(શ્રીદેવીભાગવતં, દ્વાદશ સ્કંધં, દ્વાદશોઽધ્યાયઃ, મણિદ્વીપ વર્ણન – 3)
વ્યાસ ઉવાચ ।
તદેવ દેવીસદનં મધ્યભાગે વિરાજતે ।
સહસ્ર સ્તંભસંયુક્તાશ્ચત્વારસ્તેષુ મંડપાઃ ॥ 1 ॥
શૃંગારમંડપશ્ચૈકો મુક્તિમંડપ એવ ચ ।
જ્ઞાનમંડપ સંજ્ઞસ્તુ તૃતીયઃ પરિકીર્તિતઃ ॥ 2 ॥
એકાંતમંડપશ્ચૈવ ચતુર્થઃ પરિકીર્તિતઃ ।
નાના વિતાનસંયુક્તા નાના ધૂપૈસ્તુ ધૂપિતાઃ ॥ 3 ॥
કોટિસૂર્યસમાઃ કાંત્યા ભ્રાંજંતે મંડપાઃ શુભાઃ ।
તન્મંડપાનાં પરિતઃ કાશ્મીરવનિકા સ્મૃતા ॥ 4 ॥
મલ્લિકાકુંદવનિકા યત્ર પુષ્કલકાઃ સ્થિતાઃ ।
અસંખ્યાતા મૃગમદૈઃ પૂરિતાસ્તત્સ્રવા નૃપ ॥ 5 ॥
મહાપદ્માટવી તદ્વદ્રત્નસોપાનનિર્મિતા ।
સુધારસેનસંપૂર્ણા ગુંજન્મત્તમધુવ્રતા ॥ 6 ॥
હંસકારંડવાકીર્ણા ગંધપૂરિત દિક્તટા ।
વનિકાનાં સુગંધૈસ્તુ મણિદ્વીપં સુવાસિતમ્ ॥ 7 ॥
શૃંગારમંડપે દેવ્યો ગાયંતિ વિવિધૈઃ સ્વરૈઃ ।
સભાસદો દેવવશા મધ્યે શ્રીજગદંબિકા ॥ 8 ॥
મુક્તિમંડપમધ્યે તુ મોચયત્યનિશં શિવા ।
જ્ઞાનોપદેશં કુરુતે તૃતીયે નૃપ મંડપે ॥ 9 ॥
ચતુર્થમંડપે ચૈવ જગદ્રક્ષા વિચિંતનમ્ ।
મંત્રિણી સહિતા નિત્યં કરોતિ જગદંબિકા ॥ 10 ॥
ચિંતામણિગૃહે રાજંછક્તિ તત્ત્વાત્મકૈઃ પરૈઃ ।
સોપાનૈર્દશભિર્યુક્તો મંચકોપ્યધિરાજતે ॥ 11 ॥
બ્રહ્મા વિષ્ણુશ્ચ રુદ્રશ્ચ ઈશ્વરશ્ચ સદાશિવઃ ।
એતે મંચખુરાઃ પ્રોક્તાઃ ફલકસ્તુ સદાશિવઃ ॥ 12 ॥
તસ્યોપરિ મહાદેવો ભુવનેશો વિરાજતે ।
યા દેવી નિજલીલાર્થં દ્વિધાભૂતા બભૂવહ ॥ 13 ॥
સૃષ્ટ્યાદૌ તુ સ એવાયં તદર્ધાંગો મહેશ્વરઃ ।
કંદર્પ દર્પનાશોદ્યત્કોટિ કંદર્પસુંદરઃ ॥ 14 ॥
પંચવક્ત્રસ્ત્રિનેત્રશ્ચ મણિભૂષણ ભૂષિતઃ ।
હરિણાભીતિપરશૂન્વરં ચ નિજબાહુભિઃ ॥ 15 ॥
દધાનઃ ષોડશાબ્દોઽસૌ દેવઃ સર્વેશ્વરો મહાન્ ।
કોટિસૂર્ય પ્રતીકાશશ્ચંદ્રકોટિ સુશીતલઃ ॥ 16 ॥
શુદ્ધસ્ફટિક સંકાશસ્ત્રિનેત્રઃ શીતલ દ્યુતિઃ ।
વામાંકે સન્નિષણ્ણાઽસ્ય દેવી શ્રીભુવનેશ્વરી ॥ 17 ॥
નવરત્નગણાકીર્ણ કાંચીદામ વિરાજિતા ।
તપ્તકાંચનસન્નદ્ધ વૈદૂર્યાંગદભૂષણા ॥ 18 ॥
