(ශ්රීදේවීභාගවතං, ද්වාදශ ස්කංධං, දශමෝऽධ්යායඃ, , මණිද්වීප වර්ණන – 1)
ව්යාස උවාච –
බ්රහ්මලෝකාදූර්ධ්වභාගේ සර්වලෝකෝऽස්ති යඃ ශ්රුතඃ ।
මණිද්වීපඃ ස ඒවාස්ති යත්ර දේවී විරාජතේ ॥ 1 ॥
සර්වස්මාදධිකෝ යස්මාත්සර්වලෝකස්තතඃ ස්මෘතඃ ।
පුරා පරාංබයෛවායං කල්පිතෝ මනසේච්ඡයා ॥ 2 ॥
සර්වාදෞ නිජවාසාර්ථං ප්රකෘත්යා මූලභූතයා ।
කෛලාසාදධිකෝ ලෝකෝ වෛකුංඨාදපි චෝත්තමඃ ॥ 3 ॥
ගෝලෝකාදපි සර්වස්මාත්සර්වලෝකෝऽධිකඃ ස්මෘතඃ ।
නෛතත්සමං ත්රිලෝක්යාං තු සුංදරං විද්යතේ ක්වචිත් ॥ 4 ॥
ඡත්රීභූතං ත්රිජගතෝ භවසංතාපනාශකම් ।
ඡායාභූතං තදේවාස්ති බ්රහ්මාංඩානාං තු සත්තම ॥ 5 ॥
බහුයෝජනවිස්තීර්ණෝ ගංභීරස්තාවදේව හි ।
මණිද්වීපස්ය පරිතෝ වර්තතේ තු සුධෝදධිඃ ॥ 6 ॥
මරුත්සංඝට්ටනෝත්කීර්ණතරංග ශතසංකුලඃ ।
රත්නාච්ඡවාලුකායුක්තෝ ඣෂශංඛසමාකුලඃ ॥ 7 ॥
වීචිසංඝර්ෂසංජාතලහරීකණශීතලඃ ।
නානාධ්වජසමායුක්තා නානාපෝතගතාගතෛඃ ॥ 8 ॥
විරාජමානඃ පරිතස්තීරරත්නද්රුමෝ මහාන් ।
තදුත්තරමයෝධාතුනිර්මිතෝ ගගනේ තතඃ ॥ 9 ॥
සප්තයෝජනවිස්තීර්ණඃ ප්රාකාරෝ වර්තතේ මහාන් ।
නානාශස්ත්රප්රහරණා නානායුද්ධවිශාරදාඃ ॥ 10 ॥
රක්ෂකා නිවසංත්යත්ර මෝදමානාඃ සමංතතඃ ।
චතුර්ද්වාරසමායුක්තෝ ද්වාරපාලශතාන්විතඃ ॥ 11 ॥
නානාගණෛඃ පරිවෘතෝ දේවීභක්තියුතෛර්නෘප ।
දර්ශනාර්ථං සමායාංති යේ දේවා ජගදීශිතුඃ ॥ 12 ॥
තේෂාං ගණා වසංත්යත්ර වාහනානි ච තත්ර හි ।
විමානශතසංඝර්ෂඝංටාස්වනසමාකුලඃ ॥ 13 ॥
හයහේෂාඛුරාඝාතබධිරීකෘතදිංමුඛඃ ।
ගණෛඃ කිලකිලාරාවෛර්වේත්රහස්තෛශ්ච තාඩිතාඃ ॥ 14 ॥
සේවකා දේවසංගානාං භ්රාජංතේ තත්ර භූමිප ।
තස්මිංකෝලාහලේ රාජන්නශබ්දඃ කේනචිත්ක්වචිත් ॥ 15 ॥
කස්යචිච්ඡ්රූයතේऽත්යංතං නානාධ්වනිසමාකුලේ ।
පදේ පදේ මිෂ්ටවාරිපරිපූර්ණසරාන්සි ච ॥ 16 ॥
වාටිකා විවිධා රාජන් රත්නද්රුමවිරාජිතාඃ ।
