උද්ධවගීතා – ඒකාදශෝऽධ්යායඃDownload PDF

අථ ඒකාදශෝऽධ්යායඃ ।

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
බද්ධඃ මුක්තඃ ඉති ව්යාඛ්යා ගුණතඃ මේ න වස්තුතඃ ।
ගුණස්ය මායාමූලත්වාත් න මේ මෝක්ෂඃ න බංධනම් ॥ 1॥

ශෝකමෝහෞ සුඛං දුඃඛං දේහාපත්තිඃ ච මායයා ।
ස්වප්නඃ යථා ආත්මනඃ ඛ්යාතිඃ සංසෘතිඃ න තු වාස්තවී ॥ 2॥

විද්යා අවිද්යේ මම තනූ විද්ධි උද්ධව ශරීරිණාම් ।
මෝක්ෂබංධකරී ආද්යේ මායයා මේ විනිර්මිතේ ॥ 3॥

ඒකස්ය ඒව මම අංශස්ය ජීවස්ය ඒව මහාමතේ ।
බංධඃ අස්ය අවිද්යයා අනාදිඃ විද්යයා ච තථා ඉතරඃ ॥ 4॥

අථ බද්ධස්ය මුක්තස්ය වෛලක්ෂණ්යං වදාමි තේ ।
විරුද්ධධර්මිණෝඃ තාත ස්ථිතයෝඃ ඒකධර්මිණි ॥ 5॥

සුපර්ණෞ ඒතෞ සදෘශෞ සඛායෞ
යදෘච්ඡයා ඒතෞ කෘතනීඩෞ ච වෘක්ෂේ ।
ඒකඃ තයෝඃ ඛාදති පිප්පලාන්නම්
අන්යඃ නිරන්නඃ අපි බලේන භූයාන් ॥ 6॥

ආත්මානං අන්යං ච සඃ වේද විද්වාන්
අපිප්පලාදඃ න තු පිප්පලාදඃ ।
යඃ අවිද්යයා යුක් ස තු නිත්යබද්ධඃ
විද්යාමයඃ යඃ ස තු නිත්යමුක්තඃ ॥ 7॥

දේහස්ථඃ අපි න දේහස්ථඃ විද්වාන් ස්වප්නාත් යථා උත්ථිතඃ ।
අදේහස්ථඃ අපි දේහස්ථඃ කුමතිඃ ස්වප්නදෘක් යථා ॥ 8॥

ඉංද්රියෛඃ ඉංද්රියාර්ථේෂු ගුණෛඃ අපි ගුණේෂු ච ।
ගෘහ්යමාණේෂු අහංකුර්යාත් න විද්වාන් යඃ තු අවික්රියඃ ॥ 9॥

දෛවාධීනේ ශරීරේ අස්මින් ගුණභාව්යේන කර්මණා ।
වර්තමානඃ අබුධඃ තත්ර කර්තා අස්මි ඉති නිබධ්යතේ ॥ 10॥

ඒවං විරක්තඃ ශයනඃ ආසනාටනමජ්ජනේ ।
දර්ශනස්පර්ශනඝ්රාණභෝජනශ්රවණාදිෂු ॥ 11॥

න තථා බධ්යතේ විද්වාන් තත්ර තත්ර ආදයන් ගුණාන් ।
ප්රකෘතිස්ථඃ අපි අසංසක්තඃ යථා ඛං සවිතා අනිලඃ ॥ 12॥

වෛශාරද්යේක්ෂයා අසංගශිතයා ඡින්නසංශයඃ ।
ප්රතිබුද්ධඃ ඉව ස්වප්නාත් නානාත්වාත් විනිවර්තතේ ॥ 13॥

යස්ය ස්යුඃ වීතසංකල්පාඃ ප්රාණේංද්රියමනෝධියාම් ।
වෘත්තයඃ සඃ විනිර්මුක්තඃ දේහස්ථඃ අපි හි තත් ගුණෛඃ ॥ 14॥

යස්ය ආත්මා හිංස්යතේ හිංස්ර්යෛඃ යේන කිංචිත් යදෘච්ඡයා ।
අර්ච්යතේ වා ක්වචිත් තත්ර න ව්යතික්රියතේ බුධඃ ॥ 15॥

න ස්තුවීත න නිංදේත කුර්වතඃ සාධු අසාධු වා ।
වදතඃ ගුණදෝෂාභ්යාං වර්ජිතඃ සමදෘක් මුනිඃ ॥ 16॥

න කුර්යාත් න වදේත් කිංචිත් න ධ්යායේත් සාධු අසාධු වා ।
ආත්මාරාමඃ අනයා වෘත්ත්යා විචරේත් ජඩවත් මුනිඃ ॥ 17॥

ශබ්දබ්රහ්මණි නිෂ්ණාතඃ න නිෂ්ණායාත් පරේ යදි ।
ශ්රමඃ තස්ය ශ්රමඵලඃ හි අධේනුං ඉව රක්ෂතඃ ॥ 18॥

ගාං දුග්ධදෝහාං අසතීං ච භාර්යාම්
දේහං පරාධීනං අසත්ප්රජාං ච ।
විත්තං තු අතීර්ථීකෘතං අංග වාචම්
හීනාං මයා රක්ෂති දුඃඛදුඃඛී ॥ 19॥

යස්යාං න මේ පාවනං අංග කර්ම
ස්ථිතිඋද්භවප්රාණ නිරෝධනං අස්ය ।
ලීලාවතාරීප්සිතජන්ම වා ස්යාත්
බංධ්යාං ගිරං තාං බිභෘයාත් න ධීරඃ ॥ 20॥

ඒවං ජිජ්ඤාසයා අපෝහ්ය නානාත්වභ්රමං ආත්මනි ।
උපාරමේත විරජං මනඃ මයි අර්ප්ය සර්වගේ ॥ 21॥

යදි අනීශඃ ධාරයිතුං මනඃ බ්රහ්මණි නිශ්චලම් ।
මයි සර්වාණි කර්මාණි නිරපේක්ෂඃ සමාචර ॥ 22॥

ශ්රද්ධාලුඃ මේ කථාඃ ශ‍ඍණ්වන් සුභද්රා ලෝකපාවනීඃ ।
ගායන් අනුස්මරන් කර්ම ජන්ම ච අභිනයන් මුහුඃ ॥ 23॥

මදර්ථේ ධර්මකාමාර්ථාන් ආචරන් මදපාශ්රයඃ ।
ලභතේ නිශ්චලාං භක්තිං මයි උද්ධව සනාතනේ ॥ 24॥

සත්සංගලබ්ධයා භක්ත්යා මයි මාං සඃ උපාසිතා ।
සඃ වෛ මේ දර්ශිතං සද්භිඃ අංජසා විංදතේ පදම් ॥ 25॥

උද්ධව උවාච ।
සාධුඃ තව උත්තමශ්ලෝක මතඃ කීදෘග්විධඃ ප්රභෝ ।
භක්තිඃ ත්වයි උපයුජ්යේත කීදෘශී සද්භිඃ ආදෘතා ॥ 26॥

ඒතත් මේ පුරුෂාධ්යක්ෂ ලෝකාධ්යක්ෂ ජගත් ප්රභෝ ।
ප්රණතාය අනුරක්තාය ප්රපන්නාය ච කථ්යතාම් ॥ 27॥

ත්වං බ්රහ්ම පරමං ව්යෝම පුරුෂඃ ප්රකෘතේඃ පරඃ ।
අවතීර්ණඃ අසි භගවන් ස්වේච්ඡාඋපාත්තපෘථක් වපුඃ ॥ 28॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
කෘපාලුඃ අකෘතද්රෝහඃ තිතික්ෂුඃ සර්වදේහිනාම් ।
සත්යසාරඃ අනවද්යාත්මා සමඃ සර්වෝපකාරකඃ ॥ 29॥

කාමෛඃ අහතධීඃ දාංතඃ මෘදුඃ ශුචිඃ අකිංචනඃ ।
අනීහඃ මිතභුක් ශාංතඃ ස්ථිරඃ මත් ශරණඃ මුනිඃ ॥ 30॥

අප්රමත්තඃ ගභීරාත්මා ධෘතිමාංජිතෂඩ්ගුණඃ ।
අමානී මානදඃ කල්පඃ මෛත්රඃ කාරුණිකඃ කවිඃ ॥ 31॥

ආජ්ඤාය ඒවං ගුණාන් දෝෂාන්මයාදිෂ්ටාන් අපි ස්වකාන් ।
ධර්මාන් සංත්යජ්ය යඃ සර්වාන් මාං භජේත සඃ සත්තමඃ ॥ 32॥

ජ්ඤාත්වා අජ්ඤාත්වා අථ යේ වෛ මාං යාවාන් යඃ ච අස්මි
යාදෘශඃ ।
භජංති අනන්යභාවේන තේ මේ භක්තතමාඃ මතාඃ ॥ 33॥

මල්ලිංගමද්භක්තජනදර්ශනස්පර්ශනාර්චනම් ।
පරිචර්යා ස්තුතිඃ ප්රහ්වගුණකර්ම අනුකීර්තනම් ॥ 34॥

මත්කථාශ්රවණේ ශ්රද්ධා මත් අනුධ්යානං උද්ධව ।
සර්වලාභ උපහරණං දාස්යේන ආත්මනිවේදනම් ॥ 35॥

මජ්ජන්මකර්මකථනං මම පර්වානුමෝදනම් ।
ගීතතාංඩවවාදිත්රගෝෂ්ඨීභිඃ මද්ගෘහ උත්සවඃ ॥ 36॥

යාත්රා බලිවිධානං ච සර්වවාර්ෂිකපර්වසු ।
වෛදිකී තාංත්රිකී දීක්ෂා මදීයව්රතධාරණම් ॥ 37॥

මම අර්චාස්ථාපනේ ශ්රද්ධා ස්වතඃ සංහත්ය ච උද්යමඃ ।
උද්යාන උපවනාක්රීඩපුරමංදිරකර්මණි ॥ 38॥

සංමාර්ජන උපලේපාභ්යාං සේකමංඩලවර්තනෛඃ ।
ගෘහශුශ්රූෂණං මහ්යං දාසවද්යදමායයා ॥ 39॥

අමානිත්වං අදංභිත්වං කෘතස්ය අපරිකීර්තනම් ।
අපි දීපාවලෝකං මේ න උපයුංජ්යාත් නිවේදිතම් ॥ 40॥

යත් යත් ඉෂ්ටතමං ලෝකේ යත් ච අතිප්රියං ආත්මනඃ ।
තත් තත් නිවේදයේත් මහ්යං තත් ආනංත්යාය කල්පතේ ॥ 41॥

සූර්යඃ අග්නිඃ බ්රාහ්මණඃ ගාවඃ වෛෂ්ණවඃ ඛං මරුත් ජලම් ।
භූඃ ආත්මා සර්වභූතානි භද්ර පූජාපදානි මේ ॥ 42॥

සූර්යේ තු විද්යයා ත්රය්යා හවිෂාග්නෞ යජේත මාම් ।
ආතිථ්යේන තු විප්රාග්ර්යඃ ගෝෂ්වංග යවසාදිනා ॥ 43॥

වෛෂ්ණවේ බංධුසත්කෘත්යා හෘදි ඛේ ධ්යානනිෂ්ඨයා ।
වායෞ මුඛ්යධියා තෝයේ ද්රව්යෛඃ තෝයපුරස්කෘතෛඃ ॥ 44॥

ස්ථංඩිලේ මංත්රහෘදයෛඃ භෝගෛඃ ආත්මානං ආත්මනි ।
ක්ෂේත්රජ්ඤං සර්වභූතේෂු සමත්වේන යජේත මාම් ॥ 45॥

ධිෂ්ණ්යේෂු ඒෂු ඉති මද්රූපං ශංඛචක්රගදාංබුජෛඃ ।
යුක්තං චතුර්භුජං ශාංතං ධ්යායන් අර්චේත් සමාහිතඃ ॥ 46॥

ඉෂ්ටාපූර්තේන මාං ඒවං යඃ යජේත සමාහිතඃ ।
ලභතේ මයි සද්භක්තිං මත්ස්මෘතිඃ සාධුසේවයා ॥ 47॥

ප්රායේණ භක්තියෝගේන සත්සංගේන විනා උද්ධව ।
න උපායඃ විද්යතේ සධ්ර්යඞ් ප්රායණං හි සතාං අහම් ॥ 48॥

අථ ඒතත් පරමං ගුහ්යං ශ්රුණ්වතඃ යදුනංදන ।
සුගෝප්යං අපි වක්ෂ්යාමි ත්වං මේ භෘත්යඃ සුහෘත් සඛා ॥ 49॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
ඒකාදශපූජාවිධානයෝගෝ නාම ඒකාදශෝऽධ්යායඃ ॥ 11॥

අථ ද්වාදශෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
න රෝධයති මාං යෝගඃ න ස්සාංඛ්යං ධර්මඃ ඒව ච ।
න ස්වාධ්යායඃ තපඃ ත්යාගඃ න ඉෂ්ටාපූර්තං න දක්ෂිණා ॥ 1॥

ව්රතානි යජ්ඤඃ ඡංදාංසි තීර්ථානි නියමාඃ යමාඃ ।
යථා අවරුංධේ සත්සංගඃ සර්වසංග අපහඃ හි මාම් ॥ 2॥

සත්සංගේන හි දෛතේයා යාතුධානඃ මෘගාඃ ඛගාඃ ।
ගංධර්ව අප්සරසඃ නාගාඃ සිද්ධාඃ චාරණගුහ්යකාඃ ॥ 3॥

විද්යාධරාඃ මනුෂ්යේෂු වෛශ්යාඃ ශූද්රාඃ ස්ත්රියඃ අංත්යජාඃ ।
රජඃ තමඃ ප්රකෘතයඃ තස්මින් තස්මින් යුගේ අනඝ ॥ 4॥

බහවඃ මත්පදං ප්රාප්තාඃ ත්වාෂ්ට්රකායාධවාදයඃ ।
වෘෂපර්වා බලිඃ වාණඃ මයඃ ච අථ විභීෂණඃ ॥ 5॥

සුග්රීවඃ හනුමාන් ඍක්ෂඃ ගජඃ ගෘධ්රඃ වණික්පථඃ ।
ව්යාධඃ කුබ්ජා ව්රජේ ගෝප්යඃ යජ්ඤපත්න්යඃ තථා අපරේ ॥ 6॥

තේ න අධිතශ්රුතිගණාඃ න උපාසිතමහත්තමාඃ ।
අව්රතාතප්තතපසඃ මත්සංගාත් මාං උපාගතාඃ ॥ 7॥

කේවලේන හි භාවේන ගෝප්යඃ ගාවඃ නගාඃ මෘගාඃ ।
යේ අන්යේ මූඪධියඃ නාගාඃ සිද්ධාඃ මාං ඊයුඃ අංජසා ॥ 8॥

යං න යෝගේන සාංඛ්යේන දානව්රතතපඃ අධ්වරෛඃ ।
ව්යාඛ්යාඃ ස්වාධ්යායසංන්යාසෛඃ ප්රාප්නුයාත් යත්නවාන් අපි ॥ 9॥

රාමේණ සාර්ධං මථුරාං ප්රණීතේ
ශ්වාඵල්කිනා මයි අනුරක්තචිත්තාඃ ।
විගාඪභාවේන න මේ වියෝග
තීව්රාධයඃ අන්යං දදෘශුඃ සුඛාය ॥ 10॥

තාඃ තාඃ ක්ෂපාඃ ප්රේෂ්ඨතමේන නීතාඃ
මයා ඒව වෘංදාවනගෝචරේණ ।
ක්ෂණාර්ධවත් තාඃ පුනරංග තාසාං
හීනා මායා කල්පසමා බභූවුඃ ॥ 11॥

තාඃ න අවිදන් මයි අනුෂංගබද්ධ
ධියඃ ස්වමාත්මානං අදඃ තථා ඉදම් ।
යථා සමාධෞ මුනයඃ අබ්ධිතෝයේ
නද්යඃ ප්රවිෂ්ටාඃ ඉව නාමරූපේ ॥ 12॥

මත්කාමා රමණං ජාරං අස්වරූපවිදඃ අබලාඃ ।
බ්රහ්ම මාං පරමං ප්රාපුඃ සංගාත් ශතසහස්රශඃ ॥ 13॥

තස්මාත් ත්වං උද්ධව උත්සෘජ්ය චෝදනාං ප්රතිචෝදනාම් ।
ප්රවෘත්තං ච නිවෘත්තං ච ශ්රෝතව්යං ශ්රුතං ඒව ච ॥ 14॥

මාං ඒකං ඒව ශරණං ආත්මානං සර්වදේහිනාම් ।
යාහි සර්වාත්මභාවේන මයා ස්යාඃ හි අකුතෝභයඃ ॥ 15॥

උද්ධවඃ උවාච ।
සංශයඃ ශ්රුණ්වතඃ වාචං තව යෝගේශ්වර ඊශ්වර ।
න නිවර්තතඃ ආත්මස්ථඃ යේන භ්රාම්යති මේ මනඃ ॥ 16॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
සඃ ඒෂ ජීවඃ විවරප්රසූතිඃ
ප්රාණේන ඝෝෂේණ ගුහාං ප්රවිෂ්ටඃ ।
මනෝමයං සූක්ෂ්මං උපේත්ය රූපං
මාත්රා ස්වරඃ වර්ණඃ ඉති ස්ථවිෂ්ඨඃ ॥ 17॥

යථා අනලඃ ඛේ අනිලබංධුඃ ඌෂ්මා
බලේන දාරුණ්යධිමථ්යමානඃ ।
අණුඃ ප්රජාතඃ හවිෂා සමිධ්යතේ
තථා ඒව මේ ව්යක්තිඃ ඉයං හි වාණී ॥ 18॥

ඒවං ගදිඃ කර්මගතිඃ විසර්ගඃ
ඝ්රාණඃ රසඃ දෘක් ස්පර්ශඃ ශ්රුතිඃ ච ।
සංකල්පවිජ්ඤානං අථ අභිමානඃ
සූත්රං රජඃ සත්ත්වතමෝවිකාරඃ ॥ 19॥

අයං හි ජීවඃ ත්රිවෘත් අබ්ජයෝනිඃ
අව්යක්තඃ ඒකඃ වයසා සඃ ආද්යඃ ।
විශ්ලිෂ්ටශක්තිඃ බහුධා ඒව භාති
බීජානි යෝනිං ප්රතිපද්ය යද්වත් ॥ 20॥

යස්මින් ඉදං ප්රෝතං අශේෂං ඕතං
පටඃ යථා තංතුවිතානසංස්ථඃ ।
යඃ ඒෂ සංසාරතරුඃ පුරාණඃ
කර්මාත්මකඃ පුෂ්පඵලේ ප්රසූතේ ॥ 21॥

ද්වේ අස්ය බීජේ ශතමූලඃ ත්රිනාලඃ
පංචස්කංධඃ පංචරසප්රසූතිඃ ।
දශ ඒකශාඛඃ ද්විසුපර්ණනීඩඃ
ත්රිවල්කලඃ ද්විඵලඃ අර්කං ප්රවිෂ්ටඃ ॥ 22॥

අදංති ච ඒකං ඵලං අස්ය ගෘධ්රා
ග්රාමේචරාඃ ඒකං අරණ්යවාසාඃ ।
හංසාඃ යඃ ඒකං බහුරූපං ඉජ්යෛඃ
මායාමයං වේද සඃ වේද වේදම් ॥ 23॥

ඒවං ගුරු උපාසනයා ඒකභක්ත්යා
විද්යාකුඨාරේණ ශිතේන ධීරඃ ।
විවෘශ්ච්ය ජීවාශයං අප්රමත්තඃ
සංපද්ය ච ආත්මානං අථ ත්යජ අස්ත්රම් ॥ 24॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
ද්වාදශෝऽධ්යායඃ ॥ 12॥

අථ ත්රයෝදශෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
සත්ත්වං රජඃ තමඃ ඉති ගුණාඃ බුද්ධේඃ න ච ආත්මනඃ ।
සත්ත්වේන අන්යතමෞ හන්යාත් සත්ත්වං සත්ත්වේන ච ඒව හි ॥ 1॥

සත්ත්වාත් ධර්මඃ භවේත් වෘද්ධාත් පුංසඃ මද්භක්තිලක්ෂණඃ ।
සාත්වික උපාසයා සත්ත්වං තතඃ ධර්මඃ ප්රවර්තතේ ॥ 2॥

ධර්මඃ රජඃ තමඃ හන්යාත් සත්ත්වවෘද්ධිඃ අනුත්තමඃ ।
ආශු නශ්යති තත් මූලඃ හි අධර්මඃ උභයේ හතේ ॥ 3॥

ආගමඃ අපඃ ප්රජා දේශඃ කාලඃ කර්ම ච ජන්ම ච ।
ධ්යානං මංත්රඃ අථ සංස්කාරඃ දශ ඒතේ ගුණහේතවඃ ॥ 4॥

තත් තත් සාත්විකං ඒව ඒෂාං යත් යත් වෘද්ධාඃ ප්රචක්ෂතේ ।
නිංදංති තාමසං තත් තත් රාජසං තත් උපේක්ෂිතම් ॥ 5॥

සාත්ත්විකානි ඒව සේවේත පුමාන් සත්ත්වවිවෘද්ධයේ ।
තතඃ ධර්මඃ තතඃ ජ්ඤානං යාවත් ස්මෘතිඃ අපෝහනම් ॥ 6॥

වේණුසංඝර්ෂජඃ වහ්නිඃ දග්ධ්වා ශාම්යති තත් වනම් ।
ඒවං ගුණව්යත්යයජඃ දේහඃ ශාම්යති තත් ක්රියඃ ॥ 7॥

උද්ධවඃ උවාච ।
විදංති මර්ත්යාඃ ප්රායේණ විෂයාන් පදං ආපදාම් ।
තථා අපි භුංජතේ කෘෂ්ණ තත් කථං ශ්ව ඛර අජාවත් ॥ 8॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
අහං ඉති අන්යථාබුද්ධිඃ ප්රමත්තස්ය යථා හෘදි ।
උත්සර්පති රජඃ ඝෝරං තතඃ වෛකාරිකං මනඃ ॥ 9॥

රජෝයුක්තස්ය මනසඃ සංකල්පඃ සවිකල්පකඃ ।
තතඃ කාමඃ ගුණධ්යානාත් දුඃසහඃ ස්යාත් හි දුර්මතේඃ ॥ 10॥

කරෝති කාමවශගඃ කර්මාණි අවිජිතේංද්රියඃ ।
දුඃඛෝදර්කාණි සංපශ්යන් රජෝවේගවිමෝහිතඃ ॥ 11।
රජඃ තමෝභ්යාං යත් අපි විද්වාන් වික්ෂිප්තධීඃ පුනඃ ।
අතංද්රිතඃ මනඃ යුංජන් දෝෂදෘෂ්ටිඃ න සජ්ජතේ ॥ 12॥

අප්රමත්තඃ අනුයුංජීතඃ මනඃ මයි අර්පයන් ශනෛඃ ।
අනිර්විණ්ණඃ යථාකාලං ජිතශ්වාසඃ ජිතාසනඃ ॥ 13॥

ඒතාවාන් යෝගඃ ආදිෂ්ටඃ මත් ශිෂ්යෛඃ සනක ආදිභිඃ ।
සර්වතඃ මනඃ ආකෘෂ්ය මය්යද්ධා ආවේශ්යතේ යථා ॥ 14॥

උද්ධවඃ උවාච ।
යදා ත්වං සනක ආදිභ්යඃ යේන රූපේණ කේශව ।
යෝගං ආදිෂ්ටවාන් ඒතත් රූපං ඉච්ඡාමි වේදිතුම් ॥ 15॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
පුත්රාඃ හිරණ්යගර්භස්ය මානසාඃ සනක ආදයඃ ।
පප්රච්ඡුඃ පිතරං සූක්ෂ්මාං යෝගස්ය ඓකාංතිකීං ගතිම් ॥

16॥

සනක ආදයඃ ඌචුඃ ।
ගුණේෂු ආවිශතේ චේතඃ ගුණාඃ චේතසි ච ප්රභෝ ।
කථං අන්යෝන්යසංත්යාගඃ මුමුක්ෂෝඃ අතිතිතීර්ෂෝඃ ॥ 17॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ඒවං පෘෂ්ටඃ මහාදේවඃ ස්වයංභූඃ භූතභාවනඃ ।
ධ්යායමානඃ ප්රශ්නබීජං න අභ්යපද්යත කර්මධීඃ ॥ 18॥

සඃ මාං අචිංතයත් දේවඃ ප්රශ්නපාරතිතීර්ෂයා ।
තස්ය අහං හංසරූපේණ සකාශං අගමං තදා ॥ 19॥

දෘෂ්ට්වා මාං ත උපව්රජ්ය කෘත්වා පාද අභිවංදනම් ।
බ්රහ්මාණං අග්රතඃ කෘත්වා පප්රච්ඡුඃ කඃ භවාන් ඉති ॥ 20॥

ඉති අහං මුනිභිඃ පෘෂ්ටඃ තත්ත්වජිජ්ඤාසුභිඃ තදා ।
යත් අවෝචං අහං තේභ්යඃ තත් උද්ධව නිබෝධ මේ ॥ 21॥

වස්තුනඃ යදි අනානාත්වං ආත්මනඃ ප්රශ්නඃ ඊදෘශඃ ।
කථං ඝටේත වඃ විප්රාඃ වක්තුඃ වා මේ කඃ ආශ්රයඃ ॥ 22॥

පංචාත්මකේෂු භූතේෂු සමානේෂු ච වස්තුතඃ ।
කඃ භවාන් ඉති වඃ ප්රශ්නඃ වාචාරංභඃ හි අනර්ථකඃ ॥ 23॥

මනසා වචසා දෘෂ්ට්යා ගෘහ්යතේ අන්යෛඃ අපි ඉංද්රියෛඃ ।
අහං ඒව න මත්තඃ අන්යත් ඉති බුධ්යධ්වං අංජසා ॥ 24॥

ගුණේෂු ආවිශතේ චේතඃ ගුණාඃ චේතසි ච ප්රජාඃ ।
ජීවස්ය දේහඃ උභයං ගුණාඃ චේතඃ මත් ආත්මනඃ ॥ 25॥

ගුණේෂු ච ආවිශත් චිත්තං අභීක්ෂ්ණං ගුණසේවයා ।
ගුණාඃ ච චිත්තප්රභවාඃ මත් රූපඃ උභයං ත්යජේත් ॥ 26॥

ජාග්රත් ස්වප්නඃ සුෂුප්තං ච ගුණතඃ බුද්ධිවෘත්තයඃ ।
තාසාං විලක්ෂණඃ ජීවඃ සාක්ෂිත්වේන විනිශ්චිතඃ ॥ 27॥

යඃ හි සංසෘතිබංධඃ අයං ආත්මනඃ ගුණවෘත්තිදඃ ।
මයි තුර්යේ ස්ථිතඃ ජහ්යාත් ත්යාගඃ තත් ගුණචේතසාම් ॥ 28॥

අහංකාරකෘතං බංධං ආත්මනඃ අර්ථවිපර්යයම් ।
විද්වාන් නිර්විද්ය සංසාරචිංතාං තුර්යේ ස්ථිතඃ ත්යජේත් ॥ 29॥

යාවත් නානාර්ථධීඃ පුංසඃ න නිවර්තේත යුක්තිභිඃ ।
ජාගර්ති අපි ස්වපන් අජ්ඤඃ ස්වප්නේ ජාගරණං යථා ॥ 30॥

අසත්ත්වාත් ආත්මනඃ අන්යේෂාං භාවානාං තත් කෘතා භිදා ।
ගතයඃ හේතවඃ ච අස්ය මෘෂා ස්වප්නදෘශඃ යථා ॥ 31॥

යෝ ජාගරේ බහිඃ අනුක්ෂණධර්මිණඃ අර්ථාන්
භුංක්තේ සමස්තකරණෛඃ හෘදි තත් සදෘක්ෂාන් ।
ස්වප්නේ සුෂුප්තඃ උපසංහරතේ සඃ ඒකඃ
ස්මෘති අන්වයාත් ත්රිගුණවෘත්තිදෘක් ඉංද්රිය ඊශඃ ॥ 32॥

ඒවං විමෘශ්ය ගුණතඃ මනසඃ ත්ර්යවස්ථා
මත් මායයා මයි කෘතා ඉති නිශ්චිතාර්ථාඃ ।
සංඡිද්ය හාර්දං අනුමානස්ත් උක්තිතීක්ෂ්ණ
ජ්ඤානාසිනා භජතඃ මා අඛිලසංශයාධිම් ॥ 33॥

ඊක්ෂේත විභ්රමං ඉදං මනසඃ විලාසම්
දෘෂ්ටං විනෂ්ටං අතිලෝලං අලාතචක්රම් ।
විජ්ඤානං ඒකං උරුධා ඉව විභාති මායා
ස්වප්නඃ ත්රිධා ගුණවිසර්ගකෘතඃ විකල්පඃ ॥ 34॥

දෘෂ්ටිං තතඃ ප්රතිනිවර්ත්ය නිවෘත්තතෘෂ්ණඃ
තූෂ්ණීං භවේත් නිජසුඛ අනුභවඃ නිරීහඃ ।
සංදෘශ්යතේ ක්ව ච යදි ඉදං අවස්තුබුද්ධ්යා
ත්යක්තං භ්රමාය න භවේත් ස්මෘතිඃ ආනිපාතාත් ॥ 35॥

දේහං ච නශ්වරං අවස්ථිතං උත්ථිතං වා
සිද්ධඃ න පශ්යති යතඃ අධ්යගමත්ස්වරූපම් ।
දෛවාත් අපේතං උත දෛවශාත් උපේතම්
වාසඃ යථා පරිකෘතං මදිරාමදාංධඃ ॥ 36॥

දේහඃ අපි දෛවවශගඃ ඛලු කර්ම යාවත්
ස්වාරංභකං ප්රතිසමීක්ෂතඃ ඒව සාසුඃ ।
තං අප්රපංචං අධිරූඪසමාධියෝගඃ
ස්වාප්නං පුනඃ න භජතේ ප්රතිබුද්ධවස්තුඃ ॥ 37॥

මයා ඒතත් උක්තං වඃ විප්රාඃ ගුහ්යං යත් සාංඛ්යයෝගයෝඃ ।
ජානීතං ආගතං යජ්ඤං යුෂ්මත් ධර්මවිවක්ෂයා ॥ 38॥

අහං යෝගස්ය සාංඛ්යස්ය සත්යස්යර්තස්ය තේජසඃ ।
පරායණං ද්විජශ්රේෂ්ඨාඃ ශ්රියඃ කීර්තේඃ දමස්ය ච ॥ 39॥