કનચ્છ્રીચક્રતાટંક વિટંક વદનાંબુજા ।
લલાટકાંતિ વિભવ વિજિતાર્ધસુધાકરા ॥ 19 ॥
બિંબકાંતિ તિરસ્કારિરદચ્છદ વિરાજિતા ।
લસત્કુંકુમકસ્તૂરીતિલકોદ્ભાસિતાનના ॥ 20 ॥
દિવ્ય ચૂડામણિ સ્ફાર ચંચચ્ચંદ્રકસૂર્યકા ।
ઉદ્યત્કવિસમસ્વચ્છ નાસાભરણ ભાસુરા ॥ 21 ॥
ચિંતાકલંબિતસ્વચ્છ મુક્તાગુચ્છ વિરાજિતા ।
પાટીર પંક કર્પૂર કુંકુમાલંકૃત સ્તની ॥ 22 ॥
વિચિત્ર વિવિધા કલ્પા કંબુસંકાશ કંધરા ।
દાડિમીફલબીજાભ દંતપંક્તિ વિરાજિતા ॥ 23 ॥
અનર્ઘ્ય રત્નઘટિત મુકુટાંચિત મસ્તકા ।
મત્તાલિમાલાવિલસદલકાઢ્ય મુખાંબુજા ॥ 24 ॥
કળંકકાર્શ્યનિર્મુક્ત શરચ્ચંદ્રનિભાનના ।
જાહ્નવીસલિલાવર્ત શોભિનાભિવિભૂષિતા ॥ 25 ॥
માણિક્ય શકલાબદ્ધ મુદ્રિકાંગુળિભૂષિતા ।
પુંડરીકદલાકાર નયનત્રયસુંદરી ॥ 26 ॥
કલ્પિતાચ્છ મહારાગ પદ્મરાગોજ્જ્વલપ્રભા ।
રત્નકિંકિણિકાયુક્ત રત્નકંકણશોભિતા ॥ 27 ॥
મણિમુક્તાસરાપાર લસત્પદકસંતતિઃ ।
રત્નાંગુળિપ્રવિતત પ્રભાજાલલસત્કરા ॥ 28 ॥
કંચુકીગુંફિતાપાર નાના રત્નતતિદ્યુતિઃ ।
મલ્લિકામોદિ ધમ્મિલ્લ મલ્લિકાલિસરાવૃતા ॥ 29 ॥
સુવૃત્તનિબિડોત્તુંગ કુચભારાલસા શિવા ।
વરપાશાંકુશાભીતિ લસદ્બાહુ ચતુષ્ટયા ॥ 30 ॥
સર્વશૃંગારવેષાઢ્યા સુકુમારાંગવલ્લરી ।
સૌંદર્યધારાસર્વસ્વા નિર્વ્યાજકરુણામયી ॥ 31 ॥
નિજસંલાપમાધુર્ય વિનિર્ભર્ત્સિતકચ્છપી ।
કોટિકોટિરવીંદૂનાં કાંતિં યા બિભ્રતી પરા ॥ 32 ॥
નાના સખીભિર્દાસીભિસ્તથા દેવાંગનાદિભિઃ ।
સર્વાભિર્દેવતાભિસ્તુ સમંતાત્પરિવેષ્ટિતા ॥ 33 ॥
ઇચ્છાશક્ત્યા જ્ઞાનશક્ત્યા ક્રિયાશક્ત્યા સમન્વિતા ।
લજ્જા તુષ્ટિસ્તથા પુષ્ટિઃ કીર્તિઃ કાંતિઃ ક્ષમા દયા ॥ 34 ॥
બુદ્ધિર્મેધાસ્મૃતિર્લક્ષ્મીર્મૂર્તિમત્યોંગનાઃ સ્મૃતાઃ ।
જયા ચ વિજયા ચૈવાપ્યજિતા ચાપરાજિતા ॥ 35 ॥
નિત્યા વિલાસિની દોગ્ધ્રી ત્વઘોરા મંગળા નવા ।
પીઠશક્તય એતાસ્તુ સેવંતે યાં પરાંબિકામ્ ॥ 36 ॥
યસ્યાસ્તુ પાર્શ્વભાગેસ્તોનિધીતૌ શંખપદ્મકૌ ।
નવરત્ન વહાનદ્યસ્તથા વૈ કાંચનસ્રવાઃ ॥ 37 ॥
