ତୈତ୍ତିରୀୟ ଅରଣ୍ୟକ – ଚତୁର୍ଥଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ଓଂ ସ॒ହ ନା॑ ଵଵତୁ । ସ॒ହ ନୌ॑ ଭୁନକ୍ତୁ । ସ॒ହ ଵୀ॒ର୍ୟଂ॑ କରଵାଵହୈ । ତେ॒ଜ॒ସ୍ଵିନା॒ ଵଧୀ॑ତମସ୍ତୁ॒ ମା ଵି॑ଦ୍ଵିଷା॒ଵହୈ᳚ ॥
ଓଂ ଶାଂତିଃ॒ ଶାଂତିଃ॒ ଶାଂତିଃ॑ ॥
ଅଂଭସ୍ୟପାରେ (4.1)
ଅଂଭ॑ସ୍ୟ ପା॒ରେ ଭୁଵ॑ନସ୍ୟ॒ ମଦ୍ଧ୍ୟେ॒ ନାକ॑ସ୍ୟ ପୃ॒ଷ୍ଠେ ମ॑ହ॒ତୋ ମହୀ॑ୟାନ୍ । ଶୁ॒କ୍ରେଣ॒ ଜ୍ୟୋତୀଗ୍ମ୍॑ଷି ସମନୁ॒ପ୍ରଵି॑ଷ୍ଟଃ ପ୍ର॒ଜାପ॑ତିଶ୍ଚରତି॒ ଗର୍ଭେ॑ ଅଂ॒ତଃ । ୟସ୍ମି॑ନ୍ନି॒ଦଗ୍ମ୍ ସଂଚ॒ ଵିଚୈତି॒ ସର୍ଵଂ॒-ୟଁସ୍ମି॑ନ୍ ଦେ॒ଵା ଅଧି॒ ଵିଶ୍ଵେ॑ ନିଷେ॒ଦୁଃ । ତଦେ॒ଵ ଭୂ॒ତଂ ତଦୁ॒ ଭଵ୍ୟ॑ମା ଇ॒ଦଂ ତଦ॒କ୍ଷରେ॑ ପର॒ମେ ଵ୍ୟୋ॑ମନ୍ନ୍ । ୟେନା॑ ଵୃ॒ତଂ ଖଂଚ॒ ଦିଵଂ॑ ମ॒ହୀଂଚ॒ ୟେନା॑ଦି॒ତ୍ୟ-ସ୍ତପ॑ତି॒ ତେଜ॑ସା॒ ଭ୍ରାଜ॑ସା ଚ । ୟମଂ॒ତଃ ସ॑ମୁ॒ଦ୍ରେ କ॒ଵୟୋ॒ ଵୟଂ॑ତି॒ ୟଦ॒କ୍ଷରେ॑ ପର॒ମେ ପ୍ର॒ଜାଃ । ୟତଃ॑ ପ୍ରସୂ॒ତା ଜ॒ଗତଃ॑ ପ୍ରସୂତୀ॒ ତୋୟେ॑ନ ଜୀ॒ଵାନ୍ ଵ୍ୟଚ॑ସର୍ଜ॒ (ଵ୍ୟସ॑ସର୍ଜ॒) ଭୂମ୍ୟା᳚ମ୍ । ୟଦୋଷ॑ଧୀଭିଃ ପୁ॒ରୁଷା᳚ନ୍ ପ॒ଶୂଗ୍ଗ୍ଶ୍ଚ॒ ଵିଵେ॑ଶ ଭୂ॒ତାନି॑ ଚରାଚ॒ରାଣି॑ । ଅତଃ॑ ପରଂ॒ ନାନ୍ୟ॒-ଦଣୀ॑ୟସହି॒ ପରା᳚ତ୍ ପରଂ॒-ୟଁନ୍ ମହ॑ତୋ ମ॒ହାଂତ᳚ମ୍ । ୟଦେ॑କ-ମ॒ଵ୍ୟକ୍ତ॒-ମନଂ॑ତରୂପଂ॒-ଵିଁଶ୍ଵଂ॑ ପୁରା॒ଣଂ ତମ॑ସଃ॒ ପର॑ସ୍ତାତ୍ ॥ 1.5 (ତୈ. ଅର. 6.1.1)
ତଦେ॒ଵର୍ତଂ ତଦୁ॑ ସ॒ତ୍ୟମା॑ହୁ॒-ସ୍ତଦେ॒ଵ ବ୍ରହ୍ମ॑ ପର॒ମଂ କ॑ଵୀ॒ନାମ୍ । ଇ॒ଷ୍ଟା॒ପୂ॒ର୍ତଂ ବ॑ହୁ॒ଧା ଜା॒ତଂ ଜାୟ॑ମାନଂ-ଵିଁ॒ଶ୍ଵଂ ବି॑ଭର୍ତି॒ ଭୁଵ॑ନସ୍ୟ॒ ନାଭିଃ॑ । ତଦେ॒ଵାଗ୍ନି-ସ୍ତଦ୍ଵା॒ୟୁ-ସ୍ତଥ୍ସୂର୍ୟ॒ସ୍ତଦୁ॑ ଚଂ॒ଦ୍ରମାଃ᳚ । ତଦେ॒ଵ ଶୁ॒କ୍ରମ॒ମୃତଂ॒ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ॒ ତଦାପଃ॒ ସ ପ୍ର॒ଜାପ॑ତିଃ । ସର୍ଵେ॑ ନିମେ॒ଷା ଜ॒ଜ୍ଞିରେ॑ ଵି॒ଦ୍ୟୁତଃ॒ ପୁରୁ॑ଷା॒ଦଧି॑ । କ॒ଲା ମୁ॑ହୂ॒ର୍ତାଃ କାଷ୍ଠା᳚ଶ୍ଚାହୋ-ରା॒ତ୍ରାଶ୍ଚ॑ ସର୍ଵ॒ଶଃ । ଅ॒ର୍ଧ॒ମା॒ସା ମାସା॑ ଋ॒ତଵଃ॑ ସଂଵଁଥ୍ସ॒ରଶ୍ଚ॑ କଲ୍ପଂତାମ୍ । ସ ଆପଃ॑ ପ୍ରଦୁ॒ଘେ ଉ॒ଭେ ଇ॒ମେ ଅଂ॒ତରି॑କ୍ଷ॒-ମଥୋ॒ ସୁଵଃ॑ । ନୈନ॑-ମୂ॒ର୍ଧ୍ଵଂ ନ ତି॒ର୍ୟଂ ଚ॒ ନ ମଦ୍ଧ୍ୟେ॒ ପରି॑ଜଗ୍ରଭତ୍ । ନ ତସ୍ୟେ॑ଶେ॒ କଶ୍ଚ॒ନ ତସ୍ୟ॑ ନାମ ମ॒ହଦ୍ୟଶଃ॑ ॥ 1.10 (ତୈ. ଅର. 6.1.2)
ନ ସ॒ଦୃଂଶେ॑ ତିଷ୍ଠତି॒ ରୂପ॑ମସ୍ୟ॒ ନ ଚକ୍ଷୁ॑ଷା ପଶ୍ୟତି॒ କଶ୍ଚ॒ନୈନ᳚ମ୍ । ହୃ॒ଦା ମ॑ନୀ॒ଷା ମନ॑ସା॒ଽଭି କ୍ଲୃ॑ପ୍ତୋ॒ ୟ ଏ॑ନଂ-ଵିଁ॒ଦୁ-ରମୃ॑ତା॒ସ୍ତେ ଭ॑ଵଂତି । ଅ॒ଦ୍ଭ୍ୟଃ ସଂଭୂ॑ତୋ ହିରଣ୍ୟଗ॒ର୍ଭ ଇତ୍ୟ॒ଷ୍ଟୌ । ଏ॒ଷ ହି ଦେ॒ଵଃ ପ୍ର॒ଦିଶୋଽନୁ॒ ସର୍ଵାଃ॒ ପୂର୍ଵୋ॑ ହି ଜା॒ତଃ ସ ଉ॒ ଗର୍ଭେ॑ ଅଂ॒ତଃ । ସ ଵି॒ଜାୟ॑ମାନଃ ସଜନି॒ଷ୍ୟମା॑ଣଃ ପ୍ର॒ତ୍ୟଂ-ମୁଖା᳚ ସ୍ତିଷ୍ଠତି ଵି॒ଶ୍ଵତୋ॑ମୁଖଃ । ଵି॒ଶ୍ଵତ॑ଶ୍ଚ-କ୍ଷୁରୁ॒ତ ଵି॒ଶ୍ଵତୋ॑ ମୁଖୋ ଵି॒ଶ୍ଵତୋ॑ ହସ୍ତ ଉ॒ତ ଵି॒ଶ୍ଵତ॑ସ୍ପାତ୍ । ସଂ ବା॒ହୁଭ୍ୟାଂ॒ ନମ॑ତି॒ ସଂ ପତ॑ତ୍ରୈ॒-ର୍ଦ୍ୟାଵା॑ ପୃଥି॒ଵୀ ଜ॒ନୟ॑ନ୍ ଦେ॒ଵ ଏକଃ॑ । ଵେ॒ନସ୍ତତ୍ ପଶ୍ୟ॒ନ୍. ଵିଶ୍ଵା॒ ଭୁଵ॑ନାନି ଵି॒ଦ୍ଵାନ୍. ୟତ୍ର॒ ଵିଶ୍ଵଂ॒ ଭଵ॒ତ୍ୟେକ॑-ନୀଳମ୍ । ୟସ୍ମି॑ନ୍ନି॒ଦଗ୍ମ୍ ସଂଚ॒ ଵିଚୈକ॒ଗ୍ମ୍॒ ସ ଓତଃ॒ ପ୍ରୋତ॑ଶ୍ଚ ଵି॒ଭୁଃ ପ୍ର॒ଜାସୁ॑ । ପ୍ରତଦ୍ଵୋ॑ଚେ ଅ॒ମୃତ॒ନ୍ନୁ ଵି॒ଦ୍ଵାନ୍ ଗଂ॑ଧ॒ର୍ଵୋ ନାମ॒ ନିହି॑ତଂ॒ ଗୁହା॑ସୁ ॥ 1.15 (ତୈ. ଅର. 6.1.3)
ତ୍ରୀଣି॑ ପ॒ଦା ନିହି॑ତା॒ ଗୁହା॑ସୁ॒ ୟସ୍ତଦ୍ଵେଦ॑ ସଵି॒ତୁଃ ପି॒ତାଽସ॑ତ୍ । ସ ନୋ॒ ବଂଧୁ॑-ର୍ଜନି॒ତା ସ ଵି॑ଧା॒ତା ଧାମା॑ନି॒ ଵେଦ॒ ଭୁଵ॑ନାନି॒ ଵିଶ୍ଵା᳚ । ୟତ୍ର॑ ଦେ॒ଵା ଅ॒ମୃତ॑ମାନ-ଶା॒ନାସ୍ତୃ॒ତୀୟେ॒ ଧାମା᳚ନ୍ୟ॒-ଭ୍ୟୈର॑ୟଂତ । ପରି॒ ଦ୍ୟାଵା॑ପୃଥି॒ଵୀ ୟଂ॑ତି ସ॒ଦ୍ୟଃ ପରି॑ ଲୋ॒କାନ୍ ପରି॒ ଦିଶଃ॒ ପରି॒ ସୁଵଃ॑ । ଋ॒ତସ୍ୟ॒ ତଂତୁଂ॑-ଵିଁତତଂ-ଵିଁ॒ଚୃତ୍ୟ॒ ତଦ॑ପଶ୍ୟ॒ତ୍ ତଦ॑ଭଵତ୍ ପ୍ର॒ଜାସୁ॑ । ପ॒ରୀତ୍ୟ॑ ଲୋ॒କାନ୍ ପ॒ରୀତ୍ୟ॑ ଭୂ॒ତାନି॑ ପ॒ରୀତ୍ୟ॒ ସର୍ଵାଃ᳚ ପ୍ର॒ଦିଶୋ॒ ଦିଶ॑ଶ୍ଚ । ପ୍ର॒ଜାପ॑ତିଃ ପ୍ରଥମ॒ଜା ଋ॒ତସ୍ୟା॒ତ୍ମନା॒-ଽଽତ୍ମାନ॑-ମ॒ଭି-ସଂବ॑ଭୂଵ । ସଦ॑ସ॒ସ୍ପତି॒-ମଦ୍ଭୁ॑ତଂ ପ୍ରି॒ୟମିଂଦ୍ର॑ସ୍ୟ॒ କାମ୍ୟ᳚ମ୍ । ସନିଂ॑ ମେ॒ଧା ମ॑ୟାସିଷମ୍ । ଉଦ୍ଦୀ᳚ପ୍ୟସ୍ଵ ଜାତଵେଦୋ ଽପ॒ଘ୍ନନ୍ନିର୍ଋ॑ତିଂ॒ ମମ॑ ॥ 1.19 (ତୈ. ଅର. 6.1.4)
ପ॒ଶୂଗ୍ଗ୍ଶ୍ଚ॒ ମହ୍ୟ॒ମାଵ॑ହ॒ ଜୀଵ॑ନଂଚ॒ ଦିଶୋ॑ ଦିଶ । ମାନୋ॑ ହିଗ୍ମ୍ସୀ ଜ୍ଜାତଵେଦୋ॒ ଗାମଶ୍ଵଂ॒ ପୁରୁ॑ଷଂ॒ ଜଗ॑ତ୍ । ଅବି॑ଭ୍ର॒ଦଗ୍ନ॒ ଆଗ॑ହି ଶ୍ରି॒ୟା ମା॒ ପରି॑ପାତୟ ॥ 1.21 (ତୈ. ଅର. 6.1.5)
ଗାୟତ୍ରୀ ମଂତ୍ରାଃ (4.2)
ପୁରୁ॑ଷସ୍ୟ ଵିଦ୍ମ ସହସ୍ରା॒କ୍ଷସ୍ୟ॑ ମହାଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ରୁଦ୍ରଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ମହାଦେ॒ଵାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ରୁଦ୍ରଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥।
ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ଵକ୍ରତୁଂ॒ଡାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଦଂତିଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ଚକ୍ରତୁଂ॒ଡାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ନଂଦିଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ମହାସେ॒ନାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନଃ॑ ଷଣ୍ମୁଖଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ସୁଵର୍ଣପ॒କ୍ଷାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଗରୁଡଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ଵେ॒ଦା॒ତ୍ମ॒ନାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ହିରଣ୍ୟଗ॒ର୍ଭାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ᳚ ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ନା॒ରା॒ୟ॒ଣାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ଵାସୁଦେ॒ଵାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଵିଷ୍ଣୁଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ଵ॒ଜ୍ର॒ନ॒ଖାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ତୀକ୍ଷ୍ଣ-ଦ॒ଗ୍ଗ୍॒ଷ୍ଟ୍ରାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ନାରସିଗ୍ମ୍ହଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ଭା॒ସ୍କ॒ରାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ମହଦ୍ଦ୍ୟୁତିକ॒ରାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଆଦିତ୍ୟଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
ଵୈ॒ଶ୍ଵା॒ନ॒ରାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ଲାଲୀ॒ଲାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଅଗ୍ନିଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥
କା॒ତ୍ୟା॒ୟ॒ନାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ କନ୍ୟକୁ॒ମାରି॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଦୁର୍ଗିଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥ 1.33 (ତୈ. ଅର. 6.1.5-7)
ଦୂର୍ଵା ସୂକ୍ତଂ (4.3)
ସ॒ହ॒ସ୍ର॒ପର॑ମା ଦେ॒ଵୀ॒ ଶ॒ତମୂ॑ଲା ଶ॒ତାଂକୁ॑ରା । ସର୍ଵଗ୍ମ୍॑ ହରତୁ॑ ମେ ପା॒ପଂ॒ ଦୂ॒ର୍ଵା ଦୁଃ॑ସ୍ଵପ୍ନ॒ ନାଶ॑ନୀ । କାଂଡା᳚ତ୍ କାଂଡାତ୍ ପ୍ର॒ରୋହଂ॑ତୀ॒ ପରୁ॑ଷଃ ପରୁଷଃ॒ ପରି॑ ।
ଏ॒ଵା ନୋ॑ ଦୂର୍ଵେ॒ ପ୍ରତ॑ନୁ ସ॒ହସ୍ରେ॑ଣ ଶ॒ତେନ॑ ଚ । ୟା ଶ॒ତେନ॑ ପ୍ରତ॒ନୋଷି॑ ସ॒ହସ୍ରେ॑ଣ ଵି॒ରୋହ॑ସି । ତସ୍ୟା᳚ସ୍ତେ ଦେଵୀଷ୍ଟକେ ଵି॒ଧେମ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵ॒ୟମ୍ । ଅଶ୍ଵ॑କ୍ରାଂ॒ତେ ର॑ଥକ୍ରାଂ॒ତେ॒ ଵି॒ଷ୍ଣୁକ୍ରାଂ᳚ତେ ଵ॒ସୁଂଧ॑ରା । ଶିରସା॑ ଧାର॑ୟିଷ୍ୟା॒ମି॒ ର॒କ୍ଷ॒ସ୍ଵ ମାଂ᳚ ପଦେ॒ ପଦେ ॥ 1.37 (ତୈ. ଅର. 6.1.8)
ମୃତ୍ତିକା ସୂକ୍ତମ୍ (4.4)
ଭୂମି-ର୍ଧେନୁ-ର୍ଧରଣୀ ଲୋ॑କଧା॒ରିଣୀ । ଉ॒ଧୃତା॑ଽସି ଵ॑ରାହେ॒ଣ॒ କୃ॒ଷ୍ଣେ॒ନ ଶ॑ତ ବା॒ହୁନା । ମୃ॒ତ୍ତିକେ॑ ହନ॑ ମେ ପା॒ପଂ॒-ୟଁ॒ନ୍ମ॒ୟା ଦୁ॑ଷ୍କୃତଂ॒ କୃତମ୍ । ମୃ॒ତ୍ତିକେ᳚ ବ୍ରହ୍ମ॑ଦତ୍ତା॒ଽସି॒ କା॒ଶ୍ୟପେ॑ନାଭି॒ମଂତ୍ରି॑ତା । ମୃ॒ତ୍ତିକେ॑ ଦେହି॑ ମେ ପୁ॒ଷ୍ଟିଂ॒ ତ୍ଵ॒ୟି ସ॑ର୍ଵଂ ପ୍ର॒ତିଷ୍ଠି॑ତମ୍ ॥ 1.39
ମୃ॒ତ୍ତିକେ᳚ ପ୍ରତିଷ୍ଠି॑ତେ ସ॒ର୍ଵଂ॒ ତ॒ନ୍ମେ ନି॑ର୍ଣୁଦ॒ ମୃତ୍ତି॑କେ । ତୟା॑ ହ॒ତେନ॑ ପାପେ॒ନ॒ ଗ॒ଚ୍ଛା॒ମି ପ॑ରମାଂ॒ ଗତିମ୍ ॥ 1.40 (ତୈ. ଅର. 6.1.9)
ଶତ୍ରୁଜୟ ମଂତ୍ରାଃ (4.5)
