કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયાં ષષ્ઠકાણ્ડે તૃતીયઃ પ્રશ્નઃ – સોમમન્ત્રબ્રાહ્મણનિરૂપણં
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
ચાત્વા॑લા॒-દ્ધિષ્ણિ॑યા॒નુપ॑ વપતિ॒ યોનિ॒ર્વૈ ય॒જ્ઞસ્ય॒ ચાત્વા॑લં-યઁ॒જ્ઞસ્ય॑ સયોનિ॒ત્વાય॑ દે॒વા વૈ ય॒જ્ઞ-મ્પરા॑-ઽજયન્ત॒ તમાગ્ની᳚દ્ધ્રા॒-ત્પુન॒રપા॑જયન્ને॒તદ્વૈ ય॒જ્ઞસ્યા-પ॑રાજિતં॒-યઁદાગ્ની᳚દ્ધ્રં॒-યઁદાગ્ની᳚દ્ધ્રા॒દ્ધિષ્ણિ॑યાન્. વિ॒હર॑તિ॒ યદે॒વ ય॒જ્ઞસ્યા-પ॑રાજિત॒-ન્તત॑ એ॒વૈન॒-મ્પુન॑સ્તનુતે પરા॒જિત્યે॑વ॒ ખલુ॒ વા એ॒તે ય॑ન્તિ॒ યે બ॑હિષ્પવમા॒નગ્મ્ સર્પ॑ન્તિ બહિષ્પવમા॒ને સ્તુ॒ત [સ્તુ॒તે, આ॒હાગ્ની॑દ॒ગ્નીન્. વિ] 1
આ॒હાગ્ની॑દ॒ગ્નીન્. વિ હ॑ર બ॒ર્॒હિ-સ્સ્તૃ॑ણાહિ પુરો॒ડાશા॒ગ્મ્॒ અલ॑-ઙ્કુ॒ર્વિતિ॑ ય॒જ્ઞમે॒વાપ॒જિત્ય॒ પુન॑સ્તન્વા॒ના ય॒ન્ત્યઙ્ગા॑રૈ॒ર્દ્વે સવ॑ને॒ વિ હ॑રતિ શ॒લાકા॑ભિ-સ્તૃ॒તીયગ્મ્॑ સશુક્ર॒ત્વાયાથો॒ સ-મ્ભ॑રત્યે॒વૈન॒દ્ધિષ્ણિ॑યા॒ વા અ॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે સોમ॑મરક્ષ॒-ન્તેભ્યો-ઽધિ॒ સોમ॒મા-ઽહ॑ર॒-ન્ત મ॑ન્વ॒વાય॒ન્ત-મ્પર્ય॑વિશ॒ન્॒. ય એ॒વં-વેઁદ॑ વિ॒ન્દતે॑ [ય એ॒વં-વેઁદ॑ વિ॒ન્દતે᳚, પ॒રિ॒વે॒ષ્ટાર॒-ન્તે] 2
પરિવે॒ષ્ટાર॒-ન્તે સો॑મપી॒થેન॒ વ્યા᳚ર્ધ્યન્ત॒ તે દે॒વેષુ॑ સોમપી॒થમૈ᳚ચ્છન્ત॒ તા-ન્દે॒વા અ॑બ્રુવ॒-ન્દ્વેદ્વે॒ નામ॑ની કુરુદ્ધ્વ॒મથ॒ પ્ર વા॒-ઽઽફ્સ્યથ॒ ન વેત્ય॒ગ્નયો॒ વા અથ॒ ધિષ્ણિ॑યા॒સ્તસ્મા᳚-દ્દ્વિ॒નામા᳚ બ્રાહ્મ॒ણો-ઽર્ધુ॑ક॒સ્તેષાં॒-યેઁ નેદિ॑ષ્ઠ-મ્પ॒ર્યવિ॑શ॒-ન્તે સો॑મપી॒થ-મ્પ્રા-ઽપ્નુ॑વન્નાહવ॒નીય॑ આગ્ની॒દ્ધ્રીયો॑ હો॒ત્રીયો॑ માર્જા॒લીય॒સ્તસ્મા॒-ત્તેષુ॑ જુહ્વત્યતિ॒હાય॒ વષ॑-ટ્કરોતિ॒ વિ હ્યે॑ [વિ હિ, એ॒તે સો॑મપી॒થેના-ઽઽર્ધ્ય॑ન્ત] 3
-તે સો॑મપી॒થેના-ઽઽર્ધ્ય॑ન્ત દે॒વા વૈ યાઃ પ્રાચી॒-રાહુ॑તી॒-રજુ॑હવુ॒ર્યે પુ॒રસ્તા॒દસુ॑રા॒ આસ॒-ન્તાગ્ સ્તાભિઃ॒ પ્રાણુ॑દન્ત॒ યાઃ પ્ર॒તીચી॒ર્યે પ॒શ્ચાદસુ॑રા॒ આસ॒-ન્તાગ્સ્તાભિ॒-રપા॑નુદન્ત॒ પ્રાચી॑ર॒ન્યા આહુ॑તયો હૂ॒યન્તે᳚ પ્ર॒ત્યઙ્ઙાસી॑નો॒ ધિષ્ણિ॑યા॒ન્. વ્યાઘા॑રયતિ પ॒શ્ચાચ્ચૈ॒વ પુરસ્તા᳚ચ્ચ॒ યજ॑માનો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યા॒-ન્પ્ર ણુ॑દતે॒ તસ્મા॒-ત્પરા॑ચીઃ પ્ર॒જાઃ પ્ર વી॑યન્તે પ્ર॒તીચી᳚- [પ્ર॒તીચીઃ᳚, જા॒ય॒ન્તે॒ પ્રા॒ણા વા એ॒તે] 4
-ર્જાયન્તે પ્રા॒ણા વા એ॒તે યદ્ધિષ્ણિ॑યા॒ યદ॑દ્ધ્વ॒ર્યુઃ પ્ર॒ત્ય-ન્ધિષ્ણિ॑યા-નતિ॒સર્પે᳚-ત્પ્રા॒ણાન્-થ્સઙ્ક॑ર્ષે-ત્પ્ર॒માયુ॑ક-સ્સ્યા॒ન્નાભિ॒ર્વા એ॒ષા ય॒જ્ઞસ્ય॒ યદ્ધોતો॒ર્ધ્વઃ ખલુ॒ વૈ નાભ્યૈ᳚ પ્રા॒ણો-ઽવાં॑અપા॒નો યદ॑ધ્વ॒ર્યુઃ પ્ર॒ત્યં હોતા॑રમતિ॒સર્પે॑દપા॒ને પ્રા॒ણ-ન્દ॑ધ્યા-ત્પ્ર॒માયુ॑ક-સ્સ્યા॒ન્નાદ્ધ્વ॒ર્યુરુપ॑ ગાયે॒-દ્વાગ્વી᳚ર્યો॒ વા અ॑દ્ધ્વ॒ર્યુ-ર્યદ॑દ્ધ્વ॒ર્યુરુ॑પ॒-ગાયે॑દુ-દ્ગા॒ત્રે [ ] 5
વાચ॒ગ્મ્॒ સ-મ્પ્ર ય॑ચ્છે-દુપ॒દાસુ॑કા-ઽસ્ય॒ વા-ખ્સ્યા᳚દ્બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તિ॒ નાસગ્ગ્॑સ્થિતે॒ સોમે᳚-ઽદ્ધ્વ॒ર્યુઃ પ્ર॒ત્યઙ્-ખ્સદો-ઽતી॑યા॒દથ॑ ક॒થા દા᳚ક્ષિ॒ણાનિ॒ હોતુ॑મેતિ॒ યામો॒ હિ સ તેષા॒-ઙ્કસ્મા॒ અહ॑ દે॒વા યામં॒-વાઁ-ઽયા॑મં॒-વાઁ-ઽનુ॑ જ્ઞાસ્ય॒ન્તીત્યુ-ત્ત॑રે॒ણા-ઽઽગ્ની᳚દ્ધ્ર-મ્પ॒રીત્ય॑ જુહોતિ દાક્ષિ॒ણાનિ॒ ન પ્રા॒ણાન્થ્સ-ઙ્ક॑ર્ષતિ॒ ન્ય॑ન્યે ધિષ્ણિ॑યા ઉ॒પ્યન્તે॒ નાન્યે યા-ન્નિ॒વપ॑તિ॒ તેન॒ તા-ન્પ્રી॑ણાતિ॒ યા-ન્નનિ॒વપ॑તિ॒ યદ॑નુદિ॒શતિ॒ તેન॒ તાન્ ॥ 6 ॥
(સ્તુ॒તે – વિ॒ન્દતે॒ – હિ – વી॑યન્તે પ્ર॒તીચી॑ – રુદ્ગ્રા॒ત્ર – ઉ॒પ્યન્તે॒ – ચતુ॑ર્દશ ચ) (અ. 1)
સુ॒વ॒ર્ગાય॒ વા એ॒તાનિ॑ લો॒કાય॑ હૂયન્તે॒ ય-દ્વૈ॑સર્જ॒નાનિ॒ દ્વાભ્યા॒-ઙ્ગાર્હ॑પત્યે જુહોતિ દ્વિ॒પા-દ્યજ॑માનઃ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા॒ આગ્ની᳚દ્ધ્રે જુહોત્ય॒ન્તરિ॑ક્ષ એ॒વા-ઽઽક્ર॑મત આહવ॒નીયે॑ જુહોતિ સુવ॒ર્ગમે॒વૈનં॑-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ દે॒વાન્. વૈ સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કં-યઁ॒તો રક્ષાગ્॑સ્ય જિઘાગ્મ્સ॒ન્તે સોમે॑ન॒ રાજ્ઞા॒ રક્ષાગ્॑-સ્યપ॒હત્યા॒પ્તુ-મા॒ત્માન॑-ઙ્કૃ॒ત્વા સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમા॑ય॒-ન્રક્ષ॑સા॒-મનુ॑પલાભા॒યા ઽઽત્ત॒-સ્સોમો॑ ભવ॒ત્યથ॑ [ભવ॒ત્યથ॑, વૈ॒સ॒ર્જ॒નાનિ॑ જુહોતિ॒] 7