මාං භජංති ගුණාඃ සර්වේ නිර්ගුණං නිරපේක්ෂකම් ।
සුහෘදං ප්රියං ආත්මානං සාම්ය අසංග ආදයඃ ගුණාඃ ॥ 40॥

ඉති මේ ඡින්නසංදේහාඃ මුනයඃ සනක ආදයඃ ।
සභාජයිත්වා පරයා භක්ත්යා අගෘණත සංස්තවෛඃ ॥ 41॥

තෛඃ අහං පූජිතඃ සම්යක් සංස්තුතඃ පරම ඍෂිභිඃ ।
ප්රත්යේයාය ස්වකං ධාම පශ්යතඃ පරමේෂ්ඨිනඃ ॥ 42॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
හංසගීතානිරූපණං නාම ත්රයෝදශෝऽධ්යායඃ ॥ 13॥

අථ චතුර්දශෝऽධ්යායඃ ।
උද්ධවඃ උවාච ।
වදංති කෘෂ්ණ ශ්රේයාංසි බහූනි බ්රහ්මවාදිනඃ ।
තේෂාං විකල්පප්රාධාන්යං උත අහෝ ඒකමුඛ්යතා ॥ 1॥

භවත් උදාහෘතඃ ස්වාමින් භක්තියෝගඃ අනපේක්ෂිතඃ ।
නිරස්ය සර්වතඃ සංගං යේන ත්වයි ආවිශේත් මනඃ ॥ 2॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
කාලේන නෂ්ටා ප්රලයේ වාණීයං වේදසංජ්ඤිතා ।
මයා ආදෞ බ්රහ්මණේ ප්රෝක්තා ධර්මඃ යස්යාං මදාත්මකඃ ॥ 3॥

තේන ප්රෝක්තා ච පුත්රාය මනවේ පූර්වජාය සා ।
තතඃ භෘගු ආදයඃ අගෘහ්ණන් සප්තබ්රහ්මමහර්ෂයඃ ॥ 4॥

තේභ්යඃ පිතෘභ්යඃ තත් පුත්රාඃ දේවදානවගුහ්යකාඃ ।
මනුෂ්යාඃ සිද්ධගංධර්වාඃ සවිද්යාධරචාරණාඃ ॥ 5॥

කිංදේවාඃ කින්නරාඃ නාගාඃ රක්ෂඃ කිංපුරුෂ ආදයඃ ।
බහ්ව්යඃ තේෂාං ප්රකෘතයඃ රජඃසත්ත්වතමෝභුවඃ ॥ 6॥

යාභිඃ භූතානි භිද්යංතේ භූතානාං මතයඃ තථා ।
යථාප්රකෘති සර්වේෂාං චිත්රාඃ වාචඃ ස්රවංති හි ॥ 7॥

ඒවං ප්රකෘතිවෛචිත්ර්යාත් භිද්යංතේ මතයඃ නෘණාම් ।
පාරංපර්යේණ කේෂාංචිත් පාඛංඩමතයඃ අපරේ ॥ 8॥

මන්මායාමෝහිතධියඃ පුරුෂාඃ පුරුෂර්ෂභ ।
ශ්රේයඃ වදංති අනේකාංතං යථාකර්ම යථාරුචි ॥ 9॥

ධර්මං ඒකේ යශඃ ච අන්යේ කාමං සත්යං දමං ශමම් ।
අන්යේ වදංති ස්වාර්ථං වා ඓශ්වර්යං ත්යාගභෝජනම් ।
කේචිත් යජ්ඤතපෝදානං ව්රතානි නියම අන්යමාන් ॥ 10॥

ආදි අංතවංතඃ ඒව ඒෂාං ලෝකාඃ කර්මවිනිර්මිතාඃ ।
දුඃඛ උදර්කාඃ තමෝනිෂ්ඨාඃ ක්ෂුද්ර ආනංදාඃ ශුච අර්පිතාඃ ॥

11॥

මයි අර්පිත මනඃ සභ්ය නිරපේක්ෂස්ය සර්වතඃ ।
මයා ආත්මනා සුඛං යත් තත් කුතඃ ස්යාත් විෂය ආත්මනාම් ॥

12॥

අකිංචනස්ය දාංතස්ය ශාංතස්ය සමචේතසඃ ।
මයා සංතුෂ්ටමනසඃ සර්වාඃ සුඛමයාඃ දිශඃ ॥ 13॥

න පාරමේෂ්ඨ්යං න මහේංද්රධිෂ්ණ්යම්
න සාර්වභෞමං න රසාධිපත්යම් ।
න යෝගසිද්ධීඃ අපුනර්භවං වා
මයි අර්පිත ආත්මා ඉච්ඡති මත් විනා අන්යත් ॥ 14॥

න තථා මේ ප්රියතමඃ ආත්මයෝනිඃ න ශංකරඃ ।
න ච සංකර්ෂණඃ න ශ්රීඃ න ඒව ආත්මා ච යථා භවාන් ॥ 15॥

නිරපේක්ෂං මුනිං ශාතං නිර්වෛරං සමදර්ශනම් ।
අනුව්රජාමි අහං නිත්යං පූයේයේති අංඝ්රිරේණුභිඃ ॥ 16॥

නිෂ්කිංචනා මයි අනුරක්තචේතසඃ
ශාංතාඃ මහාංතඃ අඛිලජීවවත්සලාඃ ।
කාමෛඃ අනාලබ්ධධියඃ ජුෂංති යත්
තත් නෛරපේක්ෂ්යං න විදුඃ සුඛං මම ॥ 17॥

බාධ්යමානඃ අපි මද්භක්තඃ විෂයෛඃ අජිතේංද්රියඃ ।
ප්රායඃ ප්රගල්භයා භක්ත්යා විෂයෛඃ න අභිභූයතේ ॥ 18॥

යථා අග්නිඃ සුසමෘද්ධ අර්චිඃ කරෝති ඒධාංසි භස්මසාත් ।
තථා මද්විෂයා භක්තිඃ උද්ධව ඒනාංසි කෘත්ස්නශඃ ॥ 19॥

න සාධයති මාං යෝගඃ න සාංඛ්යං ධර්මඃ උද්ධව ।
න ස්වාධ්යායඃ තපඃ ත්යාගඃ යථා භක්තිඃ මම ඌර්ජිතා ॥ 20॥

භක්ත්යා අහං ඒකයා ග්රාහ්යඃ ශ්රද්ධයා ආත්මා ප්රියඃ සතාම් ।
භක්තිඃ පුනාති මන්නිෂ්ඨා ශ්වපාකාන් අපි සංභවාත් ॥ 21॥

ධර්මඃ සත්යදයා උපේතඃ විද්යා වා තපසාන්විතා ।
මද්භ්ක්ත්යාපේතං ආත්මානං න සම්යක් ප්රපුනාති හි ॥ 22॥

කථං විනා රෝමහර්ෂං ද්රවතා චේතසා විනා ।
විනානංද අශ්රුකලයා ශුධ්යේත් භක්ත්යා විනාශයඃ ॥ 23॥

වාක් ගද්ගදා ද්රවතේ යස්ය චිත්තම්
රුදති අභීක්ෂ්ණං හසති ක්වචිත් ච ।
විලජ්ජඃ උද්ගායති නෘත්යතේ ච
මද්භක්තියුක්තඃ භුවනං පුනාති ॥ 24॥

යථා අග්නිනා හේම මලං ජහාති
ධ්මාතං පුනඃ ස්වං භජතේ ච රූපම් ।
ආත්මා ච කර්මානුශයං විධූය
මද්භක්තියෝගේන භජති අථඃ මාම් ॥ 25॥

යථා යථා ආත්මා පරිමෘජ්යතේ අසෞ
මත්පුණ්යගාථාශ්රවණ අභිධානෛඃ ।
තථා තථා පශ්යති වස්තු සූක්ෂ්මම්
චක්ෂුඃ යථා ඒව අංජනසංප්රයුක්තම් ॥ 26॥

විෂයාන් ධ්යායතඃ චිත්තං විෂයේෂු විෂජ්ජතේ ।
මාං අනුස්මරතඃ චිත්තං මයි ඒව ප්රවිලීයතේ ॥ 27॥

තස්මාත් අසත් අභිධ්යානං යථා ස්වප්නමනෝරථම් ।
හිත්වා මයි සමාධත්ස්ව මනඃ මද්භාවභාවිතම් ॥ 28॥

ස්ත්රීණාං ස්ත්රීසංගිනාං සංගං ත්යක්ත්වා දූරතඃ ආත්මවාන් ।
ක්ෂේමේ විවික්තඃ ආසීනඃ චිංතයේත් මාං අතංද්රිතඃ ॥ 29॥

න තථා අස්ය භවේත් ක්ලේශඃ බංධඃ ච අන්යප්රසංගතඃ ।
යෝෂිත් සංගාත් යථා පුංසඃ යථා තත් සංගිසංගතඃ ॥ 30॥

උද්ධවඃ උවාච ।
යථා ත්වාං අරවිංදාක්ෂ යාදෘශං වා යදාත්මකම් ।
ධ්යායේත් මුමුක්ෂුඃ ඒතත් මේ ධ්යානං මේ වක්තුං අර්හසි ॥ 31॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
සමඃ ආසනඃ ආසීනඃ සමකායඃ යථාසුඛම් ।
හස්තෞ උත්සංගඃ ආධාය ස්වනාසාග්රකෘත ඊක්ෂණඃ ॥ 32॥

ප්රාණස්ය ශෝධයේත් මාර්ගං පූරකුංභකරේචකෛඃ ।
විපර්යයේණ අපි ශනෛඃ අභ්යසේත් නිර්ජිතේංද්රියඃ ॥ 33॥

හෘදි අවිච්ඡින්නං ඕංකාරං ඝංටානාදං බිසෝර්ණවත් ।
ප්රාණේන උදීර්ය තත්ර අථ පුනඃ සංවේශයේත් ස්වරම් ॥ 34॥

ඒවං ප්රණවසංයුක්තං ප්රාණං ඒව සමභ්යසේත් ।
දශකෘත්වඃ ත්රිෂවණං මාසාත් අර්වාක් ජිත අනිලඃ ॥35॥

හෘත්පුංඩරීකං අංතස්ථං ඌර්ධ්වනාලං අධෝමුඛම් ।
ධ්යාත්වා ඌර්ධ්වමුඛං උන්නිද්රං අෂ්ටපත්රං සකර්ණිකම් ॥ 36॥

කර්ණිකායාං න්යසේත් සූර්යසෝමාග්නීන් උත්තරෝත්තරම් ।
වහ්නිමධ්යේ ස්මරේත් රූපං මම ඒතත් ධ්යානමංගලම් ॥ 37॥

සමං ප්රශාංතං සුමුඛං දීර්ඝචාරුචතුර්භුජම් ।
සුචාරුසුංදරග්රීවං සුකපෝලං ශුචිස්මිතම් ॥ 38॥

සමාන කර්ණ වින්යස්ත ස්ඵුරන් මකර කුංඩලම් ।
හේම අංබරං ඝනශ්යාමං ශ්රීවත්ස ශ්රීනිකේතනම් ॥ 39॥

ශංඛ චක්ර ගදා පද්ම වනමාලා විභූෂිතම් ।
නූපුරෛඃ විලසත් පාදං කෞස්තුභ ප්රභයා යුතම් ॥ 40॥

ද්යුමත් කිරීට කටක කටිසූත්ර අංගද අයුතම් ।
සර්වාංග සුංදරං හෘද්යං ප්රසාද සුමුඛ ඊක්ෂණම් ॥ 41॥

සුකුමාරං අභිධ්යායේත් සර්වාංගේෂු මනඃ දධත් ।
ඉංද්රියාණි ඉංද්රියේභ්යඃ මනසා ආකෘෂ්ය තත් මනඃ ।
බුද්ධ්යා සාරථිනා ධීරඃ ප්රණයේත් මයි සර්වතඃ ॥ 42॥

තත් සර්ව ව්යාපකං චිත්තං ආකෘෂ්ය ඒකත්ර ධාරයේත් ।
න අන්යානි චිංතයේත් භූයඃ සුස්මිතං භාවයේත් මුඛම් ॥ 43॥

තත්ර ලබ්ධපදං චිත්තං ආකෘෂ්ය ව්යෝම්නි ධාරයේත් ।
තත් ච ත්යක්ත්වා මදාරෝහඃ න කිංචිත් අපි චිංතයේත් ॥ 44॥

ඒවං සමාහිතමතිඃ මාං ඒව ආත්මානං ආත්මනි ।
විචෂ්ටේ මයි සර්වාත්මත් ජ්යෝතිඃ ජ්යෝතිෂි සංයුතම් ॥ 45॥

ධ්යානේන ඉත්ථං සුතීව්රේණ යුංජතඃ යෝගිනඃ මනඃ ।
සංයාස්යති ආශු නිර්වාණං ද්රව්ය ජ්ඤාන ක්රියා භ්රමඃ ॥ 46॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
භක්තිරහස්යාවධාරණයෝගෝ නාම චතුර්දශෝऽධ්යායඃ ॥ 14॥

අථ පංචදශෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ජිතේංද්රියස්ය යුක්තස්ය ජිතශ්වාසස්ය යෝගිනඃ
මයි ධාරයතඃ චේතඃ උපතිෂ්ඨංති සිද්ධයඃ ॥ 1॥

උද්ධවඃ උවාච ।
කයා ධාරණයා කාස්විත් කථංස්විත් සිද්ධිඃ අච්යුත ।
කති වා සිද්ධයඃ බ්රූහි යෝගිනාං සිද්ධිදඃ භවාන් ॥ 2॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
සිද්ධයඃ අෂ්ටාදශ ප්රෝක්තා ධාරණායෝගපාරගෛඃ ।
තාසාං අෂ්ටෞ මත් ප්රධානාඃ දශඃ ඒව ගුණහේතවඃ ॥ 3॥

අණිමා මහිමා මූර්තේඃ ලඝිමා ප්රාප්තිඃ ඉංද්රියෛඃ ।
ප්රාකාම්යං ශ්රුතදෘෂ්ටේෂු ශක්තිප්රේරණං ඊශිතා ॥ 4॥

ගුණේෂු අසංගඃ වශිතා යත් කාමඃ තත් අවස්යති ।
ඒතාඃ මේ සිද්ධයඃ සෞම්ය අෂ්ටෞ උත්පත්තිකාඃ මතාඃ ॥ 5॥

අනූර්මිමත්ත්වං දේහේ අස්මින් දූරශ්රවණදර්ශනම් ।
මනෝජවඃ කාමරූපං පරකායප්රවේශනම් ॥ 6॥

ස්වච්ඡංදමෘත්යුඃ දේවානාං සහක්රීඩානුදර්ශනම් ।
යථාසංකල්පසංසිද්ධිඃ ආජ්ඤාප්රතිහතා ගතිඃ ॥ 7॥

ත්රිකාලජ්ඤත්වං අද්වංද්වං පරචිත්තාදි අභිජ්ඤතා ।
අග්නි අර්ක අංබු විෂ ආදීනාං ප්රතිෂ්ටංභඃ අපරාජයඃ ॥ 8॥

ඒතාඃ ච උද්දේශතඃ ප්රෝක්තා යෝගධාරණසිද්ධයඃ ।
යයා ධාරණයා යා ස්යාත් යථා වා ස්යාත් නිබෝධ මේ ॥ 9॥

භූතසූක්ෂ්ම ආත්මනි මයි තන්මාත්රං ධාරයේත් මනඃ ।
අණිමානං අවාප්නෝති තන්මාත්ර උපාසකඃ මම ॥ 10॥

මහති ආත්මන් මයි පරේ යථාසංස්ථං මනඃ දධත් ।
මහිමානං අවාප්නෝති භූතානාං ච පෘථක් පෘථක් ॥ 11॥

පරමාණුමයේ චිත්තං භූතානාං මයි රංජයන් ।
කාලසූක්ෂ්මාත්මතාං යෝගී ලඝිමානං අවාප්නුයාත් ॥ 12॥

ධාරයන් මයි අහංතත්ත්වේ මනඃ වෛකාරිකේ අඛිලම් ।
සර්වේංද්රියාණාං ආත්මත්වං ප්රාප්තිං ප්රාප්නෝති මන්මනාඃ ॥ 13॥

මහති ආත්මනි යඃ සූත්රේ ධාරයේත් මයි මානසම් ।
ප්රාකාම්යං පාරමේෂ්ඨ්යං මේ විංදතේ අව්යක්තජන්මනඃ ॥ 14॥

විෂ්ණෞ ත්ර්යධි ඊශ්වරේ චිත්තං ධාරයේත් කාලවිග්රහේ ।
සඃ ඊශිත්වං අවාප්නෝති ක්ෂේත්රක්ෂේත්රජ්ඤචෝදනාම් ॥ 15॥

නාරායණේ තුරීයාඛ්යේ භගවත් ශබ්දශබ්දිතේ ।
මනඃ මයි ආදධත් යෝගී මත් ධර්මාඃ වහිතාං ඉයාත් ॥ 16॥

නිර්ගුණේ බ්රහ්මණි මයි ධාරයන් විශදං මනඃ ।
පරමානංදං ආප්නෝති යත්ර කාමඃ අවසීයතේ ॥ 17॥

ශ්වේතදීපපතෞ චිත්තං ශුද්ධේ ධර්මමයේ මයි ।
ධාරයන් ශ්වේතතාං යාති ෂඩූර්මිරහිතඃ නරඃ ॥ 18॥

මයි ආකාශ ආත්මනි ප්රාණේ මනසා ඝෝෂං උද්වහන් ।
තත්ර උපලබ්ධා භූතානාං හංසඃ වාචඃ ශ්රුණෝති අසෞ ॥ 19॥

චක්ෂුඃ ත්වෂ්ටරි සංයෝජ්ය ත්වෂ්ටාරං අපි චක්ෂුෂි ।
මාං තත්ර මනසා ධ්යායන් විශ්වං පශ්යති සූක්ෂ්මදෘක් ॥ 20॥

මනඃ මයි සුසංයෝජ්ය දේහං තදනු වායුනා ।
මද්ධාරණ අනුභාවේන තත්ර ආත්මා යත්ර වෛ මනඃ ॥ 21॥

යදා මනඃ උපාදාය යත් යත් රූපං බුභූෂති ।
තත් තත් භවේත් මනෝරූපං මද්යෝගබලං ආශ්රයඃ ॥ 22॥

පරකායං විශන් සිද්ධඃ ආත්මානං තත්ර භාවයේත් ।
පිංඩං හිත්වා විශේත් ප්රාණඃ වායුභූතඃ ෂඩංඝ්රිවත් ॥ 23॥

පාර්ෂ්ණ්යා ආපීඩ්ය ගුදං ප්රාණං හෘත් උරඃ කංඨ මූර්ධසු ।
ආරෝප්ය බ්රහ්මරංධ්රේණ බ්රහ්ම නීත්වා උත්සෘජේත් තනුම් ॥ 24॥

විහරිෂ්යන් සුරාක්රීඩේ මත්ස්ථං සත්ත්වං විභාවයේත් ।
විමානේන උපතිෂ්ඨංති සත්ත්වවෘත්තීඃ සුරස්ත්රියඃ ॥ 25॥

යථා සංකල්පයේත් බුද්ධ්යා යදා වා මත්පරඃ පුමාන් ।
මයි සත්යේ මනඃ යුංජන් තථා තත් සමුපාශ්නුතේ ॥ 26॥

යඃ වෛ මද්භාවං ආපන්නඃ ඊශිතුඃ වශිතුඃ පුමාන් ।
කුතශ්චිත් න විහන්යේත තස්ය ච ආජ්ඤා යථා මම ॥ 27॥

මද්භක්ත්යා ශුද්ධසත්ත්වස්ය යෝගිනඃ ධාරණාවිදඃ ।
තස්ය ත්රෛකාලිකී බුද්ධිඃ ජන්ම මෘත්යු උපබෘංහිතා ॥ 28॥

අග්නි ආදිභිඃ න හන්යේත මුනේඃ යෝගං අයං වපුඃ ।
මද්යෝගශ්රාංතචිත්තස්ය යාදසාං උදකං යථා ॥ 29॥

මද්විභූතිඃ අභිධ්යායන් ශ්රීවත්ස අස්ත්රබිභූෂිතාඃ ।
ධ්වජාතපත්රව්යජනෛඃ සඃ භවේත් අපරාජිතඃ ॥ 30॥

උපාසකස්ය මාං ඒවං යෝගධාරණයා මුනේඃ ।
සිද්ධයඃ පූර්වකථිතාඃ උපතිෂ්ඨංති අශේෂතඃ ॥ 31॥

ජිතේංද්රියස්ය දාංතස්ය ජිතශ්වාස ආත්මනඃ මුනේඃ ।
මද්ධාරණාං ධාරයතඃ කා සා සිද්ධිඃ සුදුර්ලභා ॥ 32॥

අංතරායාන් වදංති ඒතාඃ යුංජතඃ යෝගං උත්තමම් ।
මයා සංපද්යමානස්ය කාලක්ෂේපණහේතවඃ ॥ 33॥

ජන්ම ඕෂධි තපෝ මංත්රෛඃ යාවතීඃ ඉහ සිද්ධයඃ ।
යෝගේන ආප්නෝති තාඃ සර්වාඃ න අන්යෛඃ යෝගගතිං ව්රජේත් ॥ 34॥

සර්වාසාං අපි සිද්ධීනාං හේතුඃ පතිඃ අහං ප්රභුඃ ।
අහං යෝගස්ය සාංඛ්යස්ය ධර්මස්ය බ්රහ්මවාදිනාම් ॥ 35॥

අහං ආත්මා අංතරඃ බාහ්යඃ අනාවෘතඃ සර්වදේහිනාම් ।
යථා භූතානි භූතේෂු බහිඃ අංතඃ ස්වයං තථා ॥ 36॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
සිද්ධනිරූපණයෝගෝ නාම පංචදශෝऽධ්යායඃ ॥ 15॥

අථ ෂෝඩශෝऽධ්යායඃ ।
උද්ධවඃ උවාච ।
ත්වං බ්රහ්ම පරමං සාක්ෂාත් අනාදි අනංතං අපාවෘතම් ।
සර්වේෂාං අපි භාවානාං ත්රාණස්ථිති අප්යය උද්භවඃ ॥ 1॥

උච්චාවචේෂු භූතේෂු දුර්ජ්ඤේයං අකෘත ආත්මභිඃ ।
උපාසතේ ත්වාං භගවන් යාථාතථ්යේන බ්රාහ්මණාඃ ॥ 2॥

යේෂු යේෂු ච භාවේෂු භක්ත්යා ත්වාං පරමර්ෂයඃ ।
උපාසීනාඃ ප්රපද්යංතේ සංසිද්ධිං තත් වදස්ව මේ ॥ 3॥

ගූඪඃ චරසි භූතාත්මා භූතානාං භූතභාවන ।
න ත්වාං පශ්යංති භූතානි පශ්යංතං මෝහිතානි තේ ॥ 4॥

යාඃ කාඃ ච භූමෞ දිවි වෛ රසායාම්
විභූතයඃ දික්ෂු මහාවිභූතේ ।
තාඃ මහ්යං ආඛ්යාහි අනුභාවිතාඃ තේ
නමාමි තේ තීර්ථ පද අංඝ්රිපද්මම් ॥ 5॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ඒවං ඒතත් අහං පෘෂ්ටඃ ප්රශ්නං ප්රශ්නවිදාං වර ।
යුයුත්සුනා විනශනේ සපත්නෛඃ අර්ජුනේන වෛ ॥ 6॥

ජ්ඤාත්වා ජ්ඤාතිවධං ගර්හ්යං අධර්මං රාජ්යහේතුකම් ।
තතඃ නිවෘත්තඃ හංතා අහං හතඃ අයං ඉති ලෞකිකඃ ॥ 7॥

සඃ තදා පුරුෂව්යාඝ්රඃ යුක්ත්යා මේ ප්රතිබෝධිතඃ ।
අභ්යභාෂත මාං ඒවං යථා ත්වං රණමූර්ධනි ॥ 8॥

අහං ආත්මා උද්ධව ආමීෂාං භූතානාං සුහෘත් ඊශ්වරඃ ।
අහං සර්වාණි භූතානි තේෂාං ස්ථිති උද්භව අප්යයඃ ॥ 9॥

අහං ගතිඃ ගතිමතාං කාලඃ කලයතාං අහම් ।
ගුණානාං ච අපි අහං සාම්යං ගුණින්යා උත්පත්තිකඃ ගුණඃ ॥ 10॥

ගුණිනාං අපි අහං සූත්රං මහතාං ච මහාන් අහම් ।
සූක්ෂ්මාණාං අපි අහං ජීවඃ දුර්ජයානාං අහං මනඃ ॥ 11॥

හිරණ්යගර්භඃ වේදානාං මංත්රාණාං ප්රණවඃ ත්රිවෘත් ।
අක්ෂරාණාං අකාරඃ අස්මි පදානි ඡංදසාං අහම් ॥ 12॥

ඉංද්රඃ අහං සර්වදේවානාං වසූනාමස්මි හව්යවාට් ।
ආදිත්යානාං අහං විෂ්ණූ රුද්රාණාං නීලලෝහිතඃ ॥ 13॥

බ්රහ්මර්ෂීණාං භෘගුඃ අහං රාජර්ෂීණාං අහං මනුඃ ।
දේවර්ෂිණාං නාරදඃ අහං හවිර්ධානි අස්මි ධේනුෂු ॥ 14॥

සිද්ධේශ්වරාණාං කපිලඃ සුපර්ණඃ අහං පතත්රිණාම් ।
ප්රජාපතීනාං දක්ෂඃ අහං පිතॄණාං අහං අර්යමා ॥ 15॥

මාං විද්ධි උද්ධව දෛත්යානාං ප්රහ්ලාදං අසුරේශ්වරම් ।
සෝමං නක්ෂත්ර ඕෂධීනාං ධනේශං යක්ෂරක්ෂසාම් ॥ 16॥

ඓරාවතං ගජේංද්රාණාං යාදසාං වරුණං ප්රභුම් ।
තපතාං ද්යුමතාං සූර්යං මනුෂ්යාණාං ච භූපතිම් ॥ 17॥

උච්චෛඃශ්රවාඃ තුරංගාණාං ධාතූනාං අස්මි කාංචනම් ।
යමඃ සංයමතාං ච අහං සර්පාණාං අස්මි වාසුකිඃ ॥ 18॥

නාගේංද්රාණාං අනංතඃ අහං මෘගේංද්රඃ ශ‍ඍංගිදංෂ්ට්රිණාම් ।
ආශ්රමාණාං අහං තුර්යඃ වර්ණානාං ප්රථමඃ අනඝ ॥ 19॥

තීර්ථානාං ස්රෝතසාං ගංගා සමුද්රඃ සරසාං අහම් ।
ආයුධානාං ධනුඃ අහං ත්රිපුරඝ්නඃ ධනුෂ්මතාම් ॥ 20॥

ධිෂ්ණ්යානාං අස්මි අහං මේරුඃ ගහනානාං හිමාලයඃ ।
වනස්පතීනාං අශ්වත්ථඃ ඕෂධීනාං අහං යවඃ ॥ 21॥

පුරෝධසාං වසිෂ්ඨඃ අහං බ්රහ්මිෂ්ඨානාං බෘහස්පතිඃ ।
ස්කංදඃ අහං සර්වසේනාන්යාං අග්රණ්යාං භගවාන් අජඃ ॥ 22॥

යජ්ඤානාං බ්රහ්මයජ්ඤඃ අහං ව්රතානාං අවිහිංසනම් ।
වායු අග්නි අර්ක අංබු වාක් ආත්මා ශුචීනාං අපි අහං ශුචිඃ ॥ 23॥

යෝගානාං ආත්මසංරෝධඃ මංත්රඃ අස්මි විජිගීෂතාම් ।
ආන්වීක්ෂිකී කෞශලානාං විකල්පඃ ඛ්යාතිවාදිනාම් ॥ 24॥

ස්ත්රීණාං තු ශතරූපා අහං පුංසාං ස්වායංභුවඃ මනුඃ ।
නාරායණඃ මුනීනාං ච කුමාරඃ බ්රහ්මචාරිණාම් ॥ 25॥

ධර්මාණාං අස්මි සංන්යාසඃ ක්ෂේමාණාං අබහිඃ මතිඃ ।
ගුහ්යානාං සූනෘතං මෞනං මිථුනානාං අජඃ තු අහම් ॥ 26॥

සංවත්සරඃ අස්මි අනිමිෂාං ඍතූනාං මධුමාධවෞ ।
මාසානාං මාර්ගශීර්ෂඃ අහං නක්ෂත්රාණාං තථා අභිජිත් ॥ 27॥

අහං යුගානාං ච කෘතං ධීරාණාං දේවලඃ අසිතඃ ।
ද්වෛපායනඃ අස්මි ව්යාසානාං කවීනාං කාව්යඃ ආත්මවාන් ॥ 28॥

වාසුදේවඃ භගවතාං ත්වං භාගවතේෂු අහම් ।
කිංපුරුෂාණාං හනුමාන් විද්යාඝ්රාණාං සුදර්ශනඃ ॥ 29॥

රත්නානාං පද්මරාගඃ අස්මි පද්මකෝශඃ සුපේශසාම් ।
කුශඃ අස්මි දර්භජාතීනාං ගව්යං ආජ්යං හවිෂ්ෂු අහම් ॥

30॥

ව්යවසායිනාං අහං ලක්ෂ්මීඃ කිතවානාං ඡලග්රහඃ ।
තිතික්ෂා අස්මි තිතික්ෂණාං සත්ත්වං සත්ත්වවතාං අහම් ॥ 31॥

ඕජඃ සහෝබලවතාං කර්ම අහං විද්ධි සාත්ත්වතාම් ।
සාත්ත්වතාං නවමූර්තීනාං ආදිමූර්තිඃ අහං පරා ॥ 32॥

විශ්වාවසුඃ පූර්වචිත්තිඃ ගංධර්ව අප්සරසාං අහම් ।
භූධරාණාං අහං ස්ථෛර්යං ගංධමාත්රං අහං භුවඃ ॥ 33॥

අපාං රසඃ ච පරමඃ තේජිෂ්ඨානාං විභාවසුඃ ।
ප්රභා සූර්ය ඉංදු තාරාණාං ශබ්දඃ අහං නභසඃ පරඃ ॥ 34॥

බ්රහ්මණ්යානාං බලිඃ අහං විරාණාං අහං අර්ජුනඃ ।
භූතානාං ස්ථිතිඃ උත්පත්තිඃ අහං වෛ ප්රතිසංක්රමඃ ॥ 35॥

