરરયઃ ઉત્તમપૂરુષઃ ત્વમ્ ॥ 15॥
ત્વત્તઃ પુમાન્ સમધિગમ્ય યયા સ્વવીર્ય
ધત્તે મહાંતં ઇવ ગર્ભં અમોઘવીર્યઃ ।
સઃ અયં તયા અનુગતઃ આત્મનઃ આંડકોશં
હૈમં સસર્જ બહિઃ આવરણૈઃ ઉપેતમ્ ॥ 16॥
તત્તસ્થુષઃ ચ જગતઃ ચ ભવાન્ અધીશઃ
યત્ માયયા ઉત્થગુણવિક્રિયયા ઉપનીતાન્ ।
અર્થાન્ જુષન્ અપિ હૃષીકપતે ન લિપ્તઃ
યે અન્યે સ્વતઃ પરિહૃતાત્ અપિ બિભ્યતિ સ્મ ॥ 17॥
સ્માયા અવલોકલવદર્શિતભાવહારિ
ભ્રૂમંડલપ્રહિતસૌરતમંત્રશૌંડૈઃ ।
પત્ન્યઃ તુ ષોડશસહસ્રં અનંગબાણૈઃ
યસ્ય ઇંદ્રિયં વિમથિતું કરણૈઃ વિભ્વ્યઃ ॥ 18॥
વિભ્વ્યઃ તવ અમૃતકથા ઉદવહાઃ ત્રિલોક્યાઃ
પાદૌ અનેજસરિતઃ શમલાનિ હંતુમ્ ।
આનુશ્રવં શ્રુતિભિઃ અંઘ્રિજં અંગસંગૈઃ
તીર્થદ્વયં શુચિષદસ્તઃ ઉપસ્પૃશંતિ ॥ 19॥
બાદરાયણિઃ ઉવાચ ।
ઇતિ અભિષ્ટૂય વિબુધૈઃ સેશઃ શતધૃતિઃ હરિમ્ ।
અભ્યભાષત ગોવિંદં પ્રણમ્ય અંબરં આશ્રિતઃ ॥ 20॥
બ્રહ્મ ઉવાચ ।
ભૂમેઃ ભાર અવતારાય પુરા વિજ્ઞાપિતઃ પ્રભો ।
ત્વં અસ્માભિઃ અશેષાત્મન્ તત્ તથા એવ ઉપપાદિતમ્ ॥ 21॥
ધર્મઃ ચ સ્થાપિતઃ સત્સુ સત્યસંધેષુ વૈ ત્વયા ।
કીર્તિઃ ચ દિક્ષુ વિક્ષિપ્તા સર્વલોકમલાપહા ॥ 22॥
અવતીર્ય યદોઃ વંશે બિભ્રત્ રૂપં અનુત્તમમ્ ।
કર્માણિ ઉદ્દામવૃત્તાનિ હિતાય જગતઃ અકૃથાઃ ॥ 23॥
યાનિ તે ચરિતાનિ ઈશ મનુષ્યાઃ સાધવઃ કલૌ ।
શઋણ્વંતઃ કીર્તયંતઃ ચ તરિષ્યંતિ અંજસા તમઃ ॥ 24॥
યદુવંશે અવતીર્ણસ્ય ભવતઃ પુરુષોત્તમ ।
શરત્ શતં વ્યતીયાય પંચવિંશ અધિકં પ્રભોઃ ॥ 25॥
ન અધુના તે અખિલ આધાર દેવકાર્ય અવશેષિતમ્ ।
કુલં ચ વિપ્રશાપેન નષ્ટપ્રાયં અભૂત્ ઇદમ્ ॥ 26॥
તતઃ સ્વધામ પરમં વિશસ્વ યદિ મન્યસે ।
સલોકાન્ લોકપાલાન્ નઃ પાહિ વૈકુંઠકિંકરાન્ ॥ 27॥
શ્રી ભગવાન્ ઉવાચ ।
અવધારિતં એતત્ મે યદાત્થ વિબુધેશ્વર ।
કૃતં વઃ કાર્યં અખિલં ભૂમેઃ ભારઃ અવતારિતઃ ॥ 28॥
તત્ ઇદં યાદવકુલં વીર્યશૌર્યશ્રિયોદ્ધતમ્ ।
લોકં જિઘૃક્ષત્ રુદ્ધં મે વેલયા ઇવ મહાર્ણવઃ ॥ 29॥
યદિ અસંહૃત્ય દૃપ્તાનાં યદુનાં વિપુલં કુલમ્ ।
ગંતાસ્મિ અનેન લોકઃ અયં ઉદ્વેલેન વિનંક્ષ્યતિ ॥ 30॥
ઇદાનીં નાશઃ આરબ્ધઃ કુલસ્ય દ્વિજશાપતઃ ।
યાસ્યામિ ભવનં બ્રહ્મન્ ન એતત્ અંતે તવ આનઘ ॥ 31॥
શ્રી શુકઃ ઉવાચ ।
ઇતિ ઉક્તઃ લોકનાથેન સ્વયંભૂઃ પ્રણિપત્ય તમ્ ।
સહ દેવગણૈઃ દેવઃ સ્વધામ સમપદ્યત ॥ 32॥
અથ તસ્યાં મહોત્પાતાન્ દ્વારવત્યાં સમુત્થિતાન્ ।