ୟତ॑ ଇଂଦ୍ର॒ ଭୟା॑ମହେ॒ ତତୋ॑ ନୋ॒ ଅଭ॑ୟଂ କୃଧି । ମଘ॑ଵନ୍ ଛ॒ଗ୍ଧି ତଵ॒ ତନ୍ନ॑ ଊ॒ତୟେ॒ ଵିଦ୍ଵିଷୋ॒ ଵିମୃଧୋ॑ ଜହି । ସ୍ଵ॒ସ୍ତି॒ଦା ଵି॒ଶସ୍ପତି॑-ର୍ଵୃତ୍ର॒ହା ଵିମୃଧୋ॑ ଵ॒ଶୀ । ଵୃଷେଂଦ୍ରଃ॑ ପୁ॒ର ଏ॑ତୁ ନଃ ସ୍ଵସ୍ତି॒ଦା ଅ॑ଭୟଂକ॒ରଃ । ସ୍ଵ॒ସ୍ତି ନ॒ ଇଂଦ୍ରୋ॑ ଵୃ॒ଦ୍ଧଶ୍ର॑ଵାଃ ସ୍ଵ॒ସ୍ତି ନଃ॑ ପୂ॒ଷା ଵି॒ଶ୍ଵଵେ॑ଦାଃ । ସ୍ଵ॒ସ୍ତି ନ॒ସ୍ତାର୍କ୍ଷ୍ୟୋ॒ ଅରି॑ଷ୍ଟନେମିଃ ସ୍ଵ॒ସ୍ତି ନୋ॒ ବୃହ॒ସ୍ପତି॑-ର୍ଦଧାତୁ । ଆପାଂ᳚ତ-ମନ୍ୟୁସ୍ତୃ॒ପଲ॑ପ୍ରଭର୍ମା॒ ଧୁନିଃ॒ ଶିମୀ॑ଵାଂ॒-ଛରୁ॑ମାଗ୍ମ୍ ଋଜୀ॒ଷୀ । ସୋମୋ॒ ଵିଶ୍ଵା᳚ନ୍ୟତ॒ସା ଵନା॑ନି॒ ନାର୍ଵାଗିଂଦ୍ରଂ॑ ପ୍ରତି॒ମାନା॑ନି ଦେଭୁଃ ॥ 1.44
ବ୍ରହ୍ମ॑ ଜଜ୍ଞା॒ନଂ ପ୍ର॑ଥ॒ମଂ ପୁ॒ରସ୍ତା॒ଦ୍-ଵିସୀ॑ମ॒ତଃ ସୁ॒ରୁଚୋ॑ ଵେ॒ନ ଆ॑ଵଃ । ସ ବୁ॒ଧ୍ନିୟା॑ ଉପ॒ମା ଅ॑ସ୍ୟ ଵି॒ଷ୍ଠାଃ ସ॒ତଶ୍ଚ॒ ୟୋନି॒-ମସ॑ତଶ୍ଚ॒ ଵିଵଃ॑ । ସ୍ୟୋ॒ନା ପୃ॑ଥିଵି॒ ଭଵା॑ ନୃକ୍ଷ॒ରା ନି॒ଵେଶ॑ନୀ । ୟଚ୍ଛା॑ ନଃ॒ ଶର୍ମ॑ ସ॒ପ୍ରଥାଃ᳚ । ଗଂ॒ଧ॒ଦ୍ଵା॒ରାଂ ଦୁ॑ରାଧ॒ର୍ଷାଂ॒ ନି॒ତ୍ୟପୁ॑ଷ୍ଟାଂ କରୀ॒ଷିଣୀ᳚ମ୍ । ଈ॒ଶ୍ଵରୀଗ୍ମ୍॑ ସର୍ଵ॑ଭୂତା॒ନାଂ॒ ତାମି॒ହୋପ॑ହ୍ଵୟେ॒ ଶ୍ରିୟମ୍ । ଶ୍ରୀ᳚ର୍ମେ ଭ॒ଜତୁ । ଅଲକ୍ଷ୍ମୀ᳚ର୍ମେ ନ॒ଶ୍ୟତୁ । ଵିଷ୍ଣୁ॑ମୁଖା॒ ଵୈ ଦେ॒ଵାଃ ଛଂଦୋ॑-ଭିରି॒ମାଂଲ୍ଲୋଁ॒କା-ନ॑ନପଜ॒ୟ୍ୟ-ମ॒ଭ୍ୟ॑ଜୟନ୍ନ୍ । ମ॒ହାଗ୍ମ୍ ଇଂଦ୍ରୋ॒ ଵଜ୍ର॑ବାହୁଃ ଷୋଡ॒ଶୀ ଶର୍ମ॑ ୟଚ୍ଛତୁ ॥ 1.48 (ତୈ. ଅର. 6.1.10)
ସ୍ଵ॒ସ୍ତି ନୋ॑ ମ॒ଘଵା॑ କରୋତୁ॒ ହଂତୁ॑ ପା॒ପ୍ମାନଂ॒-ୟୋଁ᳚ଽସ୍ମାନ୍ ଦ୍ଵେଷ୍ଟି॑ । ସୋ॒ମାନ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵର॑ଣଂ କୃଣୁ॒ହି ବ୍ର॑ହ୍ମଣସ୍ପତେ । କ॒କ୍ଷୀଵଂ॑ତଂ॒-ୟଁ ଔ॑ଶି॒ଜମ୍ । ଶରୀ॑ରଂ-ୟଁଜ୍ଞଶମ॒ଲଂ କୁସୀ॑ଦଂ॒ ତସ୍ମି᳚ନ୍ ଥ୍ସୀଦତୁ॒ ୟୋ᳚ଽସ୍ମାନ୍ ଦ୍ଵେଷ୍ଟି॑ । ଚର॑ଣଂ ପ॒ଵିତ୍ରଂ॒-ଵିଁତ॑ତଂ ପୁରା॒ଣଂ-ୟେଁନ॑ ପୂ॒ତ-ସ୍ତର॑ତି ଦୁଷ୍କୃ॒ତାନି॑ । ତେନ॑ ପ॒ଵିତ୍ରେ॑ଣ ଶୁ॒ଦ୍ଧେନ॑ ପୂ॒ତା ଅତି॑ ପା॒ପ୍ମାନ॒-ମରା॑ତିଂ ତରେମ । ସ॒ଜୋଷା॑ ଇଂଦ୍ର॒ ସଗ॑ଣୋ ମ॒ରୁଦ୍ଭିଃ॒ ସୋମଂ॑ ପିବ ଵୃତ୍ରହଂଛୂର ଵି॒ଦ୍ଵାନ୍ । ଜ॒ହି ଶତ୍ରୂ॒ଗ୍ମ୍॒ ରପ॒ ମୃଧୋ॑ ନୁଦ॒ସ୍ଵାଥାଭ॑ୟଂ କୃଣୁହି ଵି॒ଶ୍ଵତୋ॑ ନଃ । ସୁ॒ମି॒ତ୍ରା ନ॒ ଆପ॒ ଓଷ॑ଧୟଃ ସଂତୁ ଦୁର୍ମି॒ତ୍ରାସ୍ତସ୍ମୈ॑ ଭୂୟାସୁ॒-ର୍ୟା᳚ଽସ୍ମାନ୍ ଦ୍ଵେଷ୍ଟି॒ ୟଂଚ॑ ଵ॒ୟଂ ଦ୍ଵି॒ଷ୍ମଃ । ଆପୋ॒ ହିଷ୍ଠା ମ॑ୟୋ॒ ଭୁଵ॒ସ୍ତା ନ॑ ଊ॒ର୍ଜେ ଦ॑ଧାତନ । 1.53 (ତୈ. ଅର. 6.1.11)
ମ॒ହେରଣା॑ୟ॒ ଚକ୍ଷ॑ସେ । ୟୋ ଵଃ॑ ଶି॒ଵତ॑ମୋ॒ ରସ॒-ସ୍ତସ୍ୟ॑ ଭାଜୟତେ॒ ହ ନଃ॑ । ଉ॒ଶ॒ତୀ-ରି॑ଵ ମା॒ତରଃ॑ । ତସ୍ମା॒ ଅରଂ॑ଗମାମଵୋ॒ ୟସ୍ୟ॒ କ୍ଷୟା॑ୟ॒ ଜିନ୍ଵ॑ଥ । ଆପୋ॑ ଜ॒ନୟ॑ଥା ଚ ନଃ ॥ 1.54 (ତୈ. ଅର. 6.1.12)
ଅଘମର୍ଷଣ ସୂକ୍ତମ୍ (4.6)
ହିର॑ଣ୍ୟଶୃଂଗଂ॒-ଵଁରୁ॑ଣଂ॒ ପ୍ରପ॑ଦ୍ୟେ ତୀ॒ର୍ଥଂ ମେ॑ ଦେହି॒ ୟାଚି॑ତଃ । ୟ॒ନ୍ମୟା॑ ଭୁ॒କ୍ତ-ମ॒ସାଧୂ॑ନାଂ ପା॒ପେଭ୍ୟ॑ଶ୍ଚ ପ୍ର॒ତିଗ୍ର॑ହଃ । ୟନ୍ମେ॒ ମନ॑ସା ଵା॒ଚା॒ କ॒ର୍ମ॒ଣା ଵା ଦୁ॑ଷ୍କୃତଂ॒ କୃତମ୍ । ତନ୍ନ॒ ଇଂଦ୍ରୋ॒ ଵରୁ॑ଣୋ॒ ବୃହ॒ସ୍ପତିଃ॑ ସଵି॒ତା ଚ॑ ପୁନଂତୁ॒ ପୁନଃ॑ ପୁନଃ । ନମୋ॒ଽଗ୍ନୟେ᳚-ଽଫ୍ସୁ॒ମତେ॒ ନମ॒ ଇଂଦ୍ରା॑ୟ॒ ନମୋ॒ ଵରୁ॑ଣାୟ॒ ନମୋ ଵାରୁଣ୍ୟୈ॑ ନମୋ॒ଽଦ୍ଭ୍ୟଃ ॥ 1.57
ୟଦ॒ପାଂ କ୍ରୂ॒ରଂ-ୟଁଦ॑ମେ॒ଦ୍ଧ୍ୟଂ-ୟଁଦ॑ଶାଂ॒ତଂ ତଦପ॑ଗଚ୍ଛତାତ୍ । ଅ॒ତ୍ୟା॒ଶ॒ନା-ଦ॑ତୀପା॒ନା॒-ଦ୍ୟ॒ଚ୍ଚ ଉ॒ଗ୍ରାତ୍ ପ୍ର॑ତି॒ଗ୍ରହା᳚ତ୍ । ତନ୍ନୋ॒ ଵରୁ॑ଣୋ ରା॒ଜା॒ ପା॒ଣିନା᳚ ହ୍ୟଵ॒ମର୍ଶ॑ତୁ । ସୋ॑ଽହମ॑ପା॒ପୋ ଵି॒ରଜୋ॒ ନିର୍ମୁ॒କ୍ତୋ ମୁ॑କ୍ତକି॒ଲ୍ବିଷଃ । ନାକ॑ସ୍ୟ ପୃ॒ଷ୍ଠମାରୁ॑ହ୍ୟ॒ ଗଚ୍ଛେ॒-ଦ୍ବ୍ରହ୍ମ॑ସଲୋ॒କତାମ୍ । ୟଶ୍ଚା॒॑ଫ୍ସୁ ଵରୁ॑ଣଃ॒ ସ ପୁ॒ନାତ୍ଵ॑ଘମର୍ଷ॒ଣଃ । ଇ॒ମଂ ମେ॑ ଗଂଗେ ୟମୁନେ ସରସ୍ଵତି॒ ଶୁତୁ॑ଦ୍ରି॒ ସ୍ତୋମଗ୍ମ୍॑ ସଚତା॒ ପରୁ॒ଷ୍ଣିୟା । ଅ॒ସି॒କ୍ନି॒ୟା ମ॑ରୁଦ୍ଵୃଧେ ଵି॒ତସ୍ତ॒ୟା-ଽଽର୍ଜୀ॑କୀୟେ ଶୃଣୁ॒ହ୍ୟା ସୁ॒ଷୋମ॑ୟା । ଋ॒ତଂଚ॑ ସ॒ତ୍ୟଂଚା॒-ଭୀ᳚ଦ୍ଧା॒ ତ୍ତପ॒ସୋଽଦ୍ଧ୍ୟ॑ଜାୟତ । ତତୋ॒ ରାତ୍ରି॑-ରଜାୟତ॒ ତତଃ॑ ସମୁ॒ଦ୍ରୋ ଅ॑ର୍ଣ॒ଵଃ ॥ 1.63 (ତୈ. ଅର. 6.1.13)
ସ॒ମୁ॒ଦ୍ରା-ଦ॑ର୍ଣ॒ଵା-ଦଧି॑ ସଂଵଁଥ୍ସ॒ରୋ ଅ॑ଜାୟତ । ଅ॒ହୋ॒ରା॒ତ୍ରାଣି॑ ଵି॒ଦଧ॒-ଦ୍(ମି॒ଦଧ॒ଦ୍) ଵିଶ୍ଵ॑ସ୍ୟ ମିଷ॒ତୋ ଵ॒ଶୀ । ସୂ॒ର୍ୟା॒ଚଂ॒ଦ୍ର॒ମସୌ॑ ଧା॒ତା ୟ॑ଥା ପୂ॒ର୍ଵ ମ॑କଲ୍ପୟତ୍ । ଦିଵଂ॑ଚ ପୃଥି॒ଵୀଂ ଚାଂ॒ତରି॑କ୍ଷ॒ ମଥୋ॒ ସୁଵଃ॑ । ୟତ୍ ପୃ॑ଥି॒ଵ୍ୟାଗ୍ମ୍ ରଜ॑ସ୍ସ୍ଵ॒ ମାଂତରି॑କ୍ଷେ ଵି॒ରୋଦ॑ସୀ । ଇ॒ମାଗ୍ଗ୍ ସ୍ତଦା॒ପୋ ଵ॑ରୁଣଃ ପୁ॒ନାତ୍ଵ॑ଘମର୍ଷ॒ଣଃ । ପୁ॒ନଂତୁ॒ ଵସ॑ଵଃ ପୁ॒ନାତୁ॒ ଵରୁ॑ଣଃ ପୁ॒ନାତ୍ଵ॑ଘମର୍ଷ॒ଣଃ । ଏ॒ଷ ଭୂ॒ତସ୍ୟ॑ ମ॒ଦ୍ଧ୍ୟେ ଭୁଵ॑ନସ୍ୟ ଗୋ॒ପ୍ତା । ଏ॒ଷ ପୁ॒ଣ୍ୟକୃ॑ତାଂ-ଲୋଁ॒କା॒ନେ॒ଷ ମୃ॒ତ୍ୟୋ-ର୍ହି॑ର॒ଣ୍ମୟ᳚ମ୍ । ଦ୍ୟାଵା॑ପୃଥି॒ଵ୍ୟୋ-ର୍ହି॑ର॒ଣ୍ମୟ॒ଗ୍ମ୍॒ ସଗ୍ଗ୍ଶ୍ରି॑ତ॒ଗ୍ମ୍॒ ସୁଵଃ॑ । 1.66 (ତୈ. ଅର. 6.1.14)
ସ ନଃ॒ ସୁଵଃ॒ ସଗ୍ମ୍ ଶି॑ଶାଧି । ଆର୍ଦ୍ରଂ॒ ଜ୍ଵଲ॑ତି॒ ଜ୍ୟୋତି॑-ର॒ହମ॑ସ୍ମି । ଜ୍ୟୋତି॒-ର୍ଜ୍ଵଲ॑ତି॒ ବ୍ରହ୍ମା॒ହମ॑ସ୍ମି । ୟୋ॑ଽହମ॑ସ୍ମି॒ ବ୍ରହ୍ମା॒ହମ॑ସ୍ମି । ଅ॒ହମ॑ସ୍ମି॒ ବ୍ରହ୍ମା॒ହମ॑ସ୍ମି । ଅ॒ହମେ॒ଵାହଂ ମାଂ ଜୁ॑ହୋମି॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅ॒କା॒ର୍ୟ॒-କା॒ର୍ୟ॑ଵ କୀ॒ର୍ଣୀ ସ୍ତେ॒ନୋ ଭ୍ରୂ॑ଣ॒ହା ଗୁ॑ରୁତ॒ଲ୍ପଗଃ । ଵରୁ॑ଣୋ॒-ଽପାମ॑ଘମର୍ଷ॒ଣ-ସ୍ତସ୍ମା᳚ତ୍ ପା॒ପାତ୍ ପ୍ରମୁ॑ଚ୍ୟତେ । ର॒ଜୋଭୂମି॑ସ୍ତ୍ଵ॒ମାଗ୍ମ୍ ରୋଦ॑ୟସ୍ଵ॒ ପ୍ରଵ॑ଦଂତି॒ ଧୀରାଃ᳚ । ଆକ୍ରାଂ᳚ଥ୍-ସମୁ॒ଦ୍ରଃ ପ୍ର॑ଥ॒ମେ ଵିଧ॑ର୍ମ-ଂଜ॒ନୟ॑ନ୍ ପ୍ର॒ଜା ଭୁଵ॑ନସ୍ୟ॒ ରାଜା᳚ । ଵୃଷା॑ ପ॒ଵିତ୍ରେ॒ ଅଧି॒ସାନୋ॒ ଅଵ୍ୟେ॑ ବୃ॒ହଥ୍ ସୋମୋ॑ ଵାଵୃଧେ ସୁଵା॒ନ ଇଂଦୁଃ॑ ॥ 1.70
(ପୁର॑ସ୍ତା॒-ଦ୍- ୟଶୋ॒ – ଗୁହା॑ସୁ॒ – ମମ॑ – ଚକ୍ରତୁଂ॒ଡାୟ॑ ଧୀମହି – ତୀକ୍ଷଦ॒ଗ୍ଗ୍॒ଷ୍ଠ୍ରାୟ॑ ଧୀମହି॒ – ପରି॑ – ପ୍ର॒ତିଷ୍ଠି॑ତଂ – ଦେଭୁ–ର୍ ୟଚ୍ଛତୁ – ଦଧାତନା॒- ଦ୍ଭ୍ୟୋ᳚ – ଽର୍ଣ॒ଵଃ – ସୁଵୋ॒ – ରାଜୈକଂ॑ ଚ) (ଆ1)
ଦୁର୍ଗା ସୂକ୍ତମ୍ (4.7)
ଜା॒ତଵେ॑ଦସେ ସୁନଵାମ॒ ସୋମ॑-ମରାତୀୟ॒ତୋ ନିଦ॑ହାତି॒ ଵେଦଃ॑ । ସ ନଃ॑ ପର୍ଷ॒ଦତି॑ ଦୁ॒ର୍ଗାଣି॒ ଵିଶ୍ଵା॑ ନା॒ଵେଵ॒ ସିଂଧୁଂ॑ ଦୁରି॒ତାଽତ୍ୟ॒ଗ୍ନିଃ ।ତାମ॒ଗ୍ନିଵ॑ର୍ଣାଂ॒ ତପ॑ସା ଜ୍ଵଲଂ॒ତୀଂ-ଵୈଁ॑ରୋଚ॒ନୀଂ କ॑ର୍ମଫ॒ଲେଷୁ॒ ଜୁଷ୍ଟା᳚ମ୍ । ଦୁ॒ର୍ଗାଂ ଦେ॒ଵୀଗ୍ମ୍ ଶର॑ଣମ॒ହଂ ପ୍ରପ॑ଦ୍ୟେ ସୁ॒ତର॑ସି ତରସେ॒ ନମଃ॑ ।ଅଗ୍ନେ॒ ତ୍ଵଂ ପା॑ରୟା॒ ନଵ୍ୟୋ॑ ଅ॒ସ୍ମାଂଥ୍ ସ୍ଵ॒ସ୍ତି-ଭି॒ରତି॑ ଦୁ॒ର୍ଗାଣି॒ ଵିଶ୍ଵା᳚ । ପୂଶ୍ଚ॑ ପୃ॒ଥ୍ଵୀ ବ॑ହୁ॒ଲା ନ॑ ଉ॒ର୍ଵୀ ଭଵା॑ ତୋ॒କାୟ॒ ତନ॑ୟାୟ॒ ଶଂୟୋଁଃ । ଵିଶ୍ଵା॑ନି ନୋ ଦୁ॒ର୍ଗହା॑ ଜାତଵେଦଃ॒ ସିଂଧୁଂ॒ ନ ନା॒ଵା ଦୁ॑ରି॒ତାଽତି॑ପର୍ଷି । ଅଗ୍ନେ॑ ଅତ୍ରି॒ଵନ୍ ମନ॑ସା ଗୃଣା॒ନୋ᳚ଽସ୍ମାକଂ॑ ବୋଦ୍ଧ୍ୟଵି॒ତା ତ॒ନୂନା᳚ମ୍ । ପୃ॒ତ॒ନା॒ଜିତ॒ଗ୍ମ୍॒ ସହ॑ମାନ-ମୁ॒ଗ୍ରମ॒ଗ୍ନିଗ୍ମ୍ ହୁ॑ଵେମ ପର॒ମାଥ୍ ସ॒ଧସ୍ଥା᳚ତ୍ । ସ ନଃ॑ ପର୍ଷ॒ଦତି॑ ଦୁ॒ର୍ଗାଣି॒ ଵିଶ୍ଵା॒ କ୍ଷାମ॑ଦ୍ଦେ॒ଵୋ ଅତି॑ ଦୁରି॒ତାଽତ୍ୟ॒ଗ୍ନିଃ । ପ୍ର॒ତ୍ନୋଷି॑-କ॒ମୀଡ୍ୟୋ॑ ଅଦ୍ଧ୍ଵ॒ରେଷୁ॑ ସ॒ନାଚ୍ଚ॒ ହୋତା॒ ନଵ୍ୟ॑ଶ୍ଚ॒ ସଥ୍ସି॑ । ସ୍ଵାଂଚା᳚ଗ୍ନେ ତ॒ନୁଵଂ॑ ପି॒ପ୍ରୟ॑ସ୍ଵା॒ସ୍ମଭ୍ୟଂ॑ଚ॒ ସୌଭ॑ଗ॒ମାୟ॑ଜସ୍ଵ । ଗୋଭି॒-ର୍ଜୁଷ୍ଟ॑ମ॒ୟୁଜୋ॒ ନିଷି॑କ୍ତଂ॒ ତଵେଂ᳚ଦ୍ର ଵିଷ୍ଣୋ॒-ରନୁ॒ସଂଚ॑ରେମ । ନାକ॑ସ୍ୟ ପୃ॒ଷ୍ଠମ॒ଭି ସଂ॒ଵଁସା॑ନୋ॒ ଵୈଷ୍ଣ॑ଵୀଂ-ଲୋଁ॒କ ଇ॒ହ ମା॑ଦୟଂତାମ୍ ॥ 2.7 (ଦୁ॒ରି॒ତାଽତ୍ୟ॒ଗ୍ନିଶ୍ଚ॒ତ୍ଵାରି॑ ଚ) (ତୈ. ଅର. 6.2.1)
[ ଓଂ କା॒ତ୍ୟା॒ୟ॒ନାୟ॑ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ କନ୍ୟକୁ॒ମାରି॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ଦୁର୍ଗିଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥ ]
ଵ୍ୟାହୃତି ହୋମ ମଂତ୍ରାଃ (4.8)
ଭୂ-ରନ୍ନ॑-ମ॒ଗ୍ନୟେ॑ ପୃଥି॒ଵ୍ୟୈ ସ୍ଵାହା॒, ଭୁଵୋଽନ୍ନଂ॑-ଵାଁ॒ୟଵେ॒ଽଂତରି॑କ୍ଷାୟ॒ ସ୍ଵାହା॒, ସୁଵ॒ରନ୍ନ॑-ମାଦି॒ତ୍ୟାୟ॑ ଦି॒ଵେ ସ୍ଵାହା॒, ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒-ରନ୍ନଂ॑ ଚଂ॒ଦ୍ରମ॑ସେ ଦି॒ଗ୍ଭ୍ୟଃ ସ୍ଵାହା॒, ନମୋ॑ ଦେ॒ଵେଭ୍ୟଃ॑ ସ୍ଵ॒ଧା ପି॒ତୃଭ୍ୟୋ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒-ରନ୍ନ॒ମୋମ୍ ॥ 3.1 (ତୈ. ଅର. 6.3.1)
ଭୂ-ର॒ଗ୍ନୟେ॑ ପୃଥି॒ଵ୍ୟୈ ସ୍ଵାହା॒, ଭୁଵୋ॑ ଵା॒ୟଵେ॒ଽଂତରି॑କ୍ଷାୟ॒ ସ୍ଵାହା॒ ,
ସୁଵ॑ରାଦି॒ତ୍ୟାୟ॑ ଦି॒ଵେ ସ୍ଵାହା॒, ଭୂ-ର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॑-ଶ୍ଚଂ॒ଦ୍ରମ॑ସେ ଦି॒ଗ୍ଭ୍ୟଃ ସ୍ଵାହା॒, ନମୋ॑ ଦେ॒ଵେଭ୍ୟଃ॑ ସ୍ଵ॒ଧା ପି॒ତୃଭ୍ୟୋ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒-ରଗ୍ନ॒ ଓମ୍ ॥ 4.1
ଭୂ-ର॒ଗ୍ନୟେ॑ ଚ ପୃଥି॒ଵ୍ୟୈ ଚ॑ ମହ॒ତେ ଚ॒ ସ୍ଵାହା॒, ଭୁଵୋ॑ ଵା॒ୟଵେ॑ ଚାଂ॒ତରି॑କ୍ଷାୟ ଚ ମହ॒ତେ ଚ॒ ସ୍ଵାହା॒, ସୁଵ॑ରାଦି॒ତ୍ୟାୟ॑ ଚ ଦି॒ଵେ ଚ॑ ମହ॒ତେ ଚ॒ ସ୍ଵାହା॒, ଭୂ-ର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॑-ଶ୍ଚଂ॒ଦ୍ରମ॑ସେ ଚ॒ ନକ୍ଷ॑ତ୍ରେଭ୍ୟଶ୍ଚ ଦି॒ଗ୍ଭ୍ୟଶ୍ଚ॑ ମହ॒ତେ ଚ॒ ସ୍ଵାହା॒, ନମୋ॑ ଦେ॒ଵେଭ୍ୟଃ॑ ସ୍ଵ॒ଧା ପି॒ତୃଭ୍ୟୋ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒-ର୍ମହ॒ରୋମ୍ ॥ 5.1 (ତୈ. ଅର. 6.4.1)
ଜ୍ଞାନପ୍ରାପ୍ତ୍ୟର୍ଥା ହୋମମଂତ୍ରାଃ (4.9)