ගති උක්ති උත්සර්ග උපාදානං ආනංද ස්පර්ශ ලක්ෂණම් ।
ආස්වාද ශ්රුති අවඝ්රාණං අහං සර්වේංද්රිය ඉංද්රියම් ॥ 36॥

පෘථිවී වායුඃ ආකාශඃ ආපඃ ජ්යෝතිඃ අහං මහාන් ।
විකාරඃ පුරුෂඃ අව්යක්තං රජඃ සත්ත්වං තමඃ පරම් ।
අහං ඒතත් ප්රසංඛ්යානං ජ්ඤානං සත්ත්වවිනිශ්චයඃ ॥ 37॥

මයා ඊශ්වරේණ ජීවේන ගුණේන ගුණිනා විනා ।
සර්වාත්මනා අපි සර්වේණ න භාවඃ විද්යතේ ක්වචිත් ॥ 38॥

සංඛ්යානං පරමාණූනාං කාලේන ක්රියතේ මයා ।
න තථා මේ විභූතීනාං සෘජතඃ අංඩානි කෝටිශඃ ॥ 39॥

තේජඃ ශ්රීඃ කීර්තිඃ ඓශ්වර්යං හ්රීඃ ත්යාගඃ සෞභගං භගඃ ।
වීර්යං තිතික්ෂා විජ්ඤානං යත්ර යත්ර ස මේ අංශකඃ ॥ 40॥

ඒතාඃ තේ කීර්තිතාඃ සර්වාඃ සංක්ෂේපේණ විභූතයඃ ।
මනෝවිකාරාඃ ඒව ඒතේ යථා වාචා අභිධීයතේ ॥ 41॥

වාචං යච්ඡ මනඃ යච්ඡ ප්රාණානි යච්ඡ ඉංද්රියාණි ච ।
ආත්මානං ආත්මනා යච්ඡ න භූයඃ කල්පසේ අධ්වනේ ॥ 42॥

යඃ වෛ වාක් මනසි සම්යක් අසංයච්ඡන් ධියා යතිඃ ।
තස්ය ව්රතං තපඃ දානං ස්රවත්යාමඝටාංබුවත් ॥ 43॥

තස්මාත් මනඃ වචඃ ප්රාණාන් නියච්ඡේත් මත් පරායණඃ ।
මත් භක්ති යුක්තයා බුද්ධ්යා තතඃ පරිසමාප්යතේ ॥ 44॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
විභූතියෝගෝ නාම ෂෝඩශෝऽධ්යායඃ ॥ 16॥

අථ සප්තදශෝऽධ්යායඃ ।
උද්ධවඃ උවාච ।
යඃ ත්වයා අභිතඃ පූර්වං ධර්මඃ ත්වත් භක්තිලක්ෂණඃ ।
වර්ණාශ්රම ආචාරවතාං සර්වේෂාං ද්විපදාං අපි ॥ 1॥

යථා අනුෂ්ඨීයමානේන ත්වයි භක්තිඃ නෘණාං භවේත් ।
ස්වධර්මේණ අරවිංදාක්ෂ තත් සමාඛ්යාතුං අර්හසි ॥ 2॥

පුරා කිල මහාබාහෝ ධර්මං පරමකං ප්රභෝ ।
යත් තේන හංසරූපේණ බ්රහ්මණේ අභ්යාත්ථ මාධව ॥ 3॥

සඃ ඉදානීං සුමහතා කාලේන අමිත්රකර්ශන ।
න ප්රායඃ භවිතා මර්ත්යලෝකේ ප්රාක් අනුශාසිතඃ ॥ 4॥

වක්තා කර්තා අවිතා න අන්යඃ ධර්මස්ය අච්යුත තේ භුවි ।
සභායාං අපි වෛරිංච්යාං යත්ර මූර්තිධරාඃ කලාඃ ॥ 5॥

කර්ත්රා අවිත්රා ප්රවක්ත්රා ච භවතා මධුසූදන ।
ත්යක්තේ මහීතලේ දේව විනෂ්ටං කඃ ප්රවක්ෂ්යති ॥ 6॥

තත්ත්වං නඃ සර්වධර්මජ්ඤ ධර්මඃ ත්වත් භක්තිලක්ෂණඃ ।
යථා යස්ය විධීයේත තථා වර්ණය මේ ප්රභෝ ॥ 7॥

ශ්රීශුකඃ උවාච ।
ඉත්ථං ස්වභෘත්යමුඛ්යේන පෘෂ්ටඃ සඃ භගවාන් හරිඃ ।
ප්රීතඃ ක්ෂේමාය මර්ත්යානාං ධර්මාන් ආහ සනාතනාන් ॥ 8॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ධර්ම්යඃ ඒෂ තව ප්රශ්නඃ නෛඃශ්රේයසකරඃ නෘණාම් ।
වර්ණාශ්රම ආචාරවතාං තං උද්ධව නිබෝධ මේ ॥ 9॥

ආදෞ කෘතයුගේ වර්ණඃ නෘණාං හංසඃ ඉති ස්මෘතඃ ।
කෘතකෘත්යාඃ ප්රජාඃ ජාත්යාඃ තස්මාත් කෘතයුගං විදුඃ ॥ 10॥

වේදඃ ප්රණවඃ ඒව අග්රේ ධර්මඃ අහං වෘෂරූපධෘක් ।
උපාසතේ තපෝනිෂ්ඨාං හංසං මාං මුක්තකිල්බිෂාඃ ॥ 11॥

ත්රේතාමුඛේ මහාභාග ප්රාණාත් මේ හෘදයාත් ත්රයී ।
විද්යා ප්රාදුඃ අභූත් තස්යාඃ අහං ආසං ත්රිවෘන්මඛඃ ॥ 12॥

විප්ර ක්ෂත්රිය විට් ශූද්රාඃ මුඛ බාහු උරු පාදජාඃ ।
වෛරාජාත් පුරුෂාත් ජාතාඃ යඃ ආත්මාචාරලක්ෂණාඃ ॥ 13॥

ගෘහාශ්රමඃ ජඝනතඃ බ්රහ්මචර්යං හෘදඃ මම ।
වක්ෂඃස්ථානාත් වනේ වාසඃ න්යාසඃ ශීර්ෂණි සංස්ථිතඃ ॥ 14॥

වර්ණානාං ආශ්රමාණාං ච ජන්මභූමි අනුසාරිණීඃ ।
ආසන් ප්රකෘතයඃ නॄණාං නීචෛඃ නීච උත්තම උත්තමාඃ ॥ 15॥

ශමඃ දමඃ තපඃ ශෞචං සංතෝෂඃ ක්ෂාංතිඃ ආර්ජවම් ।
මද්භක්තිඃ ච දයා සත්යං බ්රහ්මප්රකෘතයඃ තු ඉමාඃ ॥ 16॥

තේජඃ බලං ධෘතිඃ ශෞර්යං තිතික්ෂා ඖදාර්යං උද්යමඃ ।
ස්ථෛර්යං බ්රහ්මණි අත ඓශ්වර්යං ක්ෂත්රප්රකෘතයඃ තු ඉමාඃ ॥

17॥

ආස්තික්යං දානනිෂ්ඨා ච අදංභඃ බ්රහ්මසේවනම් ।
අතුෂ්ටිඃ අර්ථ උපචයෛඃ වෛශ්යප්රකෘතයඃ තු ඉමාඃ ॥ 18॥

ශුශ්රූෂණං ද්විජගවාං දේවානාං ච අපි අමායයා ।
තත්ර ලබ්ධේන සංතෝෂඃ ශූද්රප්රකෘතයඃ තු ඉමාඃ ॥ 19॥

අශෞචං අනෘතං ස්තේයං නාස්තික්යං ශුෂ්කවිග්රහඃ ।
කාමඃ ක්රෝධඃ ච තර්ෂඃ ච ස්වභාවඃ අංතේවසායිනාම් ॥ 20॥

අහිංසා සත්යං අස්තේයං අකාමක්රෝධලෝභතා ।
භූතප්රියහිතේහා ච ධර්මඃ අයං සාර්වවර්ණිකඃ ॥ 21॥

ද්විතීයං ප්රාප්ය අනුපූර්ව්යාත් ජන්ම උපනයනං ද්විජඃ ।
වසන් ගුරුකුලේ දාංතඃ බ්රහ්ම අධීයීත ච ආහුතඃ ॥ 22॥

මේඛලා අජින දංඩ අක්ෂ බ්රහ්මසූත්ර කමංඩලූන් ।
ජටිලඃ අධෞතදද්වාසඃ අරක්තපීඨඃ කුශාන් දධත් ॥ 23॥

ස්නාන භෝජන හෝමේෂු ජප උච්චාරේ ච වාග්යතඃ ।
න ච්ඡිංද්යාත් නඛ රෝමාණි කක්ෂ උපස්ථගතානි අපි ॥ 24॥

රේතඃ න අවරිකේත් ජාතු බ්රහ්මව්රතධරඃ ස්වයම් ।
අවකීර්ණේ අවගාහ්ය අප්සු යතාසුඃ ත්රිපදීං ජපේත් ॥ 25॥

අග්නි අර්ක ආචාර්ය ගෝ විප්ර ගුරු වෘද්ධ සුරාන් ශුචිඃ ।
සමාහිතඃ උපාසීත සංධ්යේ ච යතවාක් ජපන් ॥ 26॥

ආචාර්යං මාං විජානීයාත් න අවමන්යේත කර්හිචිත් ।
න මර්ත්යබුද්ධි ආසූයේත සර්වදේවමයඃ ගුරුඃ ॥ 27॥

සායං ප්රාතඃ උපානීය භෛක්ෂ්යං තස්මෛ නිවේදයේත් ।
යත් ච අන්යත් අපි අනුජ්ඤාතං උපයුංජීත සංයතඃ ॥ 28॥

ශුශ්රූෂමාණඃ ආචාර්යං සදා උපාසීත නීචවත් ।
යාන ශය්යා ආසන ස්ථානෛඃ න අතිදූරේ කෘතාංජලිඃ ॥ 29॥

ඒවංවෘත්තඃ ගුරුකුලේ වසේත් භෝගවිවර්ජිතඃ ।
විද්යා සමාප්යතේ යාවත් බිභ්රත් ව්රතං අඛංඩිතම් ॥ 30॥

යදි අසෞ ඡංදසාං ලෝකං ආරෝක්ෂ්යන් බ්රහ්මවිෂ්ටපම් ।
ගුරවේ වින්යසේත් දේහං ස්වාධ්යායාර්ථං වෘහත් ව්රතඃ ॥ 31॥

අග්නෞ ගුරෞ ආත්මනි ච සර්වභූතේෂු මාං පරම් ।
අපෘථක් ධීඃ උපාසීත බ්රහ්මවර්චස්වී අකල්මෂඃ ॥ 32॥

ස්ත්රීණාං නිරීක්ෂණ ස්පර්ශ සංලාප ක්ෂ්වේලන ආදිකම් ।
ප්රාණිනඃ මිථුනීභූතාන් අගෘහස්ථඃ අග්රතඃ ත්යජේත් ॥ 33॥

ශෞචං ආචමනං ස්නානං සංධ්යා උපාසනං ආර්ජවම් ।
තීර්ථසේවා ජපඃ අස්පෘශ්ය අභක්ෂ්ය අසංභාෂ්ය වර්ජනම් ॥

34॥

සර්ව ආශ්රම ප්රයුක්තඃ අයං නියමඃ කුලනංදන।
මද්භාවඃ සර්බභූතේෂු මනෝවාක්කාය සංයමඃ ॥ 35॥

ඒවං බෘහත් ව්රතධරඃ බ්රාහ්මණඃ අග්නිඃ ඉව ජ්වලන් ।
මද්භක්තඃ තීව්රතපසා දග්ධකර්ම ආශයඃ අමලඃ ॥ 36॥

අථ අනංතරං ආවේක්ෂ්යන් යථා ජිජ්ඤාසිත ආගමඃ ।
ගුරවේ දක්ෂිණාං දත්ත්වා ස්නායත් ගුරු අනුමෝදිතඃ ॥ 37॥

ගෘහං වනං වා උපවිශේත් ප්රව්රජේත් වා ද්විජ උත්තමඃ ।
ආශ්රමාත් ආශ්රමං ගච්ඡේත් න අන්යථා මත්පරඃ චරේත් ॥ 38॥

ගෘහාර්ථී සදෘශීං භාර්යාං උද්වහේත් අජුගුප්සිතාම් ।
යවීයසීං තු වයසා යාං සවර්ණාං අනුක්රමාත් ॥ 39॥

ඉජ්ය අධ්යයන දානානි සර්වේෂාං ච ද්විජන්මනාම් ।
ප්රතිග්රහඃ අධ්යාපනං ච බ්රාහ්මණස්ය ඒව යාජනම් ॥ 40॥

ප්රතිග්රහං මන්යමානඃ තපඃ තේජෝයශෝනුදම් ।
අන්යාභ්යාං ඒව ජීවේත ශිලෛඃ වා දෝෂදෘක් තයෝඃ ॥ 41॥

බ්රාහ්මණස්ය හි දේහඃ අයං ක්ෂුද්රකාමාය න ඉෂ්යතේ ।
කෘච්ඡ්රාය තපසේ ච ඉහ ප්රේත්ය අනංතසුඛාය ච ॥ 42॥

ශිලෝංඡවෘත්ත්යා පරිතුෂ්ටචිත්තඃ
ධර්මං මහාංතං විරජං ජුෂාණඃ ।
මයි අර්පිතාත්මා ගෘහඃ ඒව තිෂ්ඨන්
න අතිප්රසක්තඃ සමුපෛති ශාංතිම් ॥ 43॥

සමුද්ධරංති යේ විප්රං සීදංතං මත්පරායණම් ।
තාන් උද්ධරිෂ්යේ න චිරාත් ආපද්භ්යඃ නෞඃ ඉව අර්ණවාත් ॥ 44॥

සර්වාඃ සමුද්ධරේත් රාජා පිතා ඉව ව්යසනාත් ප්රජාඃ ।
ආත්මානං ආත්මනා ධීරඃ යථා ගජපතිඃ ගජාන් ॥ 45॥

ඒවංවිධඃ නරපතිඃ විමානේන අර්කවචසා ।
විධූය ඉහ අශුභං කෘත්ස්නං ඉංද්රේණ සහ මෝදතේ ॥ 46॥

සීදන් විප්රඃ වණික් වෘත්ත්යා පණ්යෛඃ ඒව ආපදං තරේත් ।
ඛඩ්ගේන වා ආපදාක්රාංතඃ න ශ්වවෘත්ත්යා කථංචන ॥ 47॥

වෛශ්යවෘත්ත්යා තු රාජන් යඃ ජීවේත් මෘගයයා ආපදි ।
චරේත් වා විප්රරූපේණ න ශ්වවෘත්ත්යා කථංචන ॥ 48॥

ශූද්රවෘත්තිං භජේත් වෛශ්යඃ ශූද්රඃ කාරුකටප්රියාම් ।
කෘච්ඡ්රාත් මුක්තඃ න ගර්හ්යේණ වෘත්තිං ලිප්සේත කර්මණා ॥ 49॥

වේද අධ්යාය ස්වධා ස්වාහා බලි අන්න ආද්යෛඃ යථා උදයම් ।
දේවර්ෂි පිතෘභූතානි මද්රූපාණි අන්වහං යජේත් ॥ 50॥

යදෘච්ඡයා උපපන්නේන ශුක්ලේන උපාර්ජිතේන වා ।
ධනේන අපීඩයන් භෘත්යාන් න්යායේන ඒව ආහරේත් ක්රතූන් ॥ 51॥

කුටුංබේෂු න සජ්ජේත න ප්රමාද්යේත් කුටුංබි අපි ।
විපශ්චිත් නශ්වරං පශ්යේත් අදෘෂ්ටං අපි දෘෂ්ටවත් ॥ 52॥

පුත්ර දාරා ආප්ත බංධූනාං සංගමඃ පාංථසංගමඃ ।
අනුදේහං වියංති ඒතේ ස්වප්නඃ නිද්රානුගඃ යථා ॥ 53॥

ඉත්ථං පරිමෘශන් මුක්තඃ ගෘහේෂු අතිථිවත් වසන් ।
න ගෘහෛඃ අනුබධ්යේත නිර්මමඃ නිරහංකෘතඃ ॥ 54॥

කර්මභිඃ ගෘහං ඒධීයෛඃ ඉෂ්ට්වා මාං ඒව භක්තිමාන් ।
තිෂ්ඨේත් වනං වා උපවිශේත් ප්රජාවාන් වා පරිව්රජේත් ॥ 55॥

යඃ තු ආසක්තං අතිඃ ගේහේ පුත්ර විත්තෛෂණ ආතුරඃ ।
ස්ත්රෛණඃ කෘපණධීඃ මූඪඃ මම අහං ඉති බධ්යතේ ॥ 56॥

අහෝ මේ පිතරෞ වෘද්ධෞ භාර්යා බාලාත්මජා ආත්මජාඃ ।
අනාථාඃ මාං ඍතේ දීනාඃ කථං ජීවංති දුඃඛිතාඃ ॥ 57॥

ඒවං ගෘහ ආශය ආක්ෂිප්ත හෘදයඃ මූඪධීඃ අයම් ।
අතෘප්තඃ තාන් අනුධ්යායන් මෘතඃ අංධං විශතේ තමඃ ॥ 58॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
බ්රහ්මචර්යගෘහස්ථකර්මධර්මනිරූපණේ සප්තදශෝऽධ්යායඃ ॥

17॥

අථ අෂ්ටාදශෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
වනං විවික්ෂුඃ පුත්රේෂු භාර්යාං න්යස්ය සහ ඒව වා ।
වනඃ ඒව වසේත් ශාංතඃ තෘතීයං භාගං ආයුෂඃ ॥ 1॥

කංදමූලඵලෛඃ වන්යෛඃ මේධ්යෛඃ වෘත්තිං ප්රකල්පයේත් ।
වසීත වල්කලං වාසඃ තෘණපර්ණ අජිනානි ච ॥ 2॥

කේශරෝමනඛශ්මශ්රුමලානි බිභෘයාත් අතඃ ।
න ධාවේත් අප්සු මජ්ජේත ත්රිකාලං ස්ථංඩිලේශයඃ ॥ 3॥

ග්රීෂ්මේ තප්යේත පංචාග්නීන් වර්ෂාස්වාසාරෂාඩ් ජලේ ।
ආකංඨමග්නඃ ශිශිරඃ ඒවංවෘත්තඃ තපශ්චරේත් ॥ 4॥

අග්නිපක්වං සමශ්නීයාත් කාලපක්වං අථ අපි වා ।
උලූඛල අශ්මකුට්ටඃ වා දංත උලූඛලඃ ඒව වා ॥ 5॥

ස්වයං සංචිනුයාත් සර්වං ආත්මනඃ වෘත්තිකාරණම් ।
දේශකාලබල අභිජ්ඤඃ න ආදදීත අන්යදා ආහෘතම් ॥ 6॥

වන්යෛඃ චරුපුරෝඩාශෛඃ නිර්වපේත් කාලචෝදිතාන් ।
න තු ශ්රෞතේන පශුනා මාං යජේත වනාශ්රමී ॥ 7॥

අග්නිහෝත්රං ච දර්ශඃ ච පූර්ණමාසඃ ච පූර්වවත් ।
චාතුර්මාස්යානි ච මුනේඃ ආම්නාතානි ච නෛගමෛඃ ॥ 8॥

ඒවං චීර්ණේන තපසා මුනිඃ ධමනිසංතතඃ ।
මාං තපෝමයං ආරාධ්ය ඍෂිලෝකාත් උපෛති මාම් ॥ 9॥

යඃ තු ඒතත් කෘච්ඡ්රතඃ චීර්ණං තපඃ නිඃශ්රේයසං මහත් ।
කාමාය අල්පීයසේ යුංජ්යාත් වාලිශඃ කඃ අපරඃ තතඃ ॥ 10॥

යදා අසෞ නියමේ අකල්පඃ ජරයා ජාතවේපථුඃ ।
ආත්මනි අග්නීන් සමාරෝප්ය මච්චිත්තඃ අග්නිං සමාවිශේත් ॥ 11॥

යදා කර්මවිපාකේෂු ලෝකේෂු නිරය ආත්මසු ।
විරාගඃ ජායතේ සම්යක් න්යස්ත අග්නිඃ ප්රව්රජේත් තතඃ ॥ 12॥

ඉෂ්ට්වා යථා උපදේශං මාං දත්ත්වා සර්වස්වං ඍත්විජේ ।
අග්නීන් ස්වප්රාණඃ ආවේශ්ය නිරපේක්ෂඃ පරිව්රජේත් ॥ 13॥

විප්රස්ය වෛ සංන්යසතඃ දේවාඃ දාරාදිරූපිණඃ ।
විඝ්නාන් කුර්වංති අයං හි අස්මාන් ආක්රම්ය සමියාත් පරම් ॥ 14॥

බිභෘයාත් චේත් මුනිඃ වාසඃ කෞපීන ආච්ඡාදනං පරම් ।
ත්යක්තං න දංඩපාත්රාභ්යාං අන්යත් කිංචිත් අනාපදි ॥ 15॥

දෘෂ්ටිපූතං න්යසේත් පාදං වස්ත්රපූතං පිබේත් ජලම් ।
සත්යපූතාං වදේත් වාචං මනඃපූතං සමාචරේත් ॥ 16॥

මෞන අනීහා අනිල ආයාමාඃ දංඩාඃ වාක් දේහ චේතසාම් ।
නහි ඒතේ යස්ය සංති අංගඃ වේණුභිඃ න භවේත් යතිඃ ॥ 17॥

භික්ෂාං චතුෂු වර්ණේෂු විගර්හ්යාන් වර්ජයන් චරේත් ।
සප්තාගාරාන් අසංක්ලෘප්තාන් තුෂ්යේත් ලබ්ධේන තාවතා ॥ 18॥

බහිඃ ජලාශයං ගත්වා තත්ර උපස්පෘශ්ය වාග්යතඃ ।
විභජ්ය පාවිතං ශේෂං භුංජීත අශේෂං ආහෘතම් ॥ 19॥

ඒකඃ චරේත් මහීං ඒතාං නිඃසංගඃ සංයතේංද්රියඃ ।
ආත්මක්රීඩඃ ආත්මරතඃ ආත්මවාන් සමදර්ශනඃ ॥ 20॥

විවික්තක්ෂේමශරණඃ මද්භාවවිමලාශයඃ ।
ආත්මානං චිංතයේත් ඒකං අභේදේන මයා මුනිඃ ॥ 21॥

අන්වීක්ෂේත ආත්මනඃ බංධං මෝක්ෂං ච ජ්ඤානනිෂ්ඨයා ।
බංධඃ ඉංද්රියවික්ෂේපඃ මෝක්ෂඃ ඒෂාං ච සංයමඃ ॥ 22॥

තස්මාත් නියම්ය ෂඩ්වර්ගං මද්භාවේන චරේත් මුනිඃ ।
විරක්තඃ ක්ෂුල්ලකාමේභ්යඃ ලබ්ධ්වා ආත්මනි සුඛං මහත් ॥ 23॥

පුරග්රාමව්රජාන් සාර්ථාන් භික්ෂාර්ථං ප්රවිශන් චරේත් ।
පුණ්යදේශසරිත් ශෛලවන ආශ්රමවතීං මහීම් ॥ 24॥

වානප්රස්ථ ආශ්රම පදේෂු අභීක්ෂ්ණං භෛක්ෂ්යං ආචරේත් ।
සංසිධ්යත්යාශ්වසංමෝහඃ ශුද්ධසත්ත්වඃ ශිලාංධසා ॥ 25॥

න ඒතත් වස්තුතයා පශ්යේත් දෘශ්යමානං විනශ්යති ।
අසක්තචිත්තඃ විරමේත් ඉහ අමුත්ර චිකීර්ෂිතාත් ॥ 26॥

යත් ඒතත් ආත්මනි ජගත් මනෝවාක්ප්රාණසංහතම් ।
සර්වං මායා ඉති තර්කේණ ස්වස්ථඃ ත්යක්ත්වා න තත් ස්මරේත් ॥ 27॥

ජ්ඤානනිෂ්ඨඃ විරක්තඃ වා මද්භක්තඃ වා අනපේක්ෂකඃ ।
සලිංගාන් ආශ්රමාං ත්යක්ත්වා චරේත් අවිධිගෝචරඃ ॥ 28॥

බුධඃ බාලකවත් ක්රීඩේත් කුශලඃ ජඩවත් චරේත් ।
වදේත් උන්මත්තවත් විද්වාන් ගෝචර්යාං නෛගමඃ චරේත් ॥ 29॥

වේදවාදරතඃ න ස්යාත් න පාඛංඩී න හෛතුකඃ ।
ශුෂ්කවාදවිවාදේ න කංචිත් පක්ෂං සමාශ්රයේත් ॥ 30॥

න උද්විජේත ජනාත් ධීරඃ ජනං ච උද්වේජයේත් න තු ।
අතිවාදාන් තිතික්ෂේත න අවමන්යේත කංචන ।
දේහං උද්දිශ්ය පශුවත් වෛරං කුර්යාත් න කේනචිත් ॥ 31॥

ඒකඃ ඒව පරඃ හි ආත්මා භූතේෂු ආත්මනි අවස්ථිතඃ ।
යථා ඉංදුඃ උදපාත්රේෂු භූතානි ඒකාත්මකානි ච ॥ 32॥

අලබ්ධ්වා න විෂීදේත කාලේ කාලේ අශනං ක්වචිත් ।
ලබ්ධ්වා න හෘෂ්යේත් ධෘතිං ආනුභයං දෛවතංත්රිතම් ॥ 33॥

ආහාරාර්ථං සමීහේත යුක්තං තත් ප්රාණධාරණම් ।
තත්ත්වං විමෘශ්යතේ තේන තත් විජ්ඤාය විමුච්යතේ ॥ 34॥

යත් ඍච්ඡයා උපපන්නාත් අන්නං අද්යාත් ශ්රේෂ්ඨං උත අපරම් ।
තථා වාසඃ තථා ශය්යාං ප්රාප්තං ප්රාප්තං භජේත් මුනිඃ ॥ 35॥

ශෞචං ආචමනං ස්නානං න තු චෝදනයා චරේත් ।
අන්යාන් ච නියමාන් ජ්ඤානී යථා අහං ලීලයා ඊශ්වරඃ ॥ 36॥

නහි තස්ය විකල්පාඛ්යා යා ච මද්වීක්ෂයා හතා ।
ආදේහාංතාත් ක්වචිත් ඛ්යාතිඃ තතඃ සංපද්යතේ මයා ॥ 37॥

දුඃඛ උදර්කේෂු කාමේෂු ජාතනිර්වේදඃ ආත්මවාන් ।
අජිජ්ඤාසිත මද්ධර්මඃ ගුරුං මුනිං උපාව්රජේත් ॥ 38॥

තාවත් පරිචරේත් භක්තඃ ශ්රද්ධාවාන් අනසූයකඃ ।
යාවත් බ්රහ්ම විජානීයාත් මාං ඒව ගුරුං ආදෘතඃ ॥ 39॥

යඃ තු අසංයත ෂඩ්වර්ගඃ ප්රචංඩ ඉංද්රිය සාරථිඃ ।
ජ්ඤාන වෛරාග්ය රහිතඃ ත්රිදංඩං උපජීවති ॥ 40॥

සුරාන් ආත්මානං ආත්මස්ථං නිහ්නුතේ මාං ච ධර්මහා ।
අවිපක්ව කෂායඃ අස්මාත් උෂ්මාත් ච විහීයතේ ॥ 41॥

භික්ෂෝඃ ධර්මඃ ශමඃ අහිංසා තපඃ ඊක්ෂා වනෞකසඃ ।
ගෘහිණඃ භූතරක්ෂ ඉජ්යාඃ ද්විජස්ය ආචාර්යසේවනම් ॥ 42॥

බ්රහ්මචර්යං තපඃ ශෞචං සංතෝෂඃ භූතසෞහෘදම් ।
ගෘහස්ථස්ය අපි ඍතෞ ගංතුඃ සර්වේෂාං මදුපාසනම් ॥ 43॥

ඉති මාං යඃ ස්වධර්මේණ භජන් නිත්යං අනන්යභාක් ।
සර්වභූතේෂු මද්භාවඃ මද්භක්තිං විංදතේ අචිරාත් ॥ 44॥

භක්ත්යා උද්ධව අනපායින්යා සර්වලෝකමහේශ්වරම් ।
සර්ව උත්පත්ති අපි අයං බ්රහ්ම කාරණං මා උපයාති සඃ ॥ 45॥

ඉති ස්වධර්ම නිර්ණික්ත සත්ත්වඃ නිර්ජ්ඤාත් මද්ගතිඃ ।
ජ්ඤාන විජ්ඤාන සංපන්නඃ න චිරාත් සමුපෛති මාම් ॥ 46॥

වර්ණාශ්රමවතාං ධර්මඃ ඒෂඃ ආචාරලක්ෂණඃ ।
සඃ ඒව මද්භක්තියුතඃ නිඃශ්රේයසකරඃ පරඃ ॥ 47॥

ඒතත් තේ අභිහිතං සාධෝ භවාන් පෘච්ඡති යත් ච මාම් ।
යථා ස්වධර්මසංයුක්තඃ භක්තඃ මාං සමියාත් පරම් ॥ 48॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
වානප්රස්ථසංන්යාසධර්මනිරූපණං නාමාෂ්ටාදශෝऽධ්යායඃ ॥ 18॥

අථ ඒකෝනවිංශඃ අධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
යඃ විද්යාශ්රුතසංපන්නඃ ආත්මවාන් න අනුමානිකඃ ।
මායාමාත්රං ඉදං ජ්ඤාත්වා ජ්ඤානං ච මයි සංන්යසේත් ॥ 1॥

ජ්ඤානිනඃ තු අහං ඒව ඉෂ්ටඃ ස්වාර්ථඃ හේතුඃ ච සංමතඃ ।
ස්වර්ගඃ ච ඒව අපවර්ගඃ ච න අන්යඃ අර්ථඃ මදෘතේ ප්රියඃ ॥ 2॥

ජ්ඤානවිජ්ඤානසංසිද්ධාඃ පදං ශ්රේෂ්ඨං විදුඃ මම ।
ජ්ඤානී ප්රියතමඃ අතඃ මේ ජ්ඤානේන අසෞ බිභර්ති මාම් ॥ 3॥

තපඃ තීර්ථං ජපඃ දානං පවිත්රාණි ඉතරාණි ච ।
න අලං කුර්වංති තාං සිද්ධිං යා ජ්ඤානකලයා කෘතා ॥ 4॥

තස්මාත් ජ්ඤානේන සහිතං ජ්ඤාත්වා ස්වාත්මානං උද්ධව ।
ජ්ඤානවිජ්ඤානසංපන්නඃ භජ මාං භක්තිභාවතඃ ॥ 5॥