વૈસર્જ॒નાનિ॑ જુહોતિ॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ॒ ત્વગ્મ્ સો॑મ તનૂ॒કૃદ્ભ્ય॒ ઇત્યા॑હ તનૂ॒કૃદ્ધ્ય॑ષ દ્વેષો᳚ભ્યો॒-ઽન્યકૃ॑તેભ્ય॒ ઇત્યા॑હા॒ન્યકૃ॑તાનિ॒ હિ રક્ષાગ્॑સ્યુ॒રુ ય॒ન્તા-ઽસિ॒ વરૂ॑થ॒મિત્યા॑હો॒રુ ણ॑સ્કૃ॒ધીતિ॒ વાવૈતદા॑હ જુષા॒ણો અ॒પ્તુરાજ્ય॑સ્ય વે॒ત્વિત્યા॑હા॒પ્તુમે॒વ યજ॑માન-ઙ્કૃ॒ત્વા સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ॒ રક્ષ॑સા॒-મનુ॑પલાભા॒યા-ઽઽ સોમ॑-ન્દદત॒ [સોમ॑-ન્દદતે, આ ગ્રાવ્ણ્ણ॒ આ] 8
આ ગ્રાવ્ણ્ણ॒ આ વા॑ય॒વ્યા᳚ન્યા દ્રો॑ણકલ॒શમુ-ત્પત્ની॒મા ન॑ય॒ન્ત્યન્વનાગ્મ્॑સિ॒ પ્ર વ॑ર્તયન્તિ॒ યાવ॑દે॒વાસ્યાસ્તિ॒ તેન॑ સ॒હ સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમે॑તિ॒ નય॑વત્ય॒ર્ચા-ઽઽગ્ની᳚દ્ધ્રે જુહોતિ સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્યા॒ભિની᳚ત્યૈ॒ ગ્રાવ્ણ્ણો॑ વાય॒વ્યા॑નિ દ્રોણકલ॒શમાગ્ની᳚દ્ધ્ર॒ ઉપ॑ વાસયતિ॒ વિ હ્યે॑ન॒-ન્તૈર્ગૃ॒હ્ણતે॒ ય-થ્સ॒હોપ॑વા॒સયે॑-દપુવા॒યેત॑ સૌ॒મ્યર્ચા પ્ર પા॑દયતિ॒ સ્વયૈ॒- [પ્ર પા॑દયતિ॒ સ્વય᳚, એ॒વૈન॑-ન્દે॒વત॑યા॒] 9
-વૈન॑-ન્દે॒વત॑યા॒ પ્ર પા॑દય॒ત્યદિ॑ત્યા॒-સ્સદો॒-ઽસ્યદિ॑ત્યા॒-સ્સદ॒ આ સી॒દેત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈત-દ્યજ॑માનો॒ વા એ॒તસ્ય॑ પુ॒રા ગો॒પ્તા ભ॑વત્યે॒ષ વો॑ દેવ સવિત॒-સ્સોમ॒ ઇત્યા॑હ સવિ॒તૃપ્ર॑સૂત એ॒વૈન॑-ન્દે॒વતા᳚ભ્ય॒-સ્સ-મ્પ્રય॑ચ્છત્યે॒ત-ત્ત્વગ્મ્ સો॑મ દે॒વો દે॒વાનુપા॑ગા॒ ઇત્યા॑હ દે॒વો હ્યે॑ષ સ- [દે॒વો હ્યે॑ષ સન્ન્, દે॒વાનુ॒પૈતી॒દમ॒હ-] 10
-ન્દે॒વાનુ॒પૈતી॒દમ॒હ-મ્મ॑નુ॒ષ્યો॑ મનુ॒ષ્યા॑નિત્યા॑હ મનુ॒ષ્યો᳚(1॒) હ્યે॑ષ સ-ન્મ॑નુ॒ષ્યા॑નુ॒પૈતિ॒ યદે॒ત-દ્યજુ॒ર્ન બ્રૂ॒યાદપ્ર॑જા અપ॒શુર્યજ॑માન-સ્સ્યા-થ્સ॒હ પ્ર॒જયા॑ સહ રા॒યસ્પોષે॒ણેત્યા॑હ પ્ર॒જયૈ॒વ પ॒શુભિ॑-સ્સ॒હેમં-લોઁ॒કમુ॒પાવ॑ર્તતે॒ નમો॑ દે॒વેભ્ય॒ ઇત્યા॑હ નમસ્કા॒રો હિ દે॒વાનાગ્॑ સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્ય॒ ઇત્યા॑હ સ્વધાકા॒રો હિ [સ્વધાકા॒રો હિ, પિ॒તૃ॒ણામિ॒દમ॒હ-] 11
પિ॑તૃ॒ણામિ॒દમ॒હ-ન્નિર્વરુ॑ણસ્ય॒ પાશા॒દિત્યા॑હ વરુણપા॒શાદે॒વ નિર્મુ॑ચ્ય॒તે ઽગ્ને᳚ વ્રતપત આ॒ત્મનઃ॒ પૂર્વા॑ ત॒નૂરા॒દેયેત્યા॑હુઃ॒ કો હિ તદ્વેદ॒ ય-દ્વસી॑યા॒ન્-થ્સ્વે વશે॑ ભૂ॒તે પુન॑ર્વા॒ દદા॑તિ॒ ન વેતિ॒ ગ્રાવા॑ણો॒ વૈ સોમ॑સ્ય॒ રાજ્ઞો॑ મલિમ્લુસે॒ના ય એ॒વં-વિઁ॒દ્વા-ન્ગ્રાવ્ણ્ણ॒ આગ્ની᳚દ્ધ્ર ઉપવા॒સય॑તિ॒ નૈન॑-મ્મલિમ્લુસે॒ના વિ॑ન્દતિ ॥ 12 ॥
(અથ॑-દદતે॒ – સ્વયા॒ – સન્થ્ – સ્વ॑ધાકા॒રો હિ – વિ॑ન્દતિ) (અ. 2)
વૈ॒ષ્ણ॒વ્યર્ચા હુ॒ત્વા યૂપ॒મચ્છૈ॑તિ વૈષ્ણ॒વો વૈ દે॒વત॑યા॒ યૂપ॒-સ્સ્વયૈ॒વૈન॑-ન્દે॒વત॒યા ઽચ્છૈ॒ત્યત્ય॒ન્યાનગા॒-ન્નાન્યા-નુપા॑ગા॒મિત્યા॒હાતિ॒ હ્ય॑ન્યાનેતિ॒ નાન્યા-નુ॒પૈત્ય॒ર્વાક્ત્વા॒ પરૈ॑રવિદ-મ્પ॒રો-ઽવ॑રૈ॒રિત્યા॑હા॒ર્વાઘ્યે॑ન॒-મ્પરૈ᳚ર્વિ॒ન્દતિ॑ પ॒રો-ઽવ॑રૈ॒સ્ત-ન્ત્વા॑ જુષે [જુષે, વૈ॒ષ્ણ॒વ-ન્દે॑વય॒જ્યાયા॒] 13
વૈષ્ણ॒વ-ન્દે॑વય॒જ્યાયા॒ ઇત્યા॑હ દેવય॒જ્યાયૈ॒ હ્યે॑ન-ઞ્જુ॒ષતે॑ દે॒વસ્ત્વા॑ સવિ॒તા મદ્ધ્વા॑-ઽન॒ક્ત્વિત્યા॑હ॒ તેજ॑સૈ॒વૈન॑-મન॒ક્ત્યોષ॑ધે॒ ત્રાય॑સ્વૈન॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તે॒ મૈનગ્મ્॑ હિગ્મ્સી॒રિત્યા॑હ॒ વજ્રો॒ વૈ સ્વધિ॑તિ॒-શ્શાન્ત્યૈ॒ સ્વધિ॑તેર્વૃ॒ક્ષસ્ય॒ બિભ્ય॑તઃ પ્રથ॒મેન॒ શક॑લેન સ॒હ તેજઃ॒ પરા॑ પતતિ॒ યઃ પ્ર॑થ॒મ-શ્શક॑લઃ પરા॒પતે॒-ત્તમપ્યા હ॑રે॒-થ્સતે॑જસ- [હ॑રે॒-થ્સતે॑જસમ્, એ॒વૈન॒મા] 14
-મે॒વૈન॒મા હ॑રતી॒મે વૈ લો॒કા યૂપા᳚-ત્પ્રય॒તો બિ॑ભ્યતિ॒ દિવ॒મગ્રે॑ણ॒ મા લે॑ખીર॒ન્તરિ॑ક્ષ॒-મ્મદ્ધ્યે॑ન॒ મા હિગ્મ્॑સી॒રિત્યા॑હૈ॒ભ્ય એ॒વૈનં॑-લોઁ॒કેભ્ય॑-શ્શમયતિ॒ વન॑સ્પતે શ॒તવ॑લ્શો॒ વિ રો॒હેત્યા॒વ્રશ્ચ॑ને જુહોતિ॒ તસ્મા॑-દા॒વ્રશ્ચ॑ના-દ્વૃ॒ક્ષાણા॒-મ્ભૂયાગ્મ્॑સ॒ ઉત્તિ॑ષ્ઠન્તિ સ॒હસ્ર॑વલ્શા॒ વિ વ॒યગ્મ્ રુ॑હે॒મેત્યા॑હા॒- ઽઽશિષ॑મે॒વૈતામા શા॒સ્તે ઽન॑ક્ષસઙ્ગ- [શા॒સ્તે ઽન॑ક્ષસઙ્ગમ્, વૃ॒શ્ચે॒-દ્યદ॑ક્ષસ॒ઙ્ગં-] 15
-વૃઁશ્ચે॒-દ્યદ॑ક્ષસ॒ઙ્ગં-વૃઁ॒શ્ચેદ॑ધઈ॒ષં-યઁજ॑માનસ્ય પ્ર॒માયુ॑કગ્ગ્ સ્યા॒દ્ય-ઙ્કા॒મયે॒તાપ્ર॑તિષ્ઠિત-સ્સ્યા॒દિત્યા॑રો॒હ-ન્તસ્મ॑ વૃશ્ચેદે॒ષ વૈ વન॒સ્પતી॑ના॒-મપ્ર॑તિષ્ઠિ॒તો-ઽપ્ર॑તિષ્ઠિત એ॒વ ભ॑વતિ॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑તાપ॒શુ-સ્સ્યા॒દિત્ય॑પ॒ર્ણ-ન્તસ્મૈ॒ શુષ્કા᳚ગ્રં-વૃઁશ્ચેદે॒ષ વૈ વન॒સ્પતી॑ના-મપશ॒વ્યો॑-ઽપ॒શુરે॒વ ભ॑વતિ॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત પશુ॒માન્-થ્સ્યા॒દિતિ॑ બહુપ॒ર્ણ-ન્તસ્મૈ॑ બહુશા॒ખં-વૃઁ॑શ્ચેદે॒ષ વૈ [ ] 16