තදුත්තරං මහාසාරධාතුනිර්මිතමංඩලඃ ॥ 17 ॥
සාලෝऽපරෝ මහානස්ති ගගනස්පර්ශි යච්ඡිරඃ ।
තේජසා ස්යාච්ඡතගුණඃ පූර්වසාලාදයං පරඃ ॥ 18 ॥
ගෝපුරද්වාරසහිතෝ බහුවෘක්ෂසමන්විතඃ ।
යා වෘක්ෂජාතයඃ සංති සර්වාස්තාස්තත්ර සංති ච ॥ 19 ॥
නිරංතරං පුෂ්පයුතාඃ සදා ඵලසමන්විතාඃ ।
නවපල්ලවසංයුක්තාඃ පරසෞරභසංකුලාඃ ॥ 20 ॥
පනසා බකුලා ලෝධ්රාඃ කර්ණිකාරාශ්ච ශිංශපාඃ ।
දේවදාරුකාංචනාරා ආම්රාශ්චෛව සුමේරවඃ ॥ 21 ॥
ලිකුචා හිංගුලාශ්චෛලා ලවංගාඃ කට්ඵලාස්තථා ।
පාටලා මුචුකුංදාශ්ච ඵලින්යෝ ජඝනේඵලාඃ ॥ 22 ॥
තාලාස්තමාලාඃ සාලාශ්ච කංකෝලා නාගභද්රකාඃ ।
පුන්නාගාඃ පීලවඃ සාල්වකා වෛ කර්පූරශාඛිනඃ ॥ 23 ॥
අශ්වකර්ණා හස්තිකර්ණාස්තාලපර්ණාශ්ච දාඩිමාඃ ।
ගණිකා බංධුජීවාශ්ච ජංබීරාශ්ච කුරංඩකාඃ ॥ 24 ॥
චාංපේයා බංධුජීවාශ්ච තථා වෛ කනකද්රුමාඃ ।
කාලාගුරුද්රුමාශ්චෛව තථා චංදනපාදපාඃ ॥ 25 ॥
ඛර්ජූරා යූථිකාස්තාලපර්ණ්යශ්චෛව තථේක්ෂවඃ ।
ක්ෂීරවෘක්ෂාශ්ච ඛදිරාශ්චිංචාභල්ලාතකාස්තථා ॥ 26 ॥
රුචකාඃ කුටජා වෘක්ෂා බිල්වවෘක්ෂාස්තථෛව ච ।
තුලසීනාං වනාන්යේවං මල්ලිකානාං තථෛව ච ॥ 27 ॥
ඉත්යාදිතරුජාතීනාං වනාන්යුපවනානි ච ।
නානාවාපීශතෛර්යුක්තාන්යේවං සංති ධරාධිප ॥ 28 ॥
කෝකිලාරාවසංයුක්තා ගුන්ජද්භ්රමරභූෂිතාඃ ।
නිර්යාසස්රාවිණඃ සර්වේ ස්නිග්ධච්ඡායාස්තරූත්තමාඃ ॥ 29 ॥
නානාඍතුභවා වෘක්ෂා නානාපක්ෂිසමාකුලාඃ ।
නානාරසස්රාවිණීභිර්නදීභිරතිශෝභිතාඃ ॥ 30 ॥
පාරාවතශුකව්රාතසාරිකාපක්ෂමාරුතෛඃ ।
හංසපක්ෂසමුද්භූත වාතව්රාතෛශ්චලද්ද්රුමම් ॥ 31 ॥
සුගංධග්රාහිපවනපූරිතං තද්වනෝත්තමම් ।
සහිතං හරිණීයූථෛර්ධාවමානෛරිතස්තතඃ ॥ 32 ॥
නෘත්යද්බර්හිකදංබස්ය කේකාරාවෛඃ සුඛප්රදෛඃ ।
නාදිතං තද්වනං දිව්යං මධුස්රාවි සමංතතඃ ॥ 33 ॥
කාංස්යසාලාදුත්තරේ තු තාම්රසාලඃ ප්රකීර්තිතඃ ।