ජ්ඤානවිජ්ඤානයජ්ඤේන මාං ඉෂ්ට්වා ආත්මානං ආත්මනි ।
සර්වයජ්ඤපතිං මාං වෛ සංසිද්ධිං මුනයඃ අගමන්॥ 6॥

ත්වයි උද්ධව ආශ්රයති යඃ ත්රිවිධඃ විකාරඃ
මායාංතරා ආපතති න ආදි අපවර්ගයෝඃ යත් ।
ජන්මාදයඃ අස්ය යත් අමී තව තස්ය කිං ස්යුඃ
ආදි අංතයෝඃ යත් අසතඃ අස්ති තත් ඒව මධ්යේ ॥ 7॥

උද්ධවඃ උවාච ।
ජ්ඤානං විශුද්ධං විපුලං යථා ඒතත්
වෛරාග්යවිජ්ඤානයුතං පුරාණම් ।
ආඛ්යාහි විශ්වේශ්වර විශ්වමූර්තේ
ත්වත් භක්තියෝගං ච මහත් විමෘග්යම් ॥ 8॥

තාපත්රයේණ අභිහතස්ය ඝෝරේ
සංතප්යමානස්ය භවාධ්වනීශ ।
පශ්යාමි න අන්යත් ශරණං තවාංඝ්රි
ද්වංද්ව ආතපත්රාත් අමෘත අභිවර්ෂාත් ॥ 9॥

දෂ්ටං ජනං සංපතිතං බිලේ අස්මින්
කාලාහිනා ක්ෂුද්රසුඛෝඃ උතර්ෂම් ।
සමුද්ධර ඒනං කෘපයා අපවර්ග්යෛඃ
වචෝභිඃ ආසිංච මහානුභාව ॥ 10॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ඉත්ථං ඒතත් පුරා රාජා භීෂ්මං ධර්මභෘතාං වරම් ।
අජාතශත්රුඃ පප්රච්ඡ සර්වේෂාං නඃ අනුශ්රුණ්වතාම් ॥ 11॥

නිවෘත්තේ භාරතේ යුද්ධේ සුහෘත් නිධනවිහ්වලඃ ।
ශ්රුත්වා ධර්මාන් බහූන් පශ්චාත් මෝක්ෂධර්මාන් අපෘච්ඡත ॥

12॥

තාන් අහං තේ අභිධාස්යාමි දේවව්රතමුඛාත් ශ්රුතාන් ।
ජ්ඤානවෛරාග්යවිජ්ඤානශ්රද්ධාභක්ති උපබෘංහිතාන් ॥ 13॥

නව ඒකාදශ පංච ත්රීන් භාවාන් භූතේෂු යේන වෛ ।
ඊක්ෂේත අථ ඒකං අපි ඒෂු තත් ජ්ඤානං මම නිශ්චිතම් ॥ 14॥

ඒතත් ඒව හි විජ්ඤානං න තථා ඒකේන යේන යත් ।
ස්ථිති උත්පත්ති අපි අයාන් පශ්යේත් භාවානාං ත්රිගුණ ආත්මනාම් ॥

15॥

ආදෞ අංතේ ච මධ්යේ ච සෘජ්යාත් සෘජ්යං යත් අන්වියාත් ।
පුනඃ තත් ප්රතිසංක්රාමේ යත් ශිෂ්යේත තත් ඒව සත් ॥ 16॥

ශ්රුතිඃ ප්රත්යක්ෂං ඓතිහ්යං අනුමානං චතුෂ්ටයම් ।
ප්රමාණේෂු අනවස්ථානාත් විකල්පාත් සඃ විරජ්යතේ ॥ 17॥

කර්මණාං පරිණාමිත්වාත් ආවිරිංචාත් අමංගලම් ।
විපශ්චිත් නශ්වරං පශ්යේත් අදෘෂ්ටං අපි දෘෂ්ටවත් ॥ 18॥

භක්තියෝගඃ පුරා ඒව උක්තඃ ප්රීයමාණාය තේ අනඝ ।
පුනඃ ච කථයිෂ්යාමි මද්භක්තේඃ කාරණං පරම් ॥ 19॥

ශ්රද්ධා අමෘතකථායාං මේ ශශ්වත් මත් අනුකීර්තනම් ।
පරිනිෂ්ඨා ච පූජායාං ස්තුතිභිඃ ස්තවනං මම ॥ 20॥

ආදරඃ පරිචර්යායාං සර්වාංගෛඃ අභිවංදනම් ।
මද්භක්තපූජාභ්යධිකා සර්වභූතේෂු මන්මතිඃ ॥ 21॥

මදර්ථේෂු අංගචේෂ්ටා ච වචසා මද්ගුණේරණම් ।
මය්යර්පණං ච මනසඃ සර්වකාමවිවර්ජනම් ॥ 22॥

මදර්ථේ අර්ථ පරිත්යාගඃ භෝගස්ය ච සුඛස්ය ච ।
ඉෂ්ටං දත්තං හුතං ජප්තං මදර්ථං යත් ව්රතං තපඃ ॥ 23॥

ඒවං ධර්මෛඃ මනුෂ්යාණාං උද්ධව ආත්මනිවේදිනාම් ।
මයි සංජායතේ භක්තිඃ කඃ අන්යඃ අර්ථඃ අස්ය අවශිෂ්යතේ ॥ 24॥

යදා ආත්මනි අර්පිතං චිත්තං ශාංතං සත්ත්ව උපබෘංහිතම් ।
ධර්මං ජ්ඤානං සවෛරාග්යං ඓශ්වර්යං ච අභිපද්යතේ ॥ 25॥

යත් අර්පිතං තත් විකල්පේ ඉංද්රියෛඃ පරිධාවති ।
රජස්වලං ච ආසන් නිෂ්ඨං චිත්තං විද්ධි විපර්යයම් ॥ 26॥

ධර්මඃ මද්භක්තිකෘත් ප්රෝක්තඃ ජ්ඤානං ච ඒකාත්ම්යදර්ශනම් ।
ගුණේෂු අසංගඃ වෛරාග්යං ඓශ්වර්යං ච අණිං ආදයඃ ॥ 27॥

උද්ධවඃ උවාච ।
යමඃ කතිවිධඃ ප්රෝක්තඃ නියමඃ වා අරිකර්ශන ।
කඃ ශමඃ කඃ දමඃ කෘෂ්ණ කා තිතික්ෂා ධෘතිඃ ප්රභෝ ॥ 28॥

කිං දානං කිං තපඃ ශෞර්යං කිං සත්යං ඍතං උච්යතේ ।
කඃ ත්යාගඃ කිං ධනං චේෂ්ටං කඃ යජ්ඤඃ කා ච දක්ෂිණා ॥

29॥

පුංසඃ කිංස්විත් බලං ශ්රීමන් භගඃ ලාභඃ ච කේශව ।
කා විද්යා හ්රීඃ පරා කා ශ්රීඃ කිං සුඛං දුඃඛං ඒව ච ॥

30॥

කඃ පංඩිතඃ කඃ ච මූර්ඛඃ කඃ පංථාඃ උත්පථඃ ච කඃ ।
කඃ ස්වර්ගඃ නරකඃ කඃ ස්විත් කඃ බංධුඃ උත කිං ගෘහම් ॥ 31॥

කඃ ආඪ්යඃ කඃ දරිද්රඃ වා කෘපණඃ කඃ ඊශ්වරඃ ।
ඒතාන් ප්රශ්නාන් මම බ්රූහි විපරීතාන් ච සත්පතේ ॥ 32॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
අහිංසා සත්යං අස්තේයං අසංගඃ හ්රීඃ අසංචයඃ ।
ආස්තික්යං බ්රහ්මචර්යං ච මෞනං ස්ථෛර්යං ක්ෂමා අභයම් ॥

33।
ශෞචං ජපඃ තපඃ හෝමඃ ශ්රද්ධා ආතිථ්යං මත් අර්චනම් ।
තීර්ථාටනං පරාර්ථේහා තුෂ්ටිඃ ආචාර්යසේවනම් ॥ 34॥

ඒතේ යමාඃ සනියමාඃ උභයෝඃ ද්වාදශ ස්මෘතාඃ ।
පුංසාං උපාසිතාඃ තාත යථාකාමං දුහංති හි ॥ 35॥

ශමඃ මත් නිෂ්ඨතා බුද්ධේඃ දමඃ ඉංද්රියසංයමඃ ।
තිතික්ෂා දුඃඛසංමර්ෂඃ ජිහ්වා උපස්ථජයඃ ධෘතිඃ ॥ 36॥

දංඩන්යාසඃ පරං දානං කාමත්යාගඃ තපඃ ස්මෘතම් ।
ස්වභාවවිජයඃ ශෞර්යං සත්යං ච සමදර්ශනම් ॥ 37॥

ඍතං ච සූනෘතා වාණී කවිභිඃ පරිකීර්තිතා ।
කර්මස්වසංගමඃ ශෞචං ත්යාගඃ සංන්යාසඃ උච්යතේ ॥ 38॥

ධර්මඃ ඉෂ්ටං ධනං නॄණාං යජ්ඤඃ අහං භගවත්තමඃ ।
දක්ෂිණා ජ්ඤානසංදේශඃ ප්රාණායාමඃ පරං බලම් ॥ 39॥

භගඃ මේ ඓශ්වරඃ භාවඃ ලාභඃ මද්භක්තිඃ උත්තමඃ ।
විද්යා ආත්මනි භිද අබාධඃ ජුගුප්සා හ්රීඃ අකර්මසු ॥ 40॥

ශ්රීඃ ගුණාඃ නෛරපේක්ෂ්ය ආද්යාඃ සුඛං දුඃඛසුඛ අත්යයඃ ।
දුඃඛං කාමසුඛ අපේක්ෂා පංඩිතඃ බංධමෝක්ෂවිත් ॥ 41॥

මූර්ඛඃ දේහ ආදි අහං බුද්ධිඃ පංථාඃ මත් නිගමඃ ස්මෘතඃ ।
උත්පථඃ චිත්තවික්ෂේපඃ ස්වර්ගඃ සත්ත්වගුණ උඅදයඃ ॥ 42॥

නරකඃ තමඃ උන්නහඃ බංධුඃ ගුරුඃ අහං සඛේ ।
ගෘහං ශරීරං මානුෂ්යං ගුණාඪ්යඃ හි ආඪ්යඃ උච්යතේ ॥ 43॥

දරිද්රඃ යඃ තු අසංතුෂ්ටඃ කෘපණඃ යඃ අජිතේංද්රියඃ ।
ගුණේෂු අසක්තධීඃ ඊශඃ ගුණසංගඃ විපර්යයඃ ॥ 44॥

ඒතඃ උද්ධව තේ ප්රශ්නාඃ සර්වේ සාධු නිරූපිතාඃ ।
කිං වර්ණිතේන බහුනා ලක්ෂණං ගුණදෝෂයෝඃ ।
ගුණදෝෂ දෘශිඃ දෝෂඃ ගුණඃ තු උභයවර්ජිතඃ ॥ 45॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුධවසංවාදේ
ඒකෝනවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 19॥

අථ විංශඃ අධ්යායඃ ।
උද්ධවඃ උවාච ।
විධිඃ ච ප්රතිෂේධඃ ච නිගමඃ හි ඊශ්වරස්ය තේ ।
අවේක්ෂතේ අරවිංදාක්ෂ ගුණං දෝෂං ච කර්මණාම් ॥ 1॥

වර්ණාශ්රම විකල්පං ච ප්රතිලෝම අනුලෝමජම් ।
ද්රව්ය දේශ වයඃ කාලාන් ස්වර්ගං නරකං ඒව ච ॥ 2॥

ගුණ දෝෂ භිදා දෘෂ්ටිං අංතරේණ වචඃ තව ।
නිඃශ්රේයසං කථං නॄණාං නිෂේධ විධි ලක්ෂණම් ॥ 3॥

පිතෘදේවමනුෂ්යාණාං වේදඃ චක්ෂුඃ තව ඊශ්වර ।
ශ්රේයඃ තු අනුපලබ්ධේ අර්ථේ සාධ්යසාධනයෝඃ අපි ॥ 4॥

ගුණදෝෂභිදාදෘෂ්ටිඃ නිගමාත් තේ න හි ස්වතඃ ।
නිගමේන අපවාදඃ ච භිදායාඃ ඉති හි භ්රමඃ ॥ 5॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
යෝගාඃ ත්රයඃ මයා ප්රෝක්තා නॄණාං ශ්රේයෝවිධිත්සයා ।
ජ්ඤානං කර්ම ච භක්තිඃ ච න උපායඃ අන්යඃ අස්ති කුත්රචිත් ॥

6॥

නිර්විණ්ණානාං ජ්ඤානයෝගඃ න්යාසිනාං ඉහ කර්මසු ।
තේෂු අනිර්විණ්ණචිත්තානාං කර්මයෝගඃ ති කාමිනාම් ॥ 7॥

යදෘච්ඡයා මත් කථා ආදෞ ජාතශ්රද්ධඃ තු යඃ පුමාන් ।
න නිර්විණ්ණඃ න අතිසක්තඃ භක්තියෝගඃ අස්ය සිද්ධිදඃ ॥ 8॥

තාවත් කර්මාණි කුර්වීත න නිර්විද්යේත යාවතා ।
මත් කථාශ්රවණ ආදෞ වා ශ්රද්ධා යාවත් න ජායතේ ॥ 9॥

ස්වධර්මස්ථඃ යජන්යජ්ඤෛඃ අනාශීඃ කාමඃ උද්ධව ।
න යාති ස්වර්ගනරකෞ යදි අන්යත්ර සමාචරේත් ॥ 10॥

අස්මින් ලෝකේ වර්තමානඃ ස්වධර්මස්ථඃ අනඝඃ ශුචිඃ ।
ජ්ඤානං විශුද්ධං ආප්නෝති මද්භක්තිං වා යදෘච්ඡයා ॥ 11॥

ස්වර්ගිණඃ අපි ඒතං ඉච්ඡංති ලෝකං නිරයිණඃ තථා ।
සාධකං ජ්ඤානභක්තිභ්යාං උභයං තත් අසාධකම් ॥ 12॥

න නරඃ ස්වර්ගතිං කාංක්ෂේත් නාරකීං වා විචක්ෂණඃ ।
න ඉමං ලෝකං ච කාංක්ෂේත දේහ ආවේශාත් ප්රමාද්යති ॥ 13॥

ඒතත් විද්වාන් පුරා මෘත්යෝඃ අභවාය ඝටේත සඃ ।
අප්රමත්තඃ ඉදං ජ්ඤාත්වා මර්ත්යං අපි අර්ථසිද්ධිදම් ॥ 14॥

ඡිද්යමානං යමෛඃ ඒතෛඃ කෘතනීඩං වනස්පතිම් ।
ඛගඃ ස්වකේතං උත්සෘජ්ය ක්ෂේමං යාති හි අලංපටඃ ॥ 15॥

අහෝරාත්රෛඃ ඡිද්යමානං බුද්ධ්වායුඃ භයවේපථුඃ ।
මුක්තසංගඃ පරං බුද්ධ්වා නිරීහ උපශාම්යති ॥ 16॥

නෘදේහං ආද්යං සුලභං සුදුර්ලභම්
ප්ලවං සුකල්පං ගුරුකර්ණධාරම් ।
මයා අනුකූලේන නභස්වතේරිතම්
පුමාන් භවාබ්ධිං න තරේත් සඃ ආත්මහා ॥ 17॥

යදා ආරංභේෂු නිර්විණ්ණඃ විරක්තඃ සංයතේංද්රියඃ ।
අභ්යාසේන ආත්මනඃ යෝගී ධාරයේත් අචලං මනඃ ॥ 18॥

ධාර්යමාණං මනඃ යඃ හි භ්රාම්යදාශු අනවස්ථිතම් ।
අතංද්රිතඃ අනුරෝධේන මාර්ගේණ ආත්මවශං නයේත් ॥ 19॥

මනෝගතිං න විසෘජේත් ජිතප්රාණඃ ජිතේංද්රියඃ ।
සත්ත්වසංපන්නයා බුද්ධ්යා මනඃ ආත්මවශං නයේත් ॥ 20॥

ඒෂඃ වෛ පරමඃ යෝගඃ මනසඃ සංග්රහඃ ස්මෘතඃ ।
හෘදයජ්ඤත්වං අන්විච්ඡන් දම්යස්ය ඒව අර්වතඃ මුහුඃ ॥ 21॥

සාංඛ්යේන සර්වභාවානාං ප්රතිලෝම අනුලෝමතඃ ।
භව අපි අයෞ අනුධ්යයේත් මනඃ යාවත් ප්රසීදති ॥ 22॥

නිර්විණ්ණස්ය විරක්තස්ය පුරුෂස්ය උක්තවේදිනඃ ।
මනඃ ත්යජති දෞරාත්ම්යං චිංතිතස්ය අනුචිංතයා ॥ 23॥

යම ආදිභිඃ යෝගපථෛඃ ආන්වීක්ෂික්යා ච විද්යයා ।
මම අර්චෝපාසනාභිඃ වා න අන්යෛඃ යෝග්යං ස්මරේත් මනඃ ॥ 24॥

යදි කුර්යාත් ප්රමාදේන යෝගී කර්ම විගර්හිතම් ।
යෝගේන ඒව දහේත් අංහඃ න අන්යත් තත්ර කදාචන ॥ 25॥

ස්වේ ස්වේ අධිකාරේ යා නිෂ්ඨා සඃ ගුණඃ පරිකීර්තිතඃ ।
කර්මණාං ජාති අශුද්ධානාං අනේන නියමඃ කෘතඃ ।
ගුණදෝෂවිධානේන සංගානාං ත්යාජනේච්ඡයා ॥ 26॥

ජාතශ්රද්දඃ මත්කථාසු නිර්විණ්ණඃ සර්වකර්මසු ।
වේද දුඃඛාත්මකාන් කාමාන් පරිත්යාගේ අපි අනීශ්වරඃ ॥ 27॥

තතඃ භජේත මාං ප්රීතඃ ශ්රද්ධාලුඃ දෘඪනිශ්චයඃ ।
ජුෂමාණඃ ච තාන් කාමාන් දුඃඛ උදර්කාන් ච ගර්හයන් ॥ 28॥

ප්රෝක්තේන භක්තියෝගේන භජතඃ මා අසකෘත් මුනේඃ ।
කාමාඃ හෘදය්යාඃ නශ්යංති සර්වේ මයි හෘදි ස්ථිතේ ॥ 29॥

භිද්යතේ හෘදයග්රංථිඃ ඡිද්යංතේ සර්වසංශයාඃ ।
ක්ෂීයංතේ ච අස්ය කර්මාණි මයි දෘෂ්ටේ අඛිල ආත්මනි ॥ 30॥

තස්මාත් මද්භක්තියුක්තස්ය යෝගිනඃ වෛ මත් ආත්මනඃ ।
න ජ්ඤානං න ච වෛරාග්යං ප්රායඃ ශ්රේයඃ භවේත් ඉහ ॥ 31॥

යත් කර්මභිඃ යත් තපසා ජ්ඤානවෛරාග්යතඃ ච යත් ।
යෝගේන දානධර්මේණ ශ්රේයෝභිඃ ඉතරෛඃ අපි ॥ 32॥

සර්වං මද්භක්තියෝගේන මද්භක්තඃ ලභතේ අංජසා ।
ස්වර්ග අපවර්ගං මත් ධාම කථංචිත් යදි වාංඡති ॥ 33॥

න කිංචිත් සාධවඃ ධීරාඃ භක්තාඃ හි ඒකාංතිනඃ මම ।
වාංඡති අපි මයා දත්තං කෛවල්යං අපුනර්භවම් ॥ 34॥

නෛරපේක්ෂ්යං පරං ප්රාහුඃ නිඃශ්රේයසං අනල්පකම් ।
තස්මාත් නිරාශිෂඃ භක්තිඃ නිරපේක්ෂස්ය මේ භවේත් ॥ 35॥

න මයි ඒකාංතභක්තානාං ගුණදෝෂ උද්භවාඃ ගුණාඃ ।
සාධූනාං සමචිත්තානාං බුද්ධේඃ පරං උපේයුෂාම් ॥ 36॥

ඒවං ඒතත් මයා ආදිෂ්ටාන් අනුතිෂ්ඨංති මේ පථඃ ।
ක්ෂේමං විංදංති මත් ස්ථානං යත් බ්රහ්ම පරමං විදුඃ ॥ 37॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුද්ධවසංවාදේ
වේදත්රයීවිභාගයෝගෝ නාම විංශෝऽධ්යායඃ ॥ 20॥

අථ ඒකවිංශඃ අධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
යඃ ඒතාන් මත්පථඃ හිත්වා භක්තිජ්ඤානක්රියාත්මකාන් ।
ක්ෂුද්රාන් කාමාන් චලෛඃ ප්රාණෛඃ ජුෂංතඃ සංසරංති තේ ॥ 1॥

ස්වේ ස්වේ අධිකාරේ යා නිෂ්ඨා සඃ ගුණඃ පරිකීර්තිතඃ ।
විපර්යයඃ තු දෝෂඃ ස්යාත් උභයෝඃ ඒෂඃ නිශ්චයඃ ॥ 2॥

ශුද්ධි අශුද්ධී විධීයේතේ සමානේෂු අපි වස්තුෂු ।
ද්රව්යස්ය විචිකිත්සාර්ථං ගුණදෝෂෞ ශුභ අශුභෞ ॥ 3॥

ධර්මාර්ථං ව්යවහාරාර්ථං යාත්රාර්ථං ඉති ච අනඝ ।
දර්ශිතඃ අයං මයා ආචාරඃ ධර්මං උද්වහතාං ධුරම් ॥ 4॥

භූමි අංබු අග්නි අනිල ආකාශාඃ භූතානාං පංච ධාතවඃ ।
ආබ්රහ්ම ස්ථාවර ආදීනාං ශරීරාඃ ආත්මසංයුතාඃ ॥ 5॥

වේදේන නාමරූපාණි විෂමාණි සමේෂු අපි ।
ධාතුෂු උද්ධව කල්ප්යංතඃ ඒතේෂාං ස්වාර්ථසිද්ධයේ ॥ 6॥

දේශ කාල ආදි භාවානාං වස්තූනාං මම සත්තම ।
ගුණදෝෂෞ විධීයේතේ නියමාර්ථං හි කර්මණාම් ॥ 7॥

අකෘෂ්ණසාරඃ දේශානාං අබ්රහ්මණ්යඃ අශුචිඃ භවේත් ।
කෘෂ්ණසාරඃ අපි අසෞවීර කීකට අසංස්කෘතේරිණම් ॥ 8॥

කර්මණ්යඃ ගුණවාන් කාලඃ ද්රව්යතඃ ස්වතඃ ඒව වා ।
යතඃ නිවර්තතේ කර්ම සඃ දෝෂඃ අකර්මකඃ ස්මෘතඃ ॥ 9॥

ද්රව්යස්ය ශුද්ධි අශුද්ධී ච ද්රව්යේණ වචනේන ච ।
සංස්කාරේණ අථ කාලේන මහත්ත්ව අල්පතයා අථවා ॥ 10॥

ශක්ත්යා අශක්ත්යා අථවා බුද්ධ්යා සමෘද්ධ්යා ච යත් ආත්මනේ ।
අඝං කුර්වංති හි යථා දේශ අවස්ථා අනුසාරතඃ ॥ 11॥

ධාන්ය දාරු අස්ථි තංතූනාං රස තෛජස චර්මණාම් ।
කාල වායු අග්නි මෘත්තෝයෛඃ පාර්ථිවානාං යුත අයුතෛඃ ॥ 12॥

අමේධ්යලිප්තං යත් යේන ගංධං ලේපං ව්යපෝහති ।
භජතේ ප්රකෘතිං තස්ය තත් ශෞචං තාවත් ඉෂ්යතේ ॥ 13॥

ස්නාන දාන තපඃ අවස්ථා වීර්ය සංස්කාර කර්මභිඃ ।
මත් ස්මෘත්යා ච ආත්මනඃ ශෞචං ශුද්ධඃ කර්ම ආචරේත් ද්විජඃ ॥ 14॥

මංත්රස්ය ච පරිජ්ඤානං කර්මශුද්ධිඃ මදර්පණම් ।
ධර්මඃ සංපද්යතේ ෂඩ්භිඃ අධර්මඃ තු විපර්යයඃ ॥ 15॥

ක්වචිත් ගුණඃ අපි දෝෂඃ ස්යාත් දෝෂඃ අපි විධිනා ගුණඃ ।
ගුණදෝෂාර්ථනියමඃ තත් භිදාං ඒව බාධතේ ॥ 16॥

සමානකර්ම ආචරණං පතිතානාං න පාතකම් ।
ඖත්පත්තිකඃ ගුණඃ සංගඃ න ශයානඃ පතති අධඃ ॥ 17॥

යතඃ යතඃ නිවර්තේත විමුච්යේත තතඃ තතඃ ।
ඒෂඃ ධර්මඃ නॄණාං ක්ෂේමඃ ශෝකමෝහභය අපහඃ ॥ 18॥

විෂයේෂු ගුණාධ්යාසාත් පුංසඃ සංගඃ තතඃ භවේත් ।
සංගාත් තත්ර භවේත් කාමඃ කාමාත් ඒව කලිඃ නॄණාම් ॥ 19॥

කලේඃ දුර්විෂහඃ ක්රෝධඃ තමඃ තං අනුවර්තතේ ।
තමසා ග්රස්යතේ පුංසඃ චේතනා ව්යාපිනී ද්රුතම් ॥ 20॥

තයා විරහිතඃ සාධෝ ජංතුඃ ශූන්යාය කල්පතේ ।
තතඃ අස්ය ස්වාර්ථවිභ්රංශඃ මූර්ච්ඡිතස්ය මෘතස්ය ච ॥ 21॥

විෂයාභිනිවේශේන න ආත්මානං වේද න අපරම් ।
වෘක්ෂජීවිකයා ජීවන් ව්යර්ථං භස්ත්ර ඉව යඃ ශ්වසන් ॥ 22॥

ඵලශ්රුතිඃ ඉයං නॄණාං න ශ්රේයඃ රෝචනං පරම් ।
ශ්රේයෝවිවක්ෂයා ප්රෝක්තං යථා භෛෂජ්යරෝචනම් ॥ 23॥

උත්පත්ති ඒව හි කාමේෂු ප්රාණේෂු ස්වජනේෂු ච ।
ආසක්තමනසඃ මර්ත්යා ආත්මනඃ අනර්ථහේතුෂු ॥ 24॥

න තාන් අවිදුෂඃ ස්වාර්ථං භ්රාම්යතඃ වෘජිනාධ්වනි ।
කථං යුංජ්යාත් පුනඃ තේෂු තාන් තමඃ විශතඃ බුධඃ ॥ 25॥

ඒවං ව්යවසිතං කේචිත් අවිජ්ඤාය කුබුද්ධයඃ ।
ඵලශ්රුතිං කුසුමිතාං න වේදජ්ඤාඃ වදංති හි ॥ 26॥

කාමිනඃ කෘපණාඃ ලුබ්ධාඃ පුෂ්පේෂු ඵලබුද්ධයඃ ।
අග්නිමුග්ධා ධුමතාංතාඃ ස්වං ලෝකං න විංදංති තේ ॥ 27॥

න තේ මාං අංගඃ ජානංති හෘදිස්ථං යඃ ඉදං යතඃ ।
උක්ථශස්ත්රාඃ හි අසුතෘපඃ යථා නීහාරචක්ෂුෂඃ ॥ 28॥

තේ මේ මතං අවිජ්ඤාය පරෝක්ෂං විෂයාත්මකාඃ ।
හිංසායාං යදි රාගඃ ස්යාත් යජ්ඤඃ ඒව න චෝදනා ॥ 29॥

හිංසාවිහාරාඃ හි අලබ්ධෛඃ පශුභිඃ ස්වසුඛේච්ඡයා ।
යජංතේ දේවතාඃ යජ්ඤෛඃ පිතෘභූතපතීන් ඛලාඃ ॥ 30॥

ස්වප්න් උපමං අමුං ලෝකං අසංතං ශ්රවණප්රියම් ।
ආශිෂඃ හෘදි සංකල්ප්ය ත්යජංති අර්ථාන් යථා වණික් ॥ 31॥

රජඃසත්ත්වතමෝනිෂ්ඨාඃ රජඃසත්ත්වතමෝජුෂඃ ।
උපාසතඃ ඉංද්රමුඛ්යාන් දේවාදීන් න තථා ඒව මාම් ॥ 32॥

ඉෂ්ට්වා ඉහ දේවතාඃ යජ්ඤෛඃ ගත්වා රංස්යාමහේ දිවි ।
තස්ය අංතඃ ඉහ භූයාස්මඃ මහාශාලා මහාකුලාඃ ॥ 33॥

ඒවං පුෂ්පිතයා වාචා ව්යාක්ෂිප්තමනසාං නॄණාම් ।
මානිනාන් ච අතිස්තබ්ධානාං මද්වාර්තා අපි න රෝචතේ ॥ 34॥

වේදාඃ බ්රහ්මාත්මවිෂයාඃ ත්රිකාංඩවිෂයාඃ ඉමේ ।
පරෝක්ෂවාදාඃ ඍෂයඃ පරෝක්ෂං මම ච ප්රියම් ॥ 35॥

ශබ්දබ්රහ්ම සුදුර්බෝධං ප්රාණ ඉංද්රිය මනෝමයම් ।
අනංතපාරං ගංභීරං දුර්විගාහ්යං සමුද්රවත් ॥ 36॥

මයා උපබෘංහිතං භූම්නා බ්රහ්මණා අනංතශක්තිනා ।
භූතේෂු ඝෝෂරූපේණ බිසේෂු ඌර්ණ ඉව ලක්ෂ්යතේ ॥ 37॥

යථා ඌර්ණනාභිඃ හෘදයාත් ඌර්ණාං උද්වමතේ මුඛාත් ।
ආකාශාත් ඝෝෂවාන් ප්රාණඃ මනසා ස්පර්ශරූපිණා ॥ 38॥

ඡංදෝමයඃ අමෘතමයඃ සහස්රපදවීං ප්රභුඃ ।
ඕංකාරාත් ව්යංජිත ස්පර්ශ ස්වර උෂ්ම අංතස්ථ භූෂිතාම් ॥

39॥

විචිත්රභාෂාවිතතාං ඡංදෝභිඃ චතුර උත්තරෛඃ ।
අනංතපාරාං බෘහතීං සෘජති ආක්ෂිපතේ ස්වයම් ॥ 40॥