વન॒સ્પતી॑ના-મ્પશ॒વ્યઃ॑ પશુ॒માને॒વ ભ॑વતિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિતં-વૃઁશ્ચે-ત્પ્રતિ॒ષ્ઠાકા॑મસ્યૈ॒ષ વૈ વન॒સ્પતી॑ના॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિતો॒ ય-સ્સ॒મે ભૂમ્યૈ॒ સ્વાદ્યોને॑ રૂ॒ઢઃ પ્રત્યે॒વ તિ॑ષ્ઠતિ॒ યઃ પ્ર॒ત્યઙ્ઙુપ॑નત॒સ્તં-વૃઁ॑શ્ચે॒-થ્સ હિ મેધ॑મ॒ભ્યુપ॑નતઃ॒ પઞ્ચા॑રત્નિ॒-ન્તસ્મૈ॑ વૃશ્ચે॒દ્ય-ઙ્કા॒મયે॒તોપૈ॑ન॒મુત્ત॑રો ય॒જ્ઞો ન॑મે॒દિતિ॒ પઞ્ચા᳚ક્ષરા પ॒ઙ્ક્તિઃ પાઙ્ક્તો॑ ય॒જ્ઞ ઉપૈ॑ન॒મુત્ત॑રો ય॒જ્ઞો [ય॒જ્ઞઃ, ન॒મ॒તિ॒ ષડ॑રત્નિ] 17
ન॑મતિ॒ ષડ॑રત્નિ-મ્પ્રતિ॒ષ્ઠાકા॑મસ્ય॒ ષડ્વા ઋ॒તવ॑ ઋ॒તુષ્વે॒વ પ્રતિ॑ તિષ્ઠતિ સ॒પ્તાર॑ત્નિ-મ્પ॒શુકા॑મસ્ય સ॒પ્તપ॑દા॒ શક્વ॑રી પ॒શવ॒-શ્શક્વ॑રી પ॒શૂને॒વાવ॑ રુન્ધે॒ નવા॑રત્નિ॒-ન્તેજ॑સ્કામસ્ય ત્રિ॒વૃતા॒ સ્તોમે॑ન॒ સમ્મિ॑ત॒-ન્તેજ॑સ્ત્રિ॒વૃ-ત્તે॑જ॒સ્વ્યે॑વ ભ॑વ॒-ત્યેકા॑દશારત્નિ-મિન્દ્રિ॒યકા॑મ॒-સ્યૈકા॑દશાક્ષરા ત્રિ॒ષ્ટુગિ॑ન્દ્રિ॒ય-ન્ત્રિ॒ષ્ટુગિ॑ન્દ્રિયા॒વ્યે॑વ ભ॑વતિ॒ પઞ્ચ॑દશારત્નિ॒-મ્ભ્રાતૃ॑વ્યવતઃ પઞ્ચદ॒શો વજ્રો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાભિભૂત્યૈ સ॒પ્તદ॑શારત્નિ-મ્પ્ર॒જાકા॑મસ્ય સપ્તદ॒શઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જાપ॑તે॒રાપ્ત્યા॒ એક॑વિગ્મ્શત્યરત્નિ-મ્પ્રતિ॒ષ્ઠાકા॑મ-સ્યૈકવિ॒ગ્મ્॒શ-સ્સ્તોમા॑ના-મ્પ્રતિ॒ષ્ઠા પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા અ॒ષ્ટાશ્રિ॑ર્ભવ-ત્ય॒ષ્ટાક્ષ॑રા ગાય॒ત્રી તેજો॑ ગાય॒ત્રી ગા॑ય॒ત્રી ય॑જ્ઞમુ॒ખ-ન્તેજ॑સૈ॒વ ગા॑યત્રિ॒યા ય॑જ્ઞમુ॒ખેન॒ સમ્મિ॑તઃ ॥ 18 ॥
(જુ॒ષે॒ – સતે॑જસ॒ – મન॑ક્ષસઙ્ગં – બહુશા॒ખં-વૃઁ॑શ્ચેદે॒ષ વૈ – ય॒જ્ઞ ઉપૈ॑ન॒મુત્ત॑રો ય॒જ્ઞ – આપ્ત્યા॒ – એકા॒ન્નવિગ્મ્॑શ॒તિશ્ચ॑) (અ. 3)
પૃ॒થિ॒વ્યૈ ત્વા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષાય ત્વા દિ॒વે ત્વેત્યા॑હૈ॒ભ્ય એ॒વૈનં॑-લોઁ॒કેભ્યઃ॒ પ્રોક્ષ॑તિ॒ પરા᳚ઞ્ચ॒-મ્પ્રોક્ષ॑તિ॒ પરા॑ઙિવ॒ હિ સુ॑વ॒ર્ગો લો॒કઃ ક્રૂ॒રમિ॑વ॒ વા એ॒ત-ત્ક॑રોતિ॒ ય-ત્ખન॑ત્ય॒પો-ઽવ॑ નયતિ॒ શાન્ત્યૈ॒ યવ॑મતી॒રવ॑ નય॒ત્યૂર્ગ્વૈ યવો॒ યજ॑માનેન॒ યૂપ॒-સ્સમ્મિ॑તો॒ યાવા॑ને॒વ યજ॑માન॒-સ્તાવ॑તી-મે॒વાસ્મિ॒-ન્નૂર્જ॑-ન્દધાતિ [મે॒વાસ્મિ॒-ન્નૂર્જ॑-ન્દધાતિ, પિ॒તૃ॒ણાગ્મ્ સદ॑નમ॒સીતિ॑] 19
પિતૃ॒ણાગ્મ્ સદ॑નમ॒સીતિ॑ બ॒ર્॒હિરવ॑ સ્તૃણાતિ પિતૃદેવ॒ત્યા᳚(1॒)ગ્ગ્॒ હ્યે॑ત-દ્યન્નિખા॑તં॒-યઁ-દ્બ॒ર્॒હિરન॑વસ્તીર્ય મિનુ॒યા-ત્પિ॑તૃદેવ॒ત્યો॑ નિખા॑ત-સ્સ્યા-દ્બ॒ર્॒હિર॑વ॒સ્તીર્ય॑ મિનોત્ય॒સ્યામે॒વૈન॑-મ્મિનોતિ યૂપશક॒લમવા᳚સ્યતિ॒ સતે॑જસમે॒વૈન॑-મ્મિનોતિ દે॒વસ્ત્વા॑ સવિ॒તા મદ્ધ્વા॑-ઽન॒ક્ત્વિત્યા॑હ॒ તેજ॑સૈ॒વૈન॑મનક્તિ સુપિપ્પ॒લાભ્ય॒-સ્ત્વૌષ॑ધીભ્ય॒ ઇતિ॑ ચ॒ષાલ॒-મ્પ્રતિ॑- [ચ॒ષાલ॒-મ્પ્રતિ॑, મુ॒ઞ્ચ॒તિ॒ તસ્મા᳚ચ્છીર્ષ॒ત] 20
-મુઞ્ચતિ॒ તસ્મા᳚ચ્છીર્ષ॒ત ઓષ॑ધયઃ॒ ફલ॑-ઙ્ગૃહ્ણન્ત્ય॒નક્તિ॒ તેજો॒ વા આજ્યં॒-યઁજ॑માનેનાગ્નિ॒ષ્ઠા-ઽશ્રિ॒-સ્સમ્મિ॑તા॒ યદ॑ગ્નિ॒ષ્ઠા-મશ્રિ॑મ॒નક્તિ॒ યજ॑માનમે॒વ તેજ॑સા ઽનક્ત્યા॒ન્ત-મ॑નક્ત્યા॒ન્તમે॒વ યજ॑માન॒-ન્તેજ॑સાનક્તિ સ॒ર્વતઃ॒ પરિ॑ મૃશ॒ત્યપ॑રિવર્ગ-મે॒વાસ્મિ॒-ન્તેજો॑ દધા॒ત્યુ-દ્દિવગ્ગ્॑ સ્તભા॒ના-ઽન્તરિ॑ક્ષ-મ્પૃ॒ણેત્યા॑હૈ॒ષાં-લોઁ॒કાનાં॒-વિઁધૃ॑ત્યૈ વૈષ્ણ॒વ્યર્ચા [વૈષ્ણ॒વ્યર્ચા, ક॒લ્પ॒ય॒તિ॒ વૈ॒ષ્ણ॒વો વૈ] 21
ક॑લ્પયતિ વૈષ્ણ॒વો વૈ દે॒વત॑યા॒ યૂપ॒-સ્સ્વયૈ॒વૈન॑-ન્દે॒વત॑યા કલ્પયતિ॒ દ્વાભ્યા᳚-ઙ્કલ્પયતિ દ્વિ॒પા-દ્યજ॑માનઃ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત॒ તેજ॑સૈન-ન્દે॒વતા॑ભિરિન્દ્રિ॒યેણ॒ વ્ય॑ર્ધયેય॒-મિત્ય॑ગ્નિ॒ષ્ઠા-ન્તસ્યાશ્રિ॑-માહવ॒નીયા॑દિ॒ત્થં-વેઁ॒ત્થં-વાઁ-ઽતિ॑ નાવયે॒-ત્તેજ॑સૈ॒વૈન॑-ન્દે॒વતા॑ભિરિન્દ્રિ॒યેણ॒ વ્ય॑ર્ધયતિ॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત॒ તેજ॑સૈન-ન્દે॒વતા॑ભિરિન્દ્રિ॒યેણ॒ સમ॑ર્ધયેય॒મિ- [સમ॑ર્ધયેય॒મિતિ॑, અ॒ગ્નિ॒ષ્ઠા-] 22