સપ્તધાતુવહાનદ્યો નિધિભ્યાં તુ વિનિર્ગતાઃ ।
સુધાસિંધ્વંતગામિન્યસ્તાઃ સર્વા નૃપસત્તમ ॥ 38 ॥
સા દેવી ભુવનેશાની તદ્વામાંકે વિરાજતે ।
સર્વેશ ત્વં મહેશસ્ય યત્સંગા દેવ નાન્યથા ॥ 39 ॥
ચિંતામણિ ગૃહસ્યાઽસ્ય પ્રમાણં શૃણુ ભૂમિપ ।
સહસ્રયોજનાયામં મહાંતસ્તત્પ્રચક્ષતે ॥ 40 ॥
તદુત્તરે મહાશાલાઃ પૂર્વસ્માદ્ દ્વિગુણાઃ સ્મૃતાઃ ।
અંતરિક્ષગતં ત્વેતન્નિરાધારં વિરાજતે ॥ 41 ॥
સંકોચશ્ચ વિકાશશ્ચ જાયતેઽસ્ય નિરંતરમ્ ।
પટવત્કાર્યવશતઃ પ્રળયે સર્જને તથા ॥ 42 ॥
શાલાનાં ચૈવ સર્વેષાં સર્વકાંતિપરાવધિ ।
ચિંતામણિગૃહં પ્રોક્તં યત્ર દેવી મહોમયી ॥ 43 ॥
યેયે ઉપાસકાઃ સંતિ પ્રતિબ્રહ્માંડવર્તિનઃ ।
દેવેષુ નાગલોકેષુ મનુષ્યેષ્વિતરેષુ ચ ॥ 44 ॥
શ્રીદેવ્યાસ્તે ચ સર્વેપિ વ્રજંત્યત્રૈવ ભૂમિપ ।
દેવીક્ષેત્રે યે ત્યજંતિ પ્રાણાંદેવ્યર્ચને રતાઃ ॥ 45 ॥
તે સર્વે યાંતિ તત્રૈવ યત્ર દેવી મહોત્સવા ।
ઘૃતકુલ્યા દુગ્ધકુલ્યા દધિકુલ્યા મધુસ્રવાઃ ॥ 46 ॥
સ્યંદંતિ સરિતઃ સર્વાસ્તથામૃતવહાઃ પરાઃ ।
દ્રાક્ષારસવહાઃ કાશ્ચિજ્જંબૂરસવહાઃ પરાઃ ॥ 47 ॥
આમ્રેક્ષુરસવાહિન્યો નદ્યસ્તાસ્તુ સહસ્રશઃ ।
મનોરથફલાવૃક્ષાવાપ્યઃ કૂપાસ્તથૈવ ચ ॥ 48 ॥
યથેષ્ટપાનફલદાન ન્યૂનં કિંચિદસ્તિ હિ ।
ન રોગપલિતં વાપિ જરા વાપિ કદાચન ॥ 49 ॥
ન ચિંતા ન ચ માત્સર્યં કામક્રોધાદિકં તથા ।
સર્વે યુવાનઃ સસ્ત્રીકાઃ સહસ્રાદિત્યવર્ચસઃ ॥ 50 ॥
ભજંતિ સતતં દેવીં તત્ર શ્રીભુવનેશ્વરીમ્ ।
કેચિત્સલોકતાપન્નાઃ કેચિત્સામીપ્યતાં ગતાઃ ॥ 51 ॥
સરૂપતાં ગતાઃ કેચિત્સાર્ષ્ટિતાં ચ પરેગતાઃ ।
યાયાસ્તુ દેવતાસ્તત્ર પ્રતિબ્રહ્માંડવર્તિનામ્ ॥ 52 ॥
સમષ્ટયઃ સ્થિતાસ્તાસ્તુ સેવંતે જગદીશ્વરીમ્ ।
સપ્તકોટિમહામંત્રા મૂર્તિમંત ઉપાસતે ॥ 53 ॥
મહાવિદ્યાશ્ચ સકલાઃ સામ્યાવસ્થાત્મિકાં શિવામ્ ।
કારણબ્રહ્મરૂપાં તાં માયા શબલવિગ્રહામ્ ॥ 54 ॥
ઇત્થં રાજન્મયા પ્રોક્તં મણિદ્વીપં મહત્તરમ્ ।
ન સૂર્યચંદ્રૌ નો વિદ્યુત્કોટયોગ્નિસ્તથૈવ ચ ॥ 55 ॥