ପାହି ନୋ ଅଗ୍ନ ଏନ॑ସେ ସ୍ଵା॒ହା । ପାହି ନୋ ଵିଶ୍ଵଵେଦ॑ସେ ସ୍ଵା॒ହା । ୟଜ୍ଞଂ ପାହି ଵିଭାଵ॑ସୋ ସ୍ଵା॒ହା । ସର୍ଵଂ ପାହି ଶତକ୍ର॑ତୋ ସ୍ଵା॒ହା ॥ 6.1 (ତୈ. ଅର. 6.7.1)
ପା॒ହି ନୋ॑ ଅଗ୍ନ॒ ଏକ॑ୟା । ପା॒ହ୍ୟୁ॑ତ ଦ୍ଵି॒ତୀୟ॑ୟା । ପା॒ହ୍ୟୂର୍ଜଂ॑ ତୃ॒ତୀୟ॑ୟା । ପା॒ହି ଗୀ॒ର୍ଭି-ଶ୍ଚ॑ତ॒ସୃଭି॑-ର୍ଵସୋ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 7.1 (ତୈ. ଅର. 6.6.1)
ଵେଦାଵିସ୍ମରଣାୟ ଜପମଂତ୍ରାଃ (4.10)
ୟଃ ଛଂଦ॑ସା-ମୃଷ॒ଭୋ ଵି॒ଶ୍ଵରୂ॑ପଃ॒ ଛଂଦୋ᳚ଭ୍ୟଃ॒ ଛଂଦାଗ୍ଗ୍॑ସ୍ୟା ଵି॒ଵେଶ॑ । ସଚାଗ୍ମ୍ ଶିକ୍ୟଃ ପୁରୋ ଵାଚୋ॑ପନି॒ଷ-ଦିଂଦ୍ରୋ᳚ ଜ୍ୟେ॒ଷ୍ଠ ଇଂ॑ଦ୍ରି॒ୟାୟ॒ ଋଷି॑ଭ୍ୟୋ॒ ନମୋ॑ ଦେ॒ଵେଭ୍ୟଃ॑ ସ୍ଵ॒ଧା ପି॒ତୃଭ୍ୟୋ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵଃ॒ ଛଂଦ॒ ଓମ୍ ॥ 8.1 (ତୈ. ଅର. 6.8.1)
ନମୋ॒ ବ୍ରହ୍ମ॑ଣେ ଧା॒ରଣଂ॑ ମେ ଅ॒ସ୍ତ୍ଵ-ନି॑ରାକରଣଂ-ଧା॒ରୟି॑ତା ଭୂୟାସଂ॒ କର୍ଣ॑ୟୋଃ ଶ୍ରୁ॒ତଂ ମାଚ୍ୟୋ᳚ଢ୍ଵଂ॒ ମମା॒ମୁଷ୍ୟ॒ ଓମ୍ ॥ 9.1 (ତୈ. ଅର. 6.9.1)
ତପଃ ପ୍ରଶଂସା (4.11)
ଋ॒ତଂ ତପଃ॑ ସ॒ତ୍ୟଂ ତପଃ॑ ଶ୍ରୁ॒ତଂ ତପଃ॑ ଶାଂ॒ତଂ ତପୋ॒ ଦମ॒ ସ୍ତପଃ॒ ଶମ॒ସ୍ତପୋ॒ ଦାନଂ॒ ତପୋ॒ ୟଜ୍ଞଂ॒ ତପୋ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒-ର୍ବ୍ରହ୍ମୈ॒-ତଦୁପା᳚ସ୍ୟୈ॒-ତତ୍ତପଃ॑ ॥ 10.1 (ତୈ. ଅର. 6.10.1)
ଵିହିତାଚରଣ ପ୍ରଶଂସା ନିଷିଦ୍ଧାଚରଣ ନିଂଦା ଚ (4.12)
ୟଥା॑ ଵୃ॒କ୍ଷସ୍ୟ॑ ସ॒ପୁଂଷ୍ପି॑ତସ୍ୟ ଦୂ॒ରା-ଦ୍ଗଂ॒ଧୋ ଵା᳚ତ୍ୟେ॒ଵଂ ପୁଣ୍ୟ॑ସ୍ୟ କ॒ର୍ମଣୋ॑ ଦୂ॒ରା-ଦ୍ଗଂ॒ଧୋ ଵା॑ତି॒ ୟଥା॑ଽସିଧା॒ରାଂ କ॒ର୍ତେଽଵ॑ହିତା-ମଵ॒କ୍ରାମେ॒ ୟଦ୍ୟୁଵେ॒ ୟୁଵେ॒ ହଵା॑ ଵି॒ହ୍ଵୟି॑ଷ୍ୟାମି କ॒ର୍ତଂ ପ॑ତିଷ୍ୟା॒ମୀତ୍ୟେ॒ଵ-ମ॒ମୃତା॑-ଦା॒ତ୍ମାନଂ॑ ଜୁ॒ଗୁଫ୍ସେ᳚ତ୍ ॥ 11.1 (ତୈ. ଅର. 6.11.1)
ଦହର ଵିଦ୍ୟା (4.13)
ଅ॒ଣୋ-ରଣୀ॑ୟାନ୍ ମହ॒ତୋ ମହୀ॑ୟା-ନା॒ତ୍ମା ଗୁହା॑ୟାଂ॒ ନିହି॑ତୋଽସ୍ୟ ଜଂ॒ତୋଃ । ତମ॑କ୍ରତୁଂ ପଶ୍ୟତି ଵୀତଶୋ॒କୋ ଧା॒ତୁଃ ପ୍ର॒ସାଦା᳚ନ୍-ମହି॒ମାନ॑ମୀଶମ୍ । ସ॒ପ୍ତ ପ୍ରା॒ଣାଃ ପ୍ର॒ଭଵଂ॑ତି॒ ତସ୍ମା᳚ଥ୍ ସ॒ପ୍ତାର୍ଚିଷଃ॑ ସ॒ମିଧଃ॑ ସ॒ପ୍ତ ଜି॒ହ୍ଵାଃ । ସ॒ପ୍ତ ଇ॒ମେ ଲୋ॒କା ୟେଷୁ॒ ଚରଂ॑ତି ପ୍ରା॒ଣା ଗୁ॒ହାଶ॑ୟା॒-ନ୍ନିହି॑ତାଃ ସ॒ପ୍ତ ସ॑ପ୍ତ । ଅତଃ॑ ସମୁ॒ଦ୍ରା ଗି॒ରୟ॑ଶ୍ଚ॒ ସର୍ଵେ॒ଽସ୍ମାଥ୍ ସ୍ୟଂଦଂ॑ତେ॒ ସିଂଧ॑ଵଃ॒ ସର୍ଵ॑ରୂପାଃ । ଅତ॑ଶ୍ଚ॒ ଵିଶ୍ଵା॒ ଓଷ॑ଧୟୋ॒ ରସା᳚ଚ୍ଚ॒ ୟେନୈ॑ଷ ଭୂ॒ତ-ସ୍ତି॑ଷ୍ଠତ୍ୟଂତରା॒ତ୍ମା । ବ୍ର॒ହ୍ମା ଦେ॒ଵାନାଂ᳚ ପଦ॒ଵୀଃ କ॑ଵୀ॒ନା-ମୃଷି॒-ର୍ଵିପ୍ରା॑ଣାଂ ମହି॒ଷୋ ମୃ॒ଗାଣା᳚ମ୍ । ଶ୍ୟେ॒ନୋ ଗୃଧ୍ରା॑ଣା॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵଧି॑ତି॒-ର୍ଵନା॑ନା॒ଗ୍ମ୍॒ ସୋମଃ॑ ପ॒ଵିତ୍ର॒ ମତ୍ୟେ॑ତି॒ ରେଭନ୍ନ୍॑ । ଅ॒ଜା ମେକାଂ॒-ଲୋଁହି॑ତ-ଶୁକ୍ଲ-କୃ॒ଷ୍ଣାଂ ବ॒ହ୍ଵୀଂ ପ୍ର॒ଜାଂ ଜ॒ନୟଂ॑ତୀ॒ଗ୍ମ୍॒ ସରୂ॑ପାମ୍ । ଅ॒ଜୋ ହ୍ୟେକୋ॑ ଜୁ॒ଷମା॑ଣୋଽନୁ॒ଶେତେ॒ ଜହା᳚ତ୍ୟେନାଂ ଭୁ॒କ୍ତ-ଭୋ॑ଗା॒ମଜୋ᳚ଽନ୍ୟଃ ॥ 12.5 (ତୈ. ଅର. 6.12.1)
ହ॒ଗ୍ମ୍॒ସ-ଶ୍ଶୁ॑ଚି॒ଷ-ଦ୍ଵସୁ॑-ରଂତରିକ୍ଷ॒-ସଦ୍ଧୋତା॑ ଵେଦି॒ଷ-ଦତି॑ଥି-ର୍ଦୁରୋଣ॒ସତ୍ । ନୃ॒ଷ-ଦ୍ଵ॑ର॒ସ-ଦୃ॑ତ॒ସ-ଦ୍ଵ୍ୟୋ॑ମ॒ସ-ଦ॒ବ୍ଜା ଗୋ॒ଜା ଋ॑ତ॒ଜା ଅ॑ଦ୍ରି॒ଜା ଋ॒ତଂ ବୃ॒ହତ୍ । ଘୃ॒ତଂ ମି॑ମିକ୍ଷିରେ ଘୃ॒ତମ॑ସ୍ୟ॒ ୟୋନି॑-ର୍ଘୃ॒ତେ ଶ୍ରି॒ତୋ ଘୃ॒ତମୁ॑ଵସ୍ୟ॒ ଧାମ॑ । ଅ॒ନୁ॒ଷ୍ଵ॒ଧମାଵ॑ହ ମା॒ଦୟ॑ସ୍ଵ॒ ସ୍ଵାହା॑ କୃତଂ-ଵୃଁଷଭ ଵକ୍ଷି ହ॒ଵ୍ୟମ୍ । ସ॒ମୁ॒ଦ୍ରା ଦୂ॒ର୍ମି-ର୍ମଧୁ॑ମା॒ଗ୍ମ୍॒ ଉଦା॑ର-ଦୁପା॒ଗ୍ମ୍॒ଶୁନା॒ ସମ॑ମୃତ॒ତ୍ଵ ମା॑ନଟ୍ । ଘୃ॒ତସ୍ୟ॒ ନାମ॒ ଗୁହ୍ୟଂ॒-ୟଁଦସ୍ତି॑ ଜି॒ହ୍ଵା ଦେ॒ଵାନା॑-ମ॒ମୃତ॑ସ୍ୟ॒ ନାଭିଃ॑ । ଵ॒ୟଂ ନାମ॒ ପ୍ରବ୍ର॑ଵାମା ଘୃ॒ତେନା॒ସ୍ମିନ୍. ୟ॒ଜ୍ଞେ ଧା॑ରୟାମା॒ ନମୋ॑ଭିଃ । ଉପ॑ ବ୍ର॒ହ୍ମା ଶୃ॑ଣଵଚ୍ଛ॒ସ୍ୟମା॑ନଂ॒ ଚତୁଃ॑ ଶୃଂଗୋ ଽଵମୀ-ଦ୍ଗୌ॒ର ଏ॒ତତ୍ । ଚ॒ତ୍ଵାରି॒ ଶୃଂଗା॒ ତ୍ରୟୋ॑ ଅସ୍ୟ॒ ପାଦା॒ ଦ୍ଵେ ଶୀ॒ର॒.ଷେ ସ॒ପ୍ତ ହସ୍ତା॑ସୋ ଅ॒ସ୍ୟ । ତ୍ରିଧା॑ ବ॒ଦ୍ଧୋ ଵୃ॑ଷ॒ଭୋ ରୋ॑ରଵୀତି ମ॒ହୋ ଦେ॒ଵୋ ମର୍ତ୍ୟା॒ଗ୍ମ୍॒ ଆଵି॑ଵେଶ ॥ 12.10 (ତୈ. ଅର. 6.12.2)
ତ୍ରିଧା॑ ହି॒ତଂ ପ॒ଣିଭି॑-ର୍ଗୁ॒ହ୍ୟମା॑ନଂ॒ ଗଵି॑-ଦେ॒ଵାସୋ॑ ଘୃ॒ତମନ୍ଵ॑ଵିଂଦନ୍ନ୍ । ଇଂଦ୍ର॒ ଏକ॒ଗ୍ମ୍॒ ସୂର୍ୟ॒ ଏକଂ॑ ଜଜାନ ଵେ॒ନା ଦେକଗ୍ଗ୍॑ ସ୍ଵ॒ଧୟା॒ ନିଷ୍ଟ॑ତକ୍ଷୁଃ । ୟୋ ଦେ॒ଵାନାଂ᳚ ପ୍ରଥ॒ମଂ ପୁ॒ରସ୍ତା॒-ଦ୍ଵିଶ୍ଵା॒ଧିୟୋ॑ ରୁ॒ଦ୍ରୋ ମ॒ହର୍ଷିଃ॑ । ହି॒ର॒ଣ୍ୟ॒ଗ॒ର୍ଭଂ ପ॑ଶ୍ୟତ॒ ଜାୟ॑ମାନ॒ଗ୍ମ୍॒ ସନୋ॑ ଦେ॒ଵଃ ଶୁ॒ଭୟା॒ ସ୍ମୃତ୍ୟା॒ ସଂୟୁଁ॑ନକ୍ତୁ । ୟସ୍ମା॒ତ୍ପରଂ॒ ନାପ॑ର॒ ମସ୍ତି॒ କିଂଚି॒ଦ୍ୟସ୍ମା॒ନ୍ ନାଣୀ॑ୟୋ॒ ନ ଜ୍ୟାୟୋ᳚ଽସ୍ତି॒ କଶ୍ଚି॑ତ୍ । ଵୃ॒କ୍ଷ ଇ॑ଵ ସ୍ତବ୍ଧୋ ଦି॒ଵି ତି॑ଷ୍ଠ॒-ତ୍ୟେକ॒ସ୍ତେନେ॒ଦଂ ପୂ॒ର୍ଣଂ ପୁରୁ॑ଷେଣ॒ ସର୍ଵ᳚ମ୍ ॥ 12.13
(ସନ୍ୟାସ ସୂକ୍ତମ୍)
ନ କର୍ମ॑ଣା ନ ପ୍ର॒ଜୟା॒ ଧନେ॑ନ॒ ତ୍ୟାଗେ॑ନୈକେ ଅମୃତ॒ତ୍ଵ-ମା॑ନ॒ଶୁଃ । ପରେ॑ଣ॒ ନାକଂ॒ ନିହି॑ତଂ॒ ଗୁହା॑ୟାଂ-ଵିଁ॒ଭ୍ରାଜ॑ଦେ॒ତ-ଦ୍ୟତ॑ୟୋ ଵି॒ଶଂତି॑ ॥ ଵେ॒ଦାଂ॒ତ॒ ଵି॒ଜ୍ଞାନ॒-ସୁନି॑ଶ୍ଚିତା॒ର୍ଥାଃ ସନ୍ୟା॑ସ ୟୋ॒ଗାଦ୍ୟତ॑ୟଃ ଶୁଦ୍ଧ॒ ସତ୍ତ୍ଵାଃ᳚ । ତେ ବ୍ର॑ହ୍ମଲୋ॒କେ ତୁ॒ ପରାଂ᳚ତକାଲେ॒ ପରା॑ମୃତା॒ତ୍ ପରି॑ମୁଚ୍ୟଂତି॒ ସର୍ଵେ᳚ । ଦ॒ହ୍ରଂ॒-ଵିଁ॒ପା॒ପଂ ପ॒ରମେ᳚ଶ୍ମ ଭୂତଂ॒-ୟଁତ୍ ପୁଂ॑ଡରୀ॒କଂ ପୁ॒ରମ॑ଦ୍ଧ୍ୟ ସ॒ଗ୍ଗ୍॒ସ୍ଥମ୍ ।
ତ॒ତ୍ରା॒ପି॒ ଦ॒ହ୍ରଂ ଗ॒ଗନଂ॑-ଵିଁଶୋକ॒-ସ୍ତସ୍ମି॑ନ୍. ୟଦଂ॒ତସ୍ତ-ଦୁପା॑ସିତ॒ଵ୍ୟମ୍ ॥ ୟୋ ଵେଦାଦୌ ସ୍ଵ॑ରଃ ପ୍ରୋ॒କ୍ତୋ॒ ଵେ॒ଦାଂତେ॑ ଚ ପ୍ର॒ତିଷ୍ଠି॑ତଃ । ତସ୍ୟ॑ ପ୍ର॒କୃତି॑-ଲୀନ॒ସ୍ୟ॒ ୟଃ॒ ପରଃ॑ ସ॒ ମ॒ହେଶ୍ଵ॑ରଃ ॥ 12.17 (ତୈ. ଅର. 6.12.3)
(ଅଜୋ᳚ଽନ୍ୟ॒ – ଆଵି॑ଵେଶ॒ – ସର୍ଵେ॑ ଚ॒ତ୍ଵାରି॑ ଚ)
ନାରାୟଣ ସୂକ୍ତଂ (4.14)
ସ॒ହ॒ସ୍ର॒ଶୀର୍ଷଂ॑ ଦେ॒ଵଂ॒-ଵିଁ॒ଶ୍ଵାକ୍ଷଂ॑-ଵିଁ॒ଶ୍ଵ ଶଂ॑ ଭୁଵମ୍ । ଵିଶ୍ଵଂ॑ ନା॒ରାୟ॑ଣଂ ଦେ॒ଵ॒ମ॒କ୍ଷରଂ॑ ପର॒ମଂ ପ॒ଦମ୍ । ଵି॒ଶ୍ଵତଃ॒ ପର॑ମାନ୍ନି॒ତ୍ୟଂ॒-ଵିଁ॒ଶ୍ଵଂ ନା॑ରାୟ॒ଣଗ୍ମ୍ ହ॑ରିମ୍ । ଵିଶ୍ଵ॑ମେ॒ଵେଦଂ ପୁରୁ॑ଷ॒-ସ୍ତ-ଦ୍ଵିଶ୍ଵ॒ମୁପ॑ଜୀଵତି । ପତିଂ॒-ଵିଁଶ୍ଵ॑ସ୍ୟା॒ତ୍ମେଶ୍ଵ॑ର॒ଗ୍ମ୍॒ ଶାଶ୍ଵ॑ତଗ୍ମ୍ ଶି॒ଵମ॑ଚ୍ୟୁତମ୍ । ନା॒ରାୟ॒ଣଂ ମ॑ହାଜ୍ଞେ॒ୟଂ॒-ଵିଁ॒ଶ୍ଵାତ୍ମା॑ନଂ ପ॒ରାୟ॑ଣମ୍ । ନା॒ରାୟ॒ଣ ପ॑ରୋ ଜ୍ୟୋ॒ତି॒ରା॒ତ୍ମା ନା॑ରୟ॒ଣଃ ପ॑ରଃ । ନା॒ରାୟ॒ଣ ପ॑ରଂ ବ୍ର॒ହ୍ମ॒ ତ॒ତ୍ତ୍ଵଂ ନା॑ରାୟ॒ଣଃ ପ॑ରଃ । ନା॒ରାୟ॒ଣ ପ॑ରୋ ଧ୍ୟା॒ତା॒ ଧ୍ୟା॒ନଂ ନା॑ରାୟ॒ଣଃ ପ॑ରଃ । ୟଚ୍ଚ॑ କିଂ॒ଚିଜ୍-ଜ॑ଗଥ୍ ସ॒ର୍ଵଂ॒ ଦୃ॒ଶ୍ୟତେ᳚ ଶ୍ରୂୟ॒ତେଽପି॑ ଵା । 13.4 (ତୈ. ଅର. 6.13.1)
ଅଂତ॑-ର୍ବ॒ହିଶ୍ଚ॑ ତଥ୍ ସ॒ର୍ଵଂ॒-ଵ୍ୟାଁ॒ପ୍ୟ ନା॑ରାୟ॒ଣଃ ସ୍ଥି॑ତଃ । ଅନଂ॑ତ॒ ମଵ୍ୟ॑ୟଂ କ॒ଵିଗ୍ମ୍ ସ॑ମୁ॒ଦ୍ରେଽଂତଂ॑-ଵିଁ॒ଶ୍ଵ ଶ॑ଭୁଂଵଁମ୍ । ପ॒ଦ୍ମ॒କୋ॒ଶ-ପ୍ର॑ତୀକା॒ଶ॒ଗ୍ମ୍॒ ହୃ॒ଦୟଂ॑ ଚାପ୍ୟ॒ଧୋମୁ॑ଖମ୍ । ଅଧୋ॑ ନି॒ଷ୍ଟ୍ୟା ଵି॑ତସ୍ତ୍ୟାଂ॒ତେ॒ ନା॒ଭ୍ୟାମୁ॑ପରି॒ ତିଷ୍ଠ॑ତି । ଜ୍ଵା॒ଲ॒ମା॒ଲା କୁ॑ଲଂ ଭା॒ତୀ॒ ଵି॒ଶ୍ଵସ୍ୟା॑ୟତ॒ନଂ ମ॑ହତ୍ । ସଂତ॑ତଗ୍ମ୍ ଶି॒ଲାଭି॑ସ୍ତୁ॒ ଲଂବ॑ତ୍ୟା କୋଶ॒ସନ୍ନି॑ଭମ୍ । ତସ୍ୟାଂତେ॑ ସୁଷି॒ରଗ୍ମ୍ ସୂ॒କ୍ଷ୍ମଂ ତସ୍ମିଂ᳚ଥ୍ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତମ୍ । ତସ୍ୟ॒ ମଦ୍ଧ୍ୟେ॑ ମ॒ହାନ॑ଗ୍ନି-ର୍ଵି॒ଶ୍ଵାର୍ଚି॑-ର୍ଵି॒ଶ୍ଵତୋ॑ ମୁଖଃ । ସୋଽଗ୍ର॑ଭୁ॒ଗ୍ ଵିଭ॑ଜନ୍ ତି॒ଷ୍ଠ॒ନ୍-ନାହା॑ର-ମଜ॒ରଃ କ॒ଵିଃ । ତି॒ର୍ୟ॒ଗୂ॒ର୍ଧ୍ଵ ମ॑ଧଃ ଶା॒ୟୀ॒ ର॒ଶ୍ମୟ॑ସ୍ତସ୍ୟ॒ ସଂତ॑ତା । ସଂ॒ତା॒ପୟ॑ତି ସ୍ଵଂ ଦେ॒ହମାପା॑ଦତଲ॒ ମସ୍ତ॑କଃ । ତସ୍ୟ॒ ମଦ୍ଧ୍ୟେ॒ ଵହ୍ନି॑ଶିଖା ଅ॒ଣୀୟୋ᳚ର୍ଧ୍ଵା ଵ୍ୟ॒ଵସ୍ଥି॑ତଃ । ନୀ॒ଲତୋ॑ ୟଦ॑ ମଦ୍ଧ୍ୟ॒ସ୍ଥା॒-ଦ୍ଵି॒ଦ୍ୟୁଲ୍ଲେ॑ଖେଵ॒ ଭାସ୍ଵ॑ରା । ନୀ॒ଵାର॒ ଶୂକ॑ଵତ୍ତ॒ନ୍ଵୀ॒ ପୀ॒ତା ଭା᳚ସ୍ଵତ୍ୟ॒ଣୂପ॑ମା । ତସ୍ୟାଃ᳚ ଶିଖା॒ୟା ମ॑ଦ୍ଧ୍ୟେ ପ॒ରମା᳚ତ୍ମା ଵ୍ୟ॒ଵସ୍ଥି॑ତଃ । ସ ବ୍ରହ୍ମ॒ ସ ଶିଵଃ॒ ସ ହରିଃ॒ ସେଂଦ୍ରଃ॒ ସୋଽକ୍ଷ॑ରଃ ପର॒ମଃ ସ୍ଵ॒ରାଟ୍ ॥ 13.12 (ତୈ. ଅର. 6.13.2)
(ଅପି॑ ଵା॒ – ସଂତ॑ତା॒ ଷଟ୍ ଚ॑)
ଆଦିତ୍ୟ ମଂଡଲେ ପରବ୍ରହ୍ମୋପାସନଂ (4.15)
ଆ॒ଦି॒ତ୍ୟୋ ଵା ଏ॒ଷ ଏ॒ତନ୍ ମଂ॒ଡଲଂ॒ ତପ॑ତି॒ ତତ୍ର॒ ତା ଋଚ॒ସ୍ତଦୃ॒ଚା ମଂ॑ଡଲ॒ଗ୍ମ୍॒ ସ ଋ॒ଚାଂ-ଲୋଁ॒କୋଽଥ॒ୟ ଏ॒ଷ ଏ॒ତସ୍ମି॑ନ୍ ମଂ॒ଡଲେ॒ଽର୍ଚି-ର୍ଦୀ॒ପ୍ୟତେ॒ ତାନି॒ ସାମା॑ନି॒ ସ ସା॒ମ୍ନାଂ-ଲୋଁ॒କୋଽଥ॒ ୟ ଏ॒ଷ ଏ॒ତସ୍ମି॑ନ୍ ମଂ॒ଡଲେ॒ଽର୍ଚିଷି॒ ପୁରୁ॑ଷ॒ସ୍ତାନି॒ ୟଜୂଗ୍ମ୍॑ଷି॒ ସ ୟଜୁ॑ଷା ମଂଡଲ॒ଗ୍ମ୍॒ ସ ୟଜୁ॑ଷାଂ-ଲୋଁ॒କଃ ସୈଷା ତ୍ର॒ୟ୍ୟେଵ॑ ଵି॒ଦ୍ୟା ତ॑ପତି॒ ୟ ଏ॒ଷୋ᳚ଽଂତ-ରା॑ଦି॒ତ୍ୟେ ହି॑ର॒ଣ୍ମୟଃ॒ ପୁରୁ॑ଷଃ ॥ 14.1 (ତୈ. ଅର. 6.14.1)
ଆଦିତ୍ୟପୁରୁଷସ୍ୟ ସର୍ଵାତ୍ମକତ୍ଵ ପ୍ରଦର୍ଶନଂ (4.16)
ଆ॒ଦି॒ତ୍ୟୋ ଵୈ ତେଜ॒ ଓଜୋ॒ ବଲଂ॒-ୟଁଶ॒-ଶ୍ଚକ୍ଷୁଃ॒ ଶ୍ରୋତ୍ର॑ମା॒ତ୍ମା ମନୋ॑ ମ॒ନ୍ୟୁ-ର୍ମନୁ॑-ର୍ମୃ॒ତ୍ୟୁଃ ସ॒ତ୍ୟୋ ମି॒ତ୍ରୋ ଵା॒ୟୁରା॑କା॒ଶଃ ପ୍ରା॒ଣୋ ଲୋ॑କପା॒ଲଃ କଃ କିଂ କଂ ତଥ୍ ସ॒ତ୍ୟମନ୍ନ॑-ମ॒ମୃତା॑ ଜୀ॒ଵୋ ଵିଶ୍ଵଃ॑ କତ॒ମଃ ସ୍ଵ॑ୟ॒ଭୁଂ ବ୍ରହ୍ମୈ॒ ତଦମୃ॑ତ ଏ॒ଷ ପୁରୁ॑ଷ ଏ॒ଷ ଭୂ॒ତାନା॒-ମଧି॑ପତି॒-ର୍ବ୍ରହ୍ମ॑ଣଃ॒ ସାୟୁ॑ଜ୍ୟଗ୍ମ୍ ସଲୋ॒କତା॑-ମାପ୍ନୋ-ତ୍ୟେ॒ତାସା॑ମେ॒ଵ ଦେ॒ଵତା॑ନା॒ଗ୍ମ୍॒ ସାୟୁ॑ଜ୍ୟଗ୍ମ୍ ସା॒ର୍ଷ୍ଟିତାଗ୍ମ୍॑ ସମାନ ଲୋ॒କତା॑-ମାପ୍ନୋତି॒ ୟ ଏ॒ଵଂ-ଵେଁଦେ᳚ତ୍ୟୁପ॒ନିଷତ୍ ॥ 15.1 (ତୈ. ଅର. 6.15.1)