-ત્ય॑ગ્નિ॒ષ્ઠા-ન્તસ્યાશ્રિ॑માહવ॒નીયે॑ન॒ સ-મ્મિ॑નુયા॒-ત્તેજ॑સૈ॒વૈન॑-ન્દે॒વતા॑ભિરિન્દ્રિ॒યેણ॒ સમ॑ર્ધયતિ બ્રહ્મ॒વનિ॑-ન્ત્વા ક્ષત્ર॒વનિ॒મિત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈત-ત્પરિ॑ વ્યય॒ત્યૂર્ગ્વૈ ર॑શ॒ના યજ॑માનેન॒ યૂપ॒-સ્સમ્મિ॑તો॒ યજ॑માનમે॒વોર્જા સમ॑ર્ધયતિ નાભિદ॒ઘ્ને પરિ॑ વ્યયતિ નાભિદ॒ઘ્ન એ॒વાસ્મા॒ ઊર્જ॑-ન્દધાતિ॒ તસ્મા᳚ન્નાભિદ॒ઘ્ન ઊ॒ર્જા ભુ॑ઞ્જતે॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑તો॒ર્જૈનં॒- [ય-ઙ્કા॒મયે॑તો॒ર્જૈન᳚મ્, વ્ય॑ર્ધયેય॒-] 23
વ્યઁ॑ર્ધયેય॒-મિત્યૂ॒ર્ધ્વાં-વાઁ॒ તસ્યાવા॑ચીં॒-વાઁ-ઽવો॑હેદૂ॒ર્જૈવૈનં॒-વ્યઁ॑ર્ધયતિ॒ યદિ॑ કા॒મયે॑ત॒ વર્ષુ॑કઃ પ॒ર્જન્ય॑-સ્સ્યા॒દિત્ય-વા॑ચી॒મવો॑હે॒-દ્વૃષ્ટિ॑મે॒વ નિ ય॑ચ્છતિ॒ યદિ॑ કા॒મયે॒તાવ॑ર્ષુક-સ્સ્યા॒દિત્યૂ॒ર્ધ્વામુદૂ॑હે॒-દ્વૃષ્ટિ॑મે॒વો-દ્ય॑ચ્છતિ પિતૃ॒ણા-ન્નિખા॑ત-મ્મનુ॒ષ્યા॑ણામૂ॒ર્ધ્વ-ન્નિખા॑તા॒દા ર॑શ॒નાયા॒ ઓષ॑ધીનાગ્મ્ રશ॒ના વિશ્વે॑ષા- [વિશ્વે॑ષામ્, દે॒વાના॑-] 24
-ન્દે॒વાના॑-મૂ॒ર્ધ્વગ્મ્ ર॑શ॒નાયા॒ આ ચ॒ષાલા॒દિન્દ્ર॑સ્ય ચ॒ષાલગ્મ્॑ સા॒દ્ધ્યાના॒મતિ॑રિક્ત॒ગ્મ્॒ સ વા એ॒ષ સ॑ર્વદેવ॒ત્યો॑ યદ્યૂપો॒ યદ્યૂપ॑-મ્મિ॒નોતિ॒ સર્વા॑ એ॒વ દે॒વતાઃ᳚ પ્રીણાતિ ય॒જ્ઞેન॒ વૈ દે॒વા-સ્સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમા॑ય॒-ન્તે॑-ઽમન્યન્ત મનુ॒ષ્યા॑ નો॒-ઽન્વાભ॑વિષ્ય॒ન્તીતિ॒ તે યૂપે॑ન યોપયિ॒ત્વા સુ॑વ॒ર્ગં લોઁ॒કમા॑ય॒-ન્તમૃષ॑યો॒ યૂપે॑નૈ॒વાનુ॒ પ્રાજા॑ન॒-ન્ત-દ્યૂપ॑સ્ય યૂપ॒ત્વં- [યૂપ॒ત્વમ્, ય-દ્યૂપ॑-] 25
યઁ-દ્યૂપ॑-મ્મિ॒નોતિ॑ સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્ય॒ પ્રજ્ઞા᳚ત્યૈ પુ॒રસ્તા᳚-ન્મિનોતિ પુ॒રસ્તા॒દ્ધિ ય॒જ્ઞસ્ય॑ પ્રજ્ઞા॒યતે પ્ર॑જ્ઞાત॒ગ્મ્॒ હિ ત-દ્યદતિ॑પન્ન આ॒હુરિ॒દ-ઙ્કા॒ર્ય॑માસી॒દિતિ॑ સા॒દ્ધ્યા વૈ દે॒વા ય॒જ્ઞમત્ય॑મન્યન્ત॒ તાન્. ય॒જ્ઞો નાસ્પૃ॑શ॒-ત્તાન્. ય-દ્ય॒જ્ઞસ્યાતિ॑રિક્ત॒માસી॒-ત્તદ॑સ્પૃશ॒દતિ॑રિક્તં॒-વાઁ એ॒ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॒ યદ॒ગ્નાવ॒ગ્નિ-મ્મ॑થિ॒ત્વા પ્ર॒હર॒ત્યતિ॑રિક્તમે॒ત- [પ્ર॒હર॒ત્યતિ॑રિક્તમે॒તત્, યૂપ॑સ્ય॒] 26
-દ્યૂપ॑સ્ય॒ યદૂ॒ર્ધ્વ-ઞ્ચ॒ષાલા॒-ત્તેષા॒-ન્ત-દ્ભા॑ગ॒ધેય॒-ન્તાને॒વ તેન॑ પ્રીણાતિ દે॒વા વૈ સગ્ગ્સ્થિ॑તે॒ સોમે॒ પ્ર સ્રુચો-ઽહ॑ર॒-ન્પ્ર યૂપ॒-ન્તે॑-ઽમન્યન્ત યજ્ઞવેશ॒સં-વાઁ ઇ॒દ-ઙ્કુ॑ર્મ॒ ઇતિ॒ તે પ્ર॑સ્ત॒રગ્ગ્ સ્રુ॒ચા-ન્નિ॒ષ્ક્રય॑ણ-મપશ્ય॒ન્-થ્સ્વરું॒-યૂઁપ॑સ્ય॒ સગ્ગ્સ્થિ॑તે॒ સોમે॒ પ્ર પ્ર॑સ્ત॒રગ્મ્ હર॑તિ જુ॒હોતિ॒ સ્વરુ॒મય॑જ્ઞવેશસાય ॥ 27 ॥
(દ॒ધા॒તિ॒ – પ્રત્યૃ॒ – ચા – સમ॑ર્ધયેય॒મિત્યૂ॒ – ર્જૈનં॒ – વિઁશ્વે॑ષાં – યૂઁપ॒ત્વ – મતિ॑રિક્તમે॒ત-દ્- દ્વિચ॑ત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 4)
સા॒દ્ધ્યા વૈ દે॒વા અ॒સ્મિલ્લોઁ॒ક આ॑સ॒-ન્નાન્ય-ત્કિ॑-ઞ્ચ॒ન મિ॒ષ-ત્તે᳚-ઽગ્નિમે॒વાગ્નયે॒ મેધા॒યા ઽલ॑ભન્ત॒ ન હ્ય॑ન્યદા॑લ॒ભ્યં॑-મવિ॑ન્દ॒-ન્તતો॒ વા ઇ॒માઃ પ્ર॒જાઃ પ્રાજા॑યન્ત॒ યદ॒ગ્નાવ॒ગ્નિ-મ્મ॑થિ॒ત્વા પ્ર॒હર॑તિ પ્ર॒જાના᳚-મ્પ્ર॒જન॑નાય રુ॒દ્રો વા એ॒ષ યદ॒ગ્નિર્યજ॑માનઃ પ॒શુર્ય-ત્પ॒શુમા॒લભ્યા॒ગ્નિ-મ્મન્થે᳚-દ્રુ॒દ્રાય॒ યજ॑માન॒- [યજ॑માનમ્, અપિ॑ દદ્ધ્યા-] 28
-મપિ॑ દદ્ધ્યા-ત્પ્ર॒માયુ॑ક-સ્સ્યા॒દથો॒ ખલ્વા॑હુર॒ગ્નિ-સ્સર્વા॑ દે॒વતા॑ હ॒વિરે॒તદ્ય-ત્પ॒શુરિતિ॒ ય-ત્પ॒શુમા॒લભ્યા॒ગ્નિ-મ્મન્થ॑તિ હ॒વ્યાયૈ॒વા-ઽઽસ॑ન્નાય॒ સર્વા॑ દે॒વતા॑ જનય-ત્યુપા॒કૃત્યૈ॒વ મન્થ્ય॒-સ્તન્નેવા-ઽઽલ॑બ્ધ॒-ન્નેવાના॑લબ્ધ-મ॒ગ્ને-ર્જ॒નિત્ર॑-મ॒સીત્યા॑હા॒ગ્નેર્હ્યે॑ત-જ્જ॒નિત્રં॒-વૃઁષ॑ણૌ સ્થ॒ ઇત્યા॑હ॒ વૃષ॑ણૌ॒ [વૃષ॑ણૌ, હ્યે॑તા-] 29
હ્યે॑તા-વુ॒ર્વશ્ય॑સ્યા॒યુ-ર॒સીત્યા॑હ મિથુન॒ત્વાય॑ ઘૃ॒તેના॒ક્તે વૃષ॑ણ-ન્દધાથા॒મિત્યા॑હ॒ વૃષ॑ણ॒ગ્ગ્॒ હ્યે॑તે દધા॑તે॒ યે અ॒ગ્નિ-ઙ્ગા॑ય॒ત્ર-ઞ્છન્દો-ઽનુ॒ પ્ર જા॑ય॒સ્વેત્યા॑હ॒ છન્દો॑ભિરે॒વૈન॒-મ્પ્ર જ॑નયત્ય॒ગ્નયે॑ મ॒થ્યમા॑ના॒યાનુ॑ બ્રૂ॒હીત્યા॑હ સાવિ॒ત્રીમૃચ॒મન્વા॑હ સવિ॒તૃપ્ર॑સૂત એ॒વૈન॑-મ્મન્થતિ જા॒તાયાનુ॑ બ્રૂહિ [બ્રૂહિ, પ્ર॒હ્રિ॒યમા॑ણા॒યા-ઽનુ॑] 30
પ્રહ્રિ॒યમા॑ણા॒યા-ઽનુ॑ બ્રૂ॒હીત્યા॑હ॒ કાણ્ડે॑કાણ્ડ એ॒વૈન॑-ઙ્ક્રિ॒યમા॑ણે॒ સમ॑ર્ધયતિ ગાય॒ત્રી-સ્સર્વા॒ અન્વા॑હ ગાય॒ત્રછ॑ન્દા॒ વા અ॒ગ્નિ-સ્સ્વેનૈ॒વૈન॒-ઞ્છન્દ॑સા॒ સમ॑ર્ધયત્ય॒ગ્નિઃ પુ॒રા ભવ॑ત્ય॒ગ્નિ-મ્મ॑થિ॒ત્વા પ્ર હ॑રતિ॒ તૌ સ॒ભંવઁ॑ન્તૌ॒ યજ॑માનમ॒ભિ સ-મ્ભ॑વતો॒ ભવ॑ત-ન્ન॒-સ્સમ॑નસા॒વિત્યા॑હ॒ શાન્ત્યૈ᳚ પ્ર॒હૃત્ય॑ જુહોતિ જા॒તાયૈ॒વાસ્મા॒ અન્ન॒મપિ॑ દધા॒ત્યાજ્યે॑ન જુહોત્યે॒તદ્વા અ॒ગ્નેઃ પ્રિ॒ય-ન્ધામ॒ યદાજ્ય॑-મ્પ્રિ॒યેણૈ॒વૈન॒-ન્ધામ્ના॒ સમ॑ર્ધય॒ત્યથો॒ તેજ॑સા ॥ 31 ॥