චතුරස්රසමාකාර උන්නත්යා සප්තයෝජනඃ ॥ 34 ॥
ද්වයෝස්තු සාලයෝර්මධ්යේ සංප්රෝක්තා කල්පවාටිකා ।
යේෂාං තරූණාං පුෂ්පාණි කාංචනාභානි භූමිප ॥ 35 ॥
පත්රාණි කාංචනාභානි රත්නබීජඵලානි ච ।
දශයෝජනගංධෝ හි ප්රසර්පති සමංතතඃ ॥ 36 ॥
තද්වනං රක්ෂිතං රාජන්වසංතේනර්තුනානිශම් ।
පුෂ්පසිංහාසනාසීනඃ පුෂ්පච්ඡත්රවිරාජිතඃ ॥ 37 ॥
පුෂ්පභූෂාභූෂිතශ්ච පුෂ්පාසවවිඝූර්ණිතඃ ।
මධුශ්රීර්මාධවශ්රීශ්ච ද්වේ භාර්යේ තස්ය සම්මතේ ॥ 38 ॥
ක්රීඩතඃ ස්මේරවදනේ සුමස්තබකකංදුකෛඃ ।
අතීව රම්යං විපිනං මධුස්රාවි සමංතතඃ ॥ 39 ॥
දශයෝජනපර්යංතං කුසුමාමෝදවායුනා ।
පූරිතං දිව්යගංධර්වෛඃ සාංගනෛර්ගානලෝලුපෛඃ ॥ 40 ॥
ශෝභිතං තද්වනං දිව්යං මත්තකෝකිලනාදිතම් ।
වසංතලක්ෂ්මීසංයුක්තං කාමිකාමප්රවර්ධනම් ॥ 41 ॥
තාම්රසාලාදුත්තරත්ර සීසසාලඃ ප්රකීර්තිතඃ ।
සමුච්ඡ්රායඃ ස්මෘතෝऽප්යස්ය සප්තයෝජනසංඛ්යයා ॥ 42 ॥
සංතානවාටිකාමධ්යේ සාලයෝස්තු ද්වයෝර්නෘප ।
දශයෝජනගංධස්තු ප්රසූනානාං සමංතතඃ ॥ 43 ॥
හිරණ්යාභානි කුසුමාන්යුත්ඵුල්ලානි නිරංතරම් ।
අමෘතද්රවසංයුක්තඵලානි මධුරාණි ච ॥ 44 ॥
ග්රීෂ්මර්තුර්නායකස්තස්යා වාටිකායා නෘපෝත්තම ।
ශුක්රශ්රීශ්ච ශුචිශ්රීශ්ච ද්වේ භාර්යේ තස්ය සම්මතේ ॥ 45 ॥
සංතාපත්රස්තලෝකාස්තු වෘක්ෂමූලේෂු සංස්ථිතාඃ ।
නානාසිද්ධෛඃ පරිවෘතෝ නානාදේවෛඃ සමන්විතඃ ॥ 46 ॥
විලාසිනීනාං බෘංදෛස්තු චංදනද්රවපංකිලෛඃ ।
පුෂ්පමාලාභූෂිතෛස්තු තාලවෘංතකරාංබුජෛඃ ॥ 47 ॥
[පාඨභේදඃ- ප්රාකාරඃ]
ප්රකාරඃ ශෝභිතෝ ඒජච්ඡීතලාංබුනිෂේවිභිඃ ।
සීසසාලාදුත්තරත්රාප්යාරකූටමයඃ ශුභඃ ॥ 48 ॥
ප්රාකාරෝ වර්තතේ රාජන්මුනියෝජනදෛර්ඝ්යවාන් ।
හරිචංදනවෘක්ෂාණාං වාටී මධ්යේ තයෝඃ ස්මෘතා ॥ 49 ॥
සාලයෝරධිනාථස්තු වර්ෂර්තුර්මේඝවාහනඃ ।
විද්යුත්පිංගලනේත්රශ්ච ජීමූතකවචඃ ස්මෘතඃ ॥ 50 ॥
වජ්රනිර්ඝෝෂමුඛරශ්චේංද්රධන්වා සමංතතඃ ।