ගායත්රී උෂ්ණික් අනුෂ්ටුප් ච බෘහතී පංක්තිඃ ඒව ච ।
ත්රිෂ්ටුප් ජගතී අතිච්ඡංදඃ හි අත්යෂ්ටි අතිජගත් විරාට් ॥ 41॥

කිං විධත්තේ කිං ආචෂ්ටේ කිං අනූද්ය විකල්පයේත් ।
ඉති අස්යාඃ හෘදයං ලෝකේ න අන්යඃ මත් වේද කශ්චන ॥42॥

මාං විධත්තේ අභිධත්තේ මාං විකල්ප්ය අපෝහ්යතේ තු අහම් ।
ඒතාවාන් සර්වවේදාර්ථඃ ශබ්දඃ ආස්ථාය මාං භිදාම් ।
මායාමාත්රං අනූද්ය අංතේ ප්රතිෂිධ්ය ප්රසීදති ॥ 43॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවද්ද්ධවසංවාදේ
වේදත්රයවිභාගනිරූපණං නාම ඒකවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 21॥

අථ ද්වාවිංශඃ අධ්යායඃ ।
උද්ධවඃ උවාච ।
කති තත්ත්වානි විශ්වේශ සංඛ්යාතානි ඍෂිභිඃ ප්රභෝ ।
නව ඒකාදශ පංච ත්රීණි ආත්ථ ත්වං ඉහ ශුශ්රුම ॥ 1॥

කේචිත් ෂඩ්විංශතිං ප්රාහුඃ අපරේ පංචවිංශතිම් ।
සප්ත ඒකේ නව ෂට් කේචිත් චත්වාරි ඒකාදශ අපරේ ।
කේචිත් සප්තදශ ප්රාහුඃ ෂෝඩශ ඒකේ ත්රයෝදශ ॥ 2॥

ඒතාවත් ත්වං හි සංඛ්යානාං ඍෂයඃ යත් විවක්ෂයා ।
ගායංති පෘථක් ආයුෂ්මන් ඉදං නඃ වක්තුං අර්හසි ॥ 3॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
යුක්තං ච සංති සර්වත්ර භාෂංතේ බ්රාහ්මණාඃ යථා ।
මායාං මදීයාං උද්ගෘහ්ය වදතාං කිං නු දුර්ඝටම් ॥ 4॥

න ඒතත් ඒවං යථා ආත්ථ ත්වං යත් අහං වච්මි තත් තථා ।
ඒවං විවදතාං හේතුං ශක්තයඃ මේ දුරත්යයාඃ ॥ 5॥

යාසාං ව්යතිකරාත් ආසීත් විකල්පඃ වදතාං පදම් ।
ප්රාප්තේ ශමදමේ අපි ඒති වාදස්තමනු ශාම්යති ॥ 6॥

පරස්පරාන් අනුප්රවේශාත් තත්ත්වානාං පුරුෂර්ෂභ ।
පෞර්ව අපර්ය ප්රසංඛ්යානං යථා වක්තුඃ විවක්ෂිතම් ॥ 7॥

ඒකස්මින් අපි දෘශ්යංතේ ප්රවිෂ්ටානි ඉතරාණි ච ।
පූර්වස්මින් වා පරස්මින් වා තත්ත්වේ තත්ත්වානි සර්වශඃ ॥ 8॥

පෞර්ව අපර්යං අතඃ අමීෂාං ප්රසංඛ්යානං අභීප්සතාම් ।
යථා විවික්තං යත් වක්ත්රං ගෘහ්ණීමඃ යුක්තිසංභවාත් ॥ 9॥

අනාදි අවිද්යායුක්තස්ය පුරුෂස්ය ආත්මවේදනම් ।
ස්වතඃ න සංභවාත් අන්යඃ තත්ත්වජ්ඤඃ ජ්ඤානදඃ භවේත් ॥ 10॥

පුරුෂ ඊශ්වරයෝඃ අත්ර න වෛලක්ෂණ්යං අණු අපි ।
තත් අන්යකල්පනාපාර්ථා ජ්ඤානං ච ප්රකෘතේඃ ගුණඃ ॥ 11॥

ප්රකෘතිඃ ගුණසාම්යං වෛ ප්රකෘතේඃ න ආත්මනඃ ගුණාඃ ।
සත්ත්වං රජඃ තමඃ ඉති ස්ථිති උත්පත්ති අංතහේතවඃ ॥ 12॥

සත්ත්වං ජ්ඤානං රජඃ කර්ම තමඃ අජ්ඤානං ඉහ උච්යතේ ।
ගුණව්යතිකරඃ කාලඃ ස්වභාවඃ සූත්රං ඒව ච ॥ 13॥

පුරුෂඃ ප්රකෘතිඃ ව්යක්තං අහංකාරඃ නභඃ අනිලඃ ।
ජ්යෝතිඃ ආපඃ ක්ෂිතිඃ ඉති තත්ත්වානි උක්තානි මේ නව ॥ 14॥

ශ්රෝත්රං ත්වක් දර්ශනං ඝ්රාණඃ ජිහ්වා ඉති ජ්ඤානශක්තයඃ ।
වාක් පාණි උපස්ථ පායු අංඝ්රිඃ කර්මාණ්යංග උභයං මනඃ ॥ 15॥

ශබ්දඃ ස්පර්ශඃ රසඃ ගංධඃ රූපං ච ඉති අර්ථජාතයඃ ।
ගති උක්ති උත්සර්ග ශිල්පානි කර්ම ආයතන සිද්ධයඃ ॥ 16॥

සර්ග ආදෞ ප්රකෘතිඃ හි අස්ය කාර්ය කාරණ රූපිණී ।
සත්ත්ව ආදිභිඃ ගුණෛඃ ධත්තේ පුරුෂඃ අව්යක්තඃ ඊක්ෂතේ ॥ 17॥

ව්යක්ත ආදයඃ විකුර්වාණාඃ ධාතවඃ පුරුෂ ඊක්ෂයා ।
ලබ්ධවීර්යාඃ සෘජංති අංඩං සංහතාඃ ප්රකෘතේඃ බලාත් ॥ 18॥

සප්ත ඒව ධාතවඃ ඉති තත්ර අර්ථාඃ පංච ඛාදයඃ ।
ජ්ඤානං ආත්මා උභය ආධාරඃ තතඃ දේහ ඉංද්රිය ආසවඃ ॥ 19॥

ෂඩ් ඉති අත්ර අපි භූතානි පංච ෂෂ්ඨඃ පරඃ පුමාන් ।
තෛඃ යුක්තඃ ආත්මසංභූතෛඃ සෘෂ්ට්වා ඉදං සමුපාවිශත් ॥ 20॥

චත්වාරි ඒව ඉති තත්ර අපි තේජඃ ආපඃ අන්නං ආත්මනඃ ।
ජාතානි තෛඃ ඉදං ජාතං ජන්ම අවයවිනඃ ඛලු ॥ 21॥

සංඛ්යානේ සප්තදශකේ භූතමාත්ර ඉංද්රියාණි ච ।
පංචපංච ඒක මනසා ආත්මා සප්තදශඃ ස්මෘතඃ ॥ 22॥

තද්වත් ෂෝඩශසංඛ්යානේ ආත්මා ඒව මනඃ උච්යතේ ।
භූතේංද්රියාණි පංච ඒව මනඃ ආත්මා ත්රයෝදශඃ ॥ 23॥

ඒකාදශත්වඃ ආත්මා අසෞ මහාභූතේංද්රියාණි ච ।
අෂ්ටෞ ප්රකෘතයඃ ච ඒව පුරුෂඃ ච නව ඉති අථ ॥ 24॥

ඉති නානා ප්රසංඛ්යානං තත්ත්වානාං ඍෂිභිඃ කෘතම් ।
සර්වං න්යාය්යං යුක්තිමත්වාත් විදුෂාං කිං අශෝභනම් ॥ 25॥

උද්ධවඃ උවාච ।
ප්රකෘතිඃ පුරුෂඃ ච උභෞ යදි අපි ආත්මවිලක්ෂණෞ ।
අන්යෝන්ය අපාශ්රයාත් කෘෂ්ණ දෘශ්යතේ න භිදා තයෝඃ ।
ප්රකෘතෞ ලක්ෂ්යතේ හි ආත්මා ප්රකෘතිඃ ච තථා ආත්මනි ॥ 26॥

ඒවං මේ පුංඩරීකාක්ෂ මහාංතං සංශයං හෘදි ।
ඡේත්තුං අර්හසි සර්වජ්ඤ වචෝභිඃ නයනෛපුණෛඃ ॥ 27॥

ත්වත්තඃ ජ්ඤානං හි ජීවානාං ප්රමෝෂඃ තේ අත්ර ශක්තිතඃ ।
ත්වං ඒව හි ආත්ම මායායා ගතිං වේත්ථ න ච අපරඃ ॥ 28॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ප්රකෘතිඃ පුරුෂඃ ච ඉති විකල්පඃ පුරුෂර්ෂභ ।
ඒෂඃ වෛකාරිකඃ සර්ගඃ ගුණව්යතිකරාත්මකඃ ॥ 29॥

මම අංග මායා ගුණමයී අනේකධා
විකල්පබුද්ධීඃ ච ගුණෛඃ විධත්තේ ।
වෛකාරිකඃ ත්රිවිධඃ අධ්යාත්මං ඒකම්
අථ අධිදෛවං අධිභූතං අන්යත් ॥ 30॥

දෘක් රූපං ආර්කං වපුඃ අත්ර රංධ්රේ
පරස්පරං සිධ්යති යඃ ස්වතඃ ඛේ ।
ආත්මා යත් ඒෂං අපරඃ යඃ ආද්යඃ
ස්වයා අනුභූත්ය අඛිලසිද්ධසිද්ධිඃ ।
ඒවං ත්වක් ආදි ශ්රවණාදි චක්ෂුඃ
ජිහ්ව ආදි නාස ආදි ච චිත්තයුක්තම් ॥ 31॥

යඃ අසෞ ගුණක්ෂෝභකෘතෞ විකාරඃ
ප්රධානමූලාත් මහතඃ ප්රසූතඃ ।
අහං ත්රිවෘත් මෝහවිකල්පහේතුඃ
වෛකාරිකඃ තාමසඃ ඓංද්රියඃ ච ॥ 32॥

ආත්මාපරිජ්ඤානමයඃ විවාදඃ
හි අස්ති ඉති න අස්ති ඉති භිදාර්ථනිෂ්ඨඃ ।
ව්යර්ථඃ අපි න ඒව උපරමේත පුංසාං
මත්තඃ පරාවෘත්තධියාං ස්වලෝකාත් ॥ 33॥

උද්ධවඃ උවාච ।
ත්වත්තඃ පරාවෘත්තධියඃ ස්වකෘතෛඃ කර්මභිඃ ප්රභෝ ।
උච්ච අවචාන් යථා දේහාන් ගෘහ්ණංති විසෘජංති ච ॥ 34॥

තත් මම ආඛ්යාහි ගෝවිංද දුර්විභාව්යං අනාත්මභිඃ ।
න හි ඒතත් ප්රායශඃ ලෝකේ විද්වාංසඃ සංති වංචිතාඃ ॥ 35॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
මනඃ කර්මමයං නෘණාං ඉංද්රියෛඃ පංචභිඃ යුතම් ।
ලෝකාත් ලෝකං ප්රයාති අන්යඃ ආත්මා තත් අනුවර්තතේ ॥ 36॥

ධ්යායන් මනඃ අනුවිෂයාන් දෘෂ්ටාන් වා අනුශ්රුතාන් අථ ।
උද්යත් සීදත් කර්මතංත්රං ස්මෘතිඃ තත් අනුශාම්යති ॥ 37॥

විෂය අභිනිවේශේන න ආත්මානං යත් ස්මරේත් පුනඃ ।
ජංතෝඃ වෛ කස්යචිත් හේතෝඃ මෘත්යුඃ අත්යංතවිස්මෘතිඃ ॥ 38॥

ජන්ම තු ආත්මතයා පුංසඃ සර්වභාවේන භූරිද ।
විෂය ස්වීකෘතිං ප්රාහුඃ යථා ස්වප්නමනෝරථඃ ॥ 39॥

ස්වප්නං මනෝරථං ච ඉත්ථං ප්රාක්තනං න ස්මරති අසෞ ।
තත්ර පූර්වං ඉව ආත්මානං අපූර්වං ච අනුපශ්යති ॥ 40॥

ඉංද්රිය ආයන සෘෂ්ට්යා ඉදං ත්රෛවිධ්යං භාති වස්තුනි ।
බහිඃ අංතඃ භිදාහේතුඃ ජනඃ අසත් ජනකෘත් යථා ॥ 41॥

නිත්යදා හි අංගඃ භූතානි භවංති න භවංති ච ।
කාලේන අල්ක්ෂ්යවේගේන සූක්ෂ්මත්වාත් තත් න දෘශ්යතේ ॥ 42॥

යථා අර්චිෂාං ස්රෝතසාං ච ඵලානාං වා වනස්පතේඃ ।
තථා ඒව සර්වභූතානාං වයඃ අවස්ථා ආදයඃ කෘතාඃ ॥ 43॥

සඃ අයං දීපඃ අර්චිෂාං යද්වත් ස්රෝතසාං තත් ඉදං ජලම් ।
සඃ අයං පුමාන් ඉති නෘණාං මෘෂාඃ ගීඃ ධීඃ මෘෂා
ආයුෂාම් ॥ 44॥

මා ස්වස්ය කර්මබීජේන ජායතේ සඃ අපි අයං පුමාන් ।
ම්රියතේ වාමරඃ භ්රාංත්යා යථා අග්නිඃ දාරු සංයුතඃ ॥ 45॥

නිෂේකගර්භජන්මානි බාල්යකෞමාරයෞවනම් ।
වයෝමධ්යං ජරා මෘත්යුඃ ඉති අවස්ථාඃ තනෝඃ නව ॥ 46॥

ඒතාඃ මනෝරථමයීඃ හි අන්යස්ය උච්චාවචාඃ තනූඃ ।
ගුණසංගාත් උපාදත්තේ ක්වචිත් කශ්චිත් ජහාති ච ॥ 47॥

ආත්මනඃ පිතෘපුත්රාභ්යාං අනුමේයෞ භවාප්යයෞ ।
න භවාප්යයවස්තූනාං අභිජ්ඤඃ ද්වයලක්ෂණඃ ॥ 48॥

තරෝඃ බීජවිපාකාභ්යාං යඃ විද්වාත් ජන්මසංයමෞ ।
තරෝඃ විලක්ෂණඃ ද්රෂ්ටා ඒවං ද්රෂ්ටා තනෝඃ පෘථක් ॥ 49॥

ප්රකෘතේඃ ඒවං ආත්මානං අවිවිච්ය අබුධඃ පුමාන් ।
තත්ත්වේන ස්පර්ශසංමූඪඃ සංසාරං ප්රතිපද්යතේ ॥ 50॥

සත්ත්වසංගාත් ඍෂීන් දේවාන් රජසා අසුරමානුෂාන් ।
තමසා භූතතිර්යක්ත්වං භ්රාමිතඃ යාති කර්මභිඃ ॥ 51॥

නෘත්යතඃ ගායතඃ පශ්යන් යථා ඒව අනුකරෝති තාන් ।
ඒවං බුද්ධිගුණාන් පශ්යන් අනීහඃ අපි අනුකාර්යතේ ॥ 52॥

යථා අංභසා ප්රචලතා තරවඃ අපි චලාඃ ඉව ।
චක්ෂුෂා භ්රාම්යමාණේන දෘශ්යතේ භ්රමති ඉව භූඃ ॥ 53॥

යථා මනෝරථධියඃ විෂයානුභවඃ මෘෂා ।
ස්වප්නදෘෂ්ටාඃ ච දාශාර්හ තථා සංසාරඃ ආත්මනඃ ॥ 54॥

අර්ථේ හි අවිද්යමානේ අපි සංසෘතිඃ න නිවර්තතේ ।
ධ්යායතඃ විෂයාන් අස්ය ස්වප්නේ අනර්ථ ආගමඃ යථා ॥ 55॥

තස්මාත් උද්ධව මා භුංක්ෂ්ව විෂයාන් අසත් ඉංද්රියෛඃ ।
ආත්මා අග්රහණනිර්භාතං පශ්ය වෛකල්පිකං භ්රමම් ॥ 56॥

ක්ෂිප්තඃ අවමානිතඃ අසද්භිඃ ප්රලබ්ධඃ අසූයිතඃ අථවා ।
තාඩිතඃ සංනිබද්ධඃ වා වෘත්ත්යා වා පරිහාපිතඃ ॥ 57॥

නිෂ්ඨිතඃ මූත්රිතඃ බහුධා ඒවං ප්රකංපිතඃ ।
ශ්රේයස්කාමඃ කෘච්ඡ්රගතඃ ආත්මනා ආත්මානං උද්ධරේත් ॥ 58॥

උද්ධවඃ උවාච ।
යථා ඒවං අනුබුද්ධ්යේයං වද නඃ වදතාං වර ।
සුදුඃසහං ඉමං මන්යඃ ආත්මනි අසත් අතික්රමම් ॥ 59॥

විදුෂං අපි විශ්වාත්මන් ප්රකෘතිඃ හි බලීයසී ।
ඍතේ ත්වත් ධර්මනිරතාන් ශාංතාඃ තේ චරණාලයාන් ॥ 60॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුද්ධවසංවාදේ
ද්වාවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 22॥

අථ ත්රයෝවිංශඃ අධ්යායඃ ।
බාදරායණිඃ උවාච ।
සඃ ඒවං ආශංසිතඃ උද්ධවේන
භාගවතමුඛ්යේන දාශාර්හමුඛ්යඃ ।
සභාජයන් බෘත්යවචඃ මුකුංදඃ
තං ආබභාෂේ ශ්රවණීයවීර්යඃ ॥ 1॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
බර්හස්පත්ය සඃ වෛ න අත්ර සාධුඃ වෛ දුර්ජන් ඊරිතෛඃ ।
දුරුක්තෛඃ භින්නං ආත්මානං යඃ සමාධාතුං ඊශ්වරඃ ॥ 2॥

න තථා තප්යතේ විද්ධඃ පුමාන් බාණෛඃ සුමර්මගෛඃ ।
යථා තුදංති මර්මස්ථාඃ හි අසතාං පරුෂේෂවඃ ॥ 3॥

කථයංති මහත්පුණ්යං ඉතිහාසං ඉහ උද්ධව ।
තං අහං වර්ණයිෂ්යාමි නිබෝධ සුසමාහිතඃ ॥ 4॥

කේනචිත් භික්ෂුණා ගීතං පරිභූතේන දුර්ජනෛඃ ।
ස්මරතාඃ ධෘතියුක්තේන විපාකං නිජකර්මණාම් ॥ 5॥

අවනිෂු ද්විජඃ කශ්චිත් ආසීත් ආඪ්යතමඃ ශ්රියා ।
වාර්තාවෘත්තිඃ කදර්යඃ තු කාමී ලුබ්ධඃ අතිකෝපනඃ ॥ 6॥

ජ්ඤාතයඃ අතිථයඃ තස්ය වාඞ්මාත්රේණ අපි න අර්චිතාඃ ।
ශූන්ය අවසථඃ ආත්මා අපි කාලේ කාමෛඃ අනර්චිතඃ ॥ 7॥

දුඃශීලස්ය කදර්යස්ය ද්රුහ්යංතේ පුත්රබාංධවාඃ ।
දාරා දුහිතරඃ භෘත්යාඃ විෂණ්ණාඃ න ආචරන් ප්රියම් ॥ 8॥

තස්ය ඒවං යක්ෂවිත්තස්ය ච්යුතස්ය උභයලෝකතඃ ।
ධර්මකාමවිහීනස්ය චුක්රුධුඃ පංචභාගිනඃ ॥ 9॥

තත් අවධ්යාන විස්රස්ත පුණ්ය ස්කංධස්ය භූරිද ।
අර්ථඃ අපි අගච්ඡන් නිධනං බහු ආයාස පරිශ්රමඃ ॥ 10॥

ජ්ඤාතයඃ ජගෘහුඃ කිංචිත් කිංචිත් අස්යවඃ උද්ධව ।
දෛවතඃ කාලතඃ කිංචිත් බ්රහ්මබංධෝඃ නෘපාර්ථිවාත් ॥ 11॥

සඃ ඒවං ද්රවිණේ නෂ්ටේ ධර්මකාමවිවර්ජිතඃ ।
උපේක්ෂිතඃ ච ස්වජනෛඃ චිංතාං ආප දුරත්යයාම් ॥ 12॥

තස්ය ඒවං ධ්යායතඃ දීර්ඝං නෂ්ටරායඃ තපස්විනඃ ।
ඛිද්යතඃ බාෂ්පකංඨස්ය නිර්වේදඃ සුමහාන් අභූත් ॥ 13॥

සඃ ච ආහ ඉදං අහෝ කෂ්ටං වෘථා ආත්මා මේ අනුතාපිතඃ ।
න ධර්මාය න කාමාය යස්ය අර්ථ ආයාසඃ ඊදෘශඃ ॥ 14॥

ප්රායේණ අර්ථාඃ කදර්යාණාං න සුඛාය කදාචන ।
ඉහ ච ආත්මෝපතාපාය මෘතස්ය නරකාය ච ॥ 15॥

යශඃ යශස්විනාං ශුද්ධං ශ්ලාඝ්යාඃ යේ ගුණිනාං ගුණාඃ ।
ලෝභඃ ස්වල්පඃ අපි තාන් හංති ශ්විත්රඃ රූපං ඉව ඉප්සිතම් ॥ 16॥

අර්ථස්ය සාධනේ සිද්ධඃ උත්කර්ෂේ රක්ෂණේ ව්යයේ ।
නාශ උපභෝගඃ ආයාසඃ ත්රාසඃ චිංතා භ්රමඃ නෘණාම් ॥ 17॥

ස්තේයං හිංසා අනෘතං දංභඃ කාමඃ ක්රෝධඃ ස්මයඃ මදඃ ।
භේදඃ වෛරං අවිශ්වාසඃ සංස්පර්ධා ව්යසනානි ච ॥ 18॥

ඒතේ පංචදශාන් අර්ථාඃ හි අර්ථමූලාඃ මතාඃ නෘණාම් ।
තස්මාත් අනර්ථං අර්ථාඛ්යං ශ්රේයඃ අර්ථී දූරතඃ ත්යජේත් ॥ 19॥

භිද්යංතේ භ්රාතරඃ දාරාඃ පිතරඃ සුහෘදඃ තථා ।
ඒකාස්නිග්ධාඃ කාකිණිනා සද්යඃ සර්වේ අරයඃ කෘතාඃ ॥ 20॥

අර්ථේන අල්පීයසා හි ඒතේ සංරබ්ධා දීප්තං අන්යවඃ ।
ත්යජංති ආශු ස්පෘධඃ ඝ්නංති සහසා උත්සෘජ්ය සෞහෘදම් ॥

21॥

ලබ්ධ්වා ජන්ම අමරප්රාර්ථ්යං මානුෂ්යං තත් ද්විජ අග්ර්යතාම් ।
තත් අනාදෘත්ය යේ ස්වාර්ථං ඝ්නංති යාංති අශුභාං ගතිම් ॥

22॥

ස්වර්ග අපවර්ගයෝඃ ද්වාරං ප්රාප්ය ලෝකං ඉමං පුමාන් ।
ද්රවිණේ කඃ අනූෂජ්ජේත මර්ත්යඃ අනර්ථස්ය ධාමනි ॥ 23॥

දේවර්ෂි පිතෘ භූතානි ජ්ඤාතීන් බංධූන් ච භාගිනඃ ।
අසංවිභජ්ය ච ආත්මානං යක්ෂවිත්තඃ පතති අධඃ ॥ 24॥

ව්යර්ථයා අර්ථේහයා විත්තං ප්රමත්තස්ය වයඃ බලම් ।
කුශලාඃ යේන සිධ්යංති ජරඨඃ කිං නු සාධයේ ॥ 25॥

කස්මාත් සංක්ලිශ්යතේ විද්වාන් ව්යර්ථයා අර්ථේහයා අසකෘත් ।
කස්යචිත් මායයා නූනං ලෝකඃ අයං සුවිමෝහිතඃ ॥ 26॥

කිං ධනෛඃ ධනදෛඃ වා කිං කාමෛඃ වා කාමදෛඃ උත ।
මෘත්යුනා ග්රස්යමානස්ය කර්මභිඃ වා උත ජන්මදෛඃ ॥ 27॥

නූනං මේ භගවාන් තුෂ්ටඃ සර්වදේවමයඃ හරිඃ ।
යේන නීතඃ දශාං ඒතාං නිර්වේදඃ ච ආත්මනඃ ප්ලවඃ ॥ 28॥

සඃ අහං කලෞ අශේෂේණ ශෝෂයිහ්හ්යේ අංගං ආත්මනඃ ।
අප්රමත්තඃ අඛිලස්වාර්ථේ යදි ස්යාත් සිද්ධඃ ආත්මනි ॥ 29॥

තත්ර මාං අනුමෝදේරන් දේවාඃ ත්රිභුවනේශ්වරාඃ ।
මුහූර්තේන බ්රහ්මලෝකං ඛට්වාංගඃ සමසාධයත් ॥ 30॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ඉති අභිප්රේත්ය මනසා හි ආවංත්යඃ ද්විජසත්තමඃ ।
උන්මුච්ය හෘදයග්රංථීන් ශාංතඃ භික්ෂුඃ අභූත් මුනිඃ ॥ 31॥

සඃ චචාර මහීං ඒතාං සංයත ආත්මේංද්රිය අනිලඃ ।
භික්ෂාර්ථං නගර ග්රාමාන් අසංගඃ අලක්ෂිතඃ අවිශත් ॥ 32॥

තං වෛ ප්රවයසං භික්ෂුං අවධූතං අසජ්ජනාඃ ।
දෘෂ්ට්වා පර්යභවන් භද්රඃ බහ්වීභිඃ පරිභූතිභිඃ ॥ 33॥

කේචිත් ත්රිවේණුං ජගෘහුඃ ඒකේ පාත්රං කමංඩලුම් ।
පීඨං ච ඒකේ අක්ෂසූත්රං ච කංථාං චීරාණි කේචන ॥ 34॥

ප්රදාය ච පුනඃ තානි දර්ශිතානි ආදදුඃ මුනේඃ ।
අන්නං ච භෛක්ෂ්යසංපන්නං භුංජානස්ය සරිත් තටේ ॥ 35॥

මූත්රයංති ච පාපිෂ්ඨාඃ ෂ්ඨීවංති අස්ය ච මූර්ධනි ।
යතවාචං වාචයංති තාඩයංති න වක්ති චේත් ॥ 36॥

තර්ජයංති අපරේ වාග්භිඃ ස්තේනඃ අයං ඉති වාදිනඃ ।
බධ්නංති රජ්ජ්වා තං කේචිත් බධ්යතාං බධ්යතාං ඉති ॥ 37॥

ක්ෂිපංති ඒකේ අවජානංතඃ ඒෂඃ ධර්මධ්වජඃ ශඨඃ ।
ක්ෂීණවිත්තඃ ඉමාං වෘත්තිං අග්රහීත් ස්වජන උජ්ඣිතඃ ॥ 38॥

අහෝ ඒෂඃ මහාසාරඃ ධෘතිමාන් ගිරිඃ ආඩිව ।
මෞනේන සාධයති අර්ථං බකවත් දෘඪනිශ්චයඃ ॥ 39॥

ඉති ඒකේ විහසංති ඒනං ඒකේ දුර්වාතයංති ච ।
තං බබංධුඃ නිරුරුධුඃ යථා ක්රීඩනකං ද්විජම් ॥ 40॥

ඒවං සඃ භෞතිකං දුඃඛං දෛවිකං දෛහිකං ච යත් ।
භෝක්තව්යං ආත්මනඃ දිෂ්ටං ප්රාප්තං ප්රාප්තං අබුධ්යත ॥ 41॥

පරිභූතඃ ඉමාං ගාථාං අගායත නරාධමෛඃ ।
පාතයද්භිඃ ස්වධර්මස්ථඃ ධෘතිං ආස්ථාය සාත්විකීම් ॥ 42॥

ද්විජඃ උවාච ।
න අයං ජනඃ මේ සුඛදුඃඛහේතුඃ
න දේවතාත්මා ග්රහකර්මකාලාඃ ।
මනඃ පරං කාරණං ආමනංති
සංසාරචක්රං පරිවර්තයේත් යත් ॥ 43॥

මනඃ ගුණාන් වෛ සෘජතේ බලීයඃ
තතඃ ච කර්මාණි විලක්ෂණානි ।
ශුක්ලානි කෘෂ්ණානි අථ ලෝහිතානි
තේභ්යඃ සවර්ණාඃ සෘතයඃ භවංති ॥ 44॥

අනීහඃ ආත්මා මනසා සමීහතා
හිරණ්මයඃ මත්සඛඃ උද්විචෂ්ටේ ।
මනඃ ස්වලිංගං පරිගෘහ්ය කාමාන්
ජුෂන් නිබද්ධඃ ගුණසංගතඃ අසෞ ॥ 45॥

දානං ස්වධර්මඃ නියමඃ යමඃ ච
ශ්රුතං ච කර්මාණි ච සද්ව්රතානි ।
සර්වේ මනෝනිග්රහලක්ෂණාංතාඃ
පරඃ හි යෝගඃ මනසඃ සමාධි ॥ 46॥

සමාහිතං යස්ය මනඃ ප්රශාංතම්
දානාදිභිඃ කිං වද තස්ය කෘත්යම් ।
අසංයතං යස්ය මනඃ විනශ්යත්
දානාදිභිඃ චේත් අපරං කිමේභිඃ ॥ 47॥

මනෝවශේ අන්යේ හි අභවන් ස්ම දේවාඃ
මනඃ ච න අන්යස්ය වශං සමේති ।
භීෂ්මඃ හි දේවඃ සහසඃ සහීයාන්
යුංජ්යාත් වශේ තං සඃ හි දේවදේවඃ ॥ 48॥

තං දුර්ජයං ශත්රුං අසහ්යවේගං
මරුංතුදං තත් න විජිත්ය කේචිත් ।
කුර්වංති අසත් විග්රහං අත්ර මර්ත්යෛඃ
මිත්රාණි උදාසීන රිපූන් විමූඪාඃ ॥ 49॥

දේහං මනෝමාත්රං ඉමං ගෘහීත්වා
මම අහං ඉති අංධ ධියඃ මනුෂ්යාඃ ।
ඒෂඃ අහං අන්යඃ අයං ඉති භ්රමේණ
දුරංතපාරේ තමසි භ්රමංති ॥ 50॥