(યજ॑માન-માહ॒ વૃષ॑ણૌ-જા॒તાયાનુ॑ બ્રૂ॒હ્યા-પ્ય॒ -ષ્ટાદ॑શ ચ) (અ. 5)
ઇ॒ષે ત્વેતિ॑ બ॒ર્॒હિરા દ॑ત્ત ઇ॒ચ્છત॑ ઇવ॒ હ્યે॑ષ યો યજ॑ત ઉપ॒વીર॒સીત્યા॒હોપ॒ હ્યે॑નાનાક॒રોત્યુપો॑ દે॒વા-ન્દૈવી॒ર્વિશઃ॒ પ્રાગુ॒રિત્યા॑હ॒ દૈવી॒ર્હ્યે॑તા વિશ॑-સ્સ॒તીર્દે॒વાનુ॑પ॒યન્તિ॒ વહ્ની॑રુ॒શિજ॒ ઇત્યા॑હ॒ર્ત્વિજો॒ વૈ વહ્ન॑ય ઉ॒શિજ॒-સ્તસ્મા॑દે॒વમા॑હ॒ બૃહ॑સ્પતે ધા॒રયા॒ વસૂ॒ની- [વસૂ॒નીતિ॑, આ॒હ॒ બ્રહ્મ॒ વૈ] 32
-ત્યા॑હ॒ બ્રહ્મ॒ વૈ દે॒વાના॒-મ્બૃહ॒સ્પતિ॒ ર્બ્રહ્મ॑ણૈ॒વાસ્મૈ॑ પ॒શૂનવ॑ રુન્ધે હ॒વ્યા તે᳚ સ્વદન્તા॒મિત્યા॑હ સ્વ॒દય॑ત્યે॒વૈના॒-ન્દેવ॑ ત્વષ્ટ॒ર્વસુ॑ ર॒ણ્વેત્યા॑હ॒ ત્વષ્ટા॒ વૈ પ॑શૂ॒ના-મ્મિ॑થુ॒નાનાગ્મ્॑ રૂપ॒કૃ-દ્રૂ॒પમે॒વ પ॒શુષુ॑ દધાતિ॒ રેવ॑તી॒ રમ॑દ્ધ્વ॒મિત્યા॑હ પ॒શવો॒ વૈ રે॒વતીઃ᳚ પ॒શૂને॒વાસ્મૈ॑ રમયતિ દે॒વસ્ય॑ ત્વા સવિ॒તુઃ પ્ર॑સ॒વ ઇતિ॑ [ઇતિ॑, ર॒શ॒નામા દ॑ત્તે॒] 33
રશ॒નામા દ॑ત્તે॒ પ્રસૂ᳚ત્યા અ॒શ્વિનો᳚ર્બા॒હુભ્યા॒-મિત્યા॑હા॒શ્વિનૌ॒ હિ દે॒વાના॑મદ્ધ્વ॒ર્યૂ આસ્તા᳚-મ્પૂ॒ષ્ણો હસ્તા᳚ભ્યા॒મિત્યા॑હ॒ યત્યા॑ ઋ॒તસ્ય॑ ત્વા દેવહવિઃ॒ પાશે॒ના-ઽઽ ર॑ભ॒ ઇત્યા॑હ સ॒ત્યં-વાઁ ઋ॒તગ્મ્ સ॒ત્યેનૈ॒વૈન॑મૃ॒તેના ઽઽર॑ભતે ઽક્ષ્ણ॒યા પરિ॑ હરતિ॒ વદ્ધ્ય॒ગ્મ્॒ હિ પ્ર॒ત્યઞ્ચ॑-મ્પ્રતિ મુ॒ઞ્ચન્તિ॒ વ્યાવૃ॑ત્ત્યૈ॒ ધર્ષા॒ માનુ॑ષા॒નિતિ॒ નિ યુ॑નક્તિ॒ ધૃત્યા॑ અ॒દ્ભ્ય- [અ॒દ્ભ્યઃ, ત્વૌષ॑ધીભ્યઃ॒] 34
-સ્ત્વૌષ॑ધીભ્યઃ॒ પ્રોક્ષા॒મીત્યા॑હા॒દ્ભ્યો હ્યે॑ષ ઓષ॑ધીભ્ય-સ્સ॒ભંવઁ॑તિ॒ ય-ત્પ॒શુર॒પા-મ્પે॒રુર॒સીત્યા॑હૈ॒ષ હ્ય॑પા-મ્પા॒તા યો મેધા॑યા-ઽઽ ર॒ભ્યતે᳚ સ્વા॒ત્ત-ઞ્ચિ॒-થ્સદે॑વગ્મ્ હ॒વ્યમાપો॑ દેવી॒-સ્સ્વદ॑તૈન॒મિત્યા॑હ સ્વ॒દય॑ત્યે॒વૈન॑-મુ॒પરિ॑ષ્ટા॒-ત્પ્રોક્ષ॑ત્યુ॒પરિ॑ષ્ટાદે॒વૈન॒-મ્મેદ્ધ્ય॑-ઙ્કરોતિ પા॒યય॑ત્યન્તર॒ત એ॒વૈન॒-મ્મેદ્ધ્ય॑-ઙ્કરોત્ય॒ધસ્તા॒દુપો᳚ક્ષતિ સ॒ર્વત॑ એ॒વૈન॒-મ્મેદ્ધ્ય॑-ઙ્કરોતિ ॥ 35 ॥
(વસૂ॒નીતિ॑-પ્રસ॒વ ઇત્ય॒-દ્ભ્યો᳚-ઽન્તર॒ત એ॒વૈનં॒ – દશ॑ ચ) (અ. 6)
અ॒ગ્નિના॒ વૈ હોત્રા॑ દે॒વા અસુ॑રા-ન॒ભ્ય॑ભવ-ન્ન॒ગ્નયે॑ સમિ॒દ્ધ્યમા॑ના॒યાનુ॑ બ્રૂ॒હીત્યા॑હ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાભિભૂત્યૈ સ॒પ્તદ॑શ સામિધે॒નીરન્વા॑હ સપ્તદ॒શઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જાપ॑તે॒રાપ્ત્યૈ॑ સ॒પ્તદ॒શાન્વા॑હ॒ દ્વાદ॑શ॒ માસાઃ॒ પઞ્ચ॒ર્તવ॒-સ્સ સં॑વઁથ્સ॒ર-સ્સં॑વઁથ્સ॒ર-મ્પ્ર॒જા અનુ॒ પ્રજા॑યન્તે પ્ર॒જાના᳚-મ્પ્ર॒જન॑નાય દે॒વા વૈ સા॑મિધે॒નીર॒નૂચ્ય॑ ય॒જ્ઞ-ન્નાન્વ॑પશ્ય॒ન્-થ્સ પ્ર॒જાપ॑તિ-સ્તૂ॒ષ્ણી-મા॑ઘા॒ર- [-મા॑ઘા॒રમ્, આ ઽઘા॑રય॒-ત્તતો॒ વૈ] 36
-મા ઽઘા॑રય॒-ત્તતો॒ વૈ દે॒વા ય॒જ્ઞમન્વ॑પશ્ય॒ન્॒. ય-ત્તૂ॒ષ્ણી-મા॑ઘા॒ર-મા॑ઘા॒રય॑તિ ય॒જ્ઞસ્યાનુ॑ખ્યાત્યા॒ અસુ॑રેષુ॒ વૈ ય॒જ્ઞ આ॑સી॒-ત્ત-ન્દે॒વાસ્તૂ᳚ષ્ણીગ્મ્ હો॒મેના॑વૃઞ્જત॒ ય-ત્તૂ॒ષ્ણી-મા॑ઘા॒ર-મા॑ઘા॒રય॑તિ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યસ્યૈ॒ વ ત-દ્ય॒જ્ઞં-વૃઁ॑ઙ્ક્તે પરિ॒ધી॑ન્-થ્સ-મ્મા᳚ર્ષ્ટિ પુ॒નાત્યે॒વૈના॒-ન્ત્રિસ્ત્રિ॒-સ્સ-મ્મા᳚ર્ષ્ટિ॒ ત્ર્યા॑વૃ॒દ્ધિ ય॒જ્ઞો-ઽથો॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ॒ દ્વાદ॑શ॒ સ-મ્પ॑દ્યન્તે॒ દ્વાદ॑શ॒ [દ્વાદ॑શ, માસા᳚-સ્સંવઁથ્સ॒ર-] 37
માસા᳚-સ્સંવઁથ્સ॒ર-સ્સં॑વઁથ્સ॒રમે॒વ પ્રી॑ણા॒ત્યથો॑ સંવઁથ્સ॒રમે॒વાસ્મા॒ ઉપ॑ દધાતિ સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્ય॒ સમ॑ષ્ટ્યૈ॒ શિરો॒ વા એ॒ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॒ યદા॑ઘા॒રો᳚-ઽગ્નિ-સ્સર્વા॑ દે॒વતા॒ યદા॑ઘા॒ર-મા॑ઘા॒રય॑તિ શીર્ષ॒ત એ॒વ ય॒જ્ઞસ્ય॒ યજ॑માન॒-સ્સર્વા॑ દે॒વતા॒ અવ॑ રુન્ધે॒ શિરો॒ વા એ॒ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॒ યદા॑ઘા॒ર આ॒ત્મા પ॒શુરા॑ઘા॒રમા॒ઘાર્ય॑ પ॒શુગ્મ્ સમ॑નક્ત્યા॒ત્મન્ને॒વ ય॒જ્ઞસ્ય॒ [ય॒જ્ઞસ્ય॑, શિરઃ॒ પ્રતિ॑ દધાતિ॒] 38
શિરઃ॒ પ્રતિ॑ દધાતિ॒ સ-ન્તે᳚ પ્રા॒ણો વા॒યુના॑ ગચ્છતા॒મિત્યા॑હ વાયુદેવ॒ત્યો॑ વૈ પ્રા॒ણો વા॒યાવે॒વાસ્ય॑ પ્રા॒ણ-ઞ્જુ॑હોતિ॒ સં-યઁજ॑ત્રૈ॒રઙ્ગા॑નિ॒ સં-યઁ॒જ્ઞપ॑તિરા॒શિષેત્યા॑હ ય॒જ્ઞપ॑તિમે॒વાસ્યા॒-ઽઽશિષ॑-ઙ્ગમયતિ વિ॒શ્વરૂ॑પો॒ વૈ ત્વા॒ષ્ટ્ર ઉ॒પરિ॑ષ્ટા-ત્પ॒શુમ॒ભ્ય॑વમી॒-ત્તસ્મા॑-દુ॒પરિ॑ષ્ટા-ત્પ॒શોર્નાવ॑ દ્યન્તિ॒ યદુ॒પરિ॑ષ્ટા-ત્પ॒શુગ્મ્ સ॑મ॒નક્તિ॒ મેદ્ધ્ય॑મે॒વૈ- [મેદ્ધ્ય॑મે॒વ, એ॒ન॒-ઙ્ક॒રો॒ત્યૃ॒ત્વિજો॑] 39