વિલોક્ય ભગવાન્ આહ યદુવૃદ્ધાન્ સમાગતાન્ ॥ 33॥
શ્રી ભગવાન્ ઉવાચ ।
એતે વૈ સુમહોત્પાતાઃ વ્યુત્તિષ્ઠંતિ ઇહ સર્વતઃ ।
શાપઃ ચ નઃ કુલસ્ય આસીત્ બ્રાહ્મણેભ્યઃ દુરત્યયઃ ॥ 34॥
ન વસ્તવ્યં ઇહ અસ્માભિઃ જિજીવિષુભિઃ આર્યકાઃ ।
પ્રભાસં સુમહત્ પુણ્યં યાસ્યામઃ અદ્ય એવ મા ચિરમ્ ॥ 35॥
યત્ર સ્નાત્વા દક્ષશાપાત્ ગૃહીતઃ યક્ષ્મણૌડુરાટ્ ।
વિમુક્તઃ કિલ્બિષાત્ સદ્યઃ ભેજે ભૂયઃ કલોદયમ્ ॥ 36॥
વયં ચ તસ્મિન્ આપ્લુત્ય તર્પયિત્વા પિતૄન્સુરાન્ ।
ભોજયિત્વા ઉશિજઃ વિપ્રાન્ નાનાગુણવતા અંધસા ॥ 37॥
તેષુ દાનાનિ પાત્રેષુ શ્રદ્ધયા ઉપ્ત્વા મહાંતિ વૈ ।
વૃજિનાનિ તરિષ્યામઃ દાનૈઃ નૌભિઃ ઇવ અર્ણવમ્ ॥ 38॥
શ્રી શુકઃ ઉવાચ ।
એવં ભગવતા આદિષ્ટાઃ યાદવાઃ કુલનંદન ।
ગંતું કૃતધિયઃ તીર્થં સ્યંદનાન્ સમયૂયુજન્ ॥ 39॥
તત્ નિરીક્ષ્ય ઉદ્ધવઃ રાજન્ શ્રુત્વા ભગવતા ઉદિતમ્ ।
દૃષ્ટ્વા અરિષ્ટાનિ ઘોરાણિ નિત્યં કૃષ્ણં અનુવ્રતઃ ॥ 40॥
વિવિક્તઃ ઉપસંગમ્ય જગતાં ઈશ્વરેશ્વરમ્ ।
પ્રણમ્ય શિરસા પાદૌ પ્રાંજલિઃ તં અભાષત ॥ 41॥
ઉદ્ધવઃ ઉવાચ ।
દેવદેવેશ યોગેશ પુણ્યશ્રવણકીર્તન ।
સંહૃત્ય એતત્ કુલં નૂનં લોકં સંત્યક્ષ્યતે ભવાન્ ।
વિપ્રશાપં સમર્થઃ અપિ પ્રત્યહન્ ન યદિ ઈશ્વરઃ ॥ 42॥
ન અહં તવ અંઘ્રિકમલં ક્ષણાર્ધં અપિ કેશવ ।
ત્યક્તું સમુત્સહે નાથ સ્વધામ નય માં અપિ ॥ 43॥
તવ વિક્રીડિતં કૃષ્ણ નૃણાં પરમમંગલમ્ ।
કર્ણપીયૂષં આસ્વાદ્ય ત્યજતિ અન્યસ્પૃહાં જનઃ ॥ 44॥
શય્યાસનાટનસ્થાનસ્નાનક્રીડાશનાદિષુ ।
કથં ત્વાં પ્રિયં આત્માનં વયં ભક્તાઃ ત્યજેમહિ ॥ 45॥
ત્વયા ઉપભુક્તસ્રક્ગંધવાસઃ અલંકારચર્ચિતાઃ ।
ઉચ્છિષ્ટભોજિનઃ દાસાઃ તવ માયાં જયેમહિ ॥ 46॥
વાતાશનાઃ યઃ ઋષયઃ શ્રમણા ઊર્ધ્વમંથિનઃ ।
બ્રહ્માખ્યં ધામ તે યાંતિ શાંતાઃ સંન્યાસિનઃ અમલાઃ ॥
47॥
વયં તુ ઇહ મહાયોગિન્ ભ્રમંતઃ કર્મવર્ત્મસુ ।
ત્વત્ વાર્તયા તરિષ્યામઃ તાવકૈઃ દુસ્તરં તમઃ ॥ 48॥
સ્મરંતઃ કીર્તયંતઃ તે કૃતાનિ ગદિતાનિ ચ ।
ગતિઉત્સ્મિતીક્ષણક્ષ્વેલિ યત્ નૃલોકવિડંબનમ્ ॥ 49॥
શ્રી શુકઃ ઉવાચ ।
એવં વિજ્ઞાપિતઃ રાજન્ ભગવાન્ દેવકીસુતઃ ।
એકાંતિનં પ્રિયં ભૃત્યં ઉદ્ધવં સમભાષત ॥ 50॥
ઇતિ શ્રીમદ્ભાગવતે મહાપુરાણે પારમહંસ્યાં
સંહિતાયામેકાદશસ્કંધે દેવસ્તુત્યુદ્ધ્વવિજ્ઞાપનં નામ
ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ ॥