കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-മ്പഞ്ചമകാണ്ഡേ ദ്വിതീയഃ പ്രശ്നഃ – ചിത്യുപക്രമാഭിധാനം
ഓ-ന്നമഃ പരമാത്മനേ, ശ്രീ മഹാഗണപതയേ നമഃ,
ശ്രീ ഗുരുഭ്യോ നമഃ । ഹ॒രിഃ॒ ഓമ് ॥
വിഷ്ണു॑മുഖാ॒ വൈ ദേ॒വാ ശ്ഛന്ദോ॑ഭിരി॒മാ-ല്ലോഁ॒കാന॑നപജ॒യ്യ മ॒ഭ്യ॑ജയ॒ന്॒.യ-ദ്വി॑ഷ്ണുക്ര॒മാന് ക്രമ॑തേ॒ വിഷ്ണു॑രേ॒വ ഭൂ॒ത്വാ യജ॑മാന॒ശ്ഛന്ദോ॑ഭിരി॒മാ-ല്ലോഁ॒കാന॑നപജ॒യ്യമ॒ഭി ജ॑യതി॒ വിഷ്ണോഃ॒ ക്രമോ᳚-ഽസ്യ-ഭിമാതി॒ഹേത്യാ॑ഹ ഗായ॒ത്രീ വൈ പൃ॑ഥി॒വീ ത്രൈഷ്ടു॑ഭമ॒ന്തരി॑ക്ഷ॒-ഞ്ജാഗ॑തീ॒ ദ്യൌരാനു॑ഷ്ടുഭീ॒ര്ദിശ॒ ശ്ഛന്ദോ॑ഭിരേ॒വേമാ-ല്ലോഁ॒കാന്. യ॑ഥാ പൂ॒ര്വമ॒ഭി ജ॑യതി പ്ര॒ജാപ॑തിര॒ഗ്നിമ॑സൃജത॒ സോ᳚-ഽസ്മാ-ഥ്സൃ॒ഷ്ടഃ [സോ᳚-ഽസ്മാ-ഥ്സൃ॒ഷ്ടഃ, പരാ॑ങൈ॒ത്ത-] 1
പരാ॑ങൈ॒ത്ത-മേ॒തയാ ഽന്വൈ॒ദക്ര॑ന്ദ॒ദിതി॒ തയാ॒ വൈ സോ᳚-ഽഗ്നേഃ പ്രി॒യ-ന്ധാമാ-ഽവാ॑രുന്ധ॒ യദേ॒താമ॒ന്വാഹാ॒-ഗ്നേരേ॒വൈതയാ᳚ പ്രി॒യ-ന്ധാമാ-ഽവ॑ രുന്ധ ഈശ്വ॒രോ വാ ഏ॒ഷ പരാ᳚-മ്പ്ര॒ദഘോ॒ യോ വി॑ഷ്ണുക്ര॒മാന് ക്രമ॑തേ ചത॒സൃഭി॒രാ വ॑ര്തതേ ച॒ത്വാരി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഖലു॒ വാ അ॒ഗ്നേഃ പ്രി॒യാ ത॒നൂഃ പ്രി॒യാമേ॒വാസ്യ॑ ത॒നുവ॑മ॒ഭി [ ] 2
?
പ॒ര്യാവ॑ര്തതേ ദക്ഷി॒ണാ പ॒ര്യാവ॑ര്തതേ॒ സ്വമേ॒വ വീ॒ര്യ॑മനു॑ പ॒ര്യാവ॑ര്തതേ॒ തസ്മാ॒-ദ്ദക്ഷി॒ണോ-ഽര്ധ॑ ആ॒ത്മനോ॑ വീ॒ര്യാ॑വത്ത॒രോ-ഽഥോ॑ ആദി॒ത്യസ്യൈ॒വാ-ഽഽവൃത॒മനു॑ പ॒ര്യാവ॑ര്തതേ॒ ശുന॒ശ്ശേപ॒മാജീ॑ഗര്തിം॒-വഁരു॑ണോ-ഽഗൃഹ്ണാ॒-ഥ്സ ഏ॒താം-വാഁ ॑രു॒ണീമ॑പശ്യ॒-ത്തയാ॒ വൈ സ ആ॒ത്മാനം॑-വഁരുണപാ॒ശാദ॑മുഞ്ച॒-ദ്വരു॑ണോ॒ വാ ഏ॒ത-ങ്ഗൃ॑ഹ്ണാതി॒ യ ഉ॒ഖാ-മ്പ്ര॑തിമു॒ഞ്ചത॒ ഉദു॑ത്ത॒മം-വഁ ॑രുണ॒പാശ॑-മ॒സ്മദിത്യാ॑ഹാ॒-ഽഽത്മാന॑-മേ॒വൈതയാ॑ [-മേ॒വൈതയാ᳚, വ॒രു॒ണ॒പാ॒ശാ-] 3
വരുണപാ॒ശാ-ന്മു॑ഞ്ച॒ത്യാ ത്വാ॑-ഽഹാര്ഷ॒മിത്യാ॒ഹാ ഽഽഹ്യ॑ന॒ഗ്മ്॒ ഹര॑തി ധ്രു॒വസ്തി॒ഷ്ഠാ ഽവി॑ചാചലി॒രിത്യാ॑ഹ॒ പ്രതി॑ഷ്ഠിത്യൈ॒ വിശ॑സ്ത്വാ॒ സര്വാ॑ വാഞ്ഛ॒ന്ത്വിത്യാ॑ഹ വി॒ശൈവൈന॒ഗ്മ്॒ സമ॑ര്ധയത്യ॒സ്മി-ന്രാ॒ഷ്ട്രമധി॑ ശ്ര॒യേത്യാ॑ഹ രാ॒ഷ്ട്രമേ॒വാസ്മി॑-ന്ധ്രു॒വമ॑ക॒ര്യ-ങ്കാ॒മയേ॑ത രാ॒ഷ്ട്രഗ്ഗ് സ്യാ॒ദിതി॒ ത-മ്മന॑സാ ധ്യായേ-ദ്രാ॒ഷ്ട്രമേ॒വ ഭ॑വ॒- [ഭ॑വതി, അഗ്രേ॑] 4
-ത്യഗ്രേ॑ ബൃ॒ഹന്നു॒ഷസാ॑മൂ॒ര്ധ്വോ അ॑സ്ഥാ॒ദിത്യാ॒ഹാ-ഽഗ്ര॑മേ॒വൈനഗ്മ്॑ സമാ॒നാനാ᳚-ങ്കരോതി നിര്ജഗ്മി॒വാ-ന്തമ॑സ॒ ഇത്യാ॑ഹ॒ തമ॑ ഏ॒വാസ്മാ॒ദപ॑ ഹന്തി॒ ജ്യോതി॒ഷാ- ഽഽഗാ॒ദിത്യാ॑ഹ॒ ജ്യോതി॑രേ॒വാ-സ്മി॑-ന്ദധാതി ചത॒സൃഭി॑-സ്സാദയതി ച॒ത്വാരി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഛന്ദോ॑ഭിരേ॒വാ-ഽ-തി॑ച്ഛന്ദസോത്ത॒മയാ॒ വര്ഷ്മ॒ വാ ഏ॒ഷാ ഛന്ദ॑സാം॒-യഁദതി॑ച്ഛന്ദാ॒ വര്ഷ്മൈ॒വൈനഗ്മ്॑ സമാ॒നാനാ᳚-ങ്കരോതി॒ സദ്വ॑തീ [സദ്വ॑തീ, ഭ॒വ॒തി॒ സ॒ത്ത്വമേ॒വൈന॑] 5
ഭവതി സ॒ത്ത്വമേ॒വൈന॑-ങ്ഗമയതി വാഥ്സ॒പ്രേണോപ॑ തിഷ്ഠത ഏ॒തേന॒ വൈ വ॑ഥ്സ॒പ്രീര്ഭാ॑ലന്ദ॒നോ᳚-ഽഗ്നേഃ പ്രി॒യ-ന്ധാമാ-ഽവാ॑-ഽരുന്ധാ॒-ഽഗ്നേരേ॒വൈതേന॑ പ്രി॒യ-ന്ധാമാ-ഽവ॑ രുന്ധ ഏകാദ॒ശ-മ്ഭ॑വത്യേക॒ധൈവ യജ॑മാനേ വീ॒ര്യ॑-ന്ദധാതി॒ സ്തോമേ॑ന॒ വൈ ദേ॒വാ അ॒സ്മി-ല്ലോഁ॒ക ആ᳚ര്ധ്നുവ॒ന് ഛന്ദോ॑ഭിര॒മുഷ്മി॒ന്-ഥ്സ്തോമ॑സ്യേവ॒ ഖലു॒ വാ ഏ॒ത-ദ്രൂ॒പം-യഁ-ദ്വാ᳚ഥ്സ॒പ്രം-യഁ-ദ്വാ᳚ഥ്സ॒പ്രേണോ॑പ॒തിഷ്ഠ॑ത [യഁ-ദ്വാ᳚ഥ്സ॒പ്രേണോ॑പ॒തിഷ്ഠ॑തേ, ഇ॒മമേ॒വ] 6