-ન॑-ઙ્કરોત્યૃ॒ત્વિજો॑ વૃણીતે॒ છન્દાગ્॑સ્યે॒વ વૃ॑ણીતે સ॒પ્ત વૃ॑ણીતે સ॒પ્ત ગ્રા॒મ્યાઃ પ॒શવ॑-સ્સ॒પ્તા-ઽઽર॒ણ્યા-સ્સ॒પ્ત છન્દાગ્॑સ્યુ॒ભય॒સ્યા વ॑રુદ્ધ્યા॒ એકા॑દશ પ્રયા॒જાન્. ય॑જતિ॒ દશ॒ વૈ પ॒શોઃ પ્રા॒ણા આ॒ત્મૈકા॑દ॒શો યાવા॑ને॒વ પ॒શુસ્ત-મ્પ્ર ય॑જતિ વ॒પામેકઃ॒ પરિ॑ શય આ॒ત્મૈવા-ઽઽત્માન॒-મ્પરિ॑ શયે॒ વજ્રો॒ વૈ સ્વધિ॑તિ॒ર્વજ્રો॑ યૂપશક॒લો ઘૃ॒ત-ઙ્ખલુ॒ વૈ દે॒વા વજ્ર॑-ઙ્કૃ॒ત્વા સોમ॑મઘ્ન-ન્ઘૃ॒તેના॒ક્તૌ પ॒શુ-ન્ત્રા॑યેથા॒મિત્યા॑હ॒ વજ્રે॑ણૈ॒વૈનં॒-વઁશે॑ કૃ॒ત્વા-ઽઽલ॑ભતે ॥ 40 ॥
(આ॒ઘા॒રં – પ॑દ્યન્તે॒ દ્વાદ॑શા॒ – ઽઽત્મન્ને॒વ ય॒જ્ઞસ્ય॒ – મેધ્ય॑મે॒વ – ખલુ॒ વા – અ॒ષ્ટાદ॑શ ચ) (અ. 7)
પર્ય॑ગ્નિ કરોતિ સર્વ॒હુત॑મે॒વૈન॑-ઙ્કરો॒ત્ય-સ્ક॑ન્દા॒યા-સ્ક॑ન્ન॒ગ્મ્॒ હિ ત-દ્ય-દ્ધુ॒તસ્ય॒ સ્કન્દ॑તિ॒ ત્રિઃ પર્ય॑ગ્નિ કરોતિ॒ ત્ર્યા॑વૃ॒દ્ધિ ય॒જ્ઞો-ઽથો॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્ત્યન્વા॒રભ્યઃ॑ પ॒શૂ(3)-ર્નાન્વા॒રભ્યા(3) ઇતિ॑ મૃ॒ત્યવે॒ વા એ॒ષ ની॑યતે॒ ય-ત્પ॒શુસ્તં-યઁદ॑ન્વા॒રભે॑ત પ્ર॒માયુ॑કો॒ યજ॑માન-સ્સ્યા॒દથો॒ ખલ્વા॑હુ-સ્સુવ॒ર્ગાય॒ વા એ॒ષ લો॒કાય॑ નીયતે॒ ય- [યત્, પ॒શુરિતિ॒] 41
-ત્પ॒શુરિતિ॒ યન્નાન્વા॒રભે॑ત સુવ॒ર્ગાલ્લો॒કા-દ્યજ॑માનો હીયેત વપા॒શ્રપ॑ણીભ્યા-મ॒ન્વાર॑ભતે॒ તન્નેવા॒ન્વાર॑બ્ધ॒-ન્નેવાન॑ન્વારબ્ધ॒મુપ॒ પ્રેષ્ય॑ હોતર્હ॒વ્યા દે॒વેભ્ય॒ ઇત્યા॑હેષિ॒તગ્મ્ હિ કર્મ॑ ક્રિ॒યતે॒ રેવ॑તીર્ય॒જ્ઞપ॑તિ-મ્પ્રિય॒ધા ઽઽવિ॑શ॒તેત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈતદ॒ગ્નિના॑ પુ॒રસ્તા॑દેતિ॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ પૃથિ॒વ્યા-સ્સ॒પૃઞ્ચઃ॑ પા॒હીતિ॑ બ॒ર્॒હિ- [બ॒ર્॒હિઃ, ઉપા᳚-ઽસ્ય॒ત્ય-સ્ક॑ન્દા॒યા-] 42
-રુપા᳚-ઽસ્ય॒ત્ય-સ્ક॑ન્દા॒યા-સ્ક॑ન્ન॒ગ્મ્॒ હિ ત-દ્ય-દ્બ॒ર્॒હિષિ॒ સ્કન્દ॒ત્યથો॑ બર્હિ॒ષદ॑મે॒વૈન॑-ઙ્કરોતિ॒ પરાં॒આ વ॑ર્તતે-ઽદ્ધ્વ॒ર્યુઃ પ॒શો-સ્સ᳚જ્ઞ॒મ્પ્યમા॑ના-ત્પ॒શુભ્ય॑ એ॒વ તન્નિ હ્નુ॑ત આ॒ત્મનો-ઽના᳚વ્રસ્કાય॒ ગચ્છ॑તિ॒ શ્રિય॒-મ્પ્ર પ॒શૂના᳚પ્નોતિ॒ ય એ॒વં-વેઁદ॑ પ॒શ્ચાલ્લો॑કા॒ વા એ॒ષા પ્રાચ્યુ॒દાની॑યતે॒ ય-ત્પત્ની॒ નમ॑સ્ત આતા॒નેત્યા॑હા-ઽઽદિ॒ત્યસ્ય॒ વૈ ર॒શ્મય॑ [ર॒શ્મયઃ॑, આ॒તા॒નાસ્તેભ્ય॑] 43
આતા॒નાસ્તેભ્ય॑ એ॒વ નમ॑સ્કરોત્યન॒ર્વા પ્રેહીત્યા॑હ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યો॒ વા અર્વા॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાપનુત્ત્યૈ ઘૃ॒તસ્ય॑ કુ॒લ્યામનુ॑ સ॒હ પ્ર॒જયા॑ સ॒હ રા॒યસ્પોષે॒ણે-ત્યા॑હા॒ ઽઽશિષ॑મે॒વૈતામા શા᳚સ્ત॒ આપો॑ દેવી-શ્શુદ્ધાયુવ॒ ઇત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈતત્ ॥ 44 ॥
(લો॒કાય॑ નીયતે॒ ય-દ્- બ॒ર॒ઃઈ – ર॒શ્મયઃ॑ – સ॒પ્તત્રિગ્મ્॑શચ્ચ) (અ. 8)
પ॒શોર્વા આલ॑બ્ધસ્ય પ્રા॒ણાઞ્છુગૃ॑ચ્છતિ॒ વાક્ત॒ આ પ્યા॑યતા-મ્પ્રા॒ણસ્ત॒ આ પ્યા॑યતા॒મિત્યા॑હ પ્રા॒ણેભ્ય॑ એ॒વાસ્ય॒ શુચગ્મ્॑ શમયતિ॒ સા પ્રા॒ણેભ્યો-ઽધિ॑ પૃથિ॒વીગ્મ્ શુ-ક્પ્ર વિ॑શતિ॒ શમહો᳚ભ્યા॒મિતિ॒ નિ ન॑યત્યહોરા॒ત્રાભ્યા॑મે॒વ પૃ॑થિ॒વ્યૈ શુચગ્મ્॑ શમય॒ત્યોષ॑ધે॒ ત્રા॑યસ્વૈન॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તે॒ મૈનગ્મ્॑ હિગ્મ્સી॒રિત્યા॑હ॒ વજ્રો॒ વૈ સ્વધિ॑તિ॒- [સ્વધિ॑તિઃ, શાન્ત્યૈ॑ પાર્શ્વ॒ત] 45
-શ્શાન્ત્યૈ॑ પાર્શ્વ॒ત આ ચ્છ્ય॑તિ મદ્ધ્ય॒તો હિ મ॑નુ॒ષ્યા॑ આ॒ ચ્છ્યન્તિ॑ તિર॒શ્ચીન॒મા ચ્છ્ય॑ત્યનૂ॒ચીન॒ગ્મ્॒ હિ મ॑નુ॒ષ્યા॑ આ॒ચ્છ્યન્તિ॒ વ્યાવૃ॑ત્ત્યૈ॒ રક્ષ॑સા-મ્ભા॒ગો॑-ઽસીતિ॑ સ્થવિમ॒તો બ॒ર્॒હિર॒ક્ત્વા-ઽપા᳚સ્યત્ય॒સ્નૈવ રક્ષાગ્મ્॑સિ નિ॒રવ॑દયત ઇ॒દમ॒હગ્મ્ રક્ષો॑-ઽધ॒મ-ન્તમો॑ નયામિ॒ યો᳚-ઽસ્મા-ન્દ્વેષ્ટિ॒ ય-ઞ્ચ॑ વ॒ય-ન્દ્વિ॒ષ્મ ઇત્યા॑હ॒ દ્વૌ વાવ પુરુ॑ષૌ॒ ય-ઞ્ચૈ॒વ [ ] 46
દ્વેષ્ટિ॒ યશ્ચૈ॑ન॒-ન્દ્વેષ્ટિ॒ તાવુ॒ભાવ॑ધ॒મ-ન્તમો॑ નયતી॒ષે ત્વેતિ॑ વ॒પામુત્ખિ॑દતી॒ચ્છત॑ ઇવ॒ હ્યે॑ષ યો યજ॑તે॒ યદુ॑પતૃ॒ન્દ્યા-દ્રુ॒દ્રો᳚-ઽસ્ય પ॒શૂ-ન્ઘાતુ॑ક-સ્સ્યા॒-દ્યન્નોપ॑તૃ॒ન્દ્યા-દય॑તા સ્યા-દ॒ન્યયો॑પતૃ॒ણત્ત્ય॒ન્યયા॒ ન ધૃત્યૈ॑ ઘૃ॒તેન॑ દ્યાવાપૃથિવી॒ પ્રોર્ણ્વા॑થા॒મિત્યા॑હ॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી એ॒વ રસે॑નાન॒ક્ત્યચ્છિ॑ન્નો॒ [રસે॑નાન॒ક્ત્યચ્છિ॑ન્નઃ, રાય॑-સ્સુ॒વીર॒] 47