ଶିଵୋପାସନ ମଂତ୍ରାଃ (4.17)
ନିଧ॑ନପତୟେ॒ ନମଃ । ନିଧ॑ନପତାଂତିକାୟ॒ ନମଃ ।
ଊର୍ଧ୍ଵାୟ॒ ନମଃ । ଊର୍ଧ୍ଵଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ହିରଣ୍ୟାୟ॒ ନମଃ । ହିରଣ୍ୟଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ସୁଵର୍ଣାୟ॒ ନମଃ । ସୁଵର୍ଣଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ଦିଵ୍ୟାୟ॒ ନମଃ । ଦିଵ୍ୟଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ । 16.1 (ତୈ. ଅର. 6.16.1)
ଭଵାୟ॒ ନମଃ । ଭଵଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ଶର୍ଵାୟ॒ ନମଃ । ଶର୍ଵଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ଶିଵାୟ॒ ନମଃ । ଶିଵଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ଜ୍ଵଲାୟ॒ ନମଃ । ଜ୍ଵଲଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ଆତ୍ମାୟ॒ ନମଃ । ଆତ୍ମଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ପରମାୟ॒ ନମଃ । ପରମଲିଂଗାୟ॒ ନମଃ ।
ଏତଥ୍ସୋମସ୍ୟ॑ ସୂର୍ୟ॒ସ୍ୟ॒ ସର୍ଵଲିଂଗଗ୍ଗ୍॑ ସ୍ଥାପ॒ୟ॒ତି॒ ପାଣିମଂତ୍ରଂ॑ ପଵି॒ତ୍ରମ୍ ॥ 16.1 (ତୈ. ଅର. 6.16.2)
ପଶ୍ଚିମଵକ୍ତ୍ର ପ୍ରତିପାଦକ ମଂତ୍ରଃ (4.18)
ତୈ. ଅର. 6.17.1
ସ॒ଦ୍ୟୋଜା॒ତଂ ପ୍ର॑ପଦ୍ୟା॒ମି॒ ସ॒ଦ୍ୟୋଜା॒ତାୟ॒ ଵୈ ନମୋ॒ ନମଃ॑ । ଭ॒ଵେ ଭ॑ଵେ॒ ନାତି॑ଭଵେ ଭଵସ୍ଵ॒ ମାମ୍ । ଭ॒ଵୋଦ୍ଭ॑ଵାୟ॒ ନମଃ॑ ॥ 17.1
ଉତ୍ତର ଵକ୍ତ୍ର ପ୍ରତିପାଦକ ମଂତ୍ରଃ (4.19)
ଵା॒ମ॒ଦେ॒ଵାୟ॒ ନମୋ᳚ ଜ୍ୟେ॒ଷ୍ଠାୟ॒ ନମଃ॑ ଶ୍ରେ॒ଷ୍ଠାୟ॒ ନମୋ॑ ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॒ ନମଃ॒ କାଲା॑ୟ॒ ନମଃ॒ କଲ॑ଵିକରଣାୟ॒ ନମୋ॒ ବଲ॑ଵିକରଣାୟ॒ ନମୋ॒ ବଲା॑ୟ॒ ନମୋ॒ ବଲ॑ପ୍ରମଥନାୟ॒ ନମଃ॒ ସର୍ଵ॑ଭୂତଦମନାୟ॒ ନମୋ॑ ମ॒ନୋନ୍ମ॑ନାୟ॒ ନମଃ॑ ॥ 18.1 (ତୈ. ଅର. 6.18.1)
ଦକ୍ଷିଣ ଵକ୍ତ୍ର ପ୍ରତିପାଦକ ମଂତ୍ରଃ (4.20)
ଅ॒ଘୋରେ᳚ଭ୍ୟୋଽଥ॒ ଘୋରେ᳚ଭ୍ୟୋ॒ ଘୋର॒ଘୋର॑ତରେଭ୍ୟଃ ।
ସର୍ଵେ᳚ଭ୍ୟଃ ସର୍ଵ॒ ଶର୍ଵେ᳚ଭ୍ୟୋ॒ ନମ॑ସ୍ତେ ଅସ୍ତୁ ରୁ॒ଦ୍ରରୂ॑ପେଭ୍ୟଃ ॥ 19.1 (ତୈ. ଅର. 6.19.1)
ପ୍ରାଗ୍ଵକ୍ତ୍ର ପ୍ରତିପାଦକ ମଂତ୍ରଃ (4.21)
ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ ଵି॒ଦ୍ମହେ॑ ମହାଦେ॒ଵାୟ॑ ଧୀମହି । ତନ୍ନୋ॑ ରୁଦ୍ରଃ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥ 20.1 (ତୈ. ଅର. 6.20.1)
ଊର୍ଧ୍ଵ ଵକ୍ତ୍ର ପ୍ରତିପାଦକ ମଂତ୍ରଃ (4.22)
ଈଶାନଃ ସର୍ଵ॑ଵିଦ୍ୟା॒ନା॒- ମୀଶ୍ଵରଃ ସର୍ଵ॑ଭୂତା॒ନାଂ॒ ବ୍ରହ୍ମାଧି॑ପତି॒-ର୍ବ୍ରହ୍ମ॒ଣୋଽଧି॑ପତି॒-ର୍ବ୍ରହ୍ମା॑ ଶି॒ଵୋ ମେ॑ ଅସ୍ତୁ ସଦାଶି॒ଵୋମ୍ ॥ 21.1 (ତୈ. ଅର. 6.21.1)
ନମସ୍କାରାର୍ଥ ମଂତ୍ରାଃ (4.23)
ନମୋ ହିରଣ୍ୟବାହଵେ ହିରଣ୍ୟଵର୍ଣାୟ ହିରଣ୍ୟରୂପାୟ ହିରଣ୍ୟପତୟେ ଽବିଂକାପତୟ ଉମାପତୟେ ପଶୁପତୟେ॑ ନମୋ॒ ନମଃ ॥ 22.1 (ତୈ. ଅର. 6.22.1)
ଋ॒ତଗ୍ମ୍ ସ॒ତ୍ୟଂ ପ॑ରଂ ବ୍ର॒ହ୍ମ॒ ପୁ॒ରୁଷଂ॑ କୃଷ୍ଣ॒ପିଂଗ॑ଲମ୍ । ଊ॒ର୍ଧ୍ଵରେ॑ତଂ-ଵିଁ॑ରୂପା॒କ୍ଷଂ॒-ଵିଁ॒ଶ୍ଵରୂ॑ପାୟ॒ ଵୈ ନମୋ॒ ନମଃ॑ ॥ 23.1 (ତୈ. ଅର. 6.23.1)
ସର୍ଵୋ॒ ଵୈ ରୁ॒ଦ୍ରସ୍ତସ୍ମୈ॑ ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॒ ନମୋ॑ ଅସ୍ତୁ । ପୁରୁ॑ଷୋ॒ ଵୈ ରୁ॒ଦ୍ରଃ ସନ୍ମ॒ହୋ ନମୋ॒ ନମଃ॑ । ଵିଶ୍ଵଂ॑ ଭୂ॒ତଂ ଭୁଵ॑ନଂ ଚି॒ତ୍ରଂ ବ॑ହୁ॒ଧା ଜା॒ତଂ ଜାୟ॑ମାନଂ ଚ॒ ୟତ୍ । ସର୍ଵୋ॒ ହ୍ୟେ॑ଷ ରୁ॒ଦ୍ରସ୍ତସ୍ମୈ॑ ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॒ ନମୋ॑ ଅସ୍ତୁ ॥ 24.1 (ତୈ. ଅର. 6.24.1)
କଦ୍ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॒ ପ୍ରଚେ॑ତସେ ମୀ॒ଢୁଷ୍ଟ॑ମାୟ॒ ତଵ୍ୟ॑ସେ । ଵୋ॒ଚେମ॒ ଶଂତ॑ମଗ୍ମ୍ ହୃ॒ଦେ ॥ ସର୍ଵୋ॒ହ୍ୟେ॑ଷ ରୁ॒ଦ୍ରସ୍ତସ୍ମୈ॑ ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॒ ନମୋ॑ ଅସ୍ତୁ ॥ 25.1 (ତୈ. ଅର. 6.25.1)
ଅଗ୍ନିହୋତ୍ର ହଵଣ୍ୟାଃ ଉପୟୁକ୍ତସ୍ୟ ଵୃକ୍ଷ ଵିଶେଷ-ସ୍ୟାଭିଧାନମ୍ (4.24-25)
ୟସ୍ୟ॒ ଵୈ କଂ॑କତ୍ୟଗ୍ନି-ହୋତ୍ର॒ହଵ॑ଣୀ ଭଵତି॒ ପ୍ରତ୍ୟେ॒ଵା-ସ୍ୟାହୁ॑ତୟ-ସ୍ତିଷ୍ଠଂ॒ତ୍ୟଥୋ॒ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତ୍ୟୈ ॥ 26.1 (ତୈ. ଅର. 6.26.1)
ଭୂଦେଵତାକ ମଂତ୍ରଃ (4.26)
ଅଦି॑ତି-ର୍ଦେ॒ଵା ଗଂ॑ଧ॒ର୍ଵା ମ॑ନୁ॒ଷ୍ୟାଃ᳚ ପି॒ତରୋ-ଽସୁ॑ରା॒-ସ୍ତେଷାଗ୍ମ୍॑ ସର୍ଵ ଭୂ॒ତାନାଂ᳚ ମା॒ତା ମେ॒ଦିନୀ॑ ମହ॒ତା ମ॒ହୀ ସା॑ଵି॒ତ୍ରୀ ଗା॑ୟ॒ତ୍ରୀ ଜଗ॑ତ୍ୟୁ॒ର୍ଵୀ ପୃ॒ଥ୍ଵୀ ବ॑ହୁ॒ଲା ଵିଶ୍ଵା॑ ଭୂ॒ତା କ॑ତ॒ମା କାୟା ସା ସ॒ତ୍ୟେ-ତ୍ୟ॒ମୃତେତି॑ ଵସି॒ଷ୍ଠଃ ॥ 28.1 (ତୈ. ଅର. 6.28.1)
ସର୍ଵା ଦେଵତା ଆପଃ (4.27)
ଆପୋ॒ ଵା ଇ॒ଦଗ୍ମ୍ ସର୍ଵଂ॒-ଵିଁଶ୍ଵା॑ ଭୂ॒ତାନ୍ୟାପଃ॑ ପ୍ରା॒ଣା ଵା ଆପଃ॑ ପ॒ଶଵ॒ ଆପୋଽନ୍ନ॒ମାପୋ -ଽମୃ॑ତ॒ମାପଃ॑ ସ॒ମ୍ରାଡାପୋ॑ ଵି॒ରାଡାପଃ॑ ସ୍ଵ॒ରାଡାପଃ॒
ଛଂଦା॒ଗ୍ଗ୍॒ସ୍ୟାପୋ॒ ଜ୍ୟୋତୀ॒ଗ୍ଗ୍॒ଷ୍ୟାପୋ॒ ୟଜୂ॒ଗ୍ଗ୍॒ଷ୍ୟାପଃ॑ ସ॒ତ୍ୟମାପଃ॒ ସର୍ଵା॑
ଦେ॒ଵତା॒ ଆପୋ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒ରାପ॒ ଓମ୍ ॥ 29.1 (ତୈ. ଅର. 6.29.1)
ସଂଧ୍ୟାଵଂଦନ ମଂତ୍ରାଃ (4.28)
ଆପଃ॑ ପୁନଂତୁ ପୃଥି॒ଵୀଂ ପୃ॑ଥି॒ଵୀ ପୂ॒ତା ପୁ॑ନାତୁ॒ ମାମ୍ । ପୁ॒ନଂତୁ॒ ବ୍ରହ୍ମ॑ଣ॒ସ୍ପତି॒-ର୍ବ୍ରହ୍ମ॑ ପୂ॒ତା ପୁ॑ନାତୁ॒ ମାମ୍ । ୟଦୁଚ୍ଛି॑ଷ୍ଟ॒-ମଭୋ᳚ଜ୍ୟଂ॒-ୟଁଦ୍ଵା॑ ଦୁ॒ଶ୍ଚରି॑ତଂ॒ ମମ॑ । ସର୍ଵଂ॑ ପୁନଂତୁ॒ ମାମାପୋ॑-ଽସ॒ତାଂଚ॑ ପ୍ରତି॒ଗ୍ରହ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 30.2 (ତୈ. ଅର. 6.30.1)
ଅଗ୍ନିଶ୍ଚ ମା ମନ୍ୟୁଶ୍ଚ ମନ୍ୟୁପତୟଶ୍ଚ ମନ୍ୟୁ॑କୃତେ॒ଭ୍ୟଃ । ପାପେଭ୍ୟୋ॑ ରକ୍ଷଂ॒ତାମ୍ । ୟଦହ୍ନା ପାପ॑ମକା॒ର୍॒ଷମ୍ । ମନସା ଵାଚା॑ ହସ୍ତା॒ଭ୍ୟାମ୍ । ପଦ୍ଭ୍ୟା-ମୁଦରେ॑ଣ ଶି॒ଶ୍ନା । ଅହ॒ସ୍ତଦ॑ଵଲୁ॒ପଂତୁ । ୟତ୍କିଂଚ॑ ଦୁରି॒ତଂ ମୟି॑ । ଇଦମହ-ମାମମୃ॑ତ ୟୋ॒ନୌ । ସତ୍ୟେ ଜ୍ୟୋତିଷି ଜୁହୋ॑ମି ସ୍ଵା॒ହା ॥ 31.1 (ତୈ. ଅର. 6.31.1)
ସୂର୍ୟଶ୍ଚ ମା ମନ୍ୟୁଶ୍ଚ ମନ୍ୟୁପତୟଶ୍ଚ ମନ୍ୟୁ॑କୃତେ॒ଭ୍ୟଃ । ପାପେଭ୍ୟୋ॑ ରକ୍ଷଂ॒ତାମ୍ । ୟଦ୍ରାତ୍ରିୟା ପାପ॑ମକା॒ର୍॒ଷମ୍ । ମନସା ଵାଚା॑ ହସ୍ତା॒ଭ୍ୟାମ୍ । ପଦ୍ଭ୍ୟା-ମୁଦରେ॑ଣ ଶି॒ଶ୍ନା । ରାତ୍ରି॒-ସ୍ତଦ॑ଵଲୁ॒ପଂତୁ । ୟତ୍କିଂଚ॑ ଦୁରି॒ତଂ ମୟି॑ । ଇଦମହ-ମାମମୃ॑ତ ୟୋ॒ନୌ । ସୂର୍ୟେ ଜ୍ୟୋତିଷି ଜୁହୋ॑ମି ସ୍ଵା॒ହା ॥ 32.1 (ତୈ. ଅର. 6.32.1)
ପ୍ରଣଵସ୍ୟ ଋଷ୍ୟାଦି ଵିଵରଣଂ (4.29)
ଓମିତ୍ୟେକାକ୍ଷ॑ରଂ ବ୍ର॒ହ୍ମ । ଅଗ୍ନିର୍ଦେଵତା ବ୍ରହ୍ମ॑ ଇତ୍ୟା॒ର୍ଷମ୍ । ଗାୟତ୍ରଂ ଛଂଦଂ ପରମାତ୍ମଂ॑ ସରୂ॒ପମ୍ । ସାୟୁଜ୍ୟଂ-ଵିଁ॑ନିୟୋ॒ଗମ୍ ॥ 33.1 (ତୈ. ଅର. 6.33.1)
ଗାୟତ୍ର୍ୟାଵାହନ ମଂତ୍ରାଃ (4.30)
ଆୟା॑ତୁ॒ ଵର॑ଦା ଦେ॒ଵୀ॒ ଅ॒କ୍ଷରଂ॑ ବ୍ରହ୍ମ॒ ସଂମି॑ତମ୍ । ଗା॒ୟ॒ତ୍ରୀଂ᳚ ଛଂଦ॑ସାଂ ମା॒ତେଦଂ ବ୍ର॑ହ୍ମ ଜୁ॒ଷସ୍ଵ॑ ମେ । ୟଦହ୍ନା᳚ତ୍ କୁରୁ॑ତେ ପା॒ପଂ॒ ତଦହ୍ନା᳚ତ୍ ପ୍ରତି॒ମୁଚ୍ୟ॑ତେ । ୟ-ଦ୍ରାତ୍ରିୟା᳚ତ୍ କୁରୁ॑ତେ ପା॒ପଂ॒ ତ-ଦ୍ରାତ୍ରିୟା᳚ତ୍ ପ୍ରତି॒ମୁଚ୍ୟ॑ତେ । ସର୍ଵ॑ ଵ॒ର୍ଣେ ମ॑ହାଦେ॒ଵି॒ ସଂ॒ଧ୍ୟା ଵି॑ଦ୍ୟେ ସ॒ରସ୍ଵ॑ତି ॥ 34.2 (ତୈ. ଅର. 6.34.1)
ଓଜୋ॑ଽସି॒ ସହୋ॑ଽସି॒ ବଲ॑ମସି॒ ଭ୍ରାଜୋ॑ଽସି ଦେ॒ଵାନାଂ॒ ଧାମ॒ନାମା॑॑ଽସି॒ ଵିଶ୍ଵ॑ମସି ଵି॒ଶ୍ଵାୟୁଃ॒ ସର୍ଵ॑ମସି ସ॒ର୍ଵାୟୁ-ରଭିଭୂରୋଂ-ଗାୟତ୍ରୀ-ମାଵା॑ହୟା॒ମି॒ ସାଵିତ୍ରୀ-ମାଵା॑ହୟା॒ମି॒ ସରସ୍ଵତୀ-ମାଵା॑ହୟା॒ମି॒ ଛଂଦର୍ଷୀ-ନାଵା॑ହୟା॒ମି॒ ଶ୍ରିୟ-ମାଵା॑ହୟା॒ମି॒ ଗାୟତ୍ରିୟା ଗାୟତ୍ରୀ ଛଂଦୋ ଵିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଋଷିଃ ସଵିତା ଦେଵତାଽଗ୍ନିର୍ମୁଖଂ ବ୍ରହ୍ମା ଶିରୋ ଵିଷ୍ଣୁର୍ହୃଦୟଗ୍ମ୍ ରୁଦ୍ରଃ ଶିଖା ପୃଥିଵୀୟୋନିଃ ପ୍ରାଣାପାନ-ଵ୍ୟାନୋଦାନ-ସମାନା ସପ୍ରାଣା ଶ୍ଵେତଵର୍ଣା ସାଂଖ୍ୟାୟନ-ସଗୋତ୍ରା ଗାୟତ୍ରୀ ଚତୁର୍ଵିଗ୍ମ୍ଶତ୍ୟକ୍ଷରା ତ୍ରିପଦା॑ ଷଟ୍କୁ॒କ୍ଷିଃ॒ ପଂଚ ଶୀର୍ଷୋପନୟନେ ଵି॑ନିୟୋ॒ଗ॒, ଓଂ ଭୂଃ । ଓଂ ଭୁଵଃ । ଓଗ୍ମ୍ ସୁଵଃ । ଓଂ ମହଃ । ଓଂ ଜନଃ । ଓଂ ତପଃ । ଓଗ୍ମ୍ ସ॒ତ୍ୟମ୍ । ଓଂ ତଥ୍ ସ॑ଵି॒ତୁର୍ଵରେ᳚ଣ୍ୟଂ॒ ଭର୍ଗୋ॑ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ଧୀମହି । ଧିୟୋ॒ ୟୋ ନଃ॑ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ । ଓମାପୋ॒ ଜ୍ୟୋତୀ॒ ରସୋ॒ଽମୃତଂ॒ ବ୍ରହ୍ମ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒ରୋମ୍ ॥ 35.2 (ତୈ. ଅର. 6.35.1)
ଗାୟତ୍ରୀ ଉପସ୍ଥାନ ମଂତ୍ରାଃ (4.31)
ଉ॒ତ୍ତମେ॑ ଶିଖ॑ରେ ଜା॒ତେ॒ ଭୂ॒ମ୍ୟାଂ ପ॑ର୍ଵତ॒ ମୂର୍ଧ॑ନି । ବ୍ରା॒ହ୍ମଣେ᳚ଭ୍ୟୋ-ଽଭ୍ୟ॑ନୁଜ୍ଞା॒ତା॒ ଗ॒ଚ୍ଛ ଦେ॑ଵି ୟ॒ଥାସୁ॑ଖମ୍ । ସ୍ତୁତୋ ମୟା ଵରଦା ଵେ॑ଦମା॒ତା॒ ପ୍ରଚୋଦୟଂତୀ ପଵନେ᳚ ଦ୍ଵିଜା॒ତା । ଆୟୁଃ ପୃଥିଵ୍ୟାଂ-ଦ୍ରଵିଣଂ ବ୍ର॑ହ୍ମଵ॒ର୍ଚ॒ସଂ॒ ମହ୍ୟଂ ଦତ୍ଵା ପ୍ରଜାତୁଂ ବ୍ର॑ହ୍ମଲୋ॒କମ୍ ॥ 36.2 (ତୈ. ଅର. 6.36.1)