සහස්රශෝ වාරිධාරා මුංචන්නාස්තේ ගණාවෘතඃ ॥ 51 ॥
නභඃ ශ්රීශ්ච නභස්යශ්රීඃ ස්වරස්යා රස්යමාලිනී ।
අංබා දුලා නිරත්නිශ්චාභ්රමංතී මේඝයංතිකා ॥ 52 ॥
වර්ෂයංතී චිබුණිකා වාරිධාරා ච සම්මතාඃ ।
වර්ෂර්තෝර්ද්වාදශ ප්රෝක්තාඃ ශක්තයෝ මදවිහ්වලාඃ ॥ 53 ॥
නවපල්ලවවෘක්ෂාශ්ච නවීනලතිකාන්විතාඃ ।
හරිතානි තෘණාන්යේව වේෂ්ටිතා යෛර්ධරාऽඛිලා ॥ 54 ॥
නදීනදප්රවාහාශ්ච ප්රවහංති ච වේගතඃ ।
සරාංසි කලුෂාංබූනි රාගිචිත්තසමානි ච ॥ 55 ॥
වසංති දේවාඃ සිද්ධාශ්ච යේ දේවීකර්මකාරිණඃ ।
වාපීකූපතඩාගාශ්ච යේ දේව්යර්ථං සමර්පිතාඃ ॥ 56 ॥
තේ ගණා නිවසංත්යත්ර සවිලාසාශ්ච සාංගනාඃ ।
ආරකූටමයාදග්රේ සප්තයෝජනදෛර්ඝ්යවාන් ॥ 57 ॥
පංචලෝහාත්මකඃ සාලෝ මධ්යේ මංදාරවාටිකා ।
නානාපුෂ්පලතාකීර්ණා නානාපල්ලවශෝභිතා ॥ 58 ॥
අධිෂ්ඨාතාऽත්ර සංප්රෝක්තඃ ශරදෘතුරනාමයඃ ।
ඉෂලක්ෂ්මීරූර්ජලක්ෂ්මීර්ද්වේ භාර්යේ තස්ය සම්මතේ ॥ 59 ॥
නානාසිද්ධා වසංත්යත්ර සාංගනාඃ සපරිච්ඡදාඃ ।
පංචලෝහමයාදග්රේ සප්තයෝජනදෛර්ඝ්යවාන් ॥ 60 ॥
දීප්යමානෝ මහාශෘංගෛර්වර්තතේ රෞප්යසාලකඃ ।
පාරිජාතාටවීමධ්යේ ප්රසූනස්තබකාන්විතා ॥ 61 ॥
දශයෝජනගංධීනි කුසුමානි සමංතතඃ ।
මෝදයංති ගණාන්සර්වාන්යේ දේවීකර්මකාරිණඃ ॥ 62 ॥
තත්රාධිනාථඃ සංප්රෝක්තෝ හේමංතර්තුර්මහෝජ්ජ්වලඃ ।
සගණඃ සායුධඃ සර්වාන් රාගිණෝ රංජයන්නපඃ ॥ 63 ॥
සහශ්රීශ්ච සහස්යශ්රීර්ද්වේ භාර්යේ තස්ය සම්මතේ ।
වසංති තත්ර සිද්ධාශ්ච යේ දේවීව්රතකාරිණඃ ॥ 64 ॥
රෞප්යසාලමයාදග්රේ සප්තයෝජනදෛර්ඝ්යවාන් ।
සෞවර්ණසාලඃ සංප්රෝක්තස්තප්තහාටකකල්පිතඃ ॥ 65 ॥
මධ්යේ කදංබවාටී තු පුෂ්පපල්ලවශෝභිතා ।
කදංබමදිරාධාරාඃ ප්රවර්තංතේ සහස්රශඃ ॥ 66 ॥
යාභිර්නිපීතපීතාභිර්නිජානංදෝऽනුභූයතේ ।
තත්රාධිනාථඃ සංප්රෝක්තඃ ශෛශිරර්තුර්මහෝදයඃ ॥ 67 ॥
තපඃශ්රීශ්ච තපස්යශ්රීර්ද්වේ භාර්යේ තස්ය සම්මතේ ।