રાય॑-સ્સુ॒વીર॒ ઇત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈત-ત્ક્રૂ॒રમિ॑વ॒ વા એ॒ત-ત્ક॑રોતિ॒ ય-દ્વ॒પા-મુ॑ત્ખિ॒દ-ત્યુ॒ર્વ॑ન્તરિ॑ક્ષ॒-મન્વિ॒હીત્યા॑હ॒ શાન્ત્યૈ॒ પ્ર વા એ॒ષો᳚-ઽસ્માલ્લો॒કાચ્ચ્ય॑વતે॒ યઃ પ॒શુ-મ્મૃ॒ત્યવે॑ ની॒યમા॑નમન્વા॒રભ॑તે વપા॒શ્રપ॑ણી॒ પુન॑ર॒ન્વાર॑ભતે॒-ઽસ્મિન્ને॒વ લો॒કે પ્રતિ॑ તિષ્ઠત્ય॒ગ્નિના॑ પુ॒રસ્તા॑દેતિ॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યા॒ અથો॑ દે॒વતા॑ એ॒વ હ॒વ્યેના- [એ॒વ હ॒વ્યેન॑, અન્વે॑તિ॒] 48
-ન્વે॑તિ॒ નાન્ત॒મમઙ્ગા॑ર॒મતિ॑ હરે॒-દ્યદ॑ન્ત॒મમઙ્ગા॑રમતિ॒ હરે᳚-દ્દે॒વતા॒ અતિ॑ મન્યેત॒ વાયો॒ વીહિ॑ સ્તો॒કાના॒મિત્યા॑હ॒ તસ્મા॒-દ્વિભ॑ક્તા-સ્સ્તો॒કા અવ॑ પદ્ય॒ન્તે-ઽગ્રં॒-વાઁ એ॒ત-ત્પ॑શૂ॒નાં-યઁ-દ્વ॒પા-ઽગ્ર॒મોષ॑ધીના-મ્બ॒ર્॒હિરગ્રે॑ણૈ॒વાગ્ર॒ગ્મ્॒ સમ॑ર્ધય॒ત્યથો॒ ઓષ॑ધીષ્વે॒વ પ॒શૂ-ન્પ્રતિ॑ષ્ઠાપયતિ॒ સ્વાહા॑કૃતીભ્યઃ॒ પ્રેષ્યેત્યા॑હ [ ] 49
ય॒જ્ઞસ્ય॒ સમિ॑ષ્ટ્યૈ પ્રાણાપા॒નૌ વા એ॒તૌ પ॑શૂ॒નાં-યઁ-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યમા॒ત્મા વ॒પા પૃ॑ષદા॒જ્યમ॑ભિ॒ઘાર્ય॑ વ॒પામ॒ભિ ઘા॑રયત્યા॒ત્મન્ને॒વ પ॑શૂ॒ના-મ્પ્રા॑ણાપા॒નૌ દ॑ધાતિ॒ સ્વાહો॒ર્ધ્વન॑ભસ-મ્મારુ॒ત-ઙ્ગ॑ચ્છત॒મિત્યા॑હો॒ર્ધ્વન॑ભા હ સ્મ॒ વૈ મા॑રુ॒તો દે॒વાનાં᳚-વઁપા॒શ્રપ॑ણી॒ પ્ર હ॑રતિ॒ તેનૈ॒વૈને॒ પ્ર હ॑રતિ॒ વિષૂ॑ચી॒ પ્ર હ॑રતિ॒ તસ્મા॒-દ્વિષ્વ॑ઞ્ચૌ પ્રાણાપા॒નૌ ॥ 50 ॥
(સ્વધિ॑તિ – શ્ચૈ॒વા – ચ્છિ॑ન્નો – હ॒વ્યેને॒ – ષ્યેત્યા॑હ॒ – ષટ્ચ॑ત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 9)
પ॒શુમા॒લભ્ય॑ પુરો॒ડાશ॒-ન્નિર્વ॑પતિ॒ સમે॑ધમે॒વૈન॒મા લ॑ભતે વ॒પયા᳚ પ્ર॒ચર્ય॑ પુરો॒ડાશે॑ન॒ પ્ર ચ॑ર॒ત્યૂર્ગ્વૈ પુ॑રો॒ડાશ॒ ઊર્જ॑મે॒વ પ॑શૂ॒ના-મ્મ॑દ્ધ્ય॒તો દ॑ધા॒ત્યથો॑ પ॒શોરે॒વ છિ॒દ્રમપિ॑ દધાતિ પૃષદા॒જ્યસ્યો॑પ॒હત્ય॒ ત્રિઃ પૃ॑ચ્છતિ શૃ॒તગ્મ્ હ॒વી(3)-શ્શ॑મિત॒રિતિ॒ ત્રિષ॑ત્યા॒ હિ દે॒વા યો-ઽશૃ॑તગ્મ્ શૃ॒તમાહ॒ સ એન॑સા પ્રાણાપા॒નૌ વા એ॒તૌ પ॑શૂ॒નાં- [એ॒તૌ પ॑શૂ॒નામ્, ય-ત્પૃ॑ષદા॒જ્ય-મ્પ॒શોઃ] 51
-યઁ-ત્પૃ॑ષદા॒જ્ય-મ્પ॒શોઃ ખલુ॒ વા આલ॑બ્ધસ્ય॒ હૃદ॑યમા॒ત્મા-ઽભિ સમે॑તિ॒ ય-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યેન॒ હૃદ॑ય-મભિઘા॒રય॑ત્યા॒ત્મન્ને॒વ પ॑શૂ॒ના-મ્પ્રા॑ણાપા॒નૌ દ॑ધાતિ પ॒શુના॒ વૈ દે॒વા-સ્સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમા॑ય॒-ન્તે॑-ઽમન્યન્ત મનુ॒ષ્યા॑ નો॒-ઽન્વાભ॑વિષ્ય॒ન્તીતિ॒ તસ્ય॒ શિર॑-શ્છિ॒ત્ત્વા મેધ॒-મ્પ્રાક્ષા॑રય॒ન્થ્સ પ્ર॒ક્ષો॑-ઽભવ॒-ત્ત-ત્પ્ર॒ક્ષસ્ય॑ પ્રક્ષ॒ત્વં-યઁ-ત્પ્લ॑ક્ષશા॒ખો-ત્ત॑રબ॒ર્॒હિ-ર્ભવ॑તિ॒ સમે॑ધસ્યૈ॒વ [ ] 52
પ॒શોરવ॑ દ્યતિ પ॒શું-વૈઁ હ્રિ॒યમા॑ણ॒ગ્મ્॒ રક્ષા॒ગ્॒સ્યનુ॑ સચન્તે-ઽન્ત॒રા યૂપ॑-ઞ્ચા-ઽઽહવ॒નીય॑-ઞ્ચ હરતિ॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ પ॒શોર્વા આલ॑બ્ધસ્ય॒ મનો-ઽપ॑ ક્રામતિ મ॒નોતા॑યૈ હ॒વિષો॑-ઽવદી॒યમા॑ન॒સ્યાનુ॑ બ્રૂ॒હીત્યા॑હ॒ મન॑ એ॒વાસ્યાવ॑ રુન્ધ॒ એકા॑દશાવ॒દાના॒ન્યવ॑ દ્યતિ॒ દશ॒ વૈ પ॒શોઃ પ્રા॒ણા આ॒ત્મૈકા॑દ॒શો યાવા॑ને॒વ પ॒શુસ્તસ્યા-ઽવ॑- [પ॒શુસ્તસ્યા-ઽવ॑, દ્ય॒તિ॒ હૃદ॑ય॒સ્યા-] 53
-દ્યતિ॒ હૃદ॑ય॒સ્યા-ગ્રે-ઽવ॑ દ્ય॒ત્યથ॑ જિ॒હ્વાયા॒ અથ॒ વક્ષ॑સો॒ યદ્વૈ હૃદ॑યેનાભિ॒ગચ્છ॑તિ॒ તજ્જિ॒હ્વયા॑ વદતિ॒ યજ્જિ॒હ્વયા॒ વદ॑તિ॒ તદુર॒સો-ઽધિ॒ નિર્વ॑દત્યે॒તદ્વૈ પ॒શોર્ય॑થાપૂ॒ર્વં-યઁસ્યૈ॒વમ॑વ॒દાય॑ યથા॒કામ॒-મુત્ત॑રેષામવ॒દ્યતિ॑ યથા પૂ॒ર્વમે॒વાસ્ય॑ પ॒શોરવ॑ત્ત-મ્ભવતિ મદ્ધ્ય॒તો ગુ॒દસ્યાવ॑ દ્યતિ મદ્ધ્ય॒તો હિ પ્રા॒ણ ઉ॑ત્ત॒મસ્યાવ॑ દ્ય- [ઉ॑ત્ત॒મસ્યાવ॑ દ્યતિ, ઉ॒ત્ત॒મો હિ પ્રા॒ણો] 54
-ત્યુત્ત॒મો હિ પ્રા॒ણો યદીત॑રં॒-યઁદીત॑ર-મુ॒ભય॑મે॒વાજા॑મિ॒ જાય॑માનો॒ વૈ બ્રા᳚હ્મ॒ણ-સ્ત્રિ॒ભિર્-ઋ॑ણ॒વા જા॑યતે બ્રહ્મ॒ચર્યે॒ણર્ષિ॑ભ્યો ય॒જ્ઞેન॑ દે॒વેભ્યઃ॑ પ્ર॒જયા॑ પિ॒તૃભ્ય॑ એ॒ષ વા અ॑નૃ॒ણો યઃ પુ॒ત્રી યજ્વા᳚ બ્રહ્મચારિવા॒સી તદ॑વ॒દાનૈ॑-રે॒વા-ઽવ॑ દયતે॒ તદ॑વ॒દાના॑ના-મવદાન॒ત્વ-ન્દે॑વાસુ॒રા-સ્સંયઁ॑ત્તા આસ॒-ન્તે દે॒વા અ॒ગ્નિમ॑બ્રુવ॒-ન્ત્વયા॑ વી॒રેણાસુ॑રાન॒ભિ ભ॑વા॒મેતિ॒ [ભ॑વા॒મેતિ॑, સો᳚-ઽબ્રવી॒-દ્વરં॑-વૃઁણૈ] 55