ජනඃ තු හේතුඃ සුඛදුඃඛයෝඃ චේත්
කිං ආත්මනඃ ච අත්ර හ භෞමයෝඃ තත් ।
ජිහ්වාං ක්වචිත් සංදශති ස්වදද්භිඃ
තත් වේදනායාං කතමාය කුප්යේත් ॥ 51॥

දුඃඛස්ය හේතුඃ යදි දේවතාඃ තු
කිං ආත්මනඃ තත්ර විකාරයෝඃ තත් ।
යත් අංගං අංගේන නිහන්යතේ ක්වචිත්
ක්රුධ්යේත කස්මෛ පුරුෂඃ ස්වදේහේ ॥ 52॥

ආත්මා යදි ස්යාත් සුඛදුඃඛහේතුඃ
කිං අන්යතඃ තත්ර නිජස්වභාවඃ ।
න හි ආත්මනඃ අන්යත් යදි තත් මෘෂා ස්යාත්
ක්රුධ්යේත කස්මාත් න සුඛං න දුඃඛම් ॥ 53॥

ග්රහාඃ නිමිත්තං සුඛදුඃඛයෝඃ චේත්
කිං ආත්මනඃ අජස්ය ජනස්ය තේ වෛ ।
ග්රහෛඃ ග්රහස්ය ඒව වදංති පීඩාම්
ක්රුධ්යේත කස්මෛ පුරුෂඃ තතඃ අන්යඃ ॥ 54॥

කර්මාඃ තු හේතුඃ සුඛදුඃඛයෝඃ චේත්
කිං ආත්මනඃ තත් හි ජඩාජඩත්වේ ।
දේහඃ තු අචිත්පුරුෂඃ අයං සුපර්ණඃ
ක්රුධ්යේත කස්මෛ න හි කර්මමූලම් ॥ 55॥

කාලඃ තු හේතුඃ සුඛදුඃඛයෝඃ චේත්
කිං ආත්මනඃ තත්ර තත් ආත්මකඃ අසෞ ।
න අග්නේඃ හි තාපඃ න හිමස්ය තත් ස්යාත්
ක්රුධ්යේත කස්මෛ න පරස්ය ද්වංද්වම් ॥ 56॥

න කේනචිත් ක්ව අපි කථංචන අස්ය
ද්වංද්ව උපරාගඃ පරතඃ පරස්ය ।
යථාහමඃ සංසෘතිරූපිණඃ ස්යාත්
ඒවං ප්රබුද්ධඃ න බිභේති භූතෛඃ ॥ 57॥

ඒතාං සඃ ආස්ථාය පරාත්මනිෂ්ඨාම්
අධ්යාසිතාං පූර්වතමෛඃ මහර්ෂිභිඃ ।
අහං තරිෂ්යාමි දුරංතපාරම්
තමඃ මුකුංද අංඝ්රිනිෂේවයා ඒව ॥ 58॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
නිර්විද්ය නෂ්ටද්රවිණඃ ගතක්ලමඃ
ප්රව්රජ්ය ගාං පර්යටමානඃ ඉත්ථම් ।
නිරාකෘතඃ අසද්භිඃ අපි ස්වධර්මාත්
අකංපිතඃ අමුං මුනිඃ ආහ ගාථාම් ॥ 59॥

සුඛදුඃඛප්රදඃ න අන්යඃ පුරුෂස්ය ආත්මවිභ්රමඃ ।
මිත්ර උදාසීනරිපවඃ සංසාරඃ තමසඃ කෘතඃ ॥ 60॥

තස්මාත් සර්වාත්මනා තාත නිගෘහාණ මනෝ ධියා ।
මයි ආවේශිතයා යුක්තඃ ඒතාවාන් යෝගසංග්රහඃ ॥ 61॥

යඃ ඒතාං භික්ෂුණා ගීතාං බ්රහ්මනිෂ්ඨාං සමාහිතඃ ।
ධාරයන් ශ්රාවයන් ශ්රුණ්වන් ද්වංද්වෛඃ න ඒව අභිභූයතේ ॥ 62॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුද්ධවසංවාදේ
බික්ෂුගීතනිරූපණං නාම ත්රයෝවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 23॥

අථ චතුර්විංශෝऽධ්යාඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
අථ තේ සංප්රවක්ෂ්යාමි සාංඛ්යං පූර්වෛඃ විනිශ්චිතම් ।
යත් විජ්ඤාය පුමාන් සද්යඃ ජහ්යාත් වෛකල්පිකං භ්රමම් ॥ 1॥

ආසීත් ජ්ඤානං අථඃ හි අර්ථඃ ඒකං ඒව අවිකල්පිතම් ।
යදා විවේකනිපුණාඃ ආදෞ කෘතයුගේ අයුගේ ॥ 2॥

තත් මායාඵලරූපේණ කේවලං නිර්විකල්පිතම් ।
වාඞ්මනඃ අගෝචරං සත්යං ද්විධා සමභවත් බෘහත් ॥ 3॥

තයෝඃ ඒකතරඃ හි අර්ථඃ ප්රකෘතිඃ සෝභයාත්මිකා ।
ජ්ඤානං තු අන්යතරඃ භාවඃ පුරුෂඃ සඃ අභිධීයතේ ॥ 4॥

තමඃ රජඃ සත්ත්වං ඉති ප්රකෘතේඃ අභවන් ගුණාඃ ।
මයා ප්රක්ෂෝභ්යමාණායාඃ පුරුෂ අනුමතේන ච ॥ 5॥

තේභ්යඃ සමභවත් සූත්රං මහාන් සූත්රේණ සංයුතඃ ।
තතඃ විකුර්වතඃ ජාතඃ යඃ අහංකාරඃ විමෝහනඃ ॥ 6॥

වෛකාරිකඃ තෛජසඃ ච තාමසඃ ච ඉති අහං ත්රිවෘත් ।
තන්මාත්ර ඉංද්රිය මනසාං කාරණං චිත් අචිත් මයඃ ॥ 7॥

අර්ථඃ තන්මාත්රිකාත් ජජ්ඤේ තාමසාත් ඉංද්රියාණි ච ।
තෛජසාත් දේවතාඃ ආසන් ඒකාදශ ච වෛකෘතාත් ॥ 8॥

මයා සංචෝදිතාඃ භාවාඃ සර්වේ සංහති අකාරිණඃ ।
අංඩං උත්පාදයාමාසුඃ මම ආයතනං උත්තමම් ॥ 9॥

තස්මින් අහං සමභවං අංඩේ සලිලසංස්ථිතෞ ।
මම නාභ්යාං අභූත් පද්මං විශ්වාඛ්යං තත්ර ච ආත්මභූඃ ॥

10॥

සඃ අසෘජත් තපසා යුක්තඃ රජසා මත් අනුග්රහාත් ।
ලෝකාන් සපාලාන් විශ්වාත්මා භූඃ භුවඃ ස්වඃ ඉති ත්රිධා ॥ 11॥

දේවානාං ඕකඃ ආසීත් ස්වඃ භූතානාං ච භුවඃ පදම් ।
මර්ත්ය ආදීනාං ච භූඃ ලෝකඃ සිද්ධානාං ත්රිතයාත් පරම් ॥

12॥

අධඃ අසුරාණාං නාගානාං භූමේඃ ඕකඃ අසෘජත් ප්රභුඃ ।
ත්රිලෝක්යාං ගතයඃ සර්වාඃ කර්මණාං ත්රිගුණ ආත්මනාම් ॥ 13॥

යෝගස්ය තපසඃ ච ඒව න්යාසස්ය ගතයඃ අමලාඃ ।
මහඃ ජනඃ තපඃ සත්යං භක්තියෝගස්ය මද්ගතිඃ ॥ 14॥

මයා කාලාත්මනා ධාත්රා කර්මයුක්තං ඉදං ජගත් ।
ගුණප්රවාහඃ ඒතස්මින් උන්මජ්ජති නිමජ්ජති ॥ 15॥

අණුඃ බෘහත් කෘශඃ ස්ථූලඃ යඃ යඃ භාවඃ ප්රසිධ්යති ।
සර්වඃ අපි උභයසංයුක්තඃ ප්රකෘත්යා පුරුෂේණ ච ॥ 16॥

යඃ තු යස්ය ආදිඃ අංතඃ ච සඃ වෛ මධ්යං ච තස්ය සන් ।
විකාරඃ ව්යවහාරාර්ථඃ යථා තෛජස පාර්ථිවාඃ ॥ 17॥

යත් උපාදාය පූර්වඃ තු භාවඃ විකුරුතේ අපරම් ।
ආදිඃ අංතඃ යදා යස්ය තත් සත්යං අභිධීයතේ ॥ 18॥

ප්රකෘතිඃ හි අස්ය උපාදානං ආධාරඃ පුරුෂඃ පරඃ ।
සතඃ අභිව්යංජකඃ කාලඃ බ්රහ්ම තත් ත්රිතයං තු අහම් ॥ 19॥

සර්ගඃ ප්රවර්තතේ තාවත් පෞර්ව අපර්යේණ නිත්යශඃ ।
මහාන් ගුණවිසර්ග අර්ථඃ ස්ථිති අංතඃ යාවත් ඊක්ෂණම් ॥ 20॥

විරාට් මයා ආසාද්යමානඃ ලෝකකල්පවිකල්පකඃ ।
පංචත්වාය විශේෂාය කල්පතේ භුවනෛඃ සහ ॥ 21॥

අන්නේ ප්රලීයතේ මර්ත්යං අන්නං ධානාසු ලීයතේ ।
ධානාඃ භූමෞ ප්රලීයංතේ භූමිඃ ගංධේ ප්රලීයතේ ॥ 22॥

අප්සු ප්රලීයංතේ ගංධඃ ආපඃ ච ස්වගුණේ රසේ ।
ලීයතේ ජ්යෝතිෂි රසඃ ජ්යෝතී රූපේ ප්රලීයතේ ॥ 23॥

රූපං වායෞ සඃ ච ස්පර්ශේ ලීයතේ සඃ අපි ච අංබරේ ।
අංබරං ශබ්දතන්මාත්රඃ ඉංද්රියාණි ස්වයෝනිෂු ॥ 24॥

යෝනිඃ වෛකාරිකේ සෞම්ය ලීයතේ මනසි ඊශ්වරේ ।
ශබ්දඃ භූතාදිං අපි ඒති භූතාදිඃ මහති ප්රභුඃ ॥ 25॥

සඃ ලීයතේ මහාන් ස්වේෂු ගුණේෂු ගුණවත්තමඃ ।
තේ අව්යක්තේ සංප්රලීයංතේ තත්කලේ ලීයතේ අව්යයේ ॥ 26॥

කාලඃ මායාමයේ ජීවේ ජීවඃ ආත්මනි මයි අජේ ।
ආත්මා කේවලඃ ආත්මස්ථඃ විකල්ප අපාය ලක්ෂණඃ ॥ 27॥

ඒවං අන්වීක්ෂමාණස්ය කථං වෛකල්පිකඃ භ්රමඃ ।
මනසඃ හෘදි තිෂ්ඨේත ව්යෝම්නි ඉව අර්ක උදයේ තමඃ ॥ 28॥

ඒෂඃ සාංඛ්යවිධිඃ ප්රෝක්තඃ සංශයග්රංථිභේදනඃ ।
ප්රතිලෝම අනුලෝමාභ්යාං පරාවරදෘශා මයා ॥ 29॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
ප්රකෘතිපුරුෂසාංඛ්යයෝගෝ නාම චතුර්විංශෝऽධ්යායඃ ॥ 24॥

අථ පංචවිංශෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවානුවාච ।
ගුණානාං අසමිශ්රාණාං පුමාන්යේන යථා භවේත් ।
තන්මේ පුරුෂවර්ය ඉඅදං උපධාරය ශංසතඃ ॥ 1॥

සමඃ දමඃ තිතික්ෂා ඊක්ෂා තපඃ සත්යං දයා ස්මෘතිඃ ।
තුෂ්ටිඃ ත්යාගඃ අස්පෘහා ශ්රද්ධා හ්රීඃ දයා ආදිඃ ස්වනිර්වෘතිඃ ॥ 2॥

කාමඃ ඊහා මදඃ තෘෂ්ණා ස්තංභඃ ආශීඃ භිදා සුඛම් ।
මද උත්සාහඃ යශඃ ප්රීතිඃ හාස්යං වීර්යං බල උද්යමඃ ॥ 3॥

ක්රෝධඃ ලෝභඃ අනෘතං හිංසා යාංචා දංභඃ ක්ලමඃ කලිඃ ।
ශෝකමෝහෞ විෂාදාර්තී නිද්රා ආශා භීඃ අනුද්යමඃ ॥ 4॥

සත්ත්වස්ය රජසඃ ච ඒතාඃ තමසඃ ච අනුමූර්වශඃ ।
වෘත්තයඃ වර්ණිතප්රායාඃ සංනිපාතං අථඃ ශ්රුණු ॥ 5॥

සංනිපාතඃ තු අහං ඉති මම ඉති උද්ධව යා මතිඃ ।
ව්යවහාරඃ සංනිපාතඃ මනෝමාත්ර ඉංද්රියාසුභිඃ ॥ 6॥

ධර්මේ ච අර්ථේ ච කාමේ ච යදා අසෞ පරිනිෂ්ඨිතඃ ।
ගුණානාං සංනිකර්ෂඃ අයං ශ්රද්ධාඃ අතිධනාවහඃ ॥ 7॥

ප්රවෘත්තිලක්ෂණේ නිෂ්ඨා පුමාන් යඃ හි ගෘහාශ්රමේ ।
ස්වධර්මේ ච අනුතිෂ්ඨේත ගුණානාං සමිතිඃ හි සා ॥ 8॥

පුරුෂං සත්ත්වසංයුක්තං අනුමීයාත් ශම ආදිභිඃ ।
කාමාදිභී රජෝයුක්තං ක්රෝධාද්යෛඃ තමසා යුතම් ॥ 9॥

යදා භජති මාං භක්ත්යා නිරපේක්ෂඃ ස්වකර්මභිඃ ।
තං සත්ත්වප්රකෘතිං විද්යාත් පුරුෂං ස්ත්රියං ඒව වා ॥ 10॥

යදා ආශිෂඃ ආශාස්ය මාං භජේත ස්වකර්මභිඃ ।
තං රජඃප්රකෘතිං විද්යාත් හිංසාං ආශාස්ය තාමසම් ॥ 11॥

සත්ත්වං රජඃ තමඃ ඉති ගුණාඃ ජීවස්ය න ඒව මේ ।
චිත්තජා යෛඃ තු භූතානාං සජ්ජමානඃ නිබධ්යතේ ॥ 12॥

යදේතරෞ ජයේත් සත්ත්වං භාස්වරං විශදං ශිවම් ।
තදා සුඛේන යුජ්යේත ධර්මජ්ඤාන ආදිභිඃ පුමාන් ॥ 13॥

යදා ජයේත් තමඃ සත්ත්වං රජඃ සංගං භිදා චලම් ।
තදා දුඃඛේන යුජ්යේත කර්මණා යශසා ශ්රියා ॥ 14॥

යදා ජයේත් රජඃ සත්ත්වං තමඃ මූඪඃ ලයං ජඩම් ।
යුජ්යේත ශෝකමෝහාභ්යාං නිද්රයා හිංසයා ආශයා ॥ 15॥

යදා චිත්තං ප්රසීදේත ඉංද්රියාණාං ච නිර්වෘතිඃ ।
දේහේ අභයං මනෝසංගං තත් සත්ත්වං විද්ධි මත්පදම් ॥ 16॥

විකුර්වන් ක්රියයා ච අධීර නිර්වෘතිඃ ච චේතසාම් ।
ගාත්රාස්වාස්ථ්යං මනඃ භ්රාංතං රජඃ ඒතෛඃ නිශාමය ॥ 17॥

සීදත් චිත්තං විලීයේත චේතසඃ ග්රහණේ අක්ෂමම් ।
මනඃ නෂ්ටං තමඃ ග්ලානිඃ තමඃ තත් උපධාරය ॥ 18॥

ඒධමානේ ගුණේ සත්ත්වේ දේවානාං බලං ඒධතේ ।
අසුරාණාං ච රජසි තමසි උද්ධව රක්ෂසාම් ॥ 19॥

සත්ත්වාත් ජගරණං විද්යාත් රජසා ස්වප්නං ආදිශේත් ।
ප්රස්වාපං තමසා ජංතෝඃ තුරීයං ත්රිෂු සංතතම් ॥ 20॥

උපර්යුපරි ගච්ඡංති සත්ත්වේන ආබ්රහ්මණඃ ජනාඃ ।
තමසා අධඃ අධඃ ආමුඛ්යාත් රජසා අංතරචාරිණඃ ॥ 21॥

සත්ත්වේ ප්රලීනාඃ ස්වඃ යාංති නරලෝකං රජෝලයාඃ ।
තමෝලයාඃ තු නිරයං යාංති මාං ඒව නිර්ගුණාඃ ॥ 22॥

මදර්පණං නිෂ්ඵලං වා සාත්විකං නිජකර්ම තත් ।
රාජසං ඵලසංකල්පං හිංසාප්රායාදි තාමසම් ॥ 23॥

කෛවල්යං සාත්විකං ජ්ඤානං රජඃ වෛකල්පිකං ච යත් ।
ප්රාකෘතං තාමසං ජ්ඤානං මන්නිෂ්ඨං නිර්ගුණං ස්මෘතම් ॥ 24॥

වනං තු සාත්විකඃ වාසඃ ග්රාමඃ රාජසඃ උච්යතේ ।
තාමසං ද්යූතසදනං මන්නිකේතනං තු නිර්ගුණම් ॥ 25॥

සාත්විකඃ කාරකඃ අසංගී රාගාංධඃ රාජසඃ ස්මෘතඃ ।
තාමසඃ ස්මෘතිවිභ්රෂ්ටඃ නිර්ගුණඃ මදපාශ්රයඃ ॥ 26॥

සාත්ත්විකී ආධ්යාත්මිකී ශ්රද්ධා කර්මශ්රද්ධා තු රාජසී ।
තාමස්යධර්මේ යා ශ්රද්ධා මත්සේවායාං තු නිර්ගුණා ॥ 27॥

පථ්යං පූතං අනායඃ තං ආහාර්යං සාත්ත්විකං ස්මෘතම් ।
රාජසං ච ඉංද්රියප්රේෂ්ඨං තාමසං ච ආර්තිද අශුචි ॥ 28॥

සාත්ත්විකං සුඛං ආත්මෝත්ථං විෂයෝත්ථං තු රාජසම් ।
තාමසං මෝහදෛනෝත්ථං නිර්ගුණං මදපාශ්රයම් ॥ 29॥

ද්රව්යං දේශඃ ඵලං කාලඃ ජ්ඤානං කර්ම ච කාරකාඃ ।
ශ්රද්ධා අවස්ථා ආකෘතිඃ නිෂ්ඨා ත්රෛගුණ්යඃ සර්වඃ ඒව හි ॥

30॥

සර්වේ ගුණමයාඃ භාවාඃ පුරුෂ අව්යක්ත ධිෂ්ඨිතාඃ ॥ 31॥

ඒතාඃ සංසෘතයඃ පුංසඃ ගුණකර්මනිබංධනාඃ ।
යේන ඉමේ නිර්ජිතාඃ සෞම්ය ගුණාඃ ජීවේන චිත්තජාඃ ।
භක්තියෝගේන මන්නිෂ්ඨඃ මද්භාවාය ප්රපද්යතේ ॥ 32॥

තස්මාත් අහං ඉමං ලබ්ධ්වා ජ්ඤානවිජ්ඤානසංභවම් ।
ගුණසංගං විනිර්ධූය මාං භජංතු විචක්ෂණාඃ ॥ 33॥

නිඃසංගඃ මාං භජේත් විද්වාන් අප්රමත්තඃ ජිතේංද්රියඃ ।
රජඃ තමඃ ච අභිජයේත් සත්ත්වසංසේවයා මුනිඃ ॥ 34॥

සත්ත්වං ච අභිජයේත් යුක්තඃ නෛරපේක්ෂ්යේණ ශාංතධීඃ ।
සංපද්යතේ ගුණෛඃ මුක්තඃ ජීවඃ ජීවං විහාය මාම් ॥ 35॥

ජීවඃ ජීවවිනිර්මුක්තඃ ගුණෛඃ ච ආශයසංභවෛඃ ।
මයා ඒව බ්රහ්මණා පූර්ණඃ න බහිඃ න අංතරඃ චරේත් ॥ 36॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
ගුණනිර්ගුණනිරූපණං නාම පංචවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 25॥

අථ ෂඩ්විංශෝऽධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
මත් ලක්ෂණං ඉමං කායං ලබ්ධ්වා මද්ධර්මඃ ආස්ථිතඃ ।
ආනංදං පරමාත්මානං ආත්මස්ථං සමුපෛති මාම් ॥1॥

ගුණමය්යාඃ ජීවයෝන්යාඃ විමුක්තඃ ජ්ඤානනිෂ්ඨයා ।
ගුණේෂු මායාමාත්රේෂු දෘශ්යමානේෂු අවස්තුතඃ ।
වර්තමානඃ අපි න පුමාන් යුජ්යතේ අවස්තුභිඃ ගුණෛඃ ॥ 2॥

සංගං න කුර්යාත් අසතාං ශිශ්න උදර තෘපාං ක්වචිත් ।
තස්ය අනුගතඃ තමසි අංධේ පතති අංධ අනුගාංධවත් ॥ 3॥

ඓලඃ සම්රාට් ඉමාං ගාථාං අගායත බෘහච්ඡ්රවාඃ ।
උර්වශී විරහාත් මුහ්යන් නිර්විණ්ණඃ ශෝකසංයමේ ॥ 4॥

ත්යක්ත්වා ආත්මානං ව්රජංතීං තාං නග්නඃ උන්මත්තවත් නෘපඃ ।
විලපන් අන්වගාත් ජායේ ඝෝරේ තිෂ්ඨ ඉති වික්ලවඃ ॥ 5॥

කාමාන් අතෘප්තඃ අනුජුෂන් ක්ෂුල්ලකාන් වර්ෂයාමිනීඃ ।
න වේද යාංතීඃ න අයාංතීඃ උර්වශී ආකෘෂ්ටචේඅතනඃ ॥ 6॥

ඓලඃ උවාච ।
අහෝ මේ මෝහවිස්තාරඃ කාමකෂ්මලචේතසඃ ।
දේව්යාඃ ගෘහීතකංඨස්ය න ආයුඃඛංඩාඃ ඉමේ ස්මෘතාඃ ॥ 7॥

න අහං වේද අභිනිර්මුක්තඃ සූර්යඃ වා අභ්යුදිතඃ අමුයා ।
මුෂිතඃ වර්ෂපූගානාං බත අහානි ගතානි උත ॥ 8॥

අහෝ මේ ආත්මසංමෝහඃ යේන ආත්මා යෝෂිතාං කෘතඃ ।
ක්රීඩාමෘගඃ චක්රවර්තී නරදේවශිඛාමණිඃ ॥ 9॥

සපරිච්ඡදං ආත්මානං හිත්වා තෘණං ඉව ඊශ්වරම් ।
යාංතීං ස්ත්රියං ච අන්වගමං නග්නඃ උන්මත්තවත් රුදන් ॥ 10॥

කුතඃ තස්ය අනුභාවඃ ස්යාත් තේජඃ ඊශත්වං ඒව වා ।
යඃ අන්වගච්ඡං ස්ත්රියං යාංතීං ඛරවත් පාදතාඩිතඃ ॥ 11॥

කිං විද්යයා කිං තපසා කිං ත්යාගේන ශ්රුතේන වා ।
කිං විවික්තේන මෞනේන ස්ත්රීභිඃ යස්ය මනඃ හෘතම් ॥ 12॥

ස්වාර්ථස්ය අකෝවිදං ධිඞ් මාං මූර්ඛං පංඩිත මානිනම් ।
යඃ අහං ඊශ්වරතාං ප්රාප්ය ස්ත්රීභිඃ ගෝ ඛරවත් ජිතඃ ॥ 13॥

සේවතඃ වර්ෂපූගාත් මේ උර්වශ්යඃ අධරාසවම් ।
න තෘප්යති ආත්මභූඃ කාමඃ වහ්නිඃ ආහුතිභිඃ යථා ॥ 14॥

පුංශ්චල්යා අපහෘතං චිත්තං කෝන්වන්යඃ මෝචිතුං ප්රභුඃ ।
ආත්මාරාමේශ්වරං ඍතේ භගවංතං අධෝක්ෂජම් ॥ 15॥

බෝධිතස්ය අපි දේව්යා මේ සූක්තවාක්යේන දුර්මතේඃ ।
මනෝගතඃ මහාමෝහඃ න අපයාති අජිතාත්මනඃ ॥ 16॥

කිං ඒතයා නඃ අපකෘතං රජ්ජ්වා වා සර්පචේතසඃ ।
රජ්ජුස්වරූප අවිදුෂඃ යඃ අහං යත් අජිතේංද්රියඃ ॥ 17॥

ක්ව අයං මලෝමසඃ කායඃ දෞර්ගංධි ආදි ආත්මකඃ අශුචිඃ ।
ක්ව ගුණාඃ සෞමනස්ය ආද්යාඃ හි අධ්යාසඃ අවිද්යයා කෘතඃ ॥ 18॥

පිත්රෝඃ කිං ස්වං නු භාර්යායාඃ ස්වාමිනඃ අග්නේඃ ශ්වගෘධ්රයෝඃ ।
කිං ආත්මනඃ කිං සුහෘදාං ඉති යඃ න අවසීයතේ ॥ 19॥

තස්මින් කලේවරේ අමේධ්යේ තුච්ඡනිෂ්ඨේ විෂජ්ජතේ ।
අහෝ සුභද්රං සුනසං සුස්මිතං ච මුඛං ස්ත්රියඃ ॥ 20॥

ත්වඞ් මාංස රුධිර ස්නායු මේදෝ මජ්ජා අස්ථි සංහතෞ ।
විණ්මූත්රපූයේ රමතාං කෘමීණාං කියත් අංතරම් ॥ 21॥

අථ අපි න උපසජ්ජේත ස්ත්රීෂු ස්ත්රෛණේෂු ච අර්ථවිත් ।
විෂය ඉංද්රිය සංයෝගාත් මනඃ ක්ෂුභ්යති න අන්යථා ॥ 22॥

අදෘෂ්ටාත් අශ්රුතාත් භාවාත් න භාවඃ උපජායතේ ।
අසංප්රයුංජතඃ ප්රාණාන් ශාම්යති ස්තිමිතං මනඃ ॥ 23॥

තස්මාත් සංගඃ න කර්තව්යඃ ස්ත්රීෂු ස්ත්රෛණේෂු ච ඉංද්රියෛඃ ।
විදුෂාං ච අපි අවිශ්රබ්ධඃ ෂඩ්වර්ගඃ කිමු මාදෘශාම් ॥

24॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ඒවං ප්රගායන් නෘපදේවදේවඃ
සඃ උර්වශීලෝකං අථඃ විහාය ।
ආත්මානං ආත්මනි අවගම්ය මාං වෛ
උපාරමත් ජ්ඤානවිධූතමෝහඃ ॥ 25॥

තතඃ දුඃසංගං උත්සෘජ්ය සත්සු සජ්ජේත බුද්ධිමාන් ।
සංතඃ ඒතස්ය ඡිංදංති මනෝව්යාසංගමුක්තිභිඃ ॥ 26॥

සංතඃ අනපේක්ෂාඃ මච්චිත්තාඃ ප්රශාංතාඃ සමදර්ශිනඃ ।
නිර්මමාඃ නිරහංකාරාඃ නිර්ද්වංද්වාඃ නිෂ්පරිග්රහාඃ ॥ 27॥

තේෂු නිත්යං මහාභාගඃ මහාභාගේෂු මත්කථාඃ ।
සංභවංති හිතා නॄණාං ජුෂතාං ප්රපුනංති අඝම් ॥ 28॥

තාඃ යේ ශ්රුණ්වංති ගායංති හි අනුමෝදංති ච අදෘතාඃ ।
මත්පරාඃ ශ්රද්දධානාඃ ච භක්තිං විංදංති තේ මයි ॥ 29॥

භක්තිං ලබ්ධවතඃ සාධෝඃ කිං අන්යත් අවශිෂ්යතේ ।
මයි අනංතගුණේ බ්රහ්මණි ආනංද අනුභව ආත්මනි ॥ 30॥

යථා උපශ්රයමාණස්ය භගවංතං විභාවසුම් ।
ශීතං භයං තමඃ අපි ඒති සාධූන් සංසේවතඃ තථා ॥ 31॥

නිමජ්ජ්ය උන්මජ්ජ්යතාං ඝෝරේ භවාබ්ධෞ පරම අයනම් ।
සංතඃ බ්රහ්මවිදඃ ශාංතාඃ නෞඃ දෘඪ ඉව අප්සු මජ්ජතාම් ॥ 32॥

අන්නං හි ප්රාණිනාං ප්රාණඃ ආර්තානාං ශරණං තු අහම් ।
ධර්මඃ විත්තං නෘණාං ප්රේත්ය සංතඃ අර්වාක් බිභ්යතඃ අරණම් ॥

33॥

සංතඃ දිශංති චක්ෂූංෂි බහිඃ අර්කඃ සමුත්ථිතඃ ।
දේවතාඃ බාංධවාඃ සංතඃ සංතඃ ආත්මා අහං ඒව ච ॥ 34॥

වෛතසේනඃ තතඃ අපි ඒවං උර්වශ්යා ලෝකනිඃස්පෘහඃ ।
මුක්තසංගඃ මහීං ඒතාං ආත්මාරාමඃ චචාර හ ॥ 35॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
ඓලගීතං නාම ෂඩ්විංශෝऽධ්යායඃ ॥ 26॥

අථ සප්තවිංශෝऽධ්යායඃ ।
උද්ධවඃ උවාච ।
ක්රියායෝගං සමාචක්ෂ්ව භවත් ආරාධනං ප්රභෝ ।
යස්මාත් ත්වාං යේ යථා අර්චංති සාත්වතාඃ සාත්වතර්ෂභ ॥ 1॥

ඒතත් වදංති මුනයඃ මුහුඃ නිඃශ්රේයසං නෘණාම් ।
නාරදඃ භගවාන් ව්යාසඃ ආචාර්යඃ අංගිරසඃ සුතඃ ॥ 2॥

නිඃසෘතං තේ මුඛාංභෝජාද්යත් ආහ භගවාන් අජඃ ।
පුත්රේභ්යඃ භෘගුමුඛ්යේභ්යඃ දේව්යෛ ච භගවාන් භවඃ ॥ 3॥

ඒතත් වෛ සර්වවර්ණානාං ආශ්රමාණාං ච සංමතම් ।
ශ්රේයසාං උත්තමං මන්යේ ස්ත්රීශූද්රාණාං ච මානද ॥ 4॥