ଆଦିତ୍ୟଦେଵତା ମଂତ୍ରଃ (4.32)
ଘୃଣିଃ॒ ସୂର୍ୟ॑ ଆଦି॒ତ୍ୟୋ ନ ପ୍ରଭା॑-ଵା॒ତ୍ୟକ୍ଷ॑ରମ୍ । ମଧୁ॑କ୍ଷରଂତି॒ ତ-ଦ୍ର॑ସମ୍ । ସ॒ତ୍ୟଂ-ଵୈଁ ତ-ଦ୍ରସ॒-ମାପୋ॒ ଜ୍ୟୋତୀ॒ରସୋ॒ଽମୃତଂ॒ ବ୍ରହ୍ମ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒ରୋମ୍ ॥ 37.1 (ତୈ. ଅର. 6.37.1)
ତ୍ରିସୁପର୍ଣମଂତ୍ରାଃ (4.33)
ବ୍ରହ୍ମ॑ ମେତୁ॒ ମାମ୍ । ମଧୁ॑ ମେତୁ॒ ମାମ୍ । ବ୍ରହ୍ମ॑-ମେ॒ଵ ମଧୁ॑ ମେତୁ॒ ମାମ୍ । ୟାସ୍ତେ॑ ସୋମ ପ୍ର॒ଜାଵ॒ଥ୍ସୋ-ଽଭି॒ସୋ ଅ॒ହମ୍ । ଦୁଃଷ୍ଵ॑ପ୍ନ॒ହନ୍ ଦୁ॑ରୁଷ୍ଵହ । ୟାସ୍ତେ॑ ସୋମ ପ୍ରା॒ଣାଗ୍ଗ୍ସ୍ତାଂ ଜୁ॑ହୋମି । ତ୍ରିସୁ॑ପର୍ଣ॒ ମୟା॑ଚିତଂ ବ୍ରାହ୍ମ॒ଣାୟ॑ ଦଦ୍ୟାତ୍ । ବ୍ର॒ହ୍ମ॒ହ॒ତ୍ୟାଂ-ଵାଁ ଏ॒ତେ ଘ୍ନଂ॑ତି । ୟେ ବ୍ରା᳚ହ୍ମ॒ଣା-ସ୍ତ୍ରିସୁ॑ପର୍ଣଂ॒ ପଠଂ॑ତି । ତେ ସୋମଂ॒ ପ୍ରାପ୍ନୁ॑ଵଂତି । ଆ॒ସ॒ହ॒ସ୍ରାତ୍ ପ॒କ୍ତିଂ ପୁନଂ॑ତି । ଓମ୍ ॥ 38.1 (ତୈ. ଅର. 6.38.1)
ବ୍ରହ୍ମ॑ ମେ॒ଧୟା᳚ । ମଧୁ॑ ମେ॒ଧୟା᳚ । ବ୍ରହ୍ମ॑ମେ॒ଵ ମଧୁ॑ ମେ॒ଧୟା᳚ । ଅ॒ଦ୍ୟା ନୋ॑ ଦେଵ ସଵିତଃ ପ୍ର॒ଜାଵ॑ଥ୍ସାଵୀଃ॒ ସୌଭ॑ଗମ୍ । ପରା॑ ଦୁଃ॒ଷ୍ଵପ୍ନି॑ୟଗ୍ମ୍ ସୁଵ । ଵିଶ୍ଵା॑ନି ଦେଵ ସଵିତ-ର୍ଦୁରି॒ତାନି॒ ପରା॑ସୁଵ । ୟ-ଦ୍ଭ॒ଦ୍ରଂ ତନ୍ମ॒ ଆସୁ॑ଵ । ମଧୁ॒ଵାତା॑ ଋତାୟ॒ତେ ମଧୁ॑କ୍ଷରଂତି॒ ସିଂଧ॑ଵଃ । ମାଦ୍ଧ୍ଵୀ᳚ର୍ନଃ ସଂ॒ତ୍ଵୋଷ॑ଧୀଃ । ମଧୁ॒ନକ୍ତ॑ ମୁ॒ତୋଷସି॒ ମଧୁ॑ମ॒ତ୍ ପାର୍ଥି॑ଵ॒ଗ୍ମ୍॒ ରଜଃ॑ । ମଧୁ॒ଦ୍ୟୌର॑ସ୍ତୁ ନଃ ପି॒ତା । ମଧୁ॑ମାନ୍ନୋ॒ ଵନ॒ସ୍ପତି॒-ର୍ମଧୁ॑ମାଗ୍ମ୍ ଅସ୍ତୁ॒ ସୂର୍ୟଃ॑ । ମାଦ୍ଧ୍ଵୀ॒ ର୍ଗାଵୋ॑ ଭଵଂତୁ ନଃ । ୟ ଇ॒ମଂ ତ୍ରିସୁ॑ପର୍ଣ॒-ମୟା॑ଚିତଂ ବ୍ରାହ୍ମ॒ଣାୟ॑ ଦଦ୍ୟାତ୍ । ଭ୍ରୂ॒ଣ॒ହ॒ତ୍ୟାଂ-ଵାଁ ଏ॒ତେ ଘ୍ନଂ॑ତି । ୟେ ବ୍ରା᳚ହ୍ମ॒ଣା-ସ୍ତ୍ରିସୁ॑ପର୍ଣଂ॒ ପଠଂ॑ତି । ତେ ସୋମଂ॒ ପ୍ରାପ୍ନୁ॑ଵଂତି । ଆ॒ସ॒ହ॒ସ୍ରାତ୍ ପ॒କ୍ତିଂ ପୁନଂ॑ତି । ଓମ୍ ॥ 39.7 (ତୈ. ଅର. 6.39.1)
ବ୍ରହ୍ମ॑ ମେ॒ଧଵା᳚ । ମଧୁ॑ ମେ॒ଧଵା᳚ । ବ୍ରହ୍ମ॑ମେ॒ଵ ମଧୁ॑ ମେ॒ଧଵା᳚ । ବ୍ର॒ହ୍ମା ଦେ॒ଵାନାଂ᳚ ପଦ॒ଵୀଃ କ॑ଵୀ॒ନା-ମୃଷି॒-ର୍ଵିପ୍ରା॑ଣାଂ ମହି॒ଷୋ ମୃ॒ଗାଣା᳚ମ୍ । ଶ୍ୟେ॒ନୋ ଗୃଦ୍ଧ୍ରା॑ଣା॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵଧି॑ତି॒-ର୍ଵନା॑ନା॒ଗ୍ମ୍॒ ସୋମଃ॑ ପ॒ଵିତ୍ର॒-ମତ୍ୟେ॑ତି॒ ରେଭନ୍ନ୍॑ । ହ॒ଗ୍ମ୍॒ସଃ ଶୁ॑ଚି॒ଷ-ଦ୍ଵସୁ॑ରଂତରିକ୍ଷ॒ ସଦ୍ଧୋତା॑- ଵେଦି॒ଷ-ଦତି॑ଥି-ର୍ଦୁରୋଣ॒ସତ୍ । ନୃ॒ଷଦ୍ଵ॑ର॒-ସଦୃ॑ତ॒-ସ-ଦ୍ଵ୍ୟୋ॑ମ॒-ସଦ॒ବ୍ଜା- ଗୋ॒ଜା ଋ॑ତ॒ଜା ଅ॑ଦ୍ରି॒ଜା ଋ॒ତଂ ବୃ॒ହତ୍ । ଋ॒ଚେତ୍ଵା॑ ରୁ॒ଚେତ୍ଵା॒ ସମିଥ୍ ସ୍ର॑ଵଂତି ସ॒ରିତୋ॒ ନ ଧେନାଃ᳚ । ଅଂ॒ତ-ର୍ହୃ॒ଦା ମନ॑ସା ପୂ॒ୟମା॑ନାଃ । ଘୃ॒ତସ୍ୟ॒ ଧାରା॑ ଅ॒ଭିଚା॑କଶୀମି । ହି॒ର॒ଣ୍ୟୟୋ॑ ଵେତ॒ସୋ ମଦ୍ଧ୍ୟ॑ ଆସାମ୍ । ତସ୍ମିଂ᳚ଥ୍ ସୁପ॒ର୍ଣୋ ମ॑ଧୁ॒କୃତ୍ କୁ॑ଲା॒ୟୀ ଭଜ॑ନ୍ନାସ୍ତେ॒ ମଧୁ॑ ଦେ॒ଵତା᳚ଭ୍ୟଃ । ତସ୍ୟା॑ ସତେ॒ ହର॑ୟଃ ସ॒ପ୍ତତୀରେ᳚ ସ୍ଵ॒ଧାଂ ଦୁହା॑ନା ଅ॒ମୃତ॑ସ୍ୟ॒ ଧାରା᳚ମ୍ । ୟ ଇ॒ଦଂ ତ୍ରିସୁ॑ପର୍ଣ॒-ମୟା॑ଚିତଂ ବ୍ରାହ୍ମ॒ଣାୟ॑ ଦଦ୍ୟାତ୍ । ଵୀ॒ର॒ହ॒ତ୍ୟାଂ-ଵାଁ ଏ॒ତେ ଘ୍ନଂ॑ତି । ୟେ ବ୍ରା᳚ହ୍ମ॒ଣା-ସ୍ତ୍ରିସୁ॑ପର୍ଣଂ॒ ପଠଂ॑ତି । ତେ ସୋମଂ॒ ପ୍ରାପ୍ନୁ॑ଵଂତି । ଆ॒ସ॒ହ॒ସ୍ରାତ୍ ପଂ॒କ୍ତିଂ ପୁନଂ॑ତି । ଓମ୍ ॥ 40.6 (ତୈ. ଅର. 6.40.1)
ମେଧା ସୂକ୍ତଂ (4.34)
ମେ॒ଧାଦେ॒ଵୀ ଜୁ॒ଷମା॑ଣା ନ॒ ଆଗା᳚-ଦ୍ଵି॒ଶ୍ଵାଚୀ॑ ଭ॒ଦ୍ରା ସୁ॑ମନ॒ସ୍ୟ ମା॑ନା । ତ୍ଵୟା॒ ଜୁଷ୍ଟା॑ ନୁ॒ଦମା॑ନା ଦୁ॒ରୁକ୍ତା᳚ନ୍ ବୃ॒ହଦ୍ଵ॑ଦେମ ଵି॒ଦଥେ॑ ସୁ॒ଵୀରାଃ᳚ । ତ୍ଵୟା॒ ଜୁଷ୍ଟ॑ ଋ॒ଷି-ର୍ଭ॑ଵତି ଦେଵି॒ ତ୍ଵୟା॒ ବ୍ରହ୍ମା॑ଽଽଗ॒ତଶ୍ରୀ॑ ରୁ॒ତ ତ୍ଵୟା᳚ । ତ୍ଵୟା॒ ଜୁଷ୍ଟ॑ଶ୍ଚି॒ତ୍ରଂ-ଵିଁଂ॑ଦତେ ଵସୁ॒ ସା ନୋ॑ ଜୁଷସ୍ଵ॒ ଦ୍ରଵି॑ଣୋ ନମେଧେ ॥ 41.1 (ତୈ. ଅର. 6.41.1)
ମେ॒ଧାଂ ମ॒ ଇଂଦ୍ରୋ॑ ଦଦାତୁ ମେ॒ଧାଂ ଦେ॒ଵୀ ସର॑ସ୍ଵତୀ । ମେ॒ଧାଂ ମେ॑ ଅ॒ଶ୍ଵିନା॑-ଵୁ॒ଭାଵାଧ॑ତ୍ତାଂ॒ ପୁଷ୍କ॑ରସ୍ରଜା ॥ ଅ॒ଫ୍ସ॒ରାସୁ॑ ଚ॒ ୟା ମେ॒ଧା ଗଂ॑ଧ॒ର୍ଵେଷୁ॑ ଚ॒ ୟନ୍ମନଃ॑ । ଦୈଵୀଂ᳚ ମେ॒ଧା ସର॑ସ୍ଵତୀ॒ ସା ମାଂ᳚ ମେ॒ଧା ସୁ॒ରଭି॑-ର୍ଜୁଷତା॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 42.1 (ତୈ. ଅର. 6.42.1)
ଆମାଂ᳚ ମେ॒ଧା ସୁ॒ରଭି॑-ର୍ଵି॒ଶ୍ଵରୂ॑ପା॒ ହିର॑ଣ୍ୟଵର୍ଣା॒ ଜଗ॑ତୀ ଜଗ॒ମ୍ୟା । ଊର୍ଜ॑ସ୍ଵତୀ॒ ପୟ॑ସା॒ ପିନ୍ଵ॑ମାନା॒ ସା ମାଂ᳚ ମେ॒ଧା ସୁ॒ପ୍ରତୀ॑କା ଜୁଷଂତାମ୍ ॥ 43.1 (ତୈ. ଅର. 6.43.1)
ମୟି॑ ମେ॒ଧାଂ ମୟି॑ ପ୍ର॒ଜାଂ ମୟ୍ୟ॒ଗ୍ନିସ୍ତେଜୋ॑ ଦଧାତୁ॒ ମୟି॑ ମେ॒ଧାଂ ମୟି॑ ପ୍ର॒ଜାଂ ମୟୀଂଦ୍ର॑ ଇଂଦ୍ରି॒ୟଂ ଦ॑ଧାତୁ॒ ମୟି॑ ମେ॒ଧାଂ ମୟି॑ ପ୍ର॒ଜାଂ ମୟି॒ ସୂର୍ୟୋ॒ ଭ୍ରାଜୋ॑ ଦଧାତୁ ॥ 44.1 (ତୈ. ଅର. 6.44.1)
ମୃତ୍ୟୁନିଵାରଣ ମଂତ୍ରାଃ (4.35)
ଅପୈ॑ତୁ ମୃ॒ତ୍ୟୁ-ର॒ମୃତ॑ନ୍ନ॒ ଆଗ॑ନ୍. ଵୈଵସ୍ଵ॒ତୋ ନୋ॒ ଅଭ॑ୟଂକୃଣୋତୁ । ପ॒ର୍ଣଂ-ଵଁନ॒ସ୍ପତେ॑ ରିଵା॒ଭିନଃ॑ ଶୀୟତାଗ୍ମ୍ ର॒ୟିଃ ସଚ॑ତାନ୍ନଃ॒ ଶଚୀ॒ପତିଃ॑ ॥ 45.1 (ତୈ. ଅର. 6.45.1)
ପରଂ॑ ମୃତ୍ୟୋ॒ ଅନୁ॒ ପରେ॑ହି॒ ପଂଥାଂ॒-ୟଁସ୍ତେ॒ସ୍ଵ ଇତ॑ରୋ ଦେଵ॒ୟାନା᳚ତ୍ । ଚକ୍ଷୁ॑ଷ୍ମତେ ଶୃଣ୍ଵ॒ତେ ତେ᳚ ବ୍ରଵୀମି॒ ମାନଃ॑ ପ୍ର॒ଜାଗ୍ମ୍ ରୀ॑ରିଷୋ॒ ମୋତ ଵୀ॒ରାନ୍ ॥ 46.1 (ତୈ. ଅର. 6.46.1)
ଵାତଂ॑ ପ୍ରା॒ଣଂ ମନ॑ସା॒ ନ୍ଵାର॑ଭାମହେ ପ୍ର॒ଜାପ॑ତିଂ॒-ୟୋଁ ଭୁଵ॑ନସ୍ୟ ଗୋ॒ପାଃ । ସନୋ॑ ମୃ॒ତ୍ୟୋ ସ୍ତ୍ରା॑ୟତାଂ॒ ପାତ୍ଵଗ୍ମ୍ହ॑ସୋ॒ ଜ୍ୟୋଗ୍ ଜୀ॒ଵା ଜ॒ରାମ॑ଶୀମହି ॥ 47.1 (ତୈ. ଅର. 6.47.1)
ଅ॒ମୁ॒ତ୍ର॒ ଭୂୟା॒ଦଧ॒ ୟଦ୍ୟ॒ମସ୍ୟ॒ ବୃହ॑ସ୍ପତେ ଅ॒ଭିଶ॑ସ୍ତେ॒ର ମୁଂ॑ଚଃ । ପ୍ରତ୍ୟୌ॑ହତା ମ॒ଶ୍ଵିନା॑ ମୃ॒ତ୍ୟୁ ମ॑ସ୍ମା-ଦ୍ଦେ॒ଵାନା॑ମଗ୍ନେ ଭି॒ଷଜା॒ ଶଚୀ॑ଭିଃ ॥ 48.1 (ତୈ. ଅର. 6.48.1)
ହରି॒ଗ୍ମ୍॒ ହରଂ॑ତ॒- ମନୁ॑ୟଂତି ଦେ॒ଵା ଵିଶ୍ଵ॒ସ୍ୟେଶା॑ନଂ-ଵୃଁଷ॒ଭଂ ମ॑ତୀ॒ନାମ୍ । ବ୍ରହ୍ମ॒ ସରୂ॑ପ॒-ମନୁ॑ମେ॒ଦମା॑ଗା॒-ଦୟ॑ନଂ॒ ମା ଵିଵ॑ଧୀ॒-ର୍ଵିକ୍ର॑ମସ୍ଵ ॥ 49.1 (ତୈ. ଅର. 6.49.1)
ଶଲ୍କୈ॑ର॒ଗ୍ନି-ମିଂ॑ଧା॒ନ ଉ॒ଭୌ ଲୋ॒କୌ ସ॑ନେମ॒ହମ୍ । ଉ॒ଭୟୋ᳚ ର୍ଲୋ॒କୟା॑-ର୍ଋ॒ଧ୍ଦ୍ଵାଽତି॑ ମୃ॒ତ୍ୟୁଂ ତ॑ରାମ୍ୟ॒ହମ୍ ॥ 50.1 (ତୈ. ଅର. 6.50.1)
ମା ଛି॑ଦୋ ମୃତ୍ୟୋ॒ ମା ଵ॑ଧୀ॒ର୍ମା ମେ॒ ବଲଂ॒-ଵିଁଵୃ॑ହୋ॒ ମା ପ୍ରମୋ॑ଷୀଃ । ପ୍ର॒ଜାଂ ମା ମେ॑ ରୀରିଷ॒ ଆୟୁ॑ରୁଗ୍ର ନୃ॒ଚକ୍ଷ॑ସଂ ତ୍ଵା ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ 51.1 (ତୈ. ଅର. 6.51.1)
ମା ନୋ॑ ମ॒ହାଂତ॑ମୁ॒ତ ମା ନୋ॑ ଅର୍ଭ॒କଂ ମା ନ॒ ଉକ୍ଷଂ॑ତମୁ॒ତ ମା ନ॑ ଉକ୍ଷି॒ତମ୍ । ମା ନୋ॑ ଵଧୀଃ ପି॒ତରଂ॒ ମୋତ ମା॒ତରଂ॑ ପ୍ରି॒ୟା ମା ନ॑ସ୍ତ॒ନୁଵୋ॑ ରୁଦ୍ର ରୀରିଷଃ ॥ 52.1 (ତୈ. ଅର. 6.52.1)
ମା ନ॑ସ୍ତୋ॒କେ ତନ॑ୟେ॒ ମା ନ॒ ଆୟୁ॑ଷି॒ ମା ନୋ॒ ଗୋଷୁ॒ ମା ନୋ॒ ଅଶ୍ଵେ॑ଷୁ ରୀରିଷଃ । ଵୀ॒ରାନ୍ମା ନୋ॑ ରୁଦ୍ର ଭାମି॒ତୋଵ॑ଧୀ-ର୍ହ॒ଵିଷ୍ମଂ॑ତୋ॒ ନମ॑ସା ଵିଧେମ ତେ ॥ 53.1 (ତୈ. ଅର. 6.53.1)
ପ୍ରଜାପତି-ପ୍ରାର୍ଥନା ମଂତ୍ରଃ (4.36)
ପ୍ରଜା॑ପତେ॒ ନ ତ୍ଵଦେ॒ତା-ନ୍ୟ॒ନ୍ୟୋ ଵିଶ୍ଵା॑ ଜା॒ତାନି॒ ପରି॒ତା ବ॑ଭୂଵ । ୟତ୍ କା॑ମାସ୍ତେ ଜୁହୁ॒ମସ୍ତନ୍ନୋ॑ ଅସ୍ତୁ ଵ॒ୟଗ୍ଗ୍ ସ୍ୟା॑ମ॒ ପତ॑ୟୋ ରୟୀ॒ଣାମ୍ ॥ 54.1 (ତୈ. ଅର. 6.54.1)
ଇଂଦ୍ରପ୍ରାର୍ଥନା ମଂତ୍ରଃ (4.37)
ସ୍ଵ॒ସ୍ତି॒ଦା ଵି॒ଶସ୍ପତି॑-ର୍ଵୃତ୍ର॒ହା ଵିମୃଧୋ॑ ଵ॒ଶୀ । ଵୃଷେଂଦ୍ରଃ॑ ପୁ॒ର ଏ॑ତୁ ନସ୍ସ୍ଵସ୍ତି॒ଦା ଅ॑ଭୟଂ କ॒ରଃ ॥ 55.1 (ତୈ. ଅର. 6.55.1)
ମୃତ୍ୟୁଂଜୟ ମଂତ୍ରାଃ (4.38)
ତ୍ର୍ୟଂ॑ବକଂ-ୟଁଜାମହେ ସୁଗଂ॒ଧିଂ ପୁ॑ଷ୍ଟି॒ଵର୍ଧ॑ନମ୍ । ଉ॒ର୍ଵା॒ରୁ॒କମି॑ଵ॒ ବଂଧ॑ନାନ୍-ମୃ॒ତ୍ୟୋ-ର୍ମୁ॑କ୍ଷୀୟ॒ ମାଽମୃତା᳚ତ୍ ॥ 56.1 (ତୈ. ଅର. 6.56.1)
ୟେ ତେ॑ ସ॒ହସ୍ର॑ମ॒ୟୁତଂ॒ ପାଶା॒ ମୃତ୍ୟୋ॒ ମର୍ତ୍ୟା॑ୟ॒ ହଂତ॑ଵେ । ତାନ୍. ୟ॒ଜ୍ଞସ୍ୟ॑ ମା॒ୟୟା॒ ସର୍ଵା॒ନଵ॑ ୟଜାମହେ । ମୃ॒ତ୍ୟଵେ॒ ସ୍ଵାହା॑ ମୃ॒ତ୍ୟଵେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 58.1 (ତୈ. ଅର. 6.57-58)
ପାପନିଵାରକା ମଂତ୍ରାଃ (4.39)
ଦେ॒ଵକୃ॑ତ॒ସ୍ୟୈନ॑ସୋ-ଽଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ମ॒ନୁ॒ଷ୍ୟ॑କୃତ॒ସ୍ୟୈନ॑ସୋ ଽଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ପି॒ତୃକୃ॑ତ॒ସ୍ୟୈନ॑ସୋ ଽଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଆ॒ତ୍ମକୃ॑ତ॒ସ୍ୟୈନ॑ସୋ ଽଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଅ॒ନ୍ୟକୃ॑ତ॒ସ୍ୟୈନ॑ସୋ ଽଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଅ॒ସ୍ମତ୍କୃ॑ତ॒ସ୍ୟୈନ॑ସୋ ଽଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ୟଦ୍ଦି॒ଵା ଚ॒ ନକ୍ତଂ॒ ଚୈନ॑ଶ୍ଚକୃ॒ମ ତସ୍ୟା॑ ଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ୟଥ୍ ସ୍ଵ॒ପଂତ॑ଶ୍ଚ॒ ଜାଗ୍ର॑ତ॒-ଶ୍ଚୈନ॑ଶ୍ଚ-କୃ॒ମ ତସ୍ୟା॑ ଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ୟଥ୍ ସୁ॒ଷୁପ୍ତ॑ଶ୍ଚ॒ ଜାଗ୍ର॑ତ॒-ଶ୍ଚୈନ॑ଶ୍ଚ-କୃ॒ମ ତସ୍ୟା॑ ଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ୟ-ଦ୍ଵି॒ଦ୍ଵାଗ୍ମ୍ସ॒ଶ୍ଚା ଵି॑ଦ୍ଵାଗ୍ମ୍ସ॒ଶ୍ଚୈନ॑ଶ୍ଚ-କୃ॒ମ ତସ୍ୟା॑ ଵ॒ୟଜ॑ନମସି॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଏନସ ଏନସୋ ଵୟଜନମ॑ସି ସ୍ଵା॒ହା ॥ 59.1 (ତୈ. ଅର. 6.59.1)
