అథ దశమోఽధ్యాయః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
మయా ఉదితేషు అవహితః స్వధర్మేషు మదాశ్రయః ।
వర్ణాశ్రమకుల ఆచారం అకామాత్మా సమాచరేత్ ॥ 1॥
అన్వీక్షేత విశుద్ధాత్మా దేహినాం విషయాత్మనామ్ ।
గుణేషు తత్త్వధ్యానేన సర్వారంభవిపర్యయమ్ ॥ 2॥
సుప్తస్య విషయాలోకః ధ్యాయతః వా మనోరథః ।
నానామకత్వాత్ విఫలః తథా భేదాత్మదీః గుణైః ॥ 3॥
నివృత్తం కర్మ సేవేత ప్రవృత్తం మత్పరః త్యజేత్ ।
జిజ్ఞాసాయాం సంప్రవృత్తః న అద్రియేత్ కర్మ చోదనామ్ ॥ 4॥
యమానభీక్ష్ణం సేవేత నియమాన్ మత్పరః క్వచిత్ ।
మదభిజ్ఞం గురం శాంతం ఉపాసీత మదాత్మకమ్ ॥ 5॥
అమాన్యమత్సరః దక్షః నిర్మమః దృఢసౌహృదః ।
అసత్వరః అర్థజిజ్ఞాసుః అనసూయౌః అమోఘవాక్ ॥ 6॥
జాయాపత్యగృహక్షేత్రస్వజనద్రవిణ ఆదిషు ।
ఉదాసీనః సమం పశ్యన్ సర్వేషు అర్థం ఇవ ఆత్మనః ॥ 7॥
విలక్షణః స్థూలసూక్ష్మాత్ దేహాత్ ఆత్మేక్షితా స్వదృక్ ।
యథాగ్నిః దారుణః దాహ్యాత్ దాహకః అన్యః ప్రకాశకః ॥ 8॥
నిరోధ ఉత్పత్తి అణు బృహన్ నానాత్వం తత్కృతాన్ గుణాన్ ।
అంతః ప్రవిష్టః ఆధత్తః ఏవం దేహగుణాన్ పరః ॥ 9॥
యః అసౌ గుణైః విరచితః దేహః అయం పురుషస్య హి ।
సంసారః తత్ నిబంధః అయం పుంసః విద్యాత్ ఛిదాత్మనః ॥ 10॥
తస్మాత్ జిజ్ఞాసయా ఆత్మానం ఆత్మస్థం పరమ్ ।
సంగమ్య నిరసేత్ ఏతత్ వస్తుబుద్ధిం యథాక్రమమ్ ॥ 11॥
ఆచార్యః అరణిః ఆద్యః స్యాత్ అంతేవాసి ఉత్తర అరణిః ।
తత్ సంధానం ప్రవచనం విద్యా సంధిః సుఖావహః ॥ 12॥
వైశారదీ సా అతివిశుద్ధబుద్ధిః
ధునోతి మాయాం గుణసంప్రసూతామ్ ।
గుణాన్ చ సందహ్య యత్ ఆత్మం ఏతత్
స్వయం చ శామ్యతి అసమిద్ యథా అగ్నిః ॥ 13॥
అథ ఏషాం కర్మకర్తౄణాం భోక్తౄణాం సుఖదుఃఖయోః ।
నానాత్వం అథ నిత్యత్వం లోకకాలాగమ ఆత్మనామ్ ॥ 14॥
మన్యసే సర్వభావానాం సంస్థా హి ఔత్పత్తికీ యథా ।
తత్ తత్ ఆకృతిభేదేన జాయతే భిద్యతే చ ధీః ॥ 15॥
ఏవం అపి అంగ సర్వేషాం దేహినాం దేహయోగతః ।
కాల అవయవతః సంతి భావా జన్మాదయోః అసకృత్ ॥ 16॥
అత్ర అపి కర్మణాం కర్తుః అస్వాతంత్ర్యం చ లక్ష్యతే ।
భోక్తుః చ దుఃఖసుఖయోః కః అన్వర్థః వివశం భజేత్ ॥ 17॥
న దేహినాం సుఖం కించిత్ విద్యతే విదుషాం అపి ।
తథా చ దుఃఖం మూఢానాం వృథా అహంకరణం పరమ్ ॥ 18॥
యది ప్రాప్తిం విఘాతం చ జానంతి సుఖదుఃఖయోః ।