એતસ્ય ભાસા કોટ્યંશ કોટ્યંશો નાપિ તે સમાઃ ।
ક્વચિદ્વિદ્રુમસંકાશં ક્વચિન્મરકતચ્છવિ ॥ 56 ॥
વિદ્યુદ્ભાનુસમચ્છાયં મધ્યસૂર્યસમં ક્વચિત્ ।
વિદ્યુત્કોટિમહાધારા સારકાંતિતતં ક્વચિત્ ॥ 57 ॥
ક્વચિત્સિંદૂર નીલેંદ્રં માણિક્ય સદૃશચ્છવિ ।
હીરસાર મહાગર્ભ ધગદ્ધગિત દિક્તટમ્ ॥ 58 ॥
કાંત્યા દાવાનલસમં તપ્તકાંચન સન્નિભમ્ ।
ક્વચિચ્ચંદ્રોપલોદ્ગારં સૂર્યોદ્ગારં ચ કુત્ર ચિત્ ॥ 59 ॥
રત્નશૃંગિ સમાયુક્તં રત્નપ્રાકાર ગોપુરમ્ ।
રત્નપત્રૈ રત્નફલૈર્વૃક્ષૈશ્ચ પરિમંડિતમ્ ॥ 60 ॥
નૃત્યન્મયૂરસંઘૈશ્ચ કપોતરણિતોજ્જ્વલમ્ ।
કોકિલાકાકલીલાપૈઃ શુકલાપૈશ્ચ શોભિતમ્ ॥ 61 ॥
સુરમ્ય રમણીયાંબુ લક્ષાવધિ સરોવૃતમ્ ।
તન્મધ્યભાગ વિલસદ્વિકચદ્રત્ન પંકજૈઃ ॥ 62 ॥
સુગંધિભિઃ સમંતાત્તુ વાસિતં શતયોજનમ્ ।
મંદમારુત સંભિન્ન ચલદ્દ્રુમ સમાકુલમ્ ॥ 63 ॥
ચિંતામણિ સમૂહાનાં જ્યોતિષા વિતતાંબરમ્ ।
રત્નપ્રભાભિરભિતો ધગદ્ધગિત દિક્તટમ્ ॥ 64 ॥
વૃક્ષવ્રાત મહાગંધવાતવ્રાત સુપૂરિતમ્ ।
ધૂપધૂપાયિતં રાજન્મણિદીપાયુતોજ્જ્વલમ્ ॥ 65 ॥
મણિજાલક સચ્છિદ્ર તરલોદરકાંતિભિઃ ।
દિઙ્મોહજનકં ચૈતદ્દર્પણોદર સંયુતમ્ ॥ 66 ॥
ઐશ્વર્યસ્ય સમગ્રસ્ય શૃંગારસ્યાખિલસ્ય ચ ।
સર્વજ્ઞતાયાઃ સર્વાયાસ્તેજસશ્ચાખિલસ્ય ચ ॥ 67 ॥
પરાક્રમસ્ય સર્વસ્ય સર્વોત્તમગુણસ્ય ચ ।
સકલા યા દયાયાશ્ચ સમાપ્તિરિહ ભૂપતે ॥ 68 ॥
રાજ્ઞ આનંદમારભ્ય બ્રહ્મલોકાંત ભૂમિષુ ।
આનંદા યે સ્થિતાઃ સર્વે તેઽત્રૈવાંતર્ભવંતિ હિ ॥ 69 ॥
ઇતિ તે વર્ણિતં રાજન્મણિદ્વીપં મહત્તરમ્ ।
મહાદેવ્યાઃ પરંસ્થાનં સર્વલોકોત્તમોત્તમમ્ ॥ 70 ॥
એતસ્ય સ્મરણાત્સદ્યઃ સર્વપાપં વિનશ્યતિ ।
પ્રાણોત્ક્રમણસંધૌ તુ સ્મૃત્વા તત્રૈવ ગચ્છતિ ॥ 71 ॥
અધ્યાય પંચકં ત્વેતત્પઠેન્નિત્યં સમાહિતઃ ।
ભૂતપ્રેતપિશાચાદિ બાધા તત્ર ભવેન્ન હિ ॥ 72 ॥
નવીન ગૃહ નિર્માણે વાસ્તુયાગે તથૈવ ચ ।
પઠિતવ્યં પ્રયત્નેન કલ્યાણં તેન જાયતે ॥ 73 ॥
ઇતિ શ્રીદેવીભાગવતે મહાપુરાણે દ્વાદશસ્કંધે દ્વાદશોધ્યાયઃ ॥