ଵସୁ-ପ୍ରାର୍ଥନା ମଂତ୍ରଃ (4.40)
ୟଦ୍ଵୋ॑ ଦେଵାଶ୍ଚକୃ॒ମ ଜି॒ହ୍ଵୟା॑ ଗୁ॒ରୁମନ॑ସୋ ଵା॒ ପ୍ରୟୁ॑ତୀ ଦେଵ॒ ହେଡ॑ନମ୍ । ଅରା॑ଵା॒ୟୋ ନୋ॑ ଅ॒ଭିଦୁ॑ଚ୍ଛୁନା॒ୟତେ॒ ତସ୍ମି॒ନ୍ ତଦେନୋ॑ ଵସଵୋ॒
ନିଧେ॑ତନ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 60.1 (ତୈ. ଅର. 6.60.1)
କାମୋଽକାର୍ଷୀତ୍ – ମନ୍ୟୁରକାର୍ଷୀତ୍ ମଂତ୍ରଃ (4.41)
କାମୋଽକାର୍ଷୀ᳚ନ୍ ନମୋ॒ ନମଃ । କାମୋଽକାର୍ଷୀତ୍ କାମଃ କରୋତି ନାହଂ କରୋମି କାମଃ କର୍ତା ନାହଂ କର୍ତା କାମଃ॑ କାର॒ୟିତା ନାହଂ॑ କାର॒ୟିତା ଏଷ ତେ କାମ କାମା॑ୟ ସ୍ଵା॒ହା ॥ 61.1 (ତୈ. ଅର. 6.61.1)
ମନ୍ୟୁରକାର୍ଷୀ᳚ନ୍ ନମୋ॒ ନମଃ । ମନ୍ୟୁରକାର୍ଷୀନ୍ ମନ୍ୟୁଃ କରୋତି ନାହଂ କରୋମି ମନ୍ୟୁଃ କର୍ତା ନାହଂ କର୍ତା ମନ୍ୟୁଃ॑ କାର॒ୟିତା ନାହଂ॑ କାର॒ୟିତା ଏଷ ତେ ମନ୍ୟୋ ମନ୍ୟ॑ଵେ ସ୍ଵା॒ହା ॥ 62.1 (ତୈ. ଅର. 6.62.1)
ଵିରଜା ହୋମ ମଂତ୍ରାଃ (4.42)
ତିଲାଂଜୁହୋମି ସରସାଗ୍ମ୍ ସପିଷ୍ଟାନ୍ ଗଂଧାର ମମ ଚିତ୍ତେ ରମଂ॑ତୁ ସ୍ଵା॒ହା । ଗାଵୋ ହିରଣ୍ୟଂ ଧନମନ୍ନପାନଗ୍ମ୍ ସର୍ଵେଷାଗ୍ଗ୍ ଶ୍ରି॑ୟୈ ସ୍ଵା॒ହା । ଶ୍ରିୟଂଚ ଲକ୍ଷ୍ମିଂଚ ପୁଷ୍ଟିଂଚ କୀର୍ତିଂ॑ ଚା ନୃ॒ଣ୍ୟତାମ୍ । ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଂ ବ॑ହୁପୁ॒ତ୍ରତାମ୍ । ଶ୍ରଦ୍ଧାମେଧେ ପ୍ରଜାଃ ସଂଦଦା॑ତୁ ସ୍ଵା॒ହା ॥ 63.3 (ତୈ. ଅର. 6.63.1)
ତିଲାଃ କୃଷ୍ଣା-ସ୍ତି॑ଲାଃ ଶ୍ଵେ॒ତା॒-ସ୍ତିଲାଃ ସୌମ୍ୟା ଵ॑ଶାନୁ॒ଗାଃ । ତିଲାଃ ପୁନଂତୁ॑ ମେ ପା॒ପଂ॒-ୟଁତ୍କିଂଚି-ଦ୍ଦୁରିତଂ ମ॑ୟି ସ୍ଵା॒ହା । ଚୋର॒ସ୍ୟାନ୍ନଂ ନ॑ଵଶ୍ରା॒ଦ୍ଧଂ॒ ବ୍ର॒ହ୍ମ॒ହା ଗୁ॑ରୁତ॒ଲ୍ପଗଃ । ଗୋସ୍ତେୟଗ୍ମ୍ ସ॑ରାପା॒ନଂ॒ ଭ୍ରୂଣହତ୍ୟା ତିଲା ଶାଂତିଗ୍ମ୍ ଶମୟଂ॑ତୁ ସ୍ଵା॒ହା । ଶ୍ରୀଶ୍ଚ ଲକ୍ଷ୍ମୀଶ୍ଚ ପୁଷ୍ଟୀଶ୍ଚ କୀର୍ତିଂ॑ ଚା ନୃ॒ଣ୍ୟତାମ୍ । ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଂ ବ॑ହୁପୁ॒ତ୍ରତାମ୍ । ଶ୍ରଦ୍ଧାମେଧେ ପ୍ରଜ୍ଞାତୁ ଜାତଵେଦଃ ସଂଦଦା॑ତୁ ସ୍ଵା॒ହା ॥ 64.3 (ତୈ. ଅର. 6.64.1)
ପ୍ରାଣାପାନ-ଵ୍ୟାନୋଦାନ-ସମାନା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଵାଂ-ମନ-ଶ୍ଚକ୍ଷୁଃ-ଶ୍ରୋତ୍ର-ଜିହ୍ଵା-ଘ୍ରାଣ-ରେତୋ-ବୁଦ୍ଧ୍ୟାକୂତିଃ ସଂକଲ୍ପା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ତ୍ଵକ୍-ଚର୍ମ-ମାଗ୍ମ୍ସ-ରୁଧିର-ମେଦୋ-ମଜ୍ଜା-ସ୍ନାୟଵୋ-ଽସ୍ଥୀନି ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଶିରଃ ପାଣି ପାଦ ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠୋ-ରୂଦର-ଜଂଘ-ଶିଶ୍ର୍ନୋପସ୍ଥ ପାୟଵୋ ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଉତ୍ତିଷ୍ଠ ପୁରୁଷ ହରିତ-ପିଂଗଲ ଲୋହିତାକ୍ଷି ଦେହି ଦେହି ଦଦାପୟିତା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 65.5 (ତୈ. ଅର. 6.65.1)
ପୃଥିଵ୍ୟାପ ସ୍ତେଜୋ ଵାୟୁ-ରାକାଶା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଶବ୍ଦ-ସ୍ପର୍ଶ-ରୂପରସ-ଗଂଧା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ମନୋ-ଵାକ୍-କାୟ-କର୍ମାଣି ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅଵ୍ୟକ୍ତଭାଵୈ-ର॑ହଂକା॒ର॒-ର୍ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଆତ୍ମା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅଂତରାତ୍ମା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ପରମାତ୍ମା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ । କ୍ଷୁ॒ଧେ ସ୍ଵାହା᳚ । କ୍ଷୁତ୍ପି॑ପାସାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଵିଵି॑ଟ୍ୟୈ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଋଗ୍ଵି॑ଧାନାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । କ॒ଷୋ᳚ତ୍କାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । କ୍ଷୁ॒ତ୍ପି॒ପା॒ସାମ॑ଲଂ ଜ୍ୟେ॒ଷ୍ଠା॒ମ॒ଲ॒କ୍ଷ୍ମୀ-ର୍ନା॑ଶୟା॒ମ୍ୟହମ୍ । ଅଭୂ॑ତି॒-ମସ॑ମୃଦ୍ଧିଂ॒ଚ॒ ସର୍ଵାଂ (ସର୍ଵା) ନିର୍ଣୁଦ ମେ ପାପ୍ମା॑ନଗ୍ଗ୍ ସ୍ଵା॒ହା । ଅନ୍ନମୟ-ପ୍ରାଣମୟ-ମନୋମୟ-ଵିଜ୍ଞାନମୟ-ମାନଂଦମୟ-ମାତ୍ମା ମେ॑ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଂ॒ତାଂ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ ର॒ହଂ-ଵିଁ॒ରଜା॑ ଵିପା॒ପ୍ମା ଭୂ॑ୟାସ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 66.10 (ତୈ. ଅର. 6.66.1)
ଵୈଶ୍ଵଦେଵ ମଂତ୍ରାଃ (4.43)
ଅ॒ଗ୍ନୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଵିଶ୍ଵେ᳚ଭ୍ୟୋ ଦେ॒ଵେଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଧ୍ରୁ॒ଵାୟ॑ ଭୂ॒ମାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଧ୍ରୁ॒ଵ॒କ୍ଷିତ॑ୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅ॒ଚ୍ୟୁ॒ତ॒କ୍ଷିତ॑ୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅ॒ଗ୍ନୟେ᳚ ସ୍ଵିଷ୍ଟ॒କୃତେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଧର୍ମା॑ୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅଧ॑ର୍ମାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅ॒ଦ୍ଭ୍ୟଃ ସ୍ଵାହା᳚ । ଓ॒ଷ॒ଧି॒ଵ॒ନ॒ସ୍ପ॒ତିଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । 67.1 (ତୈ. ଅର. 6.67.1)
ର॒କ୍ଷୋ॒ଦେ॒ଵ॒ଜ॒ନେଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଗୃହ୍ୟା᳚ଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅ॒ଵ॒ସାନେ᳚ଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅ॒ଵ॒ସାନ॑ପତିଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ସ॒ର୍ଵ॒ଭୂ॒ତେଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । କାମା॑ୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅଂ॒ତରି॑କ୍ଷାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ୟଦେଜ॑ତି॒ ଜଗ॑ତି॒ ୟଚ୍ଚ॒ ଚେଷ୍ଟ॑ତି॒ ନାମ୍ନୋ॑ ଭା॒ଗୋଽୟଂ ନାମ୍ନେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ପୃ॒ଥି॒ଵ୍ୟୈ ସ୍ଵାହା᳚ । ଅଂ॒ତରି॑କ୍ଷାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । 67.2 (ତୈ. ଅର. 6.67.2)
ଦି॒ଵେ ସ୍ଵାହା᳚ । ସୂର୍ୟା॑ୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଚଂ॒ଦ୍ରମ॑ସେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ନକ୍ଷ॑ତ୍ରେଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ଇଂଦ୍ରା॑ୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ବୃହ॒ସ୍ପତ॑ୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ପ୍ର॒ଜାପ॑ତୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ବ୍ରହ୍ମ॑ଣେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ସ୍ଵ॒ଧା ପି॒ତୃଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ନମୋ॑ ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॑ ପଶୁ॒ପତ॑ୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । 67.3 (ତୈ. ଅର. 6.67.3)
ଦେ॒ଵେଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ପି॒ତୃଭ୍ୟଃ॑ ସ୍ଵ॒ଧାଽସ୍ତୁ॑ । ଭୂ॒ତେଭ୍ୟୋ॒ ନମଃ॑ । ମ॒ନୁ॒ଷ୍ୟେ᳚ଭ୍ୟୋ॒ ହଂତା᳚ । ପ୍ର॒ଜାପ॑ତୟେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ପ॒ର॒ମେ॒ଷ୍ଠିନେ॒ ସ୍ଵାହା᳚ । ୟଥା କୂ॑ପଃ ଶ॒ତଧା॑ରଃ ସ॒ହସ୍ର॑ଧାରୋ॒ ଅକ୍ଷି॑ତଃ । ଏ॒ଵା ମେ॑ ଅସ୍ତୁ ଧା॒ନ୍ୟଗ୍ମ୍ ସ॒ହସ୍ର॑ଧାର॒-ମକ୍ଷି॑ତମ୍ । ଧନ॑ଧାନ୍ୟୈ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ ୟେ ଭୂ॒ତାଃ ପ୍ର॒ଚରଂ॑ତି॒ ଦିଵା॒ନକ୍ତଂ॒ ବଲି॑-ମି॒ଚ୍ଛଂତୋ॑ ଵି॒ତୁଦ॑ସ୍ୟ॒ ପ୍ରେଷ୍ୟାଃ᳚ । ତେଭ୍ୟୋ॑ ବ॒ଲିଂ ପୁ॑ଷ୍ଟି॒କାମୋ॑ ହରାମି॒ ମୟି॒ ପୁଷ୍ଟିଂ॒ ପୁଷ୍ଟି॑ପତି-ର୍ଦଧାତୁ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ॥ 67.4 (ତୈ. ଅର. 6.67.4)
(ଓ॒ଷ॒ଧି॒ଵ॒ନ॒ସ୍ପ॒ତିଭ୍ୟଃ॒ ସ୍ଵାହା॒ – ଽଂତରି॑କ୍ଷାୟ॒ ସ୍ଵାହା॒ – ନମୋ॑ ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॑ ପଶୁ॒ପତ॑ୟେ॒ ସ୍ଵାହା॑ – ଵି॒ତୁଦ॑ସ୍ୟ॒ ପ୍ରେଷ୍ୟା॒ ଏକଂ॑ ଚ)