తే అపి అద్ధా న విదుః యోగం మృత్యుః న ప్రభవేత్ యథా ॥ 19॥
కః అన్వర్థః సుఖయతి ఏనం కామః వా మృత్యుః అంతికే ।
ఆఘాతం నీయమానస్య వధ్యసి ఏవ న తుష్టిదః ॥ 20॥
శ్రుతం చ దృష్టవత్ దుష్టం స్పర్ధా అసూయా అత్యయవ్యయైః ।
బహు అంతరాయ కామత్వాత్ కృషివత్ చ అపి నిష్ఫలమ్ ॥ 21॥
అంతరాయైః అవిహతః యది ధర్మః స్వనుష్ఠితః ।
తేనాపి నిర్జితం స్థానం యథా గచ్ఛతి తత్ శ్రుణు ॥ 22॥
ఇష్త్వా ఇహ దేవతాః యజ్ఞైః స్వర్లోకం యాతి యాజ్ఞికః ।
భుంజీత దేవవత్ తత్ర భోగాన్ దివ్యాన్ నిజ అర్జితాన్ ॥ 23॥
స్వపుణ్య ఉపచితే శుభ్రే విమానః ఉపగీయతే ।
గంధర్వైః విహరన్మధ్యే దేవీనాం హృద్యవేషధృక్ ॥ 24॥
స్త్రీభిః కామగయానేన కింకిణీజాలమాలినా ।
క్రీడన్ న వేద ఆత్మపాతం సురాక్రీడేషు నిర్వృతః ॥ 25॥
తావత్ ప్రమోదతే స్వర్గే యావత్ పుణ్యం సమాప్యతే ।
క్షీణపుణ్యః పతతి అర్వాక్ అనిచ్ఛన్ కాలచాలితః ॥ 26॥
యది అధర్మరతః సంగాత్ అసతాం వా అజితేంద్రియః ।
కామాత్మా కృపణః లుబ్ధః స్త్రైణః భూతవిహింసకః ॥ 27॥
పశూన్ అవిధినా ఆలభ్య ప్రేతభూతగణాన్ యజన్ ।
నరకాన్ అవశః జంతుః గత్వా యాతి ఉల్బణం తమః ॥ 28॥
కర్మాణి దుఃఖ ఉదర్కాణి కుర్వన్ దేహేన తైః పునః ।
దేహం ఆభజతే తత్ర కిం సుఖం మర్త్యధర్మిణః ॥ 29॥
లోకానాం లోక పాలానాం మద్భయం కల్పజీవినామ్ ।
బ్రహ్మణః అపి భయం మత్తః ద్విపరాధపర ఆయుషః ॥ 30॥
గుణాః సృజంతి కర్మాణి గుణః అనుసృజతే గుణాన్ ।
జీవః తు గుణసంయుక్తః భుంక్తే కర్మఫలాని అసౌ ॥ 31॥
యావత్ స్యాత్ గుణవైషమ్యం తావత్ నానాత్వం ఆత్మనః ।
నానాత్వం ఆత్మనః యావత్ పారతంత్ర్యం తదా ఏవ హి ॥ 32॥
యావత్ అస్య అస్వతంత్రత్వం తావత్ ఈశ్వరతః భయమ్ ।
యః ఏతత్ సముపాసీరన్ తే ముహ్యంతి శుచార్పితాః ॥ 33॥
కాలః ఆత్మా ఆగమః లోకః స్వభావః ధర్మః ఏవ చ ।
ఇతి మాం బహుధా ప్రాహుః గుణవ్యతికరే సతి ॥ 34॥
ఉద్ధవః ఉవాచ ।
గుణేషు వర్తమానః అపి దేహజేషు అనపావృతాః ।
గుణైః న బధ్యతే దేహీ బధ్యతే వా కథం విభో ॥ 35॥
కథం వర్తేత విహరేత్ కైః వా జ్ఞాయేత లక్షణైః ।
కిం భుంజీత ఉత విసృజేత్ శయీత ఆసీత యాతి వా ॥ 36॥
ఏతత్ అచ్యుత మే బ్రూహి ప్రశ్నం ప్రశ్నవిదాం వర ।
నిత్యముక్తః నిత్యబద్ధః ఏకః ఏవ ఇతి మే భ్రమః ॥ 37॥
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం
సంహితాయామేకాదశస్కంధే భగవదుద్ధవసంవాదే
దశమోఽధ్యాయః ॥