ഇ॒മമേ॒വ തേന॑ ലോ॒കമ॒ഭി ജ॑യതി॒ യ-ദ്വി॑ഷ്ണുക്ര॒മാന് ക്രമ॑തേ॒-ഽമുമേ॒വ തൈര്ലോ॒കമ॒ഭി ജ॑യതി പൂര്വേ॒ദ്യുഃ പ്രക്രാ॑മത്യുത്തരേ॒ദ്യു-ഹ് രുപ॑ തിഷ്ഠതേ॒ തസ്മാ॒-ദ്യോഗേ॒-ഽന്യാസാ᳚-മ്പ്ര॒ജാനാ॒-മ്മനഃ॒, ക്ഷേമേ॒-ഽന്യാസാ॒-ന്തസ്മാ᳚-ദ്യായാവ॒രഃ, ക്ഷേ॒മ്യസ്യേ॑ശേ॒ തസ്മാ᳚-ദ്യായാവ॒രഃ, ക്ഷേ॒മ്യമ॒ദ്ധ്യവ॑സ്യതി മു॒ഷ്ടീ ക॑രോതി॒ വാചം॑-യഁച്ഛതി യ॒ജ്ഞസ്യ॒ ധൃത്യൈ᳚ ॥ 7 ॥
(സൃ॒ഷ്ടോ᳚-ഽ – (1॒) ഭ്യേ॑ – തയാ॑ – ഭവതി॒ – സദ്വ॑ത്യു – പ॒തിഷ്ഠ॑തേ॒ – ദ്വിച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 1)
അന്ന॑പ॒തേ-ഽന്ന॑സ്യ നോ ദേ॒ഹീത്യാ॑ഹാ॒-ഗ്നിര്വാ അന്ന॑പതി॒-സ്സ ഏ॒വാസ്മാ॒ അന്ന॒-മ്പ്രയ॑ച്ഛത്യനമീ॒വസ്യ॑ ശു॒ഷ്മിണ॒ ഇത്യാ॑ഹാ-യ॒ക്ഷ്മസ്യേതി॒ വാവൈതദാ॑ഹ॒ പ്ര പ്ര॑ദാ॒താര॑-ന്താരിഷ॒ ഊര്ജ॑-ന്നോ ധേഹി ദ്വി॒പദേ॒ ചതു॑ഷ്പദ॒ ഇത്യാ॑ഹാ॒-ഽഽശിഷ॑മേ॒വൈതാമാ ശാ᳚സ്ത॒ ഉദു॑ ത്വാ॒ വിശ്വേ॑ ദേ॒വാ ഇത്യാ॑ഹ പ്രാ॒ണാ വൈ വിശ്വേ॑ ദേ॒വാഃ [ദേ॒വാഃ, പ്രാ॒ണൈരേ॒വൈന॒-] 8
പ്രാ॒ണൈരേ॒വൈന॒-മുദ്യ॑ച്ഛ॒തേ ഽഗ്നേ॒ ഭര॑ന്തു॒ ചിത്തി॑ഭി॒രിത്യാ॑ഹ॒ യസ്മാ॑ ഏ॒വൈന॑-ഞ്ചി॒ത്തായോ॒ദ്യച്ഛ॑തേ॒ തേനൈ॒വൈന॒ഗ്മ്॒ സമ॑ര്ധയതി ചത॒സൃഭി॒രാ സാ॑ദയതി ച॒ത്വാരി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഛന്ദോ॑ഭിരേ॒വാ-തി॑ച്ഛന്ദസോത്ത॒മയാ॒ വര്ഷ്മ॒ വാ ഏ॒ഷാ ഛന്ദ॑സാം॒-യഁദതി॑ച്ഛന്ദാ॒ വര്ഷ്മൈ॒വൈനഗ്മ്॑ സമാ॒നാനാ᳚-ങ്കരോതി॒ സദ്വ॑തീ ഭവതി സ॒ത്ത്വമേ॒വൈന॑-ങ്ഗമയതി॒ പ്രേദ॑ഗ്നേ॒ ജ്യോതി॑ഷ്മാന് [ ] 9
യാ॒ഹീത്യാ॑ഹ॒ ജ്യോതി॑രേ॒വാസ്മി॑-ന്ദധാതി ത॒നുവാ॒ വാ ഏ॒ഷ ഹി॑നസ്തി॒ യഗ്മ് ഹി॒നസ്തി॒ മാ ഹിഗ്മ്॑സീസ്ത॒നുവാ᳚ പ്ര॒ജാ ഇത്യാ॑ഹ പ്ര॒ജാഭ്യ॑ ഏ॒വൈനഗ്മ്॑ ശമയതി॒ രക്ഷാഗ്മ്॑സി॒ വാ ഏ॒ത-ദ്യ॒ജ്ഞഗ്മ് സ॑ചന്തേ॒ യദന॑ ഉ॒ഥ്സര്ജ॒-ത്യക്ര॑ന്ദ॒ദിത്യന്വാ॑ഹ॒ രക്ഷ॑സാ॒മപ॑ഹത്യാ॒ അന॑സാ വഹ॒ന്-ത്യപ॑ചിതി-മേ॒വാസ്മി॑-ന്ദധാതി॒ തസ്മാ॑ദന॒സ്വീ ച॑ ര॒ഥീ ചാതി॑ഥീനാ॒-മപ॑ചിതതമാ॒- [-മപ॑ചിതതമൌ, അപ॑ചിതിമാ-ന്ഭവതി॒] 10
-വപ॑ചിതിമാ-ന്ഭവതി॒ യ ഏ॒വം-വേഁദ॑ സ॒മിധാ॒-ഽഗ്നി-ന്ദു॑വസ്യ॒തേതി॑ ഘൃതാനുഷി॒ക്താമവ॑സിതേ സ॒മിധ॒മാ ദ॑ധാതി॒ യഥാ-ഽതി॑ഥയ॒ ആഗ॑തായ സ॒ര്പിഷ്വ॑ദാതി॒ഥ്യ-ങ്ക്രി॒യതേ॑ താ॒ദൃഗേ॒വ ത-ദ്ഗാ॑യത്രി॒യാ ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണസ്യ॑ ഗായ॒ത്രോ ഹി ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണസ്ത്രി॒ഷ്ടുഭാ॑ രാജ॒ന്യ॑സ്യ॒ ത്രൈഷ്ടു॑ഭോ॒ ഹി രാ॑ജ॒ന്യോ᳚ ഽഫ്സു ഭസ്മ॒ പ്ര വേ॑ശയത്യ॒ഫ്സുയോ॑നി॒ര്വാ അ॒ഗ്നി-സ്സ്വാമേ॒വൈനം॒-യോഁനി॑-ങ്ഗമയതി തി॒സൃഭിഃ॒ പ്രവേ॑ശയതി ത്രി॒വൃദ്വാ [ത്രി॒വൃദ്വൈ, അ॒ഗ്നി-ര്യാവാ॑-] 11
അ॒ഗ്നി-ര്യാവാ॑-നേ॒വാ-ഽഗ്നിസ്ത-മ്പ്ര॑തി॒ഷ്ഠാ-ങ്ഗ॑മയതി॒ പരാ॒ വാ ഏ॒ഷോ᳚-ഽഗ്നിം-വഁ ॑പതി॒ യോ᳚-ഽഫ്സു ഭസ്മ॑ പ്രവേ॒ശയ॑തി॒ ജ്യോതി॑ഷ്മതീഭ്യാ॒-മവ॑ ദധാതി॒ ജ്യോതി॑രേ॒വാ-ഽസ്മി॑-ന്ദധാതി॒ ദ്വാഭ്യാ॒-മ്പ്രതി॑ഷ്ഠിത്യൈ॒ പരാ॒ വാ ഏ॒ഷ പ്ര॒ജാ-മ്പ॒ശൂന് വ॑പതി॒ യോ᳚-ഽഫ്സു ഭസ്മ॑ പ്രവേ॒ശയ॑തി॒ പുന॑രൂ॒ര്ജാ സ॒ഹ ര॒യ്യേതി॒ പുന॑രു॒ദൈതി॑ പ്ര॒ജാമേ॒വ പ॒ശൂനാ॒ത്മ-ന്ധ॑ത്തേ॒ പുന॑സ്ത്വാ-ഽഽദി॒ത്യാ [പുന॑സ്ത്വാ-ഽഽദി॒ത്യാഃ, രു॒ദ്രാ] 12
രു॒ദ്രാ വസ॑വ॒-സ്സമി॑ന്ധതാ॒-മിത്യാ॑ഹൈ॒താ വാ ഏ॒ത-ന്ദേ॒വതാ॒ അഗ്രേ॒ സമൈ᳚ന്ധത॒ താഭി॑രേ॒വൈന॒ഗ്മ്॒ സമി॑ന്ധേ॒ ബോധാ॒ സ ബോ॒ധീത്യുപ॑ തിഷ്ഠതേ ബോ॒ധയ॑ത്യേ॒വൈന॒-ന്തസ്മാ᳚-ഥ്സു॒പ്ത്വാ പ്ര॒ജാഃ പ്രബു॑ദ്ധ്യന്തേ യഥാസ്ഥാ॒നമുപ॑ തിഷ്ഠതേ॒ തസ്മാ᳚-ദ്യഥാസ്ഥാ॒ന-മ്പ॒ശവഃ॒ പുന॒രേത്യോപ॑ തിഷ്ഠന്തേ ॥ 13 ॥