ඒතත් කමලපත්රාක්ෂ කර්මබංධවිමෝචනම් ।
භක්තාය ච අනුරක්තාය බ්රූහි විශ්වේශ්වර ඊශ්වර ॥ 5॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
නහි අංතඃ අනංතපාරස්ය කර්මකාංඩස්ය ච උද්ධව ।
සංක්ෂිප්තං වර්ණයිෂ්යාමි යථාවත් අනුපූර්වශඃ ॥ 6॥

වෛදිකඃ තාංත්රිකඃ මිශ්රඃ ඉති මේ ත්රිවිධඃ මඛඃ ।
ත්රයාණාං ඊප්සිතේන ඒව විධිනා මාං සමර්චයේත් ॥ 7॥

යදා ස්වනිගමේන උක්තං ද්විජත්වං ප්රාප්ය පූරුෂඃ ।
යථා යජේත මාං භක්ත්යා ශ්රද්ධයා තත් නිබෝධ මේ ॥ 8॥

අර්චායාං ස්ථංඩිලේ අග්නෞ වා සූර්යේ වා අප්සු හෘදි ද්විජඃ ।
ද්රව්යේණ භක්තියුක්තඃ අර්චේත් ස්වගුරුං මාං අමායයා ॥ 9॥

පූර්වං ස්නානං ප්රකුර්වීත ධෞතදංතඃ අංගශුද්ධයේ ।
උභයෛඃ අපි ච ස්නානං මංත්රෛඃ මෘද්ග්රහණාදිනා ॥ 10॥

සංධ්යා උපාස්ති ආදි කර්මාණි වේදේන අචෝදිතානි මේ ।
පූජාං තෛඃ කල්පයේත් සම්යක් සංකල්පඃ කර්මපාවනීම් ॥ 11॥

ශෛලී දාරුමයී ලෞහී ලේප්යා ලේඛ්යා ච සෛකතී ।
මනෝමයී මණිමයී ප්රතිමා අෂ්ටවිධා ස්මෘතා ॥ 12॥

චල අචල ඉති ද්විවිධා ප්රතිෂ්ඨා ජීවමංදිරම් ।
උද්වාස ආවාහනේ න ස්තඃ ස්ථිරායාං උද්ධව අර්චනේ ॥ 13॥

අස්ථිරායාං විකල්පඃ ස්යාත් ස්ථංඩිලේ තු භවේත් ද්වයම් ।
ස්නපනං තු අවිලේප්යායාං අන්යත්ර පරිමාර්ජනම් ॥ 14॥

ද්රව්යෛඃ ප්රසිද්ධ්යෛඃ මත් යාගඃ ප්රතිමාදිෂු අමායිනඃ ।
භක්තස්ය ච යථාලබ්ධෛඃ හෘදි භාවේන ච ඒව හි ॥ 15॥

ස්නාන අලංකරණං ප්රේෂ්ඨං අර්චායාං ඒව තු උද්ධව ।
ස්ථංඩිලේ තත්ත්වවින්යාසඃ වහ්නෞ ආජ්යප්ලුතං හවිඃ ॥ 16॥

සූර්යේ ච අභ්යර්හණං ප්රේෂ්ඨං සලිලේ සලිල ආදිභිඃ ।
ශ්රද්ධයා උපාහෘතං ප්රේෂ්ඨං භක්තේන මම වාරි අපි ॥ 17॥

භූර්යපි අභක්ත උපහෘතං න මේ තෝෂාය කල්පතේ ।
ගංධඃ ධූපඃ සුමනසඃ දීපඃ අන්න ආද්ය ච කිං පුනඃ ॥ 18॥

ශුචිඃ සංභෘතසංභාරඃ ප්රාක් දර්භෛඃ කල්පිත ආසනඃ ।
ආසීනඃ ප්රාක් උදක් වා අර්චේත් අර්චායාං අථ සංමුඛඃ ॥ 19॥

කෘතන්යාසඃ කෘතන්යාසාං මදර්චාං පාණිනා මෘජේත් ।
කලශං ප්රෝක්ෂණීයං ච යථාවත් උපසාධයේත් ॥ 20॥

තත් අද්භිඃ දේවයජනං ද්රව්යාණි ආත්මානං ඒව ච ।
ප්රෝක්ෂ්ය පාත්රාණි ත්රීණි අද්භිඃ තෛඃ තෛඃ ද්රව්යෛඃ ච සාධයේත් ॥ 21॥

පාද්ය අර්ඝ ආචමනීයාර්ථං ත්රීණි පාත්රාණි දෛශිකඃ ।
හෘදා ශීර්ෂ්ණා අථ ශිඛයා ගායත්ර්යා ච අභිමංත්රයේත් ॥

22॥

පිංඩේ වායු අග්නි සංශුද්ධේ හෘත්පද්මස්ථාං පරාං මම ।
අණ්වීං ජීවකලාං ධ්යායේත් නාද අංතේ සිද්ධභාවිතාම් ॥ 23॥

තයා ආත්මභූතයා පිංඩේ ව්යාප්තේ සංපූජ්ය තන්මයඃ ।
ආවාහ්ය අර්ච ආදිෂු ස්ථාප්ය න්යස්ත අංගං මාං ප්රපූජයේත් ॥

24॥

පාද්ය උපස්පර්ශ අර්හණ ආදීන් උපචාරාන් ප්රකල්පයේත් ।
ධර්මාදිභිඃ ච නවභිඃ කල්පයිත්වා ආසනං මම ॥ 25॥

පද්මං අෂ්ටදලං තත්ර කර්ණිකාකේසර උජ්ජ්වලම් ।
උභාභ්යාං වේදතංත්රාභ්යාං මහ්යං තු උභයසිද්ධයේ ॥ 26॥

සුදර්ශනං පාංචජන්යං ගදාසීෂුධනුඃ හලාන් ।
මුසලං කෞස්තුභං මාලාං ශ්රීවත්සං ච අනුපූජයේත් ॥ 27॥

නංදං සුනංදං ගරුඩං ප්රචංඩං චංඩං ඒව ච ।
මහාබලං බලං ච ඒව කුමුදං කුමුදේක්ෂණම් ॥ 28॥

දුර්ගාං විනායකං ව්යාසං විෂ්වක්සේනං ගුරූන් සුරාන් ।
ස්වේ ස්වේ ස්ථානේ තු අභිමුඛාන් පූජයේත් ප්රෝක්ෂණ ආදිභිඃ ॥ 29॥

චංදන උශීර කර්පූර කුංකුම අගරු වාසිතෛඃ ।
සලිලෛඃ ස්නාපයේත් මංත්රෛඃ නිත්යදා විභවේ සති ॥ 30॥

ස්වර්ණඝර්ම අනුවාකේන මහාපුරුෂවිද්යයා ।
පෞරුෂේණ අපි සූක්තේන සාමභීඃ රාජනාදිභිඃ ॥ 31॥

වස්ත්ර උපවීත ආභරණ පත්ර ස්රක් ගංධ ලේපනෛඃ ।
අලංකුර්වීත සප්රේම මද්භක්තඃ මාං යථා උචිතම් ॥ 32॥

පාද්යං ආචමනීයං ච ගංධං සුමනසඃ අක්ෂතාන් ।
ධූප දීප උපහාර්යාණි දද්යාත් මේ ශ්රද්ධයා අර්චකඃ ॥ 33॥

ගුඩපායසසර්පීංෂි ශෂ්කුලි ආපූප මෝදකාන් ।
සංයාව දධි සූපාං ච නෛවේද්යං සති කල්පයේත් ॥ 34॥

අභ්යංග උන්මර්දන ආදර්ශ දංතධෞ අභිෂේචනම් ।
අන්නද්ය ගීත නෘත්යාදි පර්වණි ස්යුඃ උතාන්වහම් ॥ 35॥

විධිනා විහිතේ කුංඩේ මේඛලාගර්තවේදිභිඃ ।
අග්නිං ආධාය පරිතඃ සමූහේත් පාණිනා උදිතම් ॥ 36॥

පරිස්තීර්ය අථ පර්යුක්ෂේත් අන්වාධාය යථාවිධි ।
ප්රෝක්ෂණ්යා ආසාද්ය ද්රව්යාණි ප්රෝක්ෂ්යාග්නෞ භාවයේත මාම් ॥ 37॥

තප්තජාංබූනදප්රඛ්යං ශංඛචක්රගදාංබුජෛඃ ।
ලසත් චතුර්භුජං ශාංතං පද්මකිංජල්කවාසසම් ॥ 38॥

ස්ඵුරත් කිරීට කටක කටිසූත්රවර අංගදම් ।
ශ්රීවත්සවක්ෂසං භ්රාජත් කෞස්තුභං වනමාලිනම් ॥ 39॥

ධ්යායන් අභ්යර්ච්ය දාරූණි හවිෂා අභිඝෘතානි ච ।
ප්රාස්ය ආජ්යභාගෞ ආඝාරෞ දත්ත්වා ච ආජ්යප්ලුතං හවිඃ ॥ 40॥

ජුහුයාත් මූලමංත්රේණ ෂෝඩශර්ච අවදානතඃ ।
ධර්මාදිභ්යඃ යථාන්යායං මංත්රෛඃ ස්විෂ්ටිකෘතං බුධඃ ॥ 41॥

අභ්යර්ච්ය අථ නමස්කෘත්ය පාර්ෂදේභ්යඃ බලිං හරේත් ।
මූලමංත්රං ජපේත් බ්රහ්ම ස්මරන් නාරායණ ආත්මකම් ॥ 42॥

දත්ත්වා ආචමනං උච්ඡේෂං විෂ්වක්සේනාය කල්පයේත් ।
මුඛවාසං සුරභිමත් තාංබූලාද්යං අථ අර්හයේත් ॥ 42॥

උපගායන් ගෘණන් නෘත්යන් කර්මාණි අභිනයන් මම ।
මත්කථාඃ ශ්රාවයන් ශ්රුණ්වන් මුහූර්තං ක්ෂණිකඃ භවේත් ॥ 44।
ස්තවෛඃ උච්චාවචෛඃ ස්තෝත්රෛඃ පෞරාණෛඃ ප්රකෘතෛඃ අපි ।
ස්තුත්වා ප්රසීද භගවන් ඉති වංදේත දංඩවත් ॥ 45॥

ශිරඃ මත් පාදයෝඃ කෘත්වා බාහුභ්යාං ච පරස්පරම් ।
ප්රපන්නං පාහි මාං ඊශ භීතං මෘත්යුග්රහ අර්ණවාත් ॥ 46॥

ඉති ශේෂාං මයා දත්තාං ශිරසි ආධාය සාදරම් ।
උද්වාසයේත් චේත් උද්වාස්යං ජ්යෝතිඃ ජ්යෝතිෂි තත් පුනඃ ॥ 47॥

අර්චාදිෂු යදා යත්ර ශ්රද්ධා මාං තත්ර ච අර්චයේත් ।
සර්වභූතේෂු ආත්මනි ච සර්ව ආත්මා අහං අවස්ථිතඃ ॥ 48॥

ඒවං ක්රියායෝගපථෛඃ පුමාන් වෛදිකතාංත්රිකෛඃ ।
අර්චන් උභයතඃ සිද්ධිං මත්තඃ විංදති අභීප්සිතාම් ॥ 49॥

මදර්චාං සංප්රතිෂ්ඨාප්ය මංදිරං කාරයේත් දෘඪම් ।
පුෂ්ප උද්යානානි රම්යාණි පූජා යාත්රා උත්සව ආශ්රිතාන් ॥ 50॥

පූජාදීනාං ප්රවාහාර්ථං මහාපර්වසු අථ අන්වහම් ।
ක්ෂේත්රාපණපුරග්රාමාන් දත්ත්වා මත් සාර්ෂ්ටිතාං ඉයාත් ॥ 51॥

ප්රතිෂ්ඨයා සාර්වභෞමංසද්මනා භුවනත්රයම් ।
පූජාදිනා බ්රහ්මලෝකං ත්රිභිඃ මත් සාම්යතාං ඉයාත් ॥ 52॥

මාං ඒව නෛරපේක්ෂ්යේණ භක්තියෝගේන විංදති ।
භක්තියෝගං සඃ ලභතේ ඒවං යඃ පූජයේත මාම් ॥ 53॥

යඃ ස්වදත්තාං පරෛඃ දත්තං හරේත සුරවිප්රයෝඃ ।
වෘත්තිං සඃ ජායතේ විඩ්භුක් වර්ෂාණාං අයුතායුතම් ॥ 54॥

කර්තුඃ ච සාරථේඃ හේතෝඃ අනුමෝදිතුඃ ඒව ච ।
කර්මණාං භාගිනඃ ප්රේත්ය භූයඃ භූයසි තත්ඵලම් ॥ 55॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ ශ්රීකෘෂ්ණෝද්ධවසංවාදේ
සප්තවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 27॥

අථ අෂ්ටවිංශඃ අධ්යායඃ ।
ශ්රීභගවාන් උවාච ।
පරස්වභාවකර්මාණි න ප්රශංසේත් න ගර්හයේත් ।
විශ්වං ඒකාත්මකං පශ්යන් ප්රකෘත්යා පුරුෂේණ ච ॥ 1॥

පරස්වභාවකර්මාණි යඃ ප්රශංසති නිංදති ।
සඃ ආශු භ්රශ්යතේ ස්වාර්ථාත් අසත්ය අභිනිවේශතඃ ॥ 2॥

තෛජසේ නිද්රයා ආපන්නේ පිංඩස්ථඃ නෂ්ටචේතනඃ ।
මායාං ප්රාප්නෝති මෘත්යුං වා තද්වත් නානාර්ථදෘක් පුමාන් ॥ 3॥

කිං භද්රං කිං අභද්රං වා ද්වෛතස්ය අවස්තුනඃ කියත් ।
වාචා උදිතං තත් අනෘතං මනසා ධ්යාතං ඒව ච ॥ 4॥

ඡායාප්රත්යාහ්වයාභාසා හි අසංතඃ අපි අර්ථකාරිණඃ ।
ඒවං දේහාදයඃ භාවාඃ යච්ඡංති ආමෘත්යුතඃ භයම් ॥ 5॥

ආත්මා ඒව තත් ඉදං විශ්වං සෘජ්යතේ සෘජති ප්රභුඃ ।
ත්රායතේ ත්රාති විශ්වාත්මා හ්රියතේ හරති ඊශ්වරඃ ॥ 6॥

තස්මාත් නහි ආත්මනඃ අන්යස්මාත් අන්යඃ භාවඃ නිරූපිතඃ ।
නිරූපිතේයං ත්රිවිධා නිර්මූලා භාතිඃ ආත්මනි ।
ඉදං ගුණමයං විද්ධි ත්රිවිධං මායයා කෘතම් ॥ 7॥

ඒතත් විද්වාන් මදුදිතං ජ්ඤානවිජ්ඤානනෛපුණම් ।
න නිංදති න ච ස්තෞති ලෝකේ චරති සූර්යවත් ॥ 8॥

ප්රත්යක්ෂේණ අනුමානේන නිගමේන ආත්මසංවිදා ।
ආදි අංතවත් අසත් ජ්ඤාත්වා නිඃසංගඃ විචරේත් ඉහ ॥ 9॥

උද්ධවඃ උවාච ।
න ඒව ආත්මනඃ න දේහස්ය සංසෘතිඃ ද්රෂ්ටෘදෘශ්යයෝඃ ।
අනාත්මස්වදෘශෝඃ ඊශ කස්ය ස්යාත් උපලභ්යතේ ॥ 10॥

ආත්මා අව්යයඃ අගුණඃ ශුද්ධඃ ස්වයංජ්යෝතිඃ අනාවෘතඃ ।
අග්නිවත් දාරුවත් දේහඃ කස්ය ඉහ සංසෘතිඃ ॥ 11॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
යාවත් දේහ ඉංද්රිය ප්රාණෛඃ ආත්මනඃ සංනිකර්ෂණම් ।
සංසාරඃ ඵලවාන් තාවත් අපාර්ථඃ අපි අවිවේකිනඃ ॥ 12॥

අර්ථේ හි අවිද්යමානේ අපි සංසෘතිඃ න නිවර්තතේ ।
ධ්යායතඃ විෂයාන් අස්ය ස්වප්නේ අනර්ථ ආගමඃ යථා ॥ 13॥

යථා හි අප්රතිබුද්ධස්ය ප්රස්වාපඃ බහු අනර්ථභෘත් ।
සඃ ඒව ප්රතිබුද්ධස්ය න වෛ මෝහාය කල්පතේ ॥ 14॥

ශෝක හර්ෂ භය ක්රෝධ ලෝභ මෝහ ස්පෘහාදයඃ ।
අහංකාරස්ය දෘශ්යංතේ ජන්ම මෘත්යුඃ ච න ආත්මනඃ ॥ 15॥

දේහ ඉංද්රිය ප්රාණ මනඃ අභිමානඃ
ජීවඃ අංතරාත්මා ගුණකර්ම මූර්තිඃ ।
සූත්රං මහාන් ඉති උරුධා ඉව ගීතඃ
සංසාරඃ ආධාවති කාලතංත්රඃ ॥ 16॥

අමූලං ඒතත් බහුරූප රූපිතං
මනෝවචඃප්රාණශරීරකර්ම ।
ජ්ඤානාසිනා උපාසනයා ශිතේන
ඡිත්ත්වා මුනිඃ ගාං විචරති අතෘෂ්ණඃ ॥ 17॥

ජ්ඤානං විවේකඃ නිගමඃ තපඃ ච
ප්රත්යක්ෂං ඓතිහ්යං අථ අනුමානම් ।
ආදි අංතයෝඃ අස්ය යත් ඒව කේවලම්
කාලඃ ච හේතුඃ ච තත් ඒව මධ්යේ ॥ 18॥

යථා හිරණ්යං ස්වකෘතං පුරස්තාත්
පශ්චාත් ච සර්වස්ය හිරණ්මයස්ය ।
තත් ඒව මධ්යේ ව්යවහාර්යමාණම්
නානාපදේශෛඃ අහං අස්ය තද්වත් ॥ 19॥

විජ්ඤානං ඒතත් ත්රියවස්තං අංග
ගුණත්රයං කාරණ කාර්ය කර්තෘ ।
සමන්වයේන ව්යතිරේකතඃ ච
යේන ඒව තුර්යේණ තත් ඒව සත්යම් ॥ 20॥

න යත් පුරස්තාත් උත යත් න පශ්චාත්
මධ්යේ ච තත් න ව්යපදේශමාත්රම් ।
භූතං ප්රසිද්ධං ච පරේණ යද්යත්
තත් ඒව තත් ස්යාත් ඉති මේ මනීෂා ॥ 21॥

අවිද්යමානඃ අපි අවභාසතේ යඃ
වෛකාරිකඃ රාජසසර්ගඃ ඒෂඃ ।
බ්රහ්ම ස්වයංජ්යෝතිඃ අතඃ විභාති
බ්රහ්ම ඉංද්රිය අර්ථ ආත්ම විකාර චිත්රම් ॥ 22॥

ඒවං ස්ඵුටං බ්රහ්මවිවේකහේතුභිඃ
පරාපවාදේන විශාරදේන ।
ඡිත්ත්වා ආත්මසංදේහං උපාරමේත
ස්වානංදතුෂ්ටඃ අඛිල කාමුකේභ්යඃ ॥ 23॥

න ආත්මා වපුඃ පාර්ථිවං ඉංද්රියාණි
දේවාඃ හි අසුඃ වායුජලං හුතාශඃ ।
මනඃ අන්නමාත්රං ධිෂණා ච සත්ත්වම්
අහංකෘතිඃ ඛං ක්ෂිතිඃ අර්ථසාම්යම් ॥ 24॥

සමාහිතෛඃ කඃ කරණෛඃ ගුණාත්මභිඃ
ගුණඃ භවේත් මත්සුවිවික්තධාම්නඃ ।
වික්ෂිප්යමාණෛඃ උත කිං න දූෂණම්
ඝනෛඃ උපේතෛඃ විගතෛඃ රවේඃ කිම් ॥ 25॥

යථා නභඃ වායු අනල අංබු භූ ගුණෛඃ
ගතාගතෛඃ වර්තුගුණෛඃ න සජ්ජතේ ।
තථා අක්ෂරං සත්ත්ව රජඃ තමඃ මලෛඃ
අහංමතේඃ සංසෘතිහේතුභිඃ පරම් ॥ 26॥

තථාපි සංගඃ පරිවර්ජනීයඃ
ගුණේෂු මායාරචිතේෂු තාවත් ।
මද්භක්තියෝගේන දෘඪේන යාවත්
රජඃ නිරස්යේත මනඃකෂායඃ ॥ 27॥

යථා ආමයඃ අසාධු චිකිත්සිතඃ නෘණාම්
පුනඃ පුනඃ සංතුදති ප්රරෝහන් ।
ඒවං මනඃ අපක්ව කෂය කර්ම
කුයෝගිනං විධ්යති සර්වසංගම් ॥ 28॥

කුයෝගිනඃ යේ විහිත අංතරායෛඃ
මනුෂ්යභූතෛඃ ත්රිදශ උපසෘෂ්ටෛඃ ।
තේ ප්රාක්තන අභ්යාසබලේන භූයඃ
යුංජංති යෝගං න තු කර්මතංත්රම් ॥ 29॥

කරෝති කර්ම ක්රියතේ ච ජංතුඃ
කේනාපි අසෞ චෝදිතඃ ආනිපාතාත් ।
න තත්ර විද්වාන්ප්රකෘතෞ ස්ථිතඃ අපි
නිවෘත්ත තෘෂ්ණඃ ස්වසුඛ අනුභූත්යා ॥ 30॥

තිෂ්ඨංතං ආසීනං උත ව්රජංතම්
ශයානං උක්ෂංතං අදංතං අන්නම් ।
ස්වභාවං අන්යත් කිං අපි ඉහමානම්
ආත්මානං ආත්මස්ථමතිඃ න වේද ॥ 31॥

යදි ස්ම පශ්යති අසත් ඉංද්රිය අථ
නානා අනුමානේන විරුද්ධං අන්යත් ।
න මන්යතේ වස්තුතයා මනීෂී
ස්වාප්නං යථා උත්ථාය තිරෝදධානම් ॥ 32॥

පූර්වං ගෘහීතං ගුණකර්මචිත්රම්
අජ්ඤානං ආත්මනි අවිවික්තං අංග ।
නිවර්තතේ තත් පුනඃ ඊක්ෂයා ඒව
න ගෘහ්යතේ න අපි විසෘජ්ය ආත්මා ॥ 33॥

යථා හි භානෝඃ උදයඃ නෘචක්ෂුෂාම්
තමඃ නිහන්යාත් න තු සද්විධත්තේ ।
ඒවං සමීක්ෂා නිපුණා සතී මේ
හන්යාත් තමිස්රං පුරුෂස්ය බුද්ධේඃ ॥ 34॥

ඒෂඃ ස්වයංජ්යෝතිඃ අජඃ අප්රමේයඃ
මහානුභූතිඃ සකලානුභූතිඃ ।
ඒකඃ අද්විතීයඃ වචසාං විරාමේ
යේන ඊශිතා වාක් අසවඃ චරංති ॥ 35॥

ඒතාවාන් ආත්මසංමෝහඃ යත් විකල්පඃ තු කේවලේ ।
ආත්මන් නෘතේ ස්වමාත්මානං අවලංබඃ න යස්ය හි ॥36॥

යත් නාම ආකෘතිභිඃ ග්රාහ්යං පංචවර්ණං අබාධිතම් ।
ව්යර්ථේන අපි අර්ථවාදඃ අයං ද්වයං පංඩිතමානිනාම් ॥ 37॥

යෝගිනඃ අපක්වයෝගස්ය යුංජතඃ කායඃ උත්ථිතෛඃ ।
උපසර්ගෛඃ විහන්යේත තත්ර අයං විහිතඃ විධිඃ ॥ 38॥

යෝගධාරණයා කාංශ්චිත් ආසනෛඃ ධාරණ අන්විතෛඃ ।
තපෝමංත්රෞෂධෛඃ කාංශ්චිත් උපසර්ගාන් විනිර්දහේත් ॥ 39॥

කාංශ්චිත් මම අනුධ්යානේන නාමසංකීර්තන ආදිභිඃ ।
යෝගේශ්වර අනුවෘත්ත්යා වා හන්යාත් අශුභදාන් ශනෛඃ ॥ 40॥

කේචිත් දේහං ඉමං ධීරාඃ සුකල්පං වයසි ස්ථිරම් ।
විධාය විවිධ උපායෛඃ අථ යුංජංති සිද්ධයේ ॥ 41॥

න හි තත් කුශලාත් දෘත්යං තත් ආයාසඃ හි අපාර්ථකඃ ।
අංතවත්ත්වාත් ශරීරස්ය ඵලස්ය ඉව වනස්පතේඃ ॥ 42॥

යෝගං නිෂේවතඃ නිත්යං කායඃ චේත් කල්පතාං ඉයාත් ।
තත් ශ්රද්දධ්යාත් න මතිමාන් යෝගං උත්සෘජ්ය මත්පරඃ ॥ 43॥

යෝගචර්යාං ඉමාං යෝගී විචරන් මත් ව්යපාශ්රයඃ ।
න අංතරායෛඃ විහන්යේත නිඃස්පෘහඃ ස්වසුඛානුභූඃ ॥ 44॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුද්ධවසංවාදේ
පරමාර්ථනිර්ණයෝ නාම අෂ්ටාවිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 28॥

අථ ඒකෝනත්රිංශඃ අධ්යායඃ ।
සුදුස්තරාං ඉමාං මන්යේ යෝගචර්යාං අනාත්මනඃ ।
යථා අංජසා පුමාන් සිහ්යේත් තත් මේ බ්රූහි අංජසා අච්යුත ॥ 1॥

ප්රායශඃ පුංඩරීකාක්ෂ යුංජංතඃ යෝගිනඃ මනඃ ।
විෂීදංති අසමාධානාත් මනෝනිග්රහකර්ශිතාඃ ॥ 2॥

අථ අතඃ ආනංදදුඝං පදාංබුජම්
හංසාඃ ශ්රයේරන් අරවිංදලෝචන ।
සුඛං නු විශ්වේශ්වර යෝගකර්මභිඃ
ත්වත් මායයා අමී විහතාඃ න මානිනඃ ॥ 3॥

කිං චිත්රං අච්යුත තව ඒතත් අශේෂබංධඃ
දාසේෂු අනන්යශරණේෂු යත් ආත්ම සාත්ත්වම් ।
යඃ අරෝචයත්සහ මෘගෛඃ ස්වයං ඊශ්වරාණාම්
ශ්රීමත් කිරීට තට පීඩිත පාද පීඨඃ ॥ 4॥

තං ත්වා අඛිල ආත්මදයිත ඊශ්වරං ආශ්රිතානාම්
සර්ව අර්ථදං ස්වකෘතවිත් විසෘජේත කඃ නු ।
කඃ වා භජේත් කිං අපි විස්මෘතයේ අනු භූත්යෛ
කිං වා භවේත් න තව පාදරජෝජුෂාං නඃ ॥ 5॥

න ඒව උපයංති අපචිතිං කවයඃ තව ඊශ
බ්රහ්මායුෂා අපි කෘතං ඍධමුදඃ ස්මරංතඃ ।
යඃ අංතර්බහිඃ තනුභෘතාං අශුභං විධුන්වන්
ආචාර්යචෛත්යවපුෂා ස්වගතං ව්යනක්ති ॥ 6॥

ශ්රීශුකඃ උවාච ।
ඉති උද්ධවේන අති අනුරක්ත චේතසා
පෘෂ්ටඃ ජගත්ක්රීඩනකඃ ස්වශක්තිභිඃ ।
ගෘහීත මූර්තිත්රයඃ ඊශ්වර ඊශ්වරඃ
ජගාද සප්රේම මනෝහරස්මිතඃ ॥ 7॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
හංත තේ කථයිෂ්යාමි මම ධර්මාන් සුමංගලාම් ।
යාන් ශ්රද්ධයා ආචරන් මර්ත්යඃ මෘත්යුං ජයති දුර්ජයම් ॥ 8॥

කුර්යාත් සර්වාණි කර්මාණි මදර්ථං ශනකෛඃ ස්මරන් ।
මයි අර්පිත මනඃ චිත්තඃ මත් ධර්ම ආත්මමනෝරතිඃ ॥ 9॥

දේශාන් පුණ්යාන් ආශ්රයේත මද්භක්තෛඃ සාධුභිඃ ශ්රිතාන් ।
දේව ආසුර මනුෂ්යේෂු මද්භක්ත ආචරිතානි ච ॥ 10॥

පෘථක් සත්රේණ වා මහ්යං පර්වයාත්රා මහෝත්සවාන් ।
කාරයේත් ගීතනෘත්ය ආද්යෛඃ මහාරාජ විභූතිභිඃ ॥ 11॥

මාං ඒව සර්වභූතේෂු බහිඃ අංතඃ අපාවෘතම් ।
ඊක්ෂේත ආත්මනි ච ආත්මානං යථා ඛං අමල ආශයඃ ॥ 12॥

ඉති සර්වාණි භූතානි මද්භාවේන මහාද්යුතේ ।
සභාජයන් මන්යමානඃ ජ්ඤානං කේවලං ආශ්රිතඃ ॥ 13॥

බ්රාහ්මණේ පුල්කසේ ස්තේනේ බ්රහ්මණ්යේ අර්කේ ස්ඵුලිංගකේ ।
අක්රූරේ ක්රූරකේ ච ඒව සමදෘක් පංඩිතඃ මතඃ ॥ 14॥

නරේෂු අභීක්ෂ්ණං මද්භාවං පුංසඃ භාවයතඃ අචිරාත් ।
ස්පර්ධා අසූයා තිරස්කාරාඃ සාහංකාරාඃ වියංති හි ॥ 15॥

විසෘජ්ය ස්මයමානාන් ස්වාන් දෘශං ව්රීඩාං ච දෛහිකීම් ।
ප්රණමේත් දංඩවත් භූමෞ ආශ්ව චාංඩාල ගෝ ඛරම් ॥ 16॥

යාවත් සර්වේෂු භූතේෂු මද්භාවඃ න උපජායතේ ।
තාවත් ඒවං උපාසීත වාඞ් මන කාය වෘත්තිභිඃ ॥ 17॥

සර්වං බ්රහ්මාත්මකං තස්ය විද්යයා ආත්ම මනීෂයා ।
පරිපශ්යන් උපරමේත් සර්වතඃ මුක්ත සංශයඃ ॥ 18॥

අයං හි සර්වකල්පානාං සධ්රීචීනඃ මතඃ මම ।
මද්භාවඃ සර්වභූතේෂු මනෝවාක්කායවෘත්තිභිඃ ॥ 19॥