මෝදමානඃ සහෛතාභ්යාං වර්තතේ ශිශිරාකෘතිඃ ॥ 68 ॥
නානාවිලාසසංයුක්තෝ නානාගණසමාවෘතඃ ।
නිවසංති මහාසිද්ධා යේ දේවීදානකාරිණඃ ॥ 69 ॥
නානාභෝගසමුත්පන්නමහානංදසමන්විතාඃ ।
සාංගනාඃ පරිවාරෛස්තු සංඝශඃ පරිවාරිතාඃ ॥ 70 ॥
ස්වර්ණසාලමයාදග්රේ මුනියෝජනදෛර්ඝ්යවාන් ।
පුෂ්පරාගමයඃ සාලඃ කුංකුමාරුණවිග්රහඃ ॥ 71 ॥
පුෂ්පරාගමයී භූමිර්වනාන්යුපවනානි ච ।
රත්නවෘක්ෂාලවාලාශ්ච පුෂ්පරාගමයාඃ ස්මෘතාඃ ॥ 72 ॥
ප්රාකාරෝ යස්ය රත්නස්ය තද්රත්නරචිතා ද්රුමාඃ ।
වනභූඃ පක්ෂිනශ්චෛව රත්නවර්ණජලානි ච ॥ 73 ॥
මංඩපා මංඩපස්තංභාඃ සරාන්සි කමලානි ච ।
ප්රාකාරේ තත්ර යද්යත්ස්යාත්තත්සර්වං තත්සමං භවේත් ॥ 74 ॥
පරිභාෂේයමුද්දිෂ්ටා රත්නසාලාදිෂු ප්රභෝ ।
තේජසා ස්යාල්ලක්ෂගුණඃ පූර්වසාලාත්පරෝ නෘප ॥ 75 ॥
දික්පාලා නිවසංත්යත්ර ප්රතිබ්රහ්මාන්ඩවර්තිනාම් ।
දික්පාලානාං සමෂ්ට්යාත්මරූපාඃ ස්ඵූර්ජද්වරායුධාඃ ॥ 76 ॥
පූර්වාශායාං සමුත්තුංගශෘංගා පූරමරාවතී ।
නානෝපවනසංයුක්තා මහේංද්රස්තත්ර රාජතේ ॥ 77 ॥
ස්වර්ගශෝභා ච යා ස්වර්ගේ යාවතී ස්යාත්තතෝऽධිකා ।
සමෂ්ටිශතනේත්රස්ය සහස්රගුණතඃ ස්මෘතා ॥ 78 ॥
ඓරාවතසමාරූඪෝ වජ්රහස්තඃ ප්රතාපවාන් ।
දේවසේනාපරිවෘතෝ රාජතේऽත්ර ශතක්රතුඃ ॥ 79 ॥
දේවාංගනාගණයුතා ශචී තත්ර විරාජතේ ।
වහ්නිකෝණේ වහ්නිපුරී වහ්නිපූඃ සදෘශී නෘප ॥ 80 ॥
ස්වාහාස්වධාසමායුක්තෝ වහ්නිස්තත්ර විරාජතේ ।
නිජවාහනභූෂාඪ්යෝ නිජදේවගණෛර්වෘතඃ ॥ 81 ॥
යාම්යාශායාං යමපුරී තත්ර දංඩධරෝ මහාන් ।
ස්වභටෛර්වේෂ්ටිතෝ රාජන් චිත්රගුප්තපුරෝගමෛඃ ॥ 82 ॥
නිජශක්තියුතෝ භාස්වත්තනයෝऽස්ති යමෝ මහාන් ।
නෛරෘත්යාං දිශි රාක්ෂස්යාං රාක්ෂසෛඃ පරිවාරිතඃ ॥ 83 ॥
ඛඩ්ගධාරී ස්ඵුරන්නාස්තේ නිරෘතිර්නිජශක්තියුක් ।
වාරුණ්යාං වරුණෝ රාජා පාශධාරී ප්රතාපවාන් ॥ 84 ॥