ଓଂ᳚ ତ-ଦ୍ବ୍ର॒ହ୍ମ । ଓଂ᳚ ତ-ଦ୍ଵା॒ୟୁଃ । ଓଂ᳚ ତଦା॒ତ୍ମା । ଓଂ᳚ ତଥ୍ ସ॒ତ୍ୟମ୍ । ଓଂ᳚ ତଥ୍ ସର୍ଵ᳚ମ୍ । ଓଂ᳚ ତତ୍ ପୁରୋ॒-ର୍ନମଃ । ଅଂତଶ୍ଚରତି॑ ଭୂତେ॒ଷୁ॒ ଗୁହାୟାଂ-ଵିଁ॑ଶ୍ଵ ମୂ॒ର୍ତିଷୁ । ତ୍ଵଂ-ୟଁଜ୍ଞସ୍ତ୍ଵଂ-ଵଁଷଟ୍କାରସ୍ତ୍ଵ-ମିଦ୍ରସ୍ତ୍ଵଗ୍ମ୍ ରୁଦ୍ରସ୍ତ୍ଵଂଵିଁଷ୍ଣୁସ୍ତ୍ଵଂ ବ୍ରହ୍ମତ୍ଵଂ॑ ପ୍ରଜା॒ପତିଃ । ତ୍ଵଂ ତ॑ଦାପ॒ ଆପୋ॒ ଜ୍ୟୋତୀ॒ ରସୋ॒ଽମୃତଂ॒ ବ୍ରହ୍ମ॒ ଭୂର୍ଭୁଵ॒ସ୍ସୁଵ॒ରୋମ୍ ॥ 68.2 (ତୈ. ଅର. 6.68.1)
4.44 ପ୍ରାଣାହୁତି ମଂତ୍ରାଃ
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚ ପ୍ରା॒ଣେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟା॑ମପା॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚-ଵ୍ୟାଁ॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟା॑ମୁଦା॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଗ୍ମ୍॑ ସମା॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ବ୍ରହ୍ମ॑ଣି ମ ଆ॒ତ୍ମାଽମୃ॑ତ॒ତ୍ଵାୟ॑ ॥
ଅ॒ମୃ॒ତୋ॒ପ॒ସ୍ତର॑ଣମସି ॥
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚ ପ୍ରା॒ଣେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶି॒ଵୋ ମା॑ ଵି॒ଶାପ୍ର॑ଦାହାୟ । ପ୍ରା॒ଣାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟା॑ମପା॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶି॒ଵୋ ମା॑ ଵି॒ଶାପ୍ର॑ଦାହାୟ । ଅ॒ପା॒ନାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚-ଵ୍ୟାଁ॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶି॒ଵୋ ମା॑ ଵି॒ଶାପ୍ର॑ଦାହାୟ । ଵ୍ୟା॒ନାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟା॑-ମୁଦା॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶି॒ଵୋ ମା॑ ଵି॒ଶାପ୍ର॑ଦାହାୟ । ଉ॒ଦା॒ନାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଗ୍ମ୍॑ ସମା॒ନେ ନିଵି॑ଷ୍ଟୋ॒ଽମୃତଂ॑ ଜୁହୋମି ।
ଶି॒ଵୋ ମା॑ ଵି॒ଶାପ୍ର॑ଦାହାୟ । ସ॒ମା॒ନାୟ॒ ସ୍ଵାହା᳚ ।
ବ୍ରହ୍ମ॑ଣି ମ ଆ॒ତ୍ମାଽମୃ॑ତ॒ତ୍ଵାୟ॑ ॥
ଅ॒ମୃ॒ତା॒ପି॒ଧା॒ନମ॑ସି ॥ 69.4 (ତୈ. ଅର. 6.69.1)
ଭୁକ୍ତାନ୍ନାଭିମଂତ୍ରଣ ମଂତ୍ରାଃ (4.45)
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚ ପ୍ରା॒ଣେ ନିଵି॑ଶ୍ୟା॒ଽମୃତଗ୍ମ୍॑ ହୁ॒ତମ୍ । ପ୍ରା॒ଣ ମନ୍ନେ॑ନାପ୍ୟାୟସ୍ଵ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟା॑ମପା॒ନେ ନିଵି॑ଶ୍ୟା॒ଽମୃତଗ୍ମ୍॑ ହୁ॒ତମ୍ । ଅ॒ପା॒ନ ମନ୍ନେ॑ନାପ୍ୟାୟସ୍ଵ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚-ଵ୍ୟାଁ॒ନେ ନିଵି॑ଶ୍ୟା॒ଽମୃତଗ୍ମ୍॑ ହୁ॒ତମ୍ । ଵ୍ୟା॒ନ ମନ୍ନେ॑ନାପ୍ୟାୟସ୍ଵ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟା॑-ମୁଦା॒ନେ ନିଵି॑ଶ୍ୟା॒ଽମୃତଗ୍ମ୍॑ ହୁ॒ତମ୍ । ଉ॒ଦା॒ନ ମନ୍ନେ॑ନାପ୍ୟାୟସ୍ଵ ।
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଗ୍ମ୍॑ ସମା॒ନେ ନିଵି॑ଶ୍ୟା॒ଽମୃତଗ୍ମ୍॑ ହୁ॒ତମ୍ । ସ॒ମାନ॒ ମନ୍ନେ॑ନାପ୍ୟାୟସ୍ଵ ॥ 70.1 (ତୈ. ଅର. 6.70.1)
ଭୋଜନାଂତେ ଆତ୍ମାନୁସଂଧାନ ମଂତ୍ରାଃ (4.46)
ଅଂଗୁଷ୍ଠମାତ୍ରଃ ପୁରୁଷୋଽଂଗୁଷ୍ଠଂଚ॑ ସମା॒ଶ୍ରିତଃ । ଈଶଃ ସର୍ଵସ୍ୟ ଜଗତଃ ପ୍ରଭୁଃ ପ୍ରୀଣାତି॑ ଵିଶ୍ଵ॒ଭୁକ୍ ॥ 71.1 (ତୈ. ଅର. 6.71.1)
ଅଵୟଵସ୍ଵସ୍ଥତା ପ୍ରାର୍ଥନା ମଂତ୍ରଃ (4.47)
ଵାଂମ॑ ଆ॒ସନ୍ନ୍ । ନ॒ସୋଃ ପ୍ରା॒ଣଃ । ଅ॒କ୍ଷ୍ୟୋ-ଶ୍ଚକ୍ଷୁଃ॑ । କର୍ଣ॑ୟୋଃ॒ ଶ୍ରୋତ୍ର᳚ମ୍ । ବା॒ହୁ॒ଵୋ-ର୍ବଲ᳚ମ୍ । ଊ॒ରୁ॒ଵୋ ରୋଜଃ॑ । ଅରି॑ଷ୍ଟା॒ ଵିଶ୍ଵା॒ନ୍ୟଂଗା॑ନି ତ॒ନୂଃ । ତ॒ନୁଵା॑ ମେ ସ॒ହ ନମ॑ସ୍ତେ ଅସ୍ତୁ॒ ମା ମା॑ ହିଗ୍ମ୍ସୀଃ ॥ 72.1 (ତୈ. ଅର. 6.72.1)
ଇଂଦ୍ର ସପ୍ତର୍ଷି ସଂଵାଁଦ ମଂତ୍ରଃ (4.48)
ଵୟଃ॑ ସୁପ॒ର୍ଣା ଉପ॑ସେଦୁ॒ରିଂଦ୍ରଂ॑ ପ୍ରି॒ୟ ମେ॑ଧା॒ ଋଷ॑ୟୋ॒ ନାଧ॑ମାନାଃ । ଅପ॑ଦ୍ଧ୍ଵାଂ॒ତ ମୂ᳚ର୍ଣୁ॒ହି ପୂ॒ର୍ଧି ଚକ୍ଷୁ॑-ର୍ମୁମୁ॒ଗ୍ଧ୍ୟ॑ସ୍ମାନ୍ ନି॒ଧୟେ॑ ଽଵବ॒ଦ୍ଧାନ୍ ॥ 73.1 (ତୈ. ଅର. 6.73.1)
ହୃଦୟାଲଂଭନ ମଂତ୍ରଃ (4.49)
ପ୍ରାଣାନାଂ ଗ୍ରଂଥିରସି ରୁଦ୍ରୋ ମା॑ ଵିଶାଂ॒ତକଃ । ତେନାନ୍ନେନା᳚-ପ୍ୟାୟ॒ସ୍ଵ ॥ 74.1 (ତୈ. ଅର. 6.74.1)
ଦେଵତା ପ୍ରାଣନିରୂପଣ ମଂତ୍ରଃ (4.50)
ନମୋ ରୁଦ୍ରାୟ ଵିଷ୍ଣଵେ ମୃତ୍ୟୁ॑ର୍ମେ ପା॒ହି ॥ 75.1 (ତୈ. ଅର. 6.75.1)
ଅଗ୍ନି ସ୍ତୁତି ମଂତ୍ରଃ (4.51)
ତ୍ଵମ॑ଗ୍ନେ॒ ଦ୍ୟୁଭି॒-ସ୍ତ୍ଵମା॑ଶୁ-ଶୁ॒କ୍ଷଣି॒-ସ୍ତ୍ଵମ॒ଦ୍ଭ୍ୟ-ସ୍ତ୍ଵମଶ୍ମ॑ନ॒ସ୍ପରି॑ । ତ୍ଵଂ-ଵଁନେ᳚ଭ୍ୟ॒-ସ୍ତ୍ଵମୋଷ॑ଧୀଭ୍ୟ॒-ସ୍ତ୍ଵଂ ନୃ॒ଣାଂ ନୃ॑ପତେ ଜାୟସେ॒ ଶୁଚିଃ॑ ॥ 76.1 (ତୈ. ଅର. 6.76.1)
ଅଭୀଷ୍ଟ ୟାଚନା ମଂତ୍ରଃ (4.52)
ଶି॒ଵେନ॑ ମେ॒ ସଂତି॑ଷ୍ଠସ୍ଵ ସ୍ୟୋ॒ନେନ॑ ମେ॒ ସଂତି॑ଷ୍ଠସ୍ଵ ସୁଭୂ॒ତେନ॑ ମେ॒ ସଂତି॑ଷ୍ଠସ୍ଵ ବ୍ରହ୍ମଵର୍ଚ॒ସେନ॑ ମେ॒ ସଂତି॑ଷ୍ଠସ୍ଵ ୟ॒ଜ୍ଞସ୍ୟର୍ଧି॒ ମନୁ॒ ସଂତି॑ଷ୍ଠ॒ ସ୍ଵୋପ॑ ତେ ୟଜ୍ଞ॒ ନମ॒ ଉପ॑ ତେ॒ ନମ॒ ଉପ॑ ତେ॒ ନମଃ॑ ॥ 77.1 (ତୈ. ଅର. 6.77.1)
ପର ତତ୍ତ୍ଵ ନିରୂପଣଂ (4.53)
ସ॒ତ୍ୟଂ ପରଂ॒ ପରଗ୍ମ୍॑ ସ॒ତ୍ୟଗ୍ମ୍ ସ॒ତ୍ୟେନ॒ ନ ସୁ॑ଵ॒ର୍ଗା-ଲ୍ଲୋ॒କାଚ୍ଚ୍ୟ॑ଵଂତେ
କ॒ଦାଚ॒ନ ସ॒ତାଗ୍ମ୍ ହି ସ॒ତ୍ୟଂ ତସ୍ମା᳚ଥ୍ ସ॒ତ୍ୟେ ର॑ମଂତେ॒,
ତପ॒ ଇତି॒ ତପୋ॒ ନାନଶ॑ନା॒ତ୍ ପରଂ॒-ୟଁଦ୍ଧି ପରଂ॒ ତପ॒ସ୍ତ-ଦ୍ଦୁଧ॑ର୍ଷଂ॒
ତ-ଦ୍ଦୁରା॑ଧର୍ଷଂ॒ ତସ୍ମା॒ତ୍ ତପ॑ସି ରମଂତେ॒,
ଦମ॒ ଇତି॒ ନିୟ॑ତଂ ବ୍ରହ୍ମଚା॒ରିଣ॒-ସ୍ତସ୍ମା॒-ଦ୍ଦମେ॑ ରମଂତେ॒,
ଶମ॒ ଇତ୍ୟର॑ଣ୍ୟେ ମୁ॒ନୟ॒-ସ୍ତସ୍ମା॒ଚ୍ଛମେ॑ ରମଂତେ,
ଦା॒ନମିତି॒ ସର୍ଵା॑ଣି ଭୂ॒ତାନି॑ ପ୍ର॒ଶଗ୍ମ୍ସଂ॑ତି ଦା॒ନାନ୍ନାତି॑ ଦୁ॒ଶ୍ଚରଂ॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ଦା॒ନେ ର॑ମଂତେ,
ଧ॒ର୍ମ ଇତି॒ ଧର୍ମେ॑ଣ॒ ସର୍ଵ॑ମି॒ଦଂ ପରି॑ଗୃହୀତଂ ଧ॒ର୍ମାନ୍ନାତି॑-ଦୁ॒ଷ୍କରଂ॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍-ଧ॒ର୍ମେ ର॑ମଂତେ,
ପ୍ର॒ଜନ॒ ଇତି॒ ଭୂୟାଗ୍ମ୍॑॑ସ॒-ସ୍ତସ୍ମା॒-ଦ୍ଭୂୟି॑ଷ୍ଠାଃ॒ ପ୍ରଜା॑ୟଂତେ॒ ତସ୍ମା॒-ଦ୍ଭୂୟି॑ଷ୍ଠାଃ ପ୍ର॒ଜନ॑ନେ ରମଂତେ॒,
ଽଗ୍ନୟ॒ ଇତ୍ୟା॑ହ॒ ତସ୍ମା॑-ଦ॒ଗ୍ନୟ॒ ଆଧା॑ତଵ୍ୟା ଅଗ୍ନିହୋ॒ତ୍ର-ମିତ୍ୟା॑ହ॒ ତସ୍ମା॑-ଦଗ୍ନିହୋ॒ତ୍ରେ ର॑ମଂତେ,
ୟ॒ଜ୍ଞ ଇତି॑ ୟ॒ଜ୍ଞୋ ହି ଦେ॒ଵା ସ୍ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ୟ॒ଜ୍ଞେ ର॑ମଂତେ,
ମାନ॒ସ-ମିତି॑ ଵି॒ଦ୍ଵାଗ୍ମ୍ସ॒-ସ୍ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ଵି॒ଦ୍ଵାଗ୍ମ୍ସ॑ ଏ॒ଵ ମା॑ନ॒ସେ ର॑ମଂତେ,
ନ୍ୟା॒ସ ଇତି॑ ବ୍ର॒ହ୍ମା ବ୍ର॒ହ୍ମା ହି ପରଃ॒ ପରୋ॑ ହି ବ୍ର॒ହ୍ମା ତାନି॒ ଵା ଏ॒ତାନ୍ୟଵ॑ରାଣି॒ ପରାଗ୍ମ୍॑ସି ନ୍ୟା॒ସ ଏ॒ଵାତ୍ୟ॑ରେଚୟ॒-ଦ୍ୟ ଏ॒ଵଂ-ଵେଁଦେ᳚ତ୍ୟୁପ॒ନିଷତ୍ ॥ 78.11 (ତୈ. ଅର. 6.78.1)
4.54 ଜ୍ଞାନ ସାଧନ ନିରୂପଣଂ
ପ୍ରା॒ଜା॒ପ॒ତ୍ୟୋ ହାରୁ॑ଣିଃ ସୁପ॒ର୍ଣେୟଃ॑ ପ୍ର॒ଜାପ॑ତିଂ ପି॒ତର॒-ମୁପ॑ସସାର॒ କିଂ ଭ॑ଗଵଂ॒ତଃ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁ॑ଦଂ॒ତୀତି॒ ତସ୍ମୈ॒ ପ୍ରୋ॑ଵାଚ,
ସ॒ତ୍ୟେନ॑ ଵା॒ୟୁରାଵା॑ତି ସ॒ତ୍ୟେ-ନା॑ଦି॒ତ୍ୟୋ ରୋ॑ଚତେ ଦି॒ଵି ସ॒ତ୍ୟଂ-ଵାଁ॒ଚଃ ପ୍ର॑ତି॒ଷ୍ଠା ସ॒ତ୍ୟେ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା᳚ଥ୍ ସ॒ତ୍ୟଂ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି॒,
ତପ॑ସା ଦେ॒ଵା ଦେ॒ଵତା॒-ମଗ୍ର॑ ଆୟ॒ନ୍ ତପ॒ସର୍ଷ॑ୟଃ॒ ସୁଵ॒ରନ୍ଵ॑-ଵିଂଦ॒ନ୍ ତପ॑ସା ସ॒ପତ୍ନା॒ନ୍ ପ୍ରଣୁ॑ଦା॒-ମାରା॑ତୀ॒ ସ୍ତପ॑ସି ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା॒ତ୍ ତପଃ॑ ପର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି॒,
ଦମେ॑ନ ଦାଂ॒ତାଃ କି॒ଲ୍ବିଷ॑-ମଵଧୂ॒ନ୍ଵଂତି॒ ଦମେ॑ନ ବ୍ରହ୍ମଚା॒ରିଣଃ॒ ସୁଵ॑ରଗଚ୍ଛ॒ନ୍ ଦମୋ॑ ଭୂ॒ତାନାଂ᳚ ଦୁରା॒ଧର୍ଷଂ॒ ଦମେ॑ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା॒-ଦ୍ଦମଃ॑ ପର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି॒,
ଶମେ॑ନ ଶାଂ॒ତାଃ ଶି॒ଵ-ମା॒ଚରଂ॑ତି॒ ଶମେ॑ନ ନା॒କଂ ମୁ॒ନୟୋ॒-ଽନ୍ଵଵିଂ॑ଦ॒ନ୍ ଛମୋ॑ ଭୂ॒ତାନାଂ᳚ ଦୁରା॒ଧର୍ଷଂ॒ ଛମେ॑ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା॒ଚ୍ଛମଃ॑ ପର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି,
ଦା॒ନଂ-ୟଁ॒ଜ୍ଞାନାଂ॒-ଵଁରୂ॑ଥଂ॒ ଦକ୍ଷି॑ଣା ଲୋ॒କେ ଦା॒ତାରଗ୍ମ୍॑ ସର୍ଵ ଭୂ॒ତାନ୍ୟୁ॑ପଜୀ॒ଵଂତି॑ ଦା॒ନେନାରା॑ତୀ॒-ରପା॑ନୁଦଂତ ଦା॒ନେନ॑ ଦ୍ଵିଷଂ॒ତୋ ମି॒ତ୍ରା ଭ॑ଵଂତି ଦା॒ନେ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ଦା॒ନଂ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି,