න හි අංග උපක්රමේ ධ්වංසඃ මද්ධර්මස්ය උද්ධව අණු අපි ।
මයා ව්යවසිතඃ සම්යක් නිර්ගුණත්වාත් අනාශිෂඃ ॥ 20॥

යඃ යඃ මයි පරේ ධර්මඃ කල්ප්යතේ නිෂ්ඵලාය චේත් ।
තත් ආයාසඃ නිරර්ථඃ ස්යාත් භයාදේඃ ඉව සත්ත්ම ॥ 21॥

ඒෂා බුද්ධිමතාං බුද්ධිඃ මනීෂා ච මනීෂිණාම් ।
යත් සත්යං අනෘතේන ඉහ මර්ත්යේන ආප්නෝති මා අමෘතම් ॥ 22॥

ඒෂ තේ අභිහිතඃ කෘත්ස්නඃ බ්රහ්මවාදස්ය සංග්රහඃ ।
සමාසව්යාසවිධිනා දේවානාං අපි දුර්ගමඃ ॥ 23॥

අභීක්ෂ්ණශඃ තේ ගදිතං ජ්ඤානං විස්පෂ්ටයුක්තිමත් ।
ඒතත් විජ්ඤාය මුච්යේත පුරුෂඃ නෂ්ටසංශයඃ ॥ 24॥

සුවිවික්තං තව ප්රශ්නං මයා ඒතත් අපි ධාරයේත් ।
සනාතනං බ්රහ්මගුහ්යං පරං බ්රහ්ම අධිගච්ඡති ॥ 25॥

යඃ ඒතත් මම භක්තේෂු සංප්රදද්යාත් සුපුෂ්කලම් ।
තස්ය අහං බ්රහ්මදායස්ය දදාමි ආත්මානං ආත්මනා ॥ 26॥

යඃ ඒතත් සමධීයීත පවිත්රං පරමං ශුචි ।
සඃ පූයේත අහඃ අහඃ මාං ජ්ඤානදීපේන දර්ශයන් ॥ 27॥

යඃ ඒතත් ශ්රද්ධයා නිත්යං අව්යග්රඃ ශ්රුණුයාත් නරඃ ।
මයි භක්තිං පරාං කුර්වන් කර්මභිඃ න සඃ බධ්යතේ ॥ 28॥

අපි උද්ධව ත්වයා බ්රහ්ම සඛේ සමවධාරිතම් ।
අපි තේ විගතඃ මෝහඃ ශෝකඃ ච අසෞ මනෝභවඃ ॥ 29॥

න ඒතත් ත්වයා දාංභිකාය නාස්තිකාය ශඨාය ච ।
අශුශ්රූෂෝඃ අභක්තාය දුර්විනීතාය දීයතාම් ॥ 30॥

ඒතෛඃ දෝෂෛඃ විහීනාය බ්රහ්මණ්යාය ප්රියාය ච ।
සාධවේ ශුචයේ බ්රූයාත් භක්තිඃ ස්යාත් ශූද්ර යෝෂිතාම් ॥ 31॥

න ඒතත් විජ්ඤාය ජිජ්ඤාසෝඃ ජ්ඤාතව්යං අවශිෂ්යතේ ।
පීත්වා පීයූෂං අමෘතං පාතව්යං න අවශිෂ්යතේ ॥ 32॥

ජ්ඤානේ කර්මණි යෝගේ ච වාර්තායාං දංඩධාරණේ ।
යාවාන් අර්ථඃ නෘණාං තාත තාවාන් තේ අහං චතුර්විධඃ ॥ 33॥

මර්ත්යඃ යදා ත්යක්ත සමස්තකර්මා
නිවේදිතාත්මා විචිකීර්ෂිතඃ මේ ।
තදා අමෘතත්වං ප්රතිපද්යමානඃ
මයා ආත්මභූයාය ච කල්පතේ වෛ ॥ 34॥

ශ්රීශුකඃ උවාච ।
සඃ ඒවං ආදර්ශිත යෝගමාර්ගඃ
තදා උත්තම ශ්ලෝකවචඃ නිශම්ය ।
බද්ධ අංජලිඃ ප්රීති උපරුද්ධ කංඨඃ
න කිංචිත් ඌචේඃ අශ්රු පරිප්ලුත අක්ෂඃ ॥ 35॥

විෂ්ටභ්ය චිත්තං ප්රණය අවඝූර්ණම්
ධෛර්යේණ රාජන් බහු මන්යමානඃ ।
කෘතාංජලිඃ ප්රාහ යදුප්රවීරම්
ශීර්ෂ්ණා ස්පෘශන් තත් චරණ අරවිංදම් ॥ 36॥

උද්ධවඃ උවාච ।
විද්රාවිතඃ මෝහ මහා අංධකාරඃ
යඃ ආශ්රිතඃ මේ තව සන්නිධානාත් ।
විභාවසෝඃ කිං නු සමීපගස්ය
ශීතං තමඃ භීඃ ප්රභවංති අජ අද්ය ॥ 37॥

ප්රත්යර්පිතඃ මේ භවතා අනුකංපිනා
භෘත්යාය විජ්ඤානමයඃ ප්රදීපඃ ।
හිත්වා කෘතජ්ඤඃ තව පාදමූලම්
කඃ අන්යත් සමීයාත් ශරණං ත්වදීයම් ॥ 38॥

වෘක්ණඃ ච මේ සුදෘඪඃ ස්නේහපාශඃ
දාශාර්හ වෘෂ්ණි අංධක සාත්වතේෂු ।
ප්රසාරිතඃ සෘෂ්ටිවිවෘද්ධයේ ත්වයා
ස්වමායයා හි ආත්ම සුබෝධ හේතිනා ॥ 39॥

නමඃ අස්තු තේ මහායෝගින් ප්රපන්නං අනුශාධි මාම් ।
යථා ත්වත් චරණ අංභෝජේ රතිඃ ස්යාත් අනපායිනී ॥ 40॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ගච්ඡ උද්ධව මයා ආදිෂ්ටඃ බදරි ආඛ්යං මම ආශ්රමම් ।
තත්ර මත් පාද තීර්ථෝදේ ස්නාන උපස්පර්ශනෛඃ ශුචිඃ ॥ 41॥

ඊක්ෂයා අලකනංදායා විධූත අශේෂ කල්මෂඃ ।
වසානඃ වල්කලානි අංග වන්යභුක් සුඛ නිඃස්පෘහඃ ॥ 42॥

තිතික්ෂෞඃ ද්වංද්වමාත්රාණාං සුශීලඃ සංයතේංද්රියඃ ।
ශාංතඃ සමාහිතධියා ජ්ඤානවිජ්ඤානසංයුතඃ ॥ 43॥

මත්තඃ අනුශික්ෂිතං යත් තේ විවික්තමනුභාවයන් ।
මයි ආවේශිත වාක් චිත්තඃ මද්ධර්ම නිරතඃ භව ।
අතිව්රජ්ය ගතීඃ තිස්රඃ මාං ඒෂ්යසි තතඃ පරම් ॥ 44॥

ශ්රීශුකඃ උවාච ।
සඃ ඒවං උක්තඃ හරිමේධසා උද්ධවඃ
ප්රදක්ෂිණං තං පරිසෘත්ය පාදයෝඃ ।
ශිරඃ නිධාය අශ්රුකලාභිඃ ආර්ද්රධීඃ
න්යෂිංචත් අද්වංද්වපරඃ අපි උපක්රමේ ॥ 45॥

සුදුස්ත්යජ ස්නේහ වියෝග කාතරඃ
න ශක්නුවන් තං පරිහාතුං ආතුරඃ ।
කෘච්ඡ්රං යයෞ මූර්ධනි භර්තෘපාදුකේ
බිභ්රන් නමස්කෘත්ය යයෞ පුනඃ පුනඃ ॥ 46॥

තතඃ තං අංතර්හෘදි සංනිවේශ්ය
ගතඃ මහාභාගවතඃ විශාලාම් ।
යථා උපදිෂ්ටාං ජගත් ඒකබංධුනා
තතඃ සමාස්ථාය හරේඃ අගාත් ගතිම් ॥ 47॥

යඃ ඒඅතත් ආනංද සමුද්ර සංභෘතම්
ජ්ඤානාමෘතං භාගවතාය භාෂිතම් ।
කෘෂ්ණේණ යෝගේශ්වර සේවිතාංඝ්රිණා
සච්ඡ්රද්ධයා ආසේව්ය ජගත් විමුච්යතේ ॥ 48॥

භවභය අපහංතුං ජ්ඤානවිජ්ඤානසාරම්
නිගමකෘත් උපජහේ භෘංගවත් වේදසාරම් ।
අමෘතං උදධිතඃ ච අපායයත් භෘත්යවර්ගාන්
පුරුෂං ඍෂභං ආද්යං කෘෂ්ණසංජ්ඤං නතඃ අස්මි ॥ 49॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ භගවදුද්ධවසංවාදේ
පරමාර්ථප්රාප්තිසුගමෝපායකථනෝද්ධවබදරිකාශ්රමප්රවේශෝ
නාම ඒකෝනත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 29॥

අථ ත්රිංශඃ අධ්යායඃ ।
රාජා උවාච ।
තතඃ මහාභාගවතේ උද්ධවේ නිර්ගතේ වනම් ।
ද්වාරවත්යාං කිං අකරෝත් භගවාන් භූතභාවනඃ ॥ 1॥

බ්රහ්මශාප උපසංසෘෂ්ටේ ස්වකුලේ යාදවර්ෂභඃ ।
ප්රේයසීං සර්වනේත්රාණාං තනුං සඃ කථං අත්යජත් ॥ 2॥

ප්රත්යාක්රෂ්ටුං නයනං අබලා යත්ර ලග්නං න ශේකුඃ
කර්ණාවිෂ්ටං න සරති තතඃ යත් සතාං ආත්මලග්නම් ।
යත් ශ්රීඃ වාචාං ජනයති රතිං කිං නු මානං කවීනාම්
දෘෂ්ට්වා ජිෂ්ණෝඃ යුධි රථගතං යත් ච තත් සාම්යම්
ඊයුඃ ॥ 3॥

ඍෂිඃ උවාච ।
දිවි භුවි අංතරික්ෂේ ච මහෝත්පාතාන් සමුත්ථිතාන් ।
දෘෂ්ට්වා ආසීනාන් සුධර්මායාං කෘෂ්ණඃ ප්රාහ යදූන් ඉදම් ॥ 4॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
ඒතේ ඝෝරාඃ මහෝත්පාතාඃ ද්වාර්වත්යාං යමකේතවඃ ।
මුහූර්තං අපි න ස්ථේයං අත්ර නඃ යදුපුංගවාඃ ॥ 5॥

ස්ත්රියඃ බාලාඃ ච වෘද්ධාඃ ච ශංඛෝද්ධාරං ව්රජංත්විතඃ ।
වයං ප්රභාසං යාස්යාමඃ යත්ර ප්රත්යක් සරස්වතී ॥ 6॥

තත්ර අභිෂිච්ය ශුචය උපෝෂ්ය සුසමාහිතාඃ ।
දේවතාඃ පූජයිෂ්යාමඃ ස්නපන ආලේපන අර්හණෛඃ ॥7॥

බ්රාහ්මණාන් තු මහාභාගාන් කෘතස්වස්ත්යයනා වයම් ।
ගෝ භූ හිරණ්ය වාසෝභිඃ ගජ අශ්වරථ වේශ්මභිඃ ॥ 8॥

විධිඃ ඒෂඃ හි අරිෂ්ටඝ්නඃ මංගල ආයනං උත්තමම් ।
දේව ද්විජ ගවාං පූජා භූතේෂු පරමඃ භවඃ ॥ 9॥

ඉති සර්වේ සමාකර්ණ්ය යදුවෘද්ධාඃ මධුද්විෂඃ ।
තථා ඉති නෞභිඃ උත්තීර්ය ප්රභාසං ප්රයයූ රථෛඃ ॥ 10॥

තස්මින් භගවතා ආදිෂ්ටං යදුදේවේන යාදවා ।
චක්රුඃ පරභයා භක්ත්යා සර්වශ්රේය උපබෘංහිතම් ॥ 11॥

තතඃ තස්මින් මහාපානං පපුඃ මෛරේයකං මධු ।
දිෂ්ට විභ්රංශිත ධියඃ යත් ද්රවෛඃ භ්රශ්යතේ මතිඃ ॥ 12॥

මහාපාන අභිමත්තානාං වීරාණාං දෘප්තචේතසාම් ।
කෘෂ්ණමායා විමූඪානාං සංඝර්ෂඃ සුමහාන් අභූත් ॥ 13॥

යුයුධුඃ ක්රෝධසංරබ්ධා වේලායාං ආතතායිනඃ ।
ධනුභිඃ අසිභිඃ මල්ලෛඃ ගදාභිඃ තාං අරර්ෂ්ටිභිඃ ॥ 14॥

පතත්පතාකෛ රථකුංජරාදිභිඃ
ඛර උෂ්ට්ර ගෝභිඃ මහිෂෛඃ නරෛඃ අපි ।
මිථඃ සමේත්ය අශ්වතරෛඃ සුදුර්මදා
න්යහන් ශරර්දද්භිඃ ඉව ද්විපා වනේ ॥ 15॥

ප්රද්යුම්න සාංබෞ යුධි රූඪමත්සරෞ
අක්රූර භෝජෞ අනිරුද්ධ සාත්යකී ।
සුභද්ර සංග්රාමජිතෞ සුදාරුණෞ
ගදෞ සුමිත්රා සුරථෞ සමීයතුඃ ॥ 16॥

අන්යේ ච යේ වෛ නිශඨ උල්මුක ආදයඃ
සහස්රජිත් ශතජිත් භානු මුඛ්යාඃ ।
අන්යෝන්යං ආසාද්ය මදාංධකාරිතා
ජඝ්නුඃ මුකුංදේන විමෝහිතා භෘශම් ॥ 17॥

දාශාර්හ වෘෂ්ණි අංධක භෝජ සාත්වතා
මධු අර්බුදා මාථුරශූරසේනාඃ ।
විසර්ජනාඃ කුකුරාඃ කුංතයඃ ච
මිථඃ තතඃ තේ අථ විසෘජ්ය සෞහෘදම් ॥ 18॥

පුත්රාඃ අයුධ්යන් පිතෘභිඃ භ්රාතෘභිඃ ච
ස්වස්ත්රීය දෞහිත්ර පිතෘව්යමාතුලෛඃ ।
මිත්රාණි මිත්රෛඃ සුහෘදඃ සුහෘද්භිඃ
ජ්ඤාතීංස්ත්වහන් ජ්ඤාතයඃ ඒව මූඪාඃ ॥ 19॥

ශරේෂු ක්ෂීයමාණේෂු භජ්යමානේෂු ධන්වසු ।
ශස්ත්රේෂු ක්ෂීයමාණේෂු මුෂ්ටිභිඃ ජහ්රුඃ ඒරකාඃ ॥ 20॥

තාඃ වජ්රකල්පාඃ හි අභවන් පරිඝාඃ මුෂ්ටිනාඃ භෘතාඃ ।
ජඝ්නුඃ ද්විෂඃ තෛඃ කෘෂ්ණේන වාර්යමාණාඃ තු තං ච තේ ॥ 21॥

ප්රත්යනීකං මන්යමානාඃ බලභද්රං ච මෝහිතාඃ ।
හංතුං කෘතධියඃ රාජන් ආපන්නාඃ ආතතායිනඃ ॥ 22॥

අථ තෞ අපි සංක්රුද්ධෞ උද්යම්ය කුරුනංදන ।
ඒරකා මුෂ්ටි පරිඝෞ ජරංතෞ ජඝ්නතුඃ යුධි ॥ 23॥

බ්රහ්මශාප උපසෘෂ්ටානාං කෘෂ්ණමායාවෘත ආත්මනාම් ।
ස්පර්ධාක්රෝධඃ ක්ෂයං නින්යේ වෛණවඃ අග්නිඃ යථා වනම් ॥ 24॥

ඒවං නෂ්ටේෂු සර්වේෂු කුලේෂු ස්වේෂු කේශවඃ ।
අවතාරිතඃ භුවඃ භාරඃ ඉති මේනේ අවශේෂිතඃ ॥ 25॥

රාමඃ සමුද්රවේලායාං යෝගං ආස්ථාය පෞරුෂම් ।
තත් ත්යාජ ලෝකං මානුෂ්යං සංයෝජ්ය ආත්මානං ආත්මනි ॥ 26॥

රාමනිර්යාණං ආලෝක්ය භගවාන් දේවකීසුතඃ ।
නිෂසාද ධරෝපස්ථේ තූෂ්ණීං ආසාද්ය පිප්පලම් ॥ 27॥

බිභ්රත් චතුර්භුජං රූපං භ්රාජිෂ්ණු ප්රභයා ස්වයා ।
දිශඃ විතිමාරාඃ කුර්වන් විධූමඃ ඉව පාවකඃ ॥ 28॥

ශ්රීවත්සාංකං ඝනශ්යාමං තප්ත හාටක වර්චසම් ।
කෞශේය අංබර යුග්මේන පරිවීතං සුමංගලම් ॥ 29॥

සුංදර ස්මිත වක්ත්ර අබ්ජං නීල කුංතල මංඩිතම් ।
පුංඩරීක අභිරාමාක්ෂං ස්ඵුරන් මකර කුංඩලම් ॥ 30॥

කටිසූත්ර බ්රහ්මසූත්ර කිරීට කටක අංගදෛඃ ।
හාර නූපුර මුද්රාභිඃ කෞස්තුභේන විරාජිතම් ॥ 31॥

වනමාලා පරීතාංගං මූර්තිමද්භිඃ නිජ ආයුධෛඃ ।
කෘත්වා උරෞ දක්ෂිණේ පාදං ආසීනං පංකජ අරුණම් ॥ 32॥

මුසලෞ අශේෂායඃ ඛංඩකෘතේෂුඃ ලුබ්ධකඃ ජරාඃ ।
මෘගාස්ය ආකාරං තත් චරණං විව්යාධ මෘගශංකයා ॥ 33॥

චතුර්භුජං තං පුරුෂං දෘෂ්ට්වා සඃ කෘත කිල්බිෂඃ ।
භීතඃ පපාත ශිරසා පාදයෝඃ අසුරද්විෂඃ ॥ 34॥

අජානතා කෘතං ඉදං පාපේන මධුසූදන ।
ක්ෂංතුං අර්හසි පාපස්ය උත්තමශ්ලෝකඃ මේ අනඝ ॥ 35॥

යස්ය අනුස්මරණං නॄණාං අජ්ඤාන ධ්වාංත නාශනම් ।
වදංති තස්ය තේ විෂ්ණෝ මයා අසාධු කෘතං ප්රභෝ ॥ 36॥

තත් මා ආශු ජහි වෛකුංඨ පාප්මානං මෘග ලුබ්ධකම් ।
යථා පුනඃ අහං තු ඒවං න කුර්යාං සත් අතික්රමම් ॥ 37॥

යස්ය ආත්ම යෝග රචිතං න විදුඃ විරිංචඃ
රුද්ර ආදයඃ අස්ය තනයාඃ පතයඃ ගිරාං යේ ।
ත්වත් මායයා පිහිත දෘෂ්ටයඃ ඒතත් අංජඃ
කිං තස්ය තේ වයං අසත් ගතයඃ ගෘණීමඃ ॥ 38॥

ශ්රීභගවාන් උවාච ।
මා භෛඃ ජරේ ත්වං උත්තිෂ්ඨ කාමඃ ඒෂඃ කෘතඃ හි මේ ।
යාහි ත්වං මත් අනුජ්ඤාතඃ ස්වර්ගං සුකෘතිනාං පදම් ॥ 39॥

ඉති ආදිෂ්ටඃ භගවතා කෘෂ්ණේන ඉච්ඡා ශරීරිණා ।
ත්රිඃ පරික්රම්ය තං නත්වා විමානේන දිවං යයෞ ॥ 40॥

දාරුකඃ කෘෂ්ණපදවීං අන්විච්ඡන් අධිගම්යතාම් ।
වායුං තුලසිකාමෝදං ආඝ්රාය අභිමුඛං යයෞ ॥ 41॥

තං තත්ර තිග්මද්යුභිඃ ආයුධෛඃ වෘතම්
හි අශ්වත්ථමූලේ කෘතකේතනං පතිම් ।
ස්නේහප්ලුතාත්මා නිපපාත පාදයෝ
රථාත් අවප්ලුත්ය සබාෂ්පලෝචනඃ ॥ 42॥

අපශ්යතඃ ත්වත් චරණ අංබුජං ප්රභෝ
දෘෂ්ටිඃ ප්රණෂ්ටා තමසි ප්රවිෂ්ටා ।
දිශඃ න ජානේ න ලභේ ච ශාංතිම්
යථා නිශායං උඩුපේ ප්රණෂ්ටේ ॥ 43॥

ඉති බ්රුවතේ සූතේ වෛ රථඃ ගරුඩලාංඡනඃ ।
ඛං උත්පපාත රාජේංද්ර සාශ්වධ්වජඃ උදීක්ෂතඃ ॥ 44॥

තං අන්වගච්ඡන් දිව්යානි විෂ්ණුප්රහරණානි ච ।
තේන අති විස්මිත ආත්මානං සූතං ආහ ජනාර්දනඃ ॥ 45॥

ගච්ඡ ද්වාරවතීං සූත ජ්ඤාතීනාං නිධනං මිථඃ ।
සංකර්ෂණස්ය නිර්යාණං බංධුභ්යඃ බ්රූහි මත් දශාම් ॥ 46॥

ද්වාරකායාං ච න ස්ථේයං භවද්භිඃ ච ස්වබංධුභිඃ ।
මයා ත්යක්තාං යදුපුරීං සමුද්රඃ ප්ලාවයිෂ්යති ॥ 47॥

ස්වං ස්වං පරිග්රහං සර්වේ ආදාය පිතරෞ ච නඃ ।
අර්ජුනේන ආවිතාඃ සර්ව ඉංද්රප්රස්ථං ගමිෂ්යථ ॥ 48॥

ත්වං තු මත් ධර්මං ආස්ථාය ජ්ඤානනිෂ්ඨඃ උපේක්ෂකඃ ।
මන්මායා රචනාං ඒතාං විජ්ඤාය උපශමං ව්රජ ॥ 49॥

ඉති උක්තඃ තං පරික්රම්ය නමස්කෘත්ය පුනඃ පුනඃ ।
තත් පාදෞ ශීර්ෂ්ණි උපාධාය දුර්මනාඃ ප්රයයෞ පුරීම් ॥ 50॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ යදුකුලසංක්ෂයෝ නාම
ත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 30॥

අථ ඒකත්රිංශඃ අධ්යායඃ ।
ශ්රීශුකඃ උවාච ।
අථ තත්ර ආගමත් බ්රහ්මා භවාන්යා ච සමං භවඃ ।
මහේංද්රප්රමුඛාඃ දේවාඃ මුනයඃ සප්රජේශ්වරාඃ ॥ 1॥

පිතරඃ සිද්ධගංධර්වාඃ විද්යාධර මහෝරගාඃ ।
චාරණාඃ යක්ෂරක්ෂාංසි කිංනර අප්සරසඃ ද්විජාඃ ॥ 2॥

ද්රෂ්ටුකාමාඃ භගවතඃ නිර්වාණං පරම උත්සුකාඃ ।
ගායංතඃ ච ගෘණංතඃ ච ශෞරේඃ කර්මාණි ජන්ම ච ॥ 3॥

වවර්ෂුඃ පුෂ්පවර්ෂාණි විමාන ආවලිභිඃ නභඃ ।
කුර්වංතඃ සංකුලං රාජන් භක්ත්යා පරමයා යුතාඃ ॥ 4॥

භගවාන් පිතාමහං වීක්ෂ්ය විභූතිඃ ආත්මනඃ විභුඃ ।
සංයෝජ්ය ආත්මනි ච ආත්මානං පද්මනේත්රේ න්යමීලයත් ॥ 5॥

ලෝකාභිරාමාං ස්වතනුං ධාරණා ධ්යාන මංගලම් ।
යෝගධාරණයා ආග්නේය්යා අදග්ධ්වා ධාම ආවිශත් ස්වකම් ॥ 6॥

දිවි දුංදුභයඃ නේදුඃ පේතුඃ සුමනඃ ච ඛාත් ।
සත්යං ධර්මඃ ධෘතිඃ භූමේඃ කීර්තිඃ ශ්රීඃ ච අනු තං වයුඃ ॥ 7॥

දේව ආදයඃ බ්රහ්මමුඛ්යාඃ න විශංතං ස්වධාමනි ।
අවිජ්ඤාතගතිං කෘෂ්ණං දදෘශුඃ ච අතිවිස්මිතාඃ ॥ 8॥

සෞදාමන්යාඃ යථා ආකාශේ යාංත්යාඃ හිත්වා අභ්රමංඩලම් ।
ගතිඃ න ලක්ෂ්යතේ මර්ත්යෛඃ තථා කෘෂ්ණස්ය දෛවතෛඃ ॥ 9॥

බ්රහ්ම රුද්ර ආදයඃ තේ තු දෘෂ්ට්වා යෝගගතිං හරේඃ ।
විස්මිතාඃ තාං ප්රශංසංතඃ ස්වං ස්වං ලෝකං යයුඃ තදා ॥ 10॥

රාජන් පරස්ය තනුභෘත් ජනනාප්යයේහා
මායාවිඩංබනං අවේහි යථා නටස්ය ।
සෘෂ්ට්වා ආත්මනා ඉදං අනුවිශ්ය විහෘත්ය ච අංතේ
සංහෘත්ය ච ආත්ම මහිනා උපරතඃ සඃ ආස්තේ ॥ 11॥

මර්ත්යේන යඃ ගුරුසුතං යමලෝකනීතම්
ත්වාං ච ආනයත් ශරණදඃ පරම අස්ත්ර දග්ධම් ।
ජිග්යේ අංතක අංතකං අපි ඊශං අසෞ අවනීශඃ
කිං ස්වාවනේ ස්වරනයන් මෘගයුං සදේහම් ॥ 12॥

තථා අපි අශේශා ස්ථිති සංභව අපි
අයේෂු අනන්ය හේතුඃ යත් අශේෂ ශක්තිධෘක් ।
න ඉච්ඡත් ප්රණේතුං වපුඃ අත්ර ශේෂිතම්
මර්ත්යේන කිං ස්වස්ථගතිං ප්රදර්ශයන් ॥ 13॥

යඃ ඒතාං ප්රාතඃ උත්ථාය කෘෂ්ණස්ය පදවීං පරාම් ।
ප්රයතඃ කීර්තයේත් භක්ත්යා තාං ඒව ආප්නෝති අනුත්තමාම් ॥ 14॥

දාරුකඃ ද්වාරකාං ඒත්ය වසුදේව උග්රසේනයෝඃ ।
පතිත්වා චරණාවස්රෛඃ න්යෂිංචත් කෘෂ්ණවිච්යුතඃ ॥ 15॥

කථයාමාස නිධනං වෘෂ්ණීනාං කෘත්ස්නශඃ නෘප ।
තත් ශ්රුත්වා උද්විග්න හෘදයාඃ ජනාඃ ශෝක විමූර්ච්ඡිතාඃ ॥ 16॥

තත්ර ස්ම ත්වරිතා ජග්මුඃ කෘෂ්ණ විශ්ලේෂ විහ්වලාඃ ।
ව්යසවාඃ ශේරතේ යත්ර ජ්ඤාතයඃ ඝ්නංතඃ ආනනම් ॥ 17॥

දේවකී රෝහිණී ච ඒව වසුදේවඃ තථා සුතෞ ।
කෘෂ්ණ රාම අවපශ්යංතඃ ශෝක ආර්තාඃ විජහුඃ ස්මෘතිම් ॥ 18॥

ප්රාණාන් ච විජහුඃ තත්ර භගවත් විරහ ආතුරාඃ ।
උපගුහ්ය පතීන් තාත චිතාං ආරුරුහුඃ ස්ත්රියඃ ॥ 19॥

රාමපත්න්යඃ ච තත් දේහං උපගුහ්ය අග්නිං ආවිශන් ।
වසුදේවපත්න්යඃ තත් ගාත්රං ප්රද්යුම්න ආදීන් හරේඃ ස්නුෂාඃ ।
කෘෂ්ණපත්න්යඃ ආවිශන් අග්නිං රුක්මිණි ආද්යාඃ තදාත්මිකාඃ ॥ 20॥

අර්ජුනඃ ප්රේයසඃ සඛ්යුඃ කෘෂ්ණස්ය විරහ ආතුරඃ ।
ආත්මානං සාංත්වයාමාස කෘෂ්ණගීතෛඃ සදුක්තිභිඃ ॥ 21॥

බංධූනාං නෂ්ටගෝත්රාණාං අර්ජුනඃ සාංපරායිකම් ।
හතානාං කාරයාමාස යථාවත් අනුපූර්වශඃ ॥ 22॥

ද්වාරකාං හරිණා ත්යක්තා සමුද්රඃ අප්ලාවයත් ක්ෂණාත් ।
වර්ජයිත්වා මහාරාජ ශ්රීමත් භගවත් ආලයම් ॥ 23॥

නිත්යං සංනිහිතඃ තත්ර භගවාන් මධුසූදනඃ ।
ස්මෘත්යා අශේෂා අශුභහරං සර්ව මංගලං අමංගලම් ॥ 24॥

ස්ත්රී බාල වෘද්ධාන් ආදාය හතශේෂාන් ධනංජයඃ ।
ඉංද්රප්රස්ථං සමාවේශ්ය වජ්ර තත්ර අභ්යෂේචයත් ॥ 25॥

ශ්රුත්වා සුහෘත් වධං රාජන් අර්ජුනාත් තේ පිතාමහාඃ ।
ත්වාං තු වංශධරං කෘත්වා ජග්මුඃ සර්වේ මහාපථම් ॥ 26॥

යඃ ඒතත් දේවදේවස්ය විෂ්ණෝඃ කර්මාණි ජන්ම ච ।
කීර්තයේත් ශ්රද්ධයා මර්ත්යඃ සර්වපාපෛඃ ප්රමුච්යතේ ॥ 27॥

ඉත්ථං හරේඃ භගවතඃ රුචිර අවතාර
වීර්යාණි බාලචරිතානි ච ශංතමානි ।
අන්යත්ර ච ඉහ ච ශ්රුතානි ගෘණන් මනුෂ්යඃ
භක්තිං පරාං පරමහංසගතෞ ලභේත ॥ 28॥

ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ මෞසලෝපාඛ්යානං නාම
ඒකත්රිංශෝऽධ්යායඃ ॥ 31॥

॥ ඉති උද්ධවගීතා නාම ඒකාදශස්කංධඃ සමාප්තඃ ॥