સો᳚-ઽબ્રવી॒-દ્વરં॑-વૃઁણૈ પ॒શોરુ॑દ્ધા॒રમુદ્ધ॑રા॒ ઇતિ॒ સ એ॒તમુ॑દ્ધા॒રમુદ॑હરત॒ દોઃ પૂ᳚ર્વા॒ર્ધસ્ય॑ ગુ॒દ-મ્મ॑દ્ધ્ય॒ત-શ્શ્રોણિ॑-ઞ્જઘના॒ર્ધસ્ય॒ તતો॑ દે॒વા અભ॑વ॒-ન્પરા-ઽસુ॑રા॒ ય-ત્ત્ર્ય॒ઙ્ગાણાગ્મ્॑ સમવ॒દ્યતિ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાભિભૂત્યૈ॒ ભવ॑ત્યા॒ત્મના॒ પરા᳚-ઽસ્ય॒ ભ્રાતૃ॑વ્યો ભવત્યક્ષ્ણ॒યા-ઽવ॑ દ્યતિ॒ તસ્મા॑દક્ષ્ણ॒યા પ॒શવો-ઽઙ્ગા॑નિ॒ પ્ર હ॑રન્તિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ ॥ 56 ॥
(એ॒તૌ પ॑શૂ॒નાગ્મ્ – સમે॑ધસ્યૈ॒વ – તસ્યા-ઽવો᳚ – ત્ત॒મસ્યાવ॑ દ્ય॒તી – તિ॒ – પઞ્ચ॑ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 10)
મેદ॑સા॒ સ્રુચૌ॒ પ્રોર્ણો॑તિ॒ મેદો॑રૂપા॒ વૈ પ॒શવો॑ રૂ॒પમે॒વ પ॒શુષુ॑ દધાતિ યૂ॒ષન્ન॑વ॒ધાય॒ પ્રોર્ણો॑તિ॒ રસો॒ વા એ॒ષ પ॑શૂ॒નાં-યઁદ્યૂ રસ॑મે॒વ પ॒શુષુ॑ દધાતિ પા॒ર્શ્વેન॑ વસાહો॒મ-મ્પ્રયૌ॑તિ॒ મદ્ધ્યં॒-વાઁ એ॒ત-ત્પ॑શૂ॒નાં-યઁ-ત્પા॒ર્શ્વગ્મ્ રસ॑ એ॒ષ પ॑શૂ॒નાં-યઁદ્વસા॒ ય-ત્પા॒ર્શ્વેન॑ વસાહો॒મ-મ્પ્ર॒યૌતિ॑ મદ્ધ્ય॒ત એ॒વ પ॑શૂ॒નાગ્મ્ રસ॑-ન્દધાતિ॒ ઘ્નન્તિ॒ [ઘ્નન્તિ॑, વા એ॒ત-ત્પ॒શુ-] 57
વા એ॒ત-ત્પ॒શું-યઁ-થ્સ᳚જ્ઞ॒મ્પય॑ન્ત્યૈ॒ન્દ્રઃ ખલુ॒ વૈ દે॒વત॑યા પ્રા॒ણ ઐ॒ન્દ્રો॑-ઽપા॒ન ઐ॒ન્દ્રઃ પ્રા॒ણો અઙ્ગે॑અઙ્ગે॒ નિ દે᳚દ્ધ્ય॒દિત્યા॑હ પ્રાણાપા॒નાવે॒વ પ॒શુષુ॑ દધાતિ॒ દેવ॑ ત્વષ્ટ॒ર્ભૂરિ॑ તે॒ સગ્મ્ સ॑મે॒ત્વિત્યા॑હ ત્વા॒ષ્ટ્રા હિ દે॒વત॑યા પ॒શવો॒ વિષુ॑રૂપા॒ ય-થ્સલ॑ક્ષ્માણો॒ ભવ॒થેત્યા॑હ॒ વિષુ॑રૂપા॒ હ્યે॑તે સન્ત॒-સ્સલ॑ક્ષ્માણ એ॒તર્હિ॒ ભવ॑ન્તિ દેવ॒ત્રા યન્ત॒- [દેવ॒ત્રા યન્ત᳚મ્, અવ॑સે॒] 58
-મવ॑સે॒ સખા॒યો-ઽનુ॑ ત્વા મા॒તા પિ॒તરો॑ મદ॒ન્ત્વિત્યા॒હા-નુ॑મતમે॒વૈન॑-મ્મા॒ત્રા પિ॒ત્રા સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયત્યર્ધ॒ર્ચે વ॑સાહો॒મ-ઞ્જુ॑હોત્ય॒સૌ વા અ॑ર્ધ॒ર્ચ ઇ॒યમ॑ર્ધ॒ર્ચ ઇ॒મે એ॒વ રસે॑નાનક્તિ॒ દિશો॑ જુહોતિ॒ દિશ॑ એ॒વ રસે॑નાન॒ક્ત્યથો॑ દિ॒ગ્ભ્ય એ॒વોર્જ॒ગ્મ્॒ રસ॒મવ॑ રુન્ધે પ્રાણાપા॒નૌ વા એ॒તૌ પ॑શૂ॒નાં-યઁ-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યં-વાઁ॑નસ્પ॒ત્યાઃ ખલુ॒ [ખલુ॑, વૈ દે॒વત॑યા પ॒શવો॒] 59
વૈ દે॒વત॑યા પ॒શવો॒ ય-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યસ્યો॑-પ॒હત્યા-ઽઽહ॒ વન॒સ્પત॒યે-ઽનુ॑ બ્રૂહિ॒ વન॒સ્પત॑યે॒ પ્રેષ્યેતિ॑ પ્રાણાપા॒નાવે॒વ પ॒શુષુ॑ દધાત્ય॒ન્યસ્યા᳚ન્યસ્ય સમવ॒ત્તગ્મ્ સ॒મવ॑દ્યતિ॒ તસ્મા॒ન્નાના॑રૂપાઃ પ॒શવો॑ યૂ॒ષ્ણોપ॑ સિઞ્ચતિ॒ રસો॒ વા એ॒ષ પ॑શૂ॒નાં-યઁદ્યૂ રસ॑મે॒વ પ॒શુષુ॑ દધા॒તીડા॒મુપ॑ હ્વયતે પ॒શવો॒ વા ઇડા॑ પ॒શૂને॒વોપ॑ હ્વયતે ચ॒તુરુપ॑ હ્વયતે॒ [ચ॒તુરુપ॑ હ્વયતે, ચતુ॑ષ્પાદો॒ હિ] 60
ચતુ॑ષ્પાદો॒ હિ પ॒શવો॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑તા પ॒શુ-સ્સ્યા॒દિત્ય॑મે॒દસ્ક॒-ન્તસ્મા॒ આ દ॑દ્ધ્યા॒ન્મેદો॑રૂપા॒ વૈ પ॒શવો॑ રૂ॒પેણૈ॒વૈન॑-મ્પ॒શુભ્યો॒ નિર્ભ॑જત્યપ॒શુરે॒વ ભ॑વતિ॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત પશુ॒માન્-થ્સ્યા॒દિતિ॒ મેદ॑સ્વ॒-ત્તસ્મા॒ આ દ॑દ્ધ્યા॒ન્મેદો॑રૂપા॒ વૈ પ॒શવો॑ રૂ॒પેણૈ॒વાસ્મૈ॑ પ॒શૂનવ॑ રુન્ધે પશુ॒માને॒વ ભ॑વતિ પ્ર॒જાપ॑તિર્ય॒જ્ઞમ॑સૃજત॒ સ આજ્ય॑- [સ આજ્ય᳚મ્, પુ॒રસ્તા॑દસૃજત] 61
-મ્પુ॒રસ્તા॑દસૃજત પ॒શુ-મ્મ॑દ્ધ્ય॒તઃ પૃ॑ષદા॒જ્ય-મ્પ॒શ્ચા-ત્તસ્મા॒દાજ્યે॑ન પ્રયા॒જા ઇ॑જ્યન્તે પ॒શુના॑ મદ્ધ્ય॒તઃ પૃ॑ષદા॒જ્યેના॑-નૂયા॒જા-સ્તસ્મા॑દે॒તન્મિ॒શ્રમિ॑વ પશ્ચા-થ્સૃ॒ષ્ટગ્ગ્ હ્યેકા॑દશાનૂયા॒જાન્. ય॑જતિ॒ દશ॒ વૈ પ॒શોઃ પ્રા॒ણા આ॒ત્મૈકા॑દ॒શો યાવા॑ને॒વ પ॒શુસ્તમનુ॑ યજતિ॒ ઘ્નન્તિ॒ વા એ॒ત-ત્પ॒શું-યઁ-થ્સં᳚(2)જ્ઞ॒પય॑ન્તિ પ્રાણાપા॒નૌ ખલુ॒ વા એ॒તૌ પ॑શૂ॒નાં-યઁ-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યં-યઁ-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યેના॑ નૂયા॒જાન્. યજ॑તિ પ્રાણાપા॒નાવે॒વ પ॒શુષુ॑ દધાતિ ॥ 62 ॥
(ઘ્નન્તિ॒ – યન્તં॒ – ખલુ॑ – ચ॒તુરુપ॑ હ્વયત॒ – આજ્યં॒ – યઁ-ત્પૃ॑ષદા॒જ્યેન॒ – ષટ્ ચ॑) (અ. 11)
(ચાત્વા॑લાથ્ – સુવ॒ર્ગાય॒ ય-દ્વૈ॑સર્જ॒નાનિ॑ – વૈષ્ણ॒વ્યર્ચા – પૃ॑થિ॒વ્યૈ – સા॒ધ્યા – ઇ॒ષે ત્વે – ત્ય॒ગ્નિના॒ – પર્ય॑ગ્નિ – પ॒શોઃ – પ॒શુમા॒લભ્ય॒ – મેદ॑સા॒ સ્રુચા॒ – વેકા॑દશ)
(ચાત્વા॑લા-દ્- દે॒વાનુ॒પૈતિ॑ – મુઞ્ચતિ – પ્રહ્રિ॒યમા॑ણાય॒ – પર્ય॑ગ્નિ – પ॒શુમા॒લભ્ય॒ – ચતુ॑ષ્પાદો॒ – દ્વિષ॑ષ્ટિઃ)
(ચાત્વા॑લા, ત્પ॒શુષુ॑ દધાતિ)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયાં ષષ્ઠકાણ્ડે તૃતીયઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