(വൈ വിശ്വേ॑ ദേ॒വാ – ജ്യോതി॑ഷ്മാ॒ – നപ॑ചിതതമൌ – ത്രി॒വൃദ്വാ – ആ॑ദി॒ത്യാ – ദ്വിച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 2)
യാവ॑തീ॒ വൈ പൃ॑ഥി॒വീ തസ്യൈ॑ യ॒മ ആധി॑പത്യ॒-മ്പരീ॑യായ॒ യോ വൈ യ॒മ-ന്ദേ॑വ॒യജ॑നമ॒സ്യാ അനി॑ര്യാച്യാ॒-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നു॒തേ യ॒മായൈ॑ന॒ഗ്മ്॒ സ ചി॑നു॒തേ-ഽപേ॒തേ-ത്യ॒ദ്ധ്യവ॑സായയതി യ॒മമേ॒വ ദേ॑വ॒യജ॑നമ॒സ്യൈ നി॒ര്യാച്യാ॒- ഽഽത്മനേ॒-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നുത ഇഷ്വ॒ഗ്രേണ॒ വാ അ॒സ്യാ അനാ॑മൃത-മി॒ച്ഛന്തോ॒ നാവി॑ന്ദ॒-ന്തേ ദേ॒വാ ഏ॒ത-ദ്യജു॑രപശ്യ॒ന്നപേ॒തേതി॒ യദേ॒തേനാ᳚-ധ്യവസാ॒യയ॒- [-ധ്യവസാ॒യയ॑തി, അനാ॑മൃത] 14
-ത്യനാ॑മൃത ഏ॒വാഗ്നി-ഞ്ചി॑നുത॒ ഉദ്ധ॑ന്തി॒ യദേ॒വാസ്യാ॑ അമേ॒ദ്ധ്യ-ന്തദപ॑ ഹന്ത്യ॒പോ-ഽവോ᳚ക്ഷതി॒ ശാന്ത്യൈ॒ സിക॑താ॒ നി വ॑പത്യേ॒തദ്വാ അ॒ഗ്നേര്വൈ᳚ശ്വാന॒രസ്യ॑ രൂ॒പഗ്മ് രൂ॒പേണൈ॒വ വൈ᳚ശ്വാന॒രമവ॑ രുന്ധ॒ ഊഷാ॒-ന്നിവ॑പതി॒ പുഷ്ടി॒ര്വാ ഏ॒ഷാ പ്ര॒ജന॑നം॒-യഁദൂഷാഃ॒ പുഷ്ട്യാ॑മേ॒വ പ്ര॒ജന॑നേ॒-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നു॒തേ-ഽഥോ॑ സം॒(2)ജ്ഞാന്ന॑ ഏ॒വ സം॒(2)ജ്ഞാന്ന॒ഗ്ഗ്॒ ഹ്യേ॑ത- [ഹ്യേ॑തത്, പ॒ശൂ॒നാം-യഁദൂഷാ॒] 15
-ത്പ॑ശൂ॒നാം-യഁദൂഷാ॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ സ॒ഹാ-ഽഽസ്താ॒-ന്തേ വി॑യ॒തീ അ॑ബ്രൂതാ॒മസ്ത്വേ॒വ നൌ॑ സ॒ഹ യ॒ജ്ഞിയ॒മിതി॒ യദ॒മുഷ്യാ॑ യ॒ജ്ഞിയ॒മാസീ॒-ത്തദ॒സ്യാമ॑ദധാ॒-ത്ത ഊഷാ॑ അഭവ॒ന്॒ യദ॒സ്യാ യ॒ജ്ഞിയ॒മാസീ॒-ത്തദ॒മുഷ്യാ॑മദധാ॒-ത്തദ॒ദശ്ച॒ന്ദ്രമ॑സി കൃ॒ഷ്ണമൂഷാ᳚-ന്നി॒വപ॑ന്ന॒ദോ ധ്യാ॑യേ॒-ദ്ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വ്യോരേ॒വ യ॒ജ്ഞിയേ॒-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ॒ ഽയഗ്മ് സോ അ॒ഗ്നിരിതി॑ വി॒ശ്വാമി॑ത്രസ്യ [ ] 16
സൂ॒ക്ത-മ്ഭ॑വത്യേ॒തേന॒ വൈ വി॒ശ്വാമി॑ത്രോ॒-ഽഗ്നേഃ പ്രി॒യ-ന്ധാമാ ഽവാ॑രുന്ധാ॒ഗ്നേരേ॒വൈതേന॑ പ്രി॒യ-ന്ധാമാവ॑ രുന്ധേ॒ ഛന്ദോ॑ഭി॒ര്വൈ ദേ॒വാ-സ്സു॑വ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കമാ॑യ॒ന് ചത॑സ്രഃ॒ പ്രാചീ॒രുപ॑ ദധാതി ച॒ത്വാരി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഛന്ദോ॑ഭിരേ॒വ ത-ദ്യജ॑മാന-സ്സുവ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കമേ॑തി॒ തേഷാഗ്മ്॑ സുവ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കം-യഁ॒താ-ന്ദിശ॒-സ്സമ॑വ്ലീയന്ത॒ തേ ദ്വേ പു॒രസ്താ᳚-ഥ്സ॒മീചീ॒ ഉപാ॑ദധത॒ ദ്വേ [ ] 17
പ॒ശ്ചാ-ഥ്സ॒മീചീ॒ താഭി॒ര്വൈ തേദിശോ॑-ഽദൃഗ്മ്ഹ॒ന്॒ യദ്ദ്വേ പു॒രസ്താ᳚-ഥ്സ॒മീചീ॑ ഉപ॒ദധാ॑തി॒ ദ്വേ പ॒ശ്ചാ-ഥ്സ॒മീചീ॑ ദി॒ശാം-വിഁധൃ॑ത്യാ॒ അഥോ॑ പ॒ശവോ॒ വൈ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി പ॒ശൂനേ॒വാസ്മൈ॑ സ॒മീചോ॑ ദധാത്യ॒ഷ്ടാവുപ॑ ദധാത്യ॒ഷ്ടാക്ഷ॑രാ ഗായ॒ത്രീ ഗാ॑യ॒ത്രോ᳚-ഽഗ്നി-ര്യാവാ॑നേ॒വാഗ്നിസ്ത-ഞ്ചി॑നുതേ॒-ഽഷ്ടാവുപ॑ ദധാത്യ॒ഷ്ടാക്ഷ॑രാ ഗായ॒ത്രീ ഗാ॑യ॒ത്രീ സു॑വ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കമഞ്ജ॑സാ വേദ സുവ॒ര്ഗസ്യ॑ ലോ॒കസ്യ॒ [ലോ॒കസ്യ॑, പ്രജ്ഞാ᳚ത്യൈ॒] 18