ଧ॒ର୍ମୋ ଵିଶ୍ଵ॑ସ୍ୟ॒ ଜଗ॑ତଃ ପ୍ରତି॒ଷ୍ଠା ଲୋ॒କେ ଧ॒ର୍ମିଷ୍ଠଂ॑ ପ୍ର॒ଜା ଉ॑ପସ॒ର୍ପଂତି॑ ଧ॒ର୍ମେଣ॑ ପା॒ପ-ମ॑ପ॒ନୁଦ॑ତି ଧ॒ର୍ମେ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ଧ॒ର୍ମଂ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି,
ପ୍ର॒ଜନ॑ନଂ॒-ଵୈଁ ପ୍ର॑ତି॒ଷ୍ଠା ଲୋ॒କେ ସା॒ଧୁ ପ୍ର॒ଜାୟା᳚ ସ୍ତଂ॒ତୁଂ-ତ॑ନ୍ଵା॒ନଃ ପି॑ତୃ॒ଣା ମ॑ନୃ॒ଣୋ ଭଵ॑ତି॒ ତଦେ॑ଵ ତ॒ସ୍ୟା ଅନୃ॑ଣଂ॒ ତସ୍ମା᳚ତ୍ ପ୍ର॒ଜନ॑ନଂ ପର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତ୍ୟ॒,
ଗ୍ନୟୋ॒ ଵୈ ତ୍ରୟୀ॑ ଵି॒ଦ୍ୟା ଦେ॑ଵ॒ୟାନଃ॒ ପଂଥା॑ ଗାର୍ହପ॒ତ୍ୟ ଋକ୍-ପୃ॑ଥି॒ଵୀ ର॑ଥଂତ॒ର-ମ॑ନ୍ଵାହା-ର୍ୟ॒ପଚ॑ନଂ॒-ୟଁଜୁ॑ରଂ॒ତରି॑କ୍ଷଂ-ଵାଁମଦେ॒ଵ୍ୟ ମା॑ହଵ॒ନୀୟଃ॒ ସାମ॑ସୁଵ॒ର୍ଗୋ ଲୋ॒କୋ ବୃ॒ହତ୍-ତସ୍ମା॑-ଦ॒ଗ୍ନୀନ୍ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତ୍ୟ,
ଗ୍ନିହୋ॒ତ୍ରଗ୍ମ୍ ସା॑ୟଂ ପ୍ରା॒ତ-ର୍ଗୃ॒ହାଣାଂ॒-ନିଷ୍କୃ॑ତିଃ॒ ସ୍ଵି॑ଷ୍ଟଗ୍ମ୍ ସୁହୁ॒ତଂ-ୟଁ॑ଜ୍ଞକ୍ରତୂ॒ନାଂ ପ୍ରାୟ॑ଣଗ୍ମ୍ ସୁଵ॒ର୍ଗସ୍ୟ॑ ଲୋ॒କସ୍ୟ॒ ଜ୍ୟୋତି॒-ସ୍ତସ୍ମା॑-ଦଗ୍ନିହୋ॒ତ୍ରଂ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି,
ୟ॒ଜ୍ଞ ଇତି॑ ୟ॒ଜ୍ଞେନ॒ ହି ଦେ॒ଵା ଦିଵଂ॑ ଗ॒ତା ୟ॒ଜ୍ଞେନାସୁ॑ରା॒-ନପା॑ନୁଦଂତ ୟ॒ଜ୍ଞେନ॑ ଦ୍ଵିଷଂ॒ତୋ ମି॒ତ୍ରା ଭ॑ଵଂତି ୟ॒ଜ୍ଞେ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ୟ॒ଜ୍ଞଂ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି,
ମାନ॒ସଂ-ଵୈଁ ପ୍ରା॑ଜାପ॒ତ୍ୟଂ ପ॒ଵିତ୍ରଂ॑ ମାନ॒ସେନ॒ ମନ॑ସା ସା॒ଧୁ ପ॑ଶ୍ୟତି ମାନ॒ସା ଋଷ॑ୟଃ ପ୍ର॒ଜା ଅ॑ସୃଜଂତ ମାନ॒ସେ ସ॒ର୍ଵଂ ପ୍ରତି॑ଷ୍ଠିତଂ॒ ତସ୍ମା᳚ନ୍ ମାନ॒ସଂ ପ॑ର॒ମଂ-ଵଁଦଂ॑ତି,
ନ୍ୟା॒ସ ଇ॒ତ୍ୟାହୁ॑-ର୍ମନୀ॒ଷିଣୋ᳚ ବ୍ର॒ହ୍ମାଣଂ॑ ବ୍ର॒ହ୍ମା ଵିଶ୍ଵଃ॑ କତ॒ମଃ ସ୍ଵ॑ୟ॒ଭୁଂଃ ପ୍ର॒ଜାପ॑ତିଃ ସଂଵଁଥ୍ସର॒ ଇତି॑, ସଂଵଁଥ୍ସ॒ରୋ॑ ଽସାଵା॑ଦି॒ତ୍ୟୋ ୟ ଏ॒ଷ ଆ॑ଦି॒ତ୍ୟେ ପୁରୁ॑ଷଃ॒ ସ ପ॑ରମେ॒ଷ୍ଠୀ ବ୍ରହ୍ମା॒ତ୍ମା,
ୟାଭି॑ରାଦି॒ତ୍ୟ-ସ୍ତପ॑ତି ର॒ଶ୍ମିଭି॒ସ୍ତାଭିଃ॑ ପ॒ର୍ଜନ୍ୟୋ॑ ଵର୍ଷତି ପ॒ର୍ଜନ୍ୟେ॑-ନୌଷଧି-ଵନସ୍ପ॒ତୟଃ॒ ପ୍ରଜା॑ୟଂତ ଓଷଧି-ଵନସ୍ପ॒ତିଭି॒-ରନ୍ନଂ॑ ଭଵ॒ତ୍ୟନ୍ନେ॑ନ ପ୍ରା॒ଣାଃ ପ୍ରା॒ଣୈ-ର୍ବଲଂ॒ ବଲେ॑ନ॒ ତପ॒-ସ୍ତପ॑ସା ଶ୍ର॒ଦ୍ଧା ଶ୍ର॒ଦ୍ଧୟା॑ ମେ॒ଧା ମେ॒ଧୟା॑ ମନୀ॒ଷା ମ॑ନୀ॒ଷୟା॒ ମନୋ॒ ମନ॑ସା॒ ଶାଂତିଃ॒ ଶାଂତ୍ୟା॑ ଚି॒ତ୍ତଂ ଚି॒ତ୍ତେନ॒ ସ୍ମୃତି॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ମୃତ୍ୟା॒ ସ୍ମାର॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ମାରେ॑ଣ ଵି॒ଜ୍ଞାନଂ॑-ଵିଁ॒ଜ୍ଞାନେ॑-ନା॒ତ୍ମାନଂ॑-ଵେଁଦୟତି॒ ତସ୍ମା॑ଦ॒ନ୍ନଂ ଦଦଂ॒ଥ୍ ସର୍ଵା᳚ଣ୍ୟେ॒ତାନି॑ ଦଦା॒-ତ୍ୟନ୍ନା᳚ତ୍ ପ୍ରା॒ଣା ଭ॑ଵଂତି,
ଭୂ॒ତାନାଂ᳚ ପ୍ରା॒ଣୈ-ର୍ମନୋ॒ ମନ॑ସଶ୍ଚ ଵି॒ଜ୍ଞାନଂ॑-ଵିଁ॒ଜ୍ଞାନା॑-ଦାନଂ॒ଦୋ ବ୍ର॑ହ୍ମ ୟୋ॒ନିଃ ସ ଵା ଏ॒ଷ ପୁରୁ॑ଷଃ ପଂଚ॒ଧା ପଂ॑ଚା॒ତ୍ମା ୟେନ॒ ସର୍ଵ॑ମି॒ଦଂ ପ୍ରୋତଂ॑ ପୃଥି॒ଵୀ ଚାଂ॒ତରି॑କ୍ଷଂ ଚ॒ ଦ୍ୟୌଶ୍ଚ॒ ଦିଶ॑ଶ୍ଚାଵାଂତରଦି॒ଶାଶ୍ଚ॒ ସ ଵୈ ସର୍ଵ॑ମି॒ଦଂ ଜଗ॒ଥ୍ସ ସ॒ଭୂତଗ୍ମ୍॑ ସ ଭ॒ଵ୍ୟଂ ଜି॑ଜ୍ଞାସ କ୍ଲୃ॒ପ୍ତ ଋ॑ତ॒ଜା ରୟି॑ଷ୍ଠା,
ଶ୍ର॒ଦ୍ଧା ସ॒ତ୍ୟୋ ମହ॑ସ୍ଵାନ୍ ତ॒ପସୋ॒ ପରି॑ଷ୍ଠା॒ଦ୍ (ଵରି॑ଷ୍ଠା॒ଦ୍) ଜ୍ଞାତ୍ଵା॑ ତମେ॒ଵଂ ମନ॑ସା ହୃ॒ଦା ଚ॒ ଭୂୟୋ॑ ନ ମୃ॒ତ୍ୟୁ-ମୁପ॑ୟାହି ଵି॒ଦ୍ଵାନ୍ ତସ୍ମା᳚-ନ୍ନ୍ୟା॒ସ-ମେ॒ଷାଂ ତପ॑ସା-ମତିରିକ୍ତ॒ମାହୁ॑-ର୍ଵସୁର॒ଣ୍ଵୋ॑ ଵି॒ଭୂର॑ସି ପ୍ରା॒ଣେ ତ୍ଵମସି॑ ସଂଧା॒ତା
ବ୍ରହ୍ମ॑ନ୍ ତ୍ଵମସି॑ ଵିଶ୍ଵ॒ଧୃତ୍ତେ॑-ଜୋ॒ଦାସ୍ ତ୍ଵମ॑ସ୍ୟ॒ଗ୍ନି-ର॑ସି ଵର୍ଚୋ॒ଦା-ସ୍ତ୍ଵମ॑ସି॒ ସୂର୍ୟ॑ସ୍ୟ ଦ୍ୟୁମ୍ନୋ॒ଦା ସ୍ତ୍ଵମ॑ସି ଚଂ॒ଦ୍ରମ॑ସ ଉପୟା॒ମଗୃ॑ହୀତୋଽସି ବ୍ର॒ହ୍ମଣେ᳚ ତ୍ଵା॒ ମହସ॒,
ଓମିତ୍ୟା॒ତ୍ମାନଂ॑-ୟୁଂଁଜୀତୈ॒ତଦ୍ଵୈ ମ॑ହୋପ॒ନିଷ॑ଦଂ ଦେ॒ଵାନାଂ॒ ଗୁହ୍ୟଂ॒-ୟଁ ଏ॒ଵଂ-ଵେଁଦ॑ ବ୍ର॒ହ୍ମଣୋ॑ ମହି॒ମାନ॑-ମାପ୍ନୋତି॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ବ୍ର॒ହ୍ମଣୋ॑ ମହି॒ମାନ॑-ମିତ୍ୟୁପ॒ନିଷତ୍ ॥ 79.20 (ତୈ. ଅର. 6.79.1)
ଜ୍ଞାନୟଜ୍ଞଃ (4.55)
ତସ୍ୟୈ॒ଵଂ-ଵିଁ॒ଦୁଷୋ॑ ୟ॒ଜ୍ଞସ୍ୟା॒ତ୍ମା ୟଜ॑ମାନଃ-ଶ୍ର॒ଧ୍ଦାପତ୍ନୀ॒ ଶରୀ॑ର-ମି॒ଦ୍ଧ୍ମମୁରୋ॒
ଵେଦି॒-ର୍ଲୋମା॑ନି ବ॒ର॒ଃଇ-ର୍ଵେ॒ଦଃ-ଶିଖା॒ ହୃଦ॑ୟଂ॒-ୟୂଁପଃ॒ କାମ॒ ଆଜ୍ୟଂ॑ ମ॒ନ୍ୟୁଃ ପ॒ଶୁ-ସ୍ତପୋ॒ଽଗ୍ନି-ର୍ଦମଃ॑ ଶମୟି॒ତା ଦକ୍ଷି॑ଣା॒-ଵାଗ୍ଘୋତା᳚ ପ୍ରା॒ଣ
ଉ॑ଦ୍ଗ॒ତା ଚକ୍ଷୁ॑ରଧ୍ଵ॒ର୍ୟୁ-ର୍ମନୋ॒ ବ୍ରହ୍ମା॒ ଶ୍ରୋତ୍ର॑ମ॒ଗ୍ନୀ-ଧ୍ୟାଵ॒ଧ୍ଦ୍ରିୟ॑ତେ॒ ସା ଦୀ॒କ୍ଷା ୟଦଶ୍ର୍ନା॑ତି॒ ତଧ୍ଦଵି॒-ର୍ୟତ୍ପିବ॑ତି॒ ତଦ॑ସ୍ୟ ସୋମପା॒ନଂ-ୟଁଦ୍ରମ॑ତେ॒ ତଦୁ॑ପ॒ସଦୋ॒ ୟଥ୍ ସଂ॒ଚର॑-ତ୍ୟୁପ॒ଵିଶ॑-ତ୍ୟୁ॒ତ୍ତିଷ୍ଠ॑ତେ ଚ॒ ସପ୍ର॑ଵ॒ର୍ଗ୍ୟୋ॑ ୟନ୍ମୁଖଂ॒ ତଦା॑ହଵ॒ନୀୟୋ॒ ୟା ଵ୍ୟାହୃ॑ତି-ରାହୁ॒ତି-ର୍ୟଦ॑ସ୍ୟ ଵି॒ଜ୍ଞାନଂ॒ ତଜ୍ଜୁ॒ହୋତି॒ ୟଥ୍ସା॒ୟଂ ପ୍ରା॒ତର॑ତ୍ତି॒ ତଥ୍ସ॒ମିଧଂ॒-ୟଁତ୍ପ୍ରା॒ତ-ର୍ମ॒ଦ୍ଧ୍ୟଂଦି॑ନଗ୍ମ୍ ସା॒ୟଂ ଚ॒ ତାନି॒ ସଵ॑ନାନି॒ ୟେ ଅ॑ହୋରା॒ତ୍ରେ ତେ ଦ॑ର୍ଶପୂର୍ଣମା॒ସୌ ୟେ᳚ଽର୍ଧମା॒ସାଶ୍ଚ॒ ମାସା᳚ଶ୍ଚ॒ ତେ ଚା॑ତୁର୍ମା॒ସ୍ୟାନି॒ ୟ ଋ॒ତଵ॒ସ୍ତେ ପ॑ଶୁବଂ॒ଧା ୟେ ସଂ॑ଵଁଥ୍ସ॒ରାଶ୍ଚ॑ ପରିଵଥ୍ସ॒ରାଶ୍ଚ॒ ତେଽହ॑ର୍ଗ॒ଣାଃ ସ॑ର୍ଵ ଵେଦ॒ସଂ-ଵାଁ ଏ॒ତଥ୍ ସ॒ତ୍ରଂ-ୟଁନ୍ମର॑ଣଂ॒ ତଦ॑ଵ॒ଭୃଥ॑
ଏ॒ତଦ୍ଵୈ ଜ॑ରାମର୍ୟ-ମଗ୍ନିହୋ॒ତ୍ରଗ୍ମ୍ ସ॒ତ୍ରଂ-ୟଁ ଏ॒ଵଂ-ଵିଁ॒ଦ୍ଵା-ନୁ॑ଦ॒ଗୟ॑ନେ ପ୍ର॒ମୀୟ॑ତେ
ଦେ॒ଵାନା॑ମେ॒ଵ ମ॑ହି॒ମାନଂ॑ ଗ॒ତ୍ଵାଽଽଦି॒ତ୍ୟସ୍ୟ॒ ସାୟୁ॑ଜ୍ୟଂ ଗଚ୍ଛ॒ତ୍ୟଥ॒ ୟୋ ଦ॑କ୍ଷି॒ଣେ ପ୍ର॒ମୀୟ॑ତେ ପିତୃ॒ଣା-ମେ॒ଵ ମ॑ହି॒ମାନଂ॑ ଗ॒ତ୍ଵା ଚଂ॒ଦ୍ରମ॑ସଃ॒ ସାୟୁ॑ଜ୍ୟଗ୍ମ୍ ସଲୋ॒କତା॑-ମାପ୍ନୋତ୍ୟେ॒ତୌ ଵୈ ସୂ᳚ର୍ୟା ଚଂଦ୍ର॒ମସୌ᳚-ର୍ମହି॒ମାନୌ᳚ ବ୍ରାହ୍ମ॒ଣୋ ଵି॒ଦ୍ଵା-ନ॒ଭିଜ॑ୟତି॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ବ୍ର॒ହ୍ମଣୋ॑ ମହି॒ମାନ॑ମାପ୍ନୋତି॒ ତସ୍ମା᳚-ଦ୍ବ୍ର॒ହ୍ମଣୋ॑ ମହି॒ମାନ॑-ମିତ୍ୟୁପ॒ନିଷତ୍ ॥ 80.1 (ତୈ. ଅର. 6.80.1)
ସ॒ହ ନା॑ ଵଵତୁ । ସ॒ହ ନୌ॑ ଭୁନକ୍ତୁ । ସ॒ହ ଵୀ॒ର୍ୟଂ॑ କରଵାଵହୈ । ତେ॒ଜ॒ସ୍ଵିନା॒ ଵଧୀ॑ତମସ୍ତୁ॒ ମା ଵି॑ଦ୍ଵିଷା॒ଵହୈ᳚ ॥
॥ ଓଂ ଶାଂତିଃ॒ ଶାଂତିଃ॒ ଶାଂତିଃ॑ ॥
ଇତି ମହାନାରାୟଣୋପନିଷତ୍ ସମାପ୍ତା
(ଅଂଭ॒ସ୍ୟୈକ॑ପଂଚା॒ଶଚ୍ଛ॒ତଂ – ଜା॒ତଵେ॑ଦସେ॒ ଚତୁ॑ର୍ଦଶ॒ – ଭୂରନ୍ନଂ॒ – ଭୂର॒ଗ୍ନୟେ॒ – ଭୂର॒ଗ୍ନୟେ॒ ଚୈକ॑ମେକଂ – ପାହି – ପା॒ହି ଚ॒ତ୍ଵାରି॑ ଚତ୍ଵାରି॒ – ୟଃ ଛଂଦ॑ସାଂ॒ ଦ୍ଵେ – ନମୋ॒ ବ୍ରହ୍ମ॑ଣେ – ଋ॒ତଂ ତପୋ॒ – ୟଥା॑ ଵୃ॒କ୍ଷସ୍ୟୈକ॑ ମେକ – ମ॒ଣୋରଣୀ॑ୟା॒ଗ୍ଗ୍॒ ଶ୍ଚତୁ॑ସ୍ତ୍ରିଗ୍ମ୍ଶଥ୍ – ସହସ୍ର॒ଶୀ॑ଷ॒ଗ୍ମ୍॒ ଷଟ୍ଵି॑ଗ୍ମ୍ଶତି – ରାଦି॒ତ୍ୟୋ ଵା ଏ॒ଷ – ଆ॑ଦି॒ତ୍ୟୋ ଵୈ ତେଜ॒ ଏକ॑ମେକଂ॒ – ନିଧ॑ନପତୟେ॒ ତ୍ରୟୋ॑ଵିଗ୍ମ୍ଶତିଃ – ସ॒ଦ୍ୟୋଜା॒ତଂ ତ୍ରୀଣି॑ – ଵାମଦେ॒ଵାୟୈକ॑ – ମ॒ଘୋରେ᳚ଭ୍ୟ॒ – ସ୍ତତ୍ପୁରୁ॑ଷାୟ॒ ଦ୍ଵେ ଦ୍ଵେ॒ – ଈଶାନୋ – ନମୋ ହିରଣ୍ୟବାହଵ॒ ଏକ॑ମେକ – ମୃ॒ତଗ୍ମ୍ ସ॒ତ୍ୟଂ ଦ୍ଵେ – ସର୍ଵୋ॒ ଵୈ ଚ॒ତ୍ଵାରି॒ – କଦ୍ରୁ॒ଦ୍ରାୟ॒ ତ୍ରୀଣି॒ – ୟସ୍ୟ॒ ଵୈ କଂକ॑ତୀ – କୃଣୁ॒ଷ୍ଵ ପାଜୋ – ଽଦି॑ତି॒ – ରାପୋ॒ ଵା ଇ॒ଦଗ୍ମ୍ ସର୍ଵ॒ ମେକ॑ମେକ॒ – ମାପଃ॑ ପୁନଂତୁ ଚ॒ତ୍ଵା – ର୍ୟଗ୍ନିଶ୍ଚ – ସୂର୍ୟଶ୍ଚ ନଵ॑ – ନ॒ଵୋମିତି॑ ଚ॒ତ୍ଵା – ର୍ୟାୟା॑ତୁ॒ ପଚୌ – ଜୋ॑ଽସି॒ ଦଶୋ॒ – ତ୍ତମେ॑ ଚ॒ତ୍ଵାରି॒ – ଘୃଣି॒ସ୍ତ୍ରୀଣି॒ – ବ୍ରହ୍ମ॑ମେତୁ॒ ମାଂ-ୟାଁସ୍ତେ᳚ ବ୍ରହ୍ମହ॒ତ୍ୟାଂ ଦ୍ଵାଦ॑ଶ॒ – ବ୍ରହ୍ମ॑ ମେ॒ଧୟା॒ଽଦ୍ୟା ନ॑ ଇ॒ମଂ ଭ୍ରୂ॑ଷହ॒ତ୍ୟାଂ – ବ୍ରହ୍ମ॑ ମେ॒ଧଵା᳚ ବ୍ର॒ହ୍ମା ଦେ॒ଵାନା॑ମି॒ଦଂ-ଵୀଁ॑ରହ॒ତ୍ୟାମେକା॒ନ୍ନ ଵି॑ଗ୍ମ୍ଶତି॒ ରେକା॒ନ୍ନଵି॑ଗ୍ମ୍ଶତି–ର୍ ମେ॒ଧା ଦେ॒ଵୀ – ମେ॒ଧାଂ ମ॒ ଇଂଦ୍ର॑ଶ୍ଚ॒ତ୍ଵାରି॑ ଚତ୍ଵା॒ର୍ୟା – ମାଂ᳚ ମେ॒ଧା ଦ୍ଵେ – ମୟି॑ ମେ॒ଧା ମେକ॒- ମପୈ॑ତୁ॒ – ପରଂ॒ – ଵାଁତଂ॑ ପ୍ରା॒ଣ – ମ॑ମୁତ୍ର॒ଭୂୟା॒-ଦ୍- ଦ୍ଧରି॒ଗ୍ମ୍॒ – ଶଲ୍କୈ॑ର॒ଗ୍ନିଂ – ମା ଛି॑ଦୋ ମୃତ୍ୟୋ॒ – ମା ନୋ॑ ମ॒ହାଂତଂ॒ – ମାନ॑ସ୍ତୋ॒କେ – ପ୍ରଜା॑ପତେ – ସ୍ଵସ୍ତି॒ଦା – ତ୍ର୍ୟଂ॑ବକଂ॒ – ୟେଁ ତେ॑ ସ॒ହସ୍ରଂ॒ ଦ୍ଵେ ଦ୍ଵେ – ମୃ॒ତ୍ୟଵେ॒ ସ୍ଵାହୈକଂ॑ – ଦେ॒ଵକୃ॑ତ॒ସ୍ୟୈକା॑ଦଶ॒ – ୟଦ୍ଵୋ॑ ଦେଵାଃ॒ – କାମୋଽକାର୍ଷୀ॒ନ୍ – ମନ୍ୟୁରକାର୍ଷୀ॒-ଦ୍ଦ୍ଵେ ଦ୍ଵେ॒ – ତିଲାଂଜୁହୋମି ଗାଵଃ ଶ୍ରିୟଂ ପ୍ର॑ଜାଃ ପଂଚ॒ – ତିଲାଃ କୃଣ୍ଷାଶ୍ଚୋର॑ସ୍ୟ॒ ଶ୍ରୀଃ ପ୍ରଜ୍ଞାତୁ ଜାତଵେ॑ଦଃ ସ॒ପ୍ତ – ପ୍ରାଣ ଵାକ୍ ତ୍ଵକ୍ ଛିର ଉତ୍ତିଷ୍ଠ ପୁରୁଷ॑ ପଂଚ॒ – ପୃଥିଵୀ ଶବ୍ଦ ମନୋ ଵାଗ୍ ଵ୍ୟକ୍ତାଽଽତ୍ମାଽଂତରାତ୍ମା ପରମାତ୍ମା ମେ᳚ କ୍ଷୁ॒ଧେଽନ୍ନମୟ॒ ପଂଚ॑ଦଶା॒ – ଗ୍ନୟେ॒ ସ୍ଵାହୈକ॑ଚତ୍ଵାରି॒ଗ୍ମ୍॒ଶ – ର୍ଦୋ᳚ ଂତଦ୍ବ୍ର॒ହ୍ମ ନଵ॑ – ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ᳚ ପ୍ରା॒ଣେ ନିଵିଷ୍ଟ॒ ଶ୍ଚତୁ॑ର୍ଵିଗ୍ମ୍ଶତିଃ – ଶ୍ର॒ଦ୍ଧାୟାଂ॒ ଦଶା – ଂଗୁଷ୍ଠ ମାତ୍ରଃ ପୁରୁଷୋ ଦ୍ଵେ – ଵାଂମ॑ ଆ॒ସନ୍ନ॒ଷ୍ଟୌ – ଵୟଃ॑ ସୁପ॒ର୍ଷାଃ – ପ୍ରାଣାନାଂ ଗ୍ରଂଥିରସି ଦ୍ଵେ ଦ୍ଵେ – ନମୋ ରୁଦ୍ରାୟୈକଂ॒ – ତ୍ଵମ॑ଗ୍ନେ॒ ଦ୍ୟୁଭିର୍॒ ଦ୍ଵେ – ଶି॒ଵେନ॑ ମେ॒ ସଂତି॑ଷ୍ଠସ୍ଵ – ସ॒ତ୍ୟଂ – ପ୍ରା॑ଜାପ॒ତ୍ୟ – ସ୍ତସ୍ୟୈ॒ଵ ମେକ॑ ମେକ॒ ମଶତିଃ)