මහාඣශසමාරූඪෝ වාරුණීමධුවිහ්වලඃ ।
නිජශක්තිසමායුක්තෝ නිජයාදෝගණාන්විතඃ ॥ 85 ॥
සමාස්තේ වාරුණේ ලෝකේ වරුණානීරතාකුලඃ ।
වායුකෝණේ වායුලෝකෝ වායුස්තත්රාධිතිෂ්ඨති ॥ 86 ॥
වායුසාධනසංසිද්ධයෝගිභිඃ පරිවාරිතඃ ।
ධ්වජහස්තෝ විශාලාක්ෂෝ මෘගවාහනසංස්ථිතඃ ॥ 87 ॥
මරුද්ගණෛඃ පරිවෘතෝ නිජශක්තිසමන්විතඃ ।
උත්තරස්යාං දිශි මහාන්යක්ෂලෝකෝऽස්ති භූමිප ॥ 88 ॥
යක්ෂාධිරාජස්තත්රාऽऽස්තේ වෘද්ධිඍද්ධ්යාදිශක්තිභිඃ ।
නවභිර්නිධිභිර්යුක්තස්තුංදිලෝ ධනනායකඃ ॥ 89 ॥
මණිභද්රඃ පූර්ණභද්රෝ මණිමාන්මණිකංධරඃ ।
මණිභූෂෝ මණිස්රග්වී මණිකාර්මුකධාරකඃ ॥ 90 ॥
ඉත්යාදියක්ෂසේනානීසහිතෝ නිජශක්තියුක් ।
ඊශානකෝණේ සංප්රෝක්තෝ රුද්රලෝකෝ මහත්තරඃ ॥ 91 ॥
අනර්ඝ්යරත්නඛචිතෝ යත්ර රුද්රෝऽධිදෛවතම් ।
මන්යුමාංදීප්තනයනෝ බද්ධපෘෂ්ඨමහේෂුධිඃ ॥ 92 ॥
ස්ඵූර්ජද්ධනුර්වාමහස්තෝऽධිජ්යධන්වභිරාවෘතඃ ।
ස්වසමානෛරසංඛ්යාතරුද්රෛඃ ශූලවරායුධෛඃ ॥ 93 ॥
විකෘතාස්යෛඃ කරාලාස්යෛර්වමද්වහ්නිභිරාස්යතඃ ।
දශහස්තෛඃ ශතකරෛඃ සහස්රභුජසංයුතෛඃ ॥ 94 ॥
දශපාදෛර්දශග්රීවෛස්ත්රිනේත්රෛරුග්රමූර්තිභිඃ ।
අංතරික්ෂචරා යේ ච යේ ච භූමිචරාඃ ස්මෘතාඃ ॥ 95 ॥
රුද්රාධ්යායේ ස්මෘතා රුද්රාස්තෛඃ සර්වෛශ්ච සමාවෘතඃ ।
රුද්රාණීකෝටිසහිතෝ භද්රකාල්යාදිමාතෘභිඃ ॥ 96 ॥
නානාශක්තිසමාවිෂ්ටඩාමර්යාදිගණාවෘතඃ ।
වීරභද්රාදිසහිතෝ රුද්රෝ රාජන්විරාජතේ ॥ 97 ॥
මුංඩමාලාධරෝ නාගවලයෝ නාගකංධරඃ ।
ව්යාඝ්රචර්මපරීධානෝ ගජචර්මෝත්තරීයකඃ ॥ 98 ॥
චිතාභස්මාංගලිප්තාංගඃ ප්රමථාදිගණාවෘතඃ ।
නිනදඩ්ඩමරුධ්වානෛර්බධිරීකෘතදිංමුඛඃ ॥ 99 ॥
අට්ටහාසාස්ඵෝටශබ්දෛඃ සංත්රාසිතනභස්තලඃ ।
භූතසංඝසමාවිෂ්ටෝ භූතාවාසෝ මහේශ්වරඃ ॥ 100 ॥
ඊශානදික්පතිඃ සෝऽයං නාම්නා චේශාන ඒව ච ॥ 101 ॥
ඉති ශ්රීදේවීභාගවතේ මහාපුරාණේ ද්වාදශස්කංධේ මණිද්වීපවර්ණනං නාම දශමෝऽධ්යායඃ ॥