പ്രജ്ഞാ᳚ത്യൈ॒ ത്രയോ॑ദശ ലോകമ്പൃ॒ണാ ഉപ॑ ദധാ॒ത്യേക॑വിഗ്മ്ശതി॒-സ്സമ്പ॑ദ്യന്തേ പ്രതി॒ഷ്ഠാ വാ ഏ॑കവി॒ഗ്മ്॒ശഃ പ്ര॑തി॒ഷ്ഠാ ഗാര്ഹ॑പത്യ ഏകവി॒ഗ്മ്॒ശസ്യൈ॒വ പ്ര॑തി॒ഷ്ഠാ-ങ്ഗാര്ഹ॑പത്യ॒മനു॒ പ്രതി॑ തിഷ്ഠതി॒ പ്രത്യ॒ഗ്നി-ഞ്ചി॑ക്യാ॒നസ്തി॑ഷ്ഠതി॒ യ ഏ॒വം-വേഁദ॒ പഞ്ച॑ചിതീക-ഞ്ചിന്വീത പ്രഥ॒മ-ഞ്ചി॑ന്വാ॒നഃ പാങ്ക്തോ॑ യ॒ജ്ഞഃ പാങ്ക്താഃ᳚ പ॒ശവോ॑ യ॒ജ്ഞമേ॒വ പ॒ശൂനവ॑ രുന്ധേ॒ ത്രിചി॑തീക-ഞ്ചിന്വീത ദ്വി॒തീയ॑-ഞ്ചിന്വാ॒നസ്ത്രയ॑ ഇ॒മേ ലോ॒കാ ഏ॒ഷ്വേ॑വ ലോ॒കേഷു॒ [ലോ॒കേഷു॑, പ്രതി॑തിഷ്ഠ॒-] 19
പ്രതി॑തിഷ്ഠ॒-ത്യേക॑ചിതീക-ഞ്ചിന്വീത തൃ॒തീയ॑-ഞ്ചിന്വാ॒ന ഏ॑ക॒ധാ വൈ സു॑വ॒ര്ഗോ ലോ॒ക ഏ॑ക॒വൃതൈ॒വ സു॑വ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കമേ॑തി॒ പുരീ॑ഷേണാ॒ഭ്യൂ॑ഹതി॒ തസ്മാ᳚ന്മാ॒ഗ്മ്॒ സേനാസ്ഥി॑ ഛ॒ന്ന-ന്ന ദു॒ശ്ചര്മാ॑ ഭവതി॒ യ ഏ॒വം-വേഁദ॒ പഞ്ച॒ ചിത॑യോ ഭവന്തി പ॒ഞ്ചഭിഃ॒ പുരീ॑ഷൈര॒ഭ്യൂ॑ഹതി॒ ദശ॒ സമ്പ॑ദ്യന്തേ॒ ദശാ᳚ക്ഷരാ വി॒രാഡന്നം॑-വിഁ॒രാ-ഡ്വി॒രാജ്യേ॒വാ-ഽന്നാദ്യേ॒ പ്രതി॑തിഷ്ഠതി ॥ 20 ॥
(അ॒ധ്യ॒വ॒സാ॒യയ॑തി॒ – ഹ്യേ॑ത – ദ്വി॒ശ്വാമി॑ത്രസ്യാ – ദധത॒ ദ്വേ – ലോ॒കസ്യ॑ – ലോ॒കേഷു॑ -സ॒പ്തച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 3)
വി വാ ഏ॒തൌ ദ്വി॑ഷാതേ॒ യശ്ച॑ പു॒രാ-ഽഗ്നിര്യശ്ചോ॒ഖായാ॒ഗ്മ്॒ സമി॑ത॒മിതി॑ ചത॒സൃഭി॒-സ്സ-ന്നിവ॑പതി ച॒ത്വാരി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ ഖലു॒ വാ അ॒ഗ്നേഃ പ്രി॒യാ ത॒നൂഃ പ്രി॒യയൈ॒വൈനൌ॑ ത॒നുവാ॒ സഗ്മ് ശാ᳚സ്തി॒ സമി॑ത॒മിത്യാ॑ഹ॒ തസ്മാ॒ദ്ബ്രഹ്മ॑ണാ ക്ഷ॒ത്രഗ്മ് സമേ॑തി॒ യഥ്സ॒-ന്ന്യുപ്യ॑ വി॒ഹര॑തി॒ തസ്മാ॒-ദ്ബ്രഹ്മ॑ണാ ക്ഷ॒ത്രം-വ്യേഁ᳚ത്യൃ॒തുഭി॒- [ക്ഷ॒ത്രം-വ്യേഁ᳚ത്യൃ॒തുഭിഃ॑, വാ ഏ॒ത-ന്ദീ᳚ക്ഷയന്തി॒] 21
-ര്വാ ഏ॒ത-ന്ദീ᳚ക്ഷയന്തി॒ സ ഋ॒തുഭി॑രേ॒വ വി॒മുച്യോ॑ മാ॒തേവ॑ പു॒ത്ര-മ്പൃ॑ഥി॒വീ പു॑രീ॒ഷ്യ॑മിത്യാ॑ഹ॒-ര്തുഭി॑രേ॒വൈന॑-ന്ദീക്ഷയി॒ത്വര്തുഭി॒ര്വി മു॑ഞ്ചതി വൈശ്വാന॒ര്യാ ശി॒ക്യ॑മാ ദ॑ത്തേ സ്വ॒ദയ॑ത്യേ॒വൈന॑-ന്നൈര്-ഋ॒തീഃ കൃ॒ഷ്ണാ-സ്തി॒സ്ര-സ്തുഷ॑പക്വാ ഭവന്തി॒ നിര്-ഋ॑ത്യൈ॒ വാ ഏ॒ത-ദ്ഭാ॑ഗ॒ധേയം॒-യഁ-ത്തുഷാ॒ നിര്-ഋ॑ത്യൈ രൂ॒പ-ങ്കൃ॒ഷ്ണഗ്മ് രൂ॒പേണൈ॒വ നിര്-ഋ॑തി-ന്നി॒രവ॑ദയത ഇ॒മാ-ന്ദിശം॑-യഁന്ത്യേ॒ഷാ [ ] 22
വൈ നിര്-ഋ॑ത്യൈ॒ ദിക് സ്വായാ॑മേ॒വ ദി॒ശി നിര്-ഋ॑തി-ന്നി॒രവ॑ദയതേ॒ സ്വകൃ॑ത॒ ഇരി॑ണ॒ ഉപ॑ ദധാതി പ്രദ॒രേ വൈ॒തദ്വൈ നിര്-ഋ॑ത്യാ ആ॒യത॑ന॒ഗ്ഗ്॒ സ്വ ഏ॒വാ-ഽഽയത॑നേ॒ നിര്-ഋ॑തി-ന്നി॒രവ॑ദയതേ ശി॒ക്യ॑മ॒ഭ്യുപ॑ ദധാതി നൈര്-ഋ॒തോ വൈ പാശ॑-സ്സാ॒ക്ഷാദേ॒വൈന॑-ന്നിര്-ഋതിപാ॒ശാ-ന്മു॑ഞ്ചതി തി॒സ്ര ഉപ॑ ദധാതി ത്രേധാവിഹി॒തോ വൈ പുരു॑ഷോ॒ യാവാ॑നേ॒വ പുരു॑ഷ॒സ്തസ്മാ॒-ന്നിര്-ഋ॑തി॒മവ॑ യജതേ॒ പരാ॑ചീ॒രുപ॑ [പരാ॑ചീ॒രുപ॑, ദ॒ധാ॒തി॒ പരാ॑ചീ-] 23
ദധാതി॒ പരാ॑ചീ-മേ॒വാസ്മാ॒-ന്നിര്-ഋ॑തി॒-മ്പ്രണു॑ദ॒തേ ഽപ്ര॑തീക്ഷ॒മാ യ॑ന്തി॒ നിര്-ഋ॑ത്യാ അ॒ന്തര്ഹി॑ത്യൈ മാര്ജയി॒ത്വോപ॑ തിഷ്ഠന്തേ മേദ്ധ്യ॒ത്വായ॒ ഗാര്ഹ॑പത്യ॒മുപ॑ തിഷ്ഠന്തേ നിര്-ഋതി ലോ॒ക ഏ॒വ ച॑രി॒ത്വാ പൂ॒താ ദേ॑വലോ॒കമു॒പാവ॑ര്തന്ത॒ ഏക॒യോപ॑ തിഷ്ഠന്ത ഏക॒ധൈവ യജ॑മാനേ വീ॒ര്യ॑-ന്ദധതി നി॒വേശ॑ന-സ്സ॒ങ്ഗമ॑നോ॒ വസൂ॑നാ॒മിത്യാ॑ഹ പ്ര॒ജാ വൈ പ॒ശവോ॒ വസു॑ പ്ര॒ജയൈ॒വൈന॑-മ്പ॒ശുഭി॒-സ്സമ॑ര്ധയന്തി ॥ 24 ॥
(ഋ॒തുഭി॑ – രേ॒ഷാ- പരാ॑ചീ॒രുപാ॒ – ഷ്ടാച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 4)
പു॒രു॒ഷ॒മാ॒ത്രേണ॒ വി മി॑മീതേ യ॒ജ്ഞേന॒ വൈ പുരു॑ഷ॒-സ്സമ്മി॑തോ യജ്ഞപ॒രുഷൈ॒വൈനം॒-വിഁമി॑മീതേ॒ യാവാ॒-ന്പുരു॑ഷ ഊ॒ര്ധ്വബാ॑ഹു॒സ്താവാ᳚-ന്ഭവത്യേ॒താവ॒ദ്വൈ പുരു॑ഷേ വീ॒ര്യം॑-വീഁ॒ര്യേ॑ണൈ॒വൈനം॒-വിഁ മി॑മീതേ പ॒ക്ഷീ ഭ॑വതി॒ ന ഹ്യ॑പ॒ക്ഷഃ പതി॑തു॒-മര്ഹ॑ത്യര॒ത്നിനാ॑ പ॒ക്ഷൌ ദ്രാഘീ॑യാഗ്മ്സൌ ഭവത॒സ്തസ്മാ᳚-ത്പ॒ക്ഷപ്ര॑വയാഗ്മ്സി॒ വയാഗ്മ്॑സി വ്യാമമാ॒ത്രൌ പ॒ക്ഷൌ ച॒ പുച്ഛ॑-ഞ്ച ഭവത്യേ॒താവ॒ദ്വൈ പുരു॑ഷേ വീ॒ര്യം॑- [വീ॒ര്യ᳚മ്, വീ॒ര്യ॑സമ്മിതോ॒] 25
-വീഁ॒ര്യ॑സമ്മിതോ॒ വേണു॑നാ॒ വി മി॑മീത ആഗ്നേ॒യോ വൈ വേണു॑-സ്സയോനി॒ത്വായ॒ യജു॑ഷാ യുനക്തി॒ യജു॑ഷാ കൃഷതി॒ വ്യാവൃ॑ത്ത്യൈ ഷഡ്ഗ॒വേന॑ കൃഷതി॒ ഷ-ഡ്വാ ഋ॒തവ॑ ഋ॒തുഭി॑രേ॒വൈന॑-ങ്കൃഷതി॒ യ-ദ്ദ്വാ॑ദശഗ॒വേന॑ സംവഁഥ്സ॒രേണൈ॒വേ യം-വാഁ അ॒ഗ്നേ-ര॑തിദാ॒ഹാദ॑ബിഭേ॒-ഥ്സൈത-ദ്ദ്വി॑ഗു॒ണമ॑പശ്യ-ത്കൃ॒ഷ്ട-ഞ്ചാകൃ॑ഷ്ട-ഞ്ച॒ തതോ॒ വാ ഇ॒മാ-ന്നാ-ഽത്യ॑ദഹ॒ദ്യ-ത്കൃ॒ഷ്ട-ഞ്ചാകൃ॑ഷ്ട-ഞ്ച॒ [ഇ॒മാ-ന്നാ-ഽത്യ॑ദഹ॒ദ്യ-ത്കൃ॒ഷ്ട-ഞ്ചാകൃ॑ഷ്ട-ഞ്ച, ഭവ॑ത്യ॒സ്യാ അന॑തിദാഹായ] 26
ഭവ॑ത്യ॒സ്യാ അന॑തിദാഹായ ദ്വിഗു॒ണ-ന്ത്വാ അ॒ഗ്നി-മുദ്യ॑ന്തു-മര്ഹ॒തീത്യാ॑ഹു॒ര്യ-ത്കൃ॒ഷ്ട-ഞ്ചാകൃ॑ഷ്ട-ഞ്ച॒ ഭവ॑ത്യ॒ഗ്നേരുദ്യ॑ത്യാ ഏ॒താവ॑ന്തോ॒ വൈ പ॒ശവോ᳚ ദ്വി॒പാദ॑ശ്ച॒ ചതു॑ഷ്പാദശ്ച॒ താന്. യ-ത്പ്രാച॑ ഉഥ്സൃ॒ജേ-ദ്രു॒ദ്രായാപി॑ ദദ്ധ്യാ॒-ദ്യ-ദ്ദ॑ക്ഷി॒ണാ പി॒തൃഭ്യോ॒ നിധു॑വേ॒ദ്യ-ത്പ്ര॒തീചോ॒ രക്ഷാഗ്മ്॑സി ഹന്യു॒രുദീ॑ച॒ ഉഥ്സൃ॑ജത്യേ॒ഷാ വൈ ദേ॑വമനു॒ഷ്യാണാഗ്മ്॑ ശാ॒ന്താ ദി- [ശാ॒ന്താ ദിക്, താമേ॒വൈനാ॒-] 27
-ക്താമേ॒വൈനാ॒-നനൂ-ഥ്സൃ॑ജ॒ത്യഥോ॒ ഖല്വി॒മാ-ന്ദിശ॒മു-ഥ്സൃ॑ജത്യ॒സൌ വാ ആ॑ദി॒ത്യഃ പ്രാ॒ണഃ പ്രാ॒ണമേ॒വൈനാ॒-നനൂഥ്സൃ॑ജതി ദക്ഷി॒ണാ പ॒ര്യാവ॑ര്തന്തേ॒ സ്വമേ॒വ വീ॒ര്യ॑മനു॑ പ॒ര്യാവ॑ര്തന്തേ॒ തസ്മാ॒-ദ്ദക്ഷി॒ണോ-ഽര്ധ॑ ആ॒ത്മനോ॑ വീ॒ര്യാ॑വത്ത॒രോ-ഽഥോ॑ ആദി॒ത്യസ്യൈ॒വാ-ഽഽവൃത॒മനു॑ പ॒ര്യാവ॑ര്തന്തേ॒ തസ്മാ॒-ത്പരാ᳚ഞ്ചഃ പ॒ശവോ॒ വി തി॑ഷ്ഠന്തേ പ്ര॒ത്യഞ്ച॒ ആ വ॑ര്തന്തേ തി॒സ്രസ്തി॑സ്ര॒-സ്സീതാഃ᳚ [തി॒സ്രസ്തി॑സ്ര॒-സ്സീതാഃ᳚, കൃ॒ഷ॒തി॒ ത്രി॒വൃത॑മേ॒വ] 28
കൃഷതി ത്രി॒വൃത॑മേ॒വ യ॑ജ്ഞമു॒ഖേ വി യാ॑തയ॒ത്യോഷ॑ധീര്വപതി॒ ബ്രഹ്മ॒ണാ-ഽന്ന॒മവ॑ രുന്ധേ॒ ഽര്കേ᳚-ഽര്കശ്ചീ॑യതേ ചതുര്ദ॒ശഭി॑ര്വപതി സ॒പ്ത ഗ്രാ॒മ്യാ ഓഷ॑ധയ-സ്സ॒പ്താ-ഽഽര॒ണ്യാ ഉ॒ഭയീ॑ഷാ॒മവ॑രുദ്ധ്യാ॒ അന്ന॑സ്യാന്നസ്യ വപ॒ത്യന്ന॑സ്യാ-ന്ന॒സ്യാവ॑രുദ്ധ്യൈ കൃ॒ഷ്ടേ വ॑പതി കൃ॒ഷ്ടേ ഹ്യോഷ॑ധയഃ പ്രതി॒തിഷ്ഠ॑ന്ത്യനുസീ॒തം-വഁ ॑പതി॒ പ്രജാ᳚ത്യൈ ദ്വാദ॒ശസു॒ സീതാ॑സു വപതി॒ ദ്വാദ॑ശ॒ മാസാ᳚-സ്സംവഁഥ്സ॒ര-സ്സം॑വഁഥ്സ॒രേണൈ॒വാസ്മാ॒ അന്ന॑-മ്പചതി॒ യദ॑ഗ്നി॒ചി- [യദ॑ഗ്നി॒ചിത്, അന॑വരുദ്ധസ്യാ-] 29
-ദന॑വരുദ്ധസ്യാ-ഽശ്ഞീ॒യാദവ॑-രുദ്ധേന॒ വ്യൃ॑ദ്ധ്യേത॒ യേ വന॒സ്പതീ॑നാ-മ്ഫല॒ഗ്രഹ॑യ॒-സ്താനി॒ദ്ധ്മേ-ഽപി॒ പ്രോക്ഷേ॒-ദന॑വരുദ്ധ॒സ്യാ-വ॑രുദ്ധ്യൈ ദി॒ഗ്ഭ്യോ ലോ॒ഷ്ടാന്-ഥ്സമ॑സ്യതി ദി॒ശാമേ॒വ വീ॒ര്യ॑മവ॒രുദ്ധ്യ॑ ദി॒ശാം-വീഁ॒ര്യേ᳚-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ॒ യ-ന്ദ്വി॒ഷ്യാ-ദ്യത്ര॒ സ സ്യാ-ത്തസ്യൈ॑ ദി॒ശോ ലോ॒ഷ്ടമാ ഹ॑രേ॒ദിഷ॒-മൂര്ജ॑മ॒ഹമി॒ത ആ ദ॑ദ॒ ഇതീഷ॑മേ॒വോര്ജ॒-ന്തസ്യൈ॑ ദി॒ശോ-ഽവ॑ രുന്ധേ॒ ക്ഷോധു॑കോ ഭവതി॒ യസ്തസ്യാ᳚-ന്ദി॒ശി ഭവ॑ത്യുത്തരവേ॒ദിമുപ॑ വപത്യുത്തരവേ॒ദ്യാഗ് ഹ്യ॑ഗ്നിശ്ചീ॒യതേ ഽഥോ॑ പ॒ശവോ॒ വാ ഉ॑ത്തരവേ॒ദിഃ പ॒ശൂനേ॒വാവ॑ രു॒ന്ധേ-ഽഥോ॑ യജ്ഞപ॒രുഷോ-ഽന॑ന്തരിത്യൈ ॥ 30 ॥
(ച॒ ഭ॒വ॒ത്യേ॒താവ॒ദ്വൈ പുരു॑ഷേ വീ॒ര്യം॑ – യഁത്കൃ॒ഷ്ടഞ്ചാ-ഽകൃ॑ഷ്ടഞ്ച॒ – ദിഖ്- സീതാ॑ – അഗ്നി॒ചി – ദവ॒ – പഞ്ച॑വിഗ്മ്ശതിശ്ച) (അ. 5)
അഗ്നേ॒ തവ॒ ശ്രവോ॒ വയ॒ ഇതി॒ സിക॑താ॒ നി വ॑പത്യേ॒തദ്വാ അ॒ഗ്നേര്വൈ᳚ശ്വാന॒രസ്യ॑ സൂ॒ക്തഗ്മ് സൂ॒ക്തേനൈ॒വ വൈ᳚ശ്വാന॒രമവ॑ രുന്ധേ ഷ॒ഡ്ഭിര്നി വ॑പതി॒ ഷഡ്വാ ഋ॒തവ॑-സ്സംവഁഥ്സ॒ര-സ്സം॑വഁഥ്സ॒രോ᳚-ഽഗ്നിര്വൈ᳚ശ്വാന॒ര-സ്സാ॒ക്ഷാദേ॒വ വൈ᳚ശ്വാന॒രമവ॑ രുന്ധേ സമു॒ദ്രം-വൈഁ നാമൈ॒തച്ഛന്ദ॑-സ്സമു॒ദ്രമനു॑ പ്ര॒ജാഃ പ്രജാ॑യന്തേ॒ യദേ॒തേന॒ സിക॑താ നി॒ വപ॑തി പ്ര॒ജാനാം᳚ പ്ര॒ജന॑നാ॒യേന്ദ്രോ॑ [പ്ര॒ജാനാം᳚ പ്ര॒ജന॑നാ॒യേന്ദ്രഃ॑, വൃ॒ത്രായ॒] 31
വൃ॒ത്രായ॒ വജ്ര॒-മ്പ്രാഹ॑ര॒-ഥ്സ ത്രേ॒ധാ വ്യ॑ഭവ॒-ഥ്സ്ഫ്യസ്തൃതീ॑യ॒ഗ്മ്॒ രഥ॒സ്തൃതീ॑യം॒-യൂഁപ॒സ്തൃതീ॑യം॒-യേഁ᳚-ഽന്തശ്ശ॒രാ അശീ᳚ര്യന്ത॒ താ-ശ്ശര്ക॑രാ അഭവ॒-ന്തച്ഛര്ക॑രാണാഗ്മ് ശര്കര॒ത്വം-വഁജ്രോ॒ വൈ ശര്ക॑രാഃ പ॒ശുര॒ഗ്നി-ര്യച്ഛര്ക॑രാഭിര॒ഗ്നി-മ്പ॑രിമി॒നോതി॒ വജ്രേ॑ണൈ॒വാസ്മൈ॑ പ॒ശൂ-ന്പരി॑ ഗൃഹ്ണാതി॒ തസ്മാ॒-ദ്വജ്രേ॑ണ പ॒ശവഃ॒ പരി॑ഗൃഹീതാ॒സ്തസ്മാ॒-ഥ്സ്ഥേയാ॒നസ്ഥേ॑യസോ॒ നോപ॑ ഹരതേ ത്രിസ॒പ്താഭിഃ॑ പ॒ശുകാ॑മസ്യ॒ [പ॒ശുകാ॑മസ്യ, പരി॑] 32
പരി॑ മിനുയാ-ഥ്സ॒പ്ത വൈ ശീ॑ര്ഷ॒ണ്യാഃ᳚ പ്രാ॒ണാഃ പ്രാ॒ണാഃ പ॒ശവഃ॑ പ്രാ॒ണൈരേ॒വാസ്മൈ॑ പ॒ശൂനവ॑ രുന്ധേ ത്രിണ॒വാഭി॒-ര്ഭ്രാതൃ॑വ്യവത-സ്ത്രി॒വൃത॑മേ॒വ വജ്രഗ്മ്॑ സ॒മ്ഭൃത്യ॒ ഭ്രാതൃ॑വ്യായ॒ പ്രഹ॑രതി॒ സ്തൃത്യാ॒ അപ॑രിമിതാഭിഃ॒ പരി॑ മിനുയാ॒-ദപ॑രിമിത॒സ്യാ-വ॑രുദ്ധ്യൈ॒ യ-ങ്കാ॒മയേ॑താപ॒ശു-സ്സ്യാ॒ദിത്യപ॑രിമിത്യ॒ തസ്യ॒ ശര്ക॑രാ॒-സ്സിക॑താ॒ വ്യൂ॑ഹേ॒ദപ॑രിഗൃഹീത ഏ॒വാസ്യ॑ വിഷൂ॒ചീന॒ഗ്മ്॒ രേതഃ॒ പരാ॑ സിഞ്ചത്യപ॒ശുരേ॒വ ഭ॑വതി॒ [ഭ॑വതി, യ-ങ്കാ॒മയേ॑ത] 33
യ-ങ്കാ॒മയേ॑ത പശു॒മാന്-ഥ്സ്യാ॒ദിതി॑ പരി॒മിത്യ॒ തസ്യ॒ ശര്ക॑രാ॒-സ്സിക॑താ॒ വ്യൂ॑ഹേ॒-ത്പരി॑ഗൃഹീത ഏ॒വാസ്മൈ॑ സമീ॒ചീന॒ഗ്മ്॒ രേത॑-സ്സിഞ്ചതി പശു॒മാനേ॒വ ഭ॑വതി സൌ॒മ്യാ വ്യൂ॑ഹതി॒ സോമോ॒ വൈ രേ॑തോ॒ധാ രേത॑ ഏ॒വ ത-ദ്ദ॑ധാതി ഗായത്രി॒യാ ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണസ്യ॑ ഗായ॒ത്രോ ഹി ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണ-സ്ത്രി॒ഷ്ടുഭാ॑ രാജ॒ന്യ॑സ്യ॒ ത്രൈഷ്ടു॑ഭോ॒ ഹി രാ॑ജ॒ന്യ॑-ശ്ശം॒യുഁ-മ്ബാ॑ര്ഹസ്പ॒ത്യ-മ്മേധോ॒ നോപാ॑നമ॒-ഥ്സോ᳚-ഽഗ്നി-മ്പ്രാ-ഽവി॑ശ॒- [നോപാ॑നമ॒-ഥ്സോ᳚-ഽഗ്നി-മ്പ്രാ-ഽവി॑ശത്, സോ᳚-ഽഗ്നേഃ] 34
-ഥ്സോ᳚-ഽഗ്നേഃ കൃഷ്ണോ॑ രൂ॒പ-ങ്കൃ॒ത്വോദാ॑യത॒ സോ-ഽശ്വ॒-മ്പ്രാ-ഽവി॑ശ॒-ഥ്സോ-ഽശ്വ॑സ്യാ-വാന്തരശ॒ഫോ॑-ഭവ॒-ദ്യദശ്വ॑മാക്ര॒മയ॑തി॒ യ ഏ॒വ മേധോ-ഽശ്വ॒-മ്പ്രാ-ഽവി॑ശ॒-ത്തമേ॒വാവ॑ രുന്ധേ പ്ര॒ജാപ॑തിനാ॒-ഽഗ്നിശ്ചേ॑ത॒വ്യ॑ ഇത്യാ॑ഹുഃ പ്രാജാപ॒ത്യോ-ഽശ്വോ॒ യദശ്വ॑മാക്ര॒മയ॑തി പ്ര॒ജാപ॑തിനൈ॒വാ-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ പുഷ്കരപ॒ര്ണമുപ॑ ദധാതി॒ യോനി॒ര്വാ അ॒ഗ്നേഃ പു॑ഷ്കരപ॒ര്ണഗ്മ് സയോ॑നി- -മേ॒വാഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ॒ ഽപാ-മ്പൃ॒ഷ്ഠമ॒സീത്യുപ॑ ദധാത്യ॒പാം-വാഁ ഏ॒ത-ത്പൃ॒ഷ്ഠം-യഁ-ത്പു॑ഷ്കരപ॒ര്ണഗ്മ് രൂ॒പേണൈ॒വൈന॒ദുപ॑ ദധാതി ॥ 35 ॥
(ഇന്ദ്രഃ॑ – പ॒ശുകാ॑മസ്യ – ഭവത്യ – വിശ॒ഥ് – സയോ॑നിം – വിഁഗ്മ്ശ॒തിശ്ച॑) (അ. 6)
ബ്രഹ്മ॑ ജജ്ഞാ॒നമിതി॑ രു॒ക്മമുപ॑ ദധാതി॒ ബ്രഹ്മ॑മുഖാ॒ വൈ പ്ര॒ജാപ॑തിഃ പ്ര॒ജാ അ॑സൃജത॒ ബ്രഹ്മ॑മുഖാ ഏ॒വ ത-ത്പ്ര॒ജാ യജ॑മാന-സ്സൃജതേ॒ ബ്രഹ്മ॑ ജജ്ഞാ॒നമിത്യാ॑ഹ॒ തസ്മാ᳚ദ്ബ്രാഹ്മ॒ണോ മുഖ്യോ॒ മുഖ്യോ॑ ഭവതി॒ യ ഏ॒വം-വേഁദ॑ ബ്രഹ്മവാ॒ദിനോ॑ വദന്തി॒ ന പൃ॑ഥി॒വ്യാ-ന്നാന്തരി॑ക്ഷേ॒ ന ദി॒വ്യ॑ഗ്നിശ്ചേ॑ത॒വ്യ॑ ഇതി॒ യ-ത്പൃ॑ഥി॒വ്യാ-ഞ്ചി॑ന്വീ॒ത പൃ॑ഥി॒വീഗ്മ് ശു॒ചാ-ഽര്പ॑യേ॒ന്നൌഷ॑ധയോ॒ ന വന॒സ്പത॑യഃ॒ [വന॒സ്പത॑യഃ, പ്ര ജാ॑യേര॒ന്॒.] 36
പ്ര ജാ॑യേര॒ന്॒. യദ॒ന്തരി॑ക്ഷേ ചിന്വീ॒താന്തരി॑ക്ഷഗ്മ് ശു॒ചാ-ഽര്പ॑യേ॒ന്ന വയാഗ്മ്॑സി॒ പ്ര ജാ॑യേര॒ന്॒. യ-ദ്ദി॒വി ചി॑ന്വീ॒ത ദിവഗ്മ്॑ ശു॒ചാ-ഽര്പ॑യേ॒ന്ന പ॒ര്ജന്യോ॑ വര്ഷേദ്രു॒ക്മമുപ॑ ദധാത്യ॒മൃതം॒-വൈഁ ഹിര॑ണ്യമ॒മൃത॑ ഏ॒വാഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ॒ പ്രജാ᳚ത്യൈ ഹിര॒ണ്മയ॒-മ്പുരു॑ഷ॒മുപ॑ ദധാതി യജമാനലോ॒കസ്യ॒ വിധൃ॑ത്യൈ॒ യദിഷ്ട॑കായാ॒ ആതൃ॑ണ്ണമനൂപദ॒ദ്ധ്യാ-ത്പ॑ശൂ॒നാ-ഞ്ച॒ യജ॑മാനസ്യ ച പ്രാ॒ണമപി॑ ദദ്ധ്യാ-ദ്ദക്ഷിണ॒തഃ [ദദ്ധ്യാ-ദ്ദക്ഷിണ॒തഃ, പ്രാഞ്ച॒മുപ॑ ദധാതി] 37
പ്രാഞ്ച॒മുപ॑ ദധാതി ദാ॒ധാര॑ യജമാനലോ॒ക-ന്ന പ॑ശൂ॒നാ-ഞ്ച॒ യജ॑മാനസ്യ ച പ്രാ॒ണമപി॑ ദധാ॒ത്യഥോ॒ ഖല്വിഷ്ട॑കായാ॒ ആതൃ॑ണ്ണ॒മനൂപ॑ ദധാതി പ്രാ॒ണാനാ॒മുഥ്സൃ॑ഷ്ട്യൈ ദ്ര॒ഫ്സശ്ച॑സ്ക॒ന്ദേത്യ॒ഭി മൃ॑ശതി॒ ഹോത്രാ᳚സ്വേ॒വൈന॒-മ്പ്രതി॑ഷ്ഠാപയതി॒ സ്രുചാ॒വുപ॑ ദധാ॒ത്യാജ്യ॑സ്യ പൂ॒ര്ണാ-ങ്കാ᳚ര്ഷ്മര്യ॒മയീ᳚-ന്ദ॒ദ്ധ്നഃ പൂ॒ര്ണാ-മൌദു॑ബംരീമി॒യം-വൈഁ കാ᳚ര്ഷ്മര്യ॒മയ്യ॒സാവൌ-ദു॑ബംരീ॒മേ ഏ॒വോപ॑ ധത്തേ [ ] 38
തൂ॒ഷ്ണീമുപ॑ ദധാതി॒ ന ഹീമേ യജു॒ഷാ-ഽഽപ്തു॒മര്ഹ॑തി॒ ദക്ഷി॑ണാ-ങ്കാര്ഷ്മര്യ॒മയീ॒-മുത്ത॑രാ॒മൌ-ദു॑മ്ബരീ॒-ന്തസ്മാ॑ദ॒സ്യാ അ॒സാവുത്ത॒രാ ഽഽജ്യ॑സ്യ പൂ॒ര്ണാ-ങ്കാ᳚ര്ഷ്മര്യ॒മയീം॒-വഁജ്രോ॒ വാ ആജ്യം॒-വഁജ്രഃ॑ കാര്ഷ്മ॒ര്യോ॑ വജ്രേ॑ണൈ॒വ യ॒ജ്ഞസ്യ॑ ദക്ഷിണ॒തോ രക്ഷാ॒ഗ്॒സ്യപ॑ ഹന്തി ദ॒ദ്ധ്നഃ പൂ॒ര്ണാമൌദു॑മ്ബരീ-മ്പ॒ശവോ॒ വൈ ദദ്ധ്യൂര്ഗു॑ദു॒മ്ബരഃ॑ പ॒ശുഷ്വേ॒വോര്ജ॑-ന്ദധാതി പൂ॒ര്ണേ ഉപ॑ ദധാതി പൂ॒ര്ണേ ഏ॒വൈന॑- [പൂ॒ര്ണേ ഏ॒വൈന᳚മ്, അ॒മുഷ്മി॑-ല്ലോഁ॒ക] 39
മ॒മുഷ്മി॑-ല്ലോഁ॒ക ഉപ॑തിഷ്ഠേതേ വി॒രാജ്യ॒ഗ്നിശ്ചേ॑ത॒വ്യ॑ ഇത്യാ॑ഹു॒-സ്സ്രുഗ്വൈ വി॒രാഡ്യ-ഥ്സ്രുചാ॑വുപ॒ദധാ॑തി വി॒രാജ്യേ॒വാഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ യജ്ഞമു॒ഖേയ॑ജ്ഞമുഖേ॒ വൈ ക്രി॒യമാ॑ണേ യ॒ജ്ഞഗ്മ് രക്ഷാഗ്മ്॑സി ജിഘാഗ്മ്സന്തി യജ്ഞമു॒ഖഗ്മ് രു॒ക്മോ യ-ദ്രു॒ക്മം-വ്യാഁ ॑ഘാ॒രയ॑തി യജ്ഞമു॒ഖാദേ॒വ രക്ഷാ॒ഗ്॒സ്യപ॑ ഹന്തി പ॒ഞ്ചഭി॒-ര്വ്യാഘാ॑രയതി॒ പാങ്ക്തോ॑ യ॒ജ്ഞോ യാവാ॑നേ॒വ യ॒ജ്ഞസ്തസ്മാ॒-ദ്രക്ഷാ॒ഗ്॒സ്യപ॑ ഹന്ത്യക്ഷ്ണ॒യാവ്യാ ഘാ॑രയതി॒ തസ്മാ॑ദക്ഷ്ണ॒യാ പ॒ശവോ-ഽങ്ഗാ॑നി॒ പ്ര ഹ॑രന്തി॒ പ്രതി॑ഷ്ഠിത്യൈ ॥ 40 ॥
(വന॒സ്പത॑യോ- ദക്ഷിണ॒തോ- ധ॑ത്ത- ഏനം॒- തസ്മാ॑ ദക്ഷ്ണ॒യാ-പഞ്ച॑ ച) (അ. 7)
സ്വ॒യ॒മാ॒തൃ॒ണ്ണാമുപ॑ ദധാതീ॒യം-വൈഁ സ്വ॑യമാതൃ॒ണ്ണേമാമേ॒വോപ॑ ധ॒ത്തേ ഽശ്വ॒മുപ॑ ഘ്രാപയതി പ്രാ॒ണമേ॒വാസ്യാ᳚-ന്ദധാ॒ത്യഥോ᳚ പ്രാജാപ॒ത്യോ വാ അശ്വഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തിനൈ॒വാ-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നുതേ പ്രഥ॒മേഷ്ട॑കോപധീ॒യമാ॑നാ പശൂ॒നാ-ഞ്ച॒ യജ॑മാനസ്യ ച പ്രാ॒ണമപി॑ ദധാതി സ്വയമാതൃ॒ണ്ണാ ഭ॑വതി പ്രാ॒ണാനാ॒മുഥ്സൃ॑ഷ്ട്യാ॒ അഥോ॑ സുവ॒ര്ഗസ്യ॑ ലോ॒കസ്യാനു॑ഖ്യാത്യാ അ॒ഗ്നാവ॒ഗ്നിശ്ചേ॑ത॒വ്യ॑ ഇത്യാ॑ഹുരേ॒ഷ വാ [ഇത്യാ॑ഹുരേ॒ഷ വൈ, അ॒ഗ്നിര്വൈ᳚ശ്വാന॒രോ] 41
അ॒ഗ്നിര്വൈ᳚ശ്വാന॒രോ യദ്ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണസ്തസ്മൈ᳚ പ്രഥ॒മാമിഷ്ട॑കാം॒-യഁജു॑ഷ്കൃതാ॒-മ്പ്രയ॑ച്ഛേ॒-ത്താ-മ്ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണശ്ചോപ॑ ദദ്ധ്യാതാ-മ॒ഗ്നാവേ॒വ തദ॒ഗ്നി-ഞ്ചി॑നുത ഈശ്വ॒രോ വാ ഏ॒ഷ ആര്തി॒മാര്തോ॒ര്യോ-ഽവി॑ദ്വാ॒നിഷ്ട॑കാ-മുപ॒ദധാ॑തി॒ ത്രീന്. വരാ᳚-ന്ദദ്യാ॒-ത്ത്രയോ॒ വൈ പ്രാ॒ണാഃ പ്രാ॒ണാനാ॒ഗ്॒ സ്പൃത്യൈ॒ ദ്വാവേ॒വ ദേയൌ॒ ദ്വൌ ഹി പ്രാ॒ണാവേക॑ ഏ॒വ ദേയ॒ ഏകോ॒ ഹി പ്രാ॒ണഃ പ॒ശു- [പ്രാ॒ണഃ പ॒ശുഃ, വാ ഏ॒ഷ യദ॒ഗ്നിര്ന] 42
-ര്വാ ഏ॒ഷ യദ॒ഗ്നിര്ന ഖലു॒ വൈ പ॒ശവ॒ ആയ॑വസേ രമന്തേ ദൂര്വേഷ്ട॒കാമുപ॑ ദധാതി പശൂ॒നാ-ന്ധൃത്യൈ॒ ദ്വാഭ്യാ॒-മ്പ്രതി॑ഷ്ഠിത്യൈ॒ കാണ്ഡാ᳚-ത്കാണ്ഡാ-ത്പ്ര॒രോഹ॒ന്തീത്യാ॑ഹ॒ കാണ്ഡേ॑നകാണ്ഡേന॒ ഹ്യേ॑ഷാ പ്ര॑തി॒തിഷ്ഠ॑ത്യേ॒വാ നോ॑ ദൂര്വേ॒ പ്രത॑നു സ॒ഹസ്രേ॑ണ ശ॒തേന॒ ചേത്യാ॑ഹ സാഹ॒സ്രഃ പ്ര॒ജാപ॑തിഃ പ്ര॒ജാപ॑തേ॒രാപ്ത്യൈ॑ ദേവല॒ക്ഷ്മം-വൈഁ ത്ര്യാ॑ലിഖി॒താ താമുത്ത॑രലക്ഷ്മാണ-ന്ദേ॒വാ ഉപാ॑ദധ॒താ-ധ॑രലക്ഷ്മാണ॒-മസു॑രാ॒ യ- [യമ്, കാ॒മയേ॑ത॒] 43
-ങ്കാ॒മയേ॑ത॒ വസീ॑യാന്-ഥ്സ്യാ॒ദിത്യുത്ത॑രലക്ഷ്മാണ॒-ന്തസ്യോപ॑ ദദ്ധ്യാ॒-ദ്വസീ॑യാനേ॒വ ഭ॑വതി॒ യ-ങ്കാ॒മയേ॑ത॒ പാപീ॑യാന്-ഥ്സ്യാ॒ദിത്യധ॑രലക്ഷ്മാണ॒-ന്തസ്യോപ॑ ദദ്ധ്യാദസുരയോ॒നി-മേ॒വൈന॒മനു॒ പരാ॑ ഭാവയതി॒ പാപീ॑യാ-ന്ഭവതി ത്ര്യാലിഖി॒താ ഭ॑വതീ॒മേ വൈ ലോ॒കാസ്ത്ര്യാ॑ലിഖി॒തൈഭ്യ ഏ॒വ ലോ॒കേഭ്യോ॒ ഭ്രാതൃ॑വ്യമ॒ന്തരേ॒ത്യങ്ഗി॑രസ-സ്സുവ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കം-യഁ॒തഃ പു॑രോ॒ഡാശഃ॑ കൂ॒ര്മോ ഭൂ॒ത്വാ-ഽനു॒ പ്രാസ॑ര്പ॒- [പ്രാസ॑ര്പത്, യ-ത്കൂ॒ര്മമു॑പ॒ദധാ॑തി॒] 44
-ദ്യ-ത്കൂ॒ര്മമു॑പ॒ദധാ॑തി॒ യഥാ᳚ ക്ഷേത്ര॒വിദഞ്ജ॑സാ॒ നയ॑ത്യേ॒വമേ॒വൈന॑-ങ്കൂ॒ര്മ-സ്സു॑വ॒ര്ഗം-ലോഁ॒കമഞ്ജ॑സാ നയതി॒ മേധോ॒ വാ ഏ॒ഷ പ॑ശൂ॒നാം-യഁ-ത്കൂ॒ര്മോ യ-ത്കൂ॒ര്മമു॑പ॒ ദധാ॑തി॒ സ്വമേ॒വ മേധ॒-മ്പശ്യ॑ന്തഃ പ॒ശവ॒ ഉപ॑ തിഷ്ഠന്തേ ശ്മശാ॒നം-വാഁ ഏ॒ത-ത്ക്രി॑യതേ॒ യന്മൃ॒താനാ᳚-മ്പശൂ॒നാഗ്മ് ശീ॒ര്॒ഷാണ്യു॑പധീ॒യന്തേ॒ യജ്ജീവ॑ന്ത-ങ്കൂ॒ര്മമു॑പ॒ ദധാ॑തി॒ തേനാശ്മ॑ശാനചിദ്വാസ്ത॒വ്യോ॑ വാ ഏ॒ഷ യ- [ഏ॒ഷ യത്, കൂ॒ര്മോ മധു॒] 45
-ത്കൂ॒ര്മോ മധു॒ വാതാ॑ ഋതായ॒ത ഇതി॑ ദ॒ദ്ധ്നാ മ॑ധുമി॒ശ്രേണാ॒ഭ്യ॑നക്തി സ്വ॒ദയ॑ത്യേ॒വൈന॑-ങ്ഗ്രാ॒മ്യം-വാഁ ഏ॒തദന്നം॒-യഁ-ദ്ദദ്ധ്യാ॑ര॒ണ്യ-മ്മധു॒ യദ്ദ॒ദ്ധ്നാ മ॑ധുമി॒ശ്രേണാ᳚ ഭ്യ॒നക്ത്യു॒ഭയ॒സ്യാ ഽവ॑രുദ്ധ്യൈ മ॒ഹീ ദ്യൌഃ പൃ॑ഥി॒വീ ച॑ ന॒ ഇത്യാ॑ഹാ॒ ഽഽഭ്യാമേ॒വൈന॑മുഭ॒യതഃ॒ പരി॑ഗൃഹ്ണാതി॒ പ്രാഞ്ച॒മുപ॑ ദധാതി സുവ॒ര്ഗസ്യ॑ ലോ॒കസ്യ॒ സമ॑ഷ്ട്യൈ പു॒രസ്താ᳚-ത്പ്ര॒ത്യഞ്ച॒മുപ॑ ദധാതി॒ തസ്മാ᳚- [തസ്മാ᳚ത്, പു॒രസ്താ᳚-] 46
-ത്പു॒രസ്താ᳚-ത്പ്ര॒ത്യഞ്ചഃ॑ പ॒ശവോ॒ മേധ॒മുപ॑ തിഷ്ഠന്തേ॒ യോ വാ അപ॑നാഭിമ॒ഗ്നി-ഞ്ചി॑നു॒തേ യജ॑മാനസ്യ॒ നാഭി॒മനു॒ പ്രവി॑ശതി॒ സ ഏ॑നമീശ്വ॒രോ ഹിഗ്മ്സി॑തോരു॒ലൂഖ॑ല॒മുപ॑ ദധാത്യേ॒ഷാ വാ അ॒ഗ്നേര്നാഭി॒-സ്സനാ॑ഭിമേ॒വാ-ഽഗ്നി-ഞ്ചി॑നു॒തേ ഹിഗ്മ്॑സായാ॒ ഔദു॑മ്ബര-മ്ഭവ॒ത്യൂര്ഗ്വാ ഉ॑ദു॒മ്ബര॒ ഊര്ജ॑മേ॒വാവ॑ രുന്ധേ മദ്ധ്യ॒ത ഉപ॑ ദധാതി മദ്ധ്യ॒ത ഏ॒വാസ്മാ॒ ഊര്ജ॑-ന്ദധാതി॒ തസ്മാ᳚-ന്മദ്ധ്യ॒ത ഊ॒ര്ജാ ഭു॑ഞ്ജത॒ ഇയ॑-ദ്ഭവതി പ്ര॒ജാപ॑തിനാ യജ്ഞമു॒ഖേന॒ സമ്മി॑ത॒മവ॑ ഹ॒ന്ത്യന്ന॑മേ॒വാക॑-ര്വൈഷ്ണ॒വ്യര്ചോപ॑ ദധാതി॒ വിഷ്ണു॒ര്വൈ യ॒ജ്ഞോ വൈ᳚ഷ്ണ॒വാ വന॒സ്പത॑യോ യ॒ജ്ഞ ഏ॒വ യ॒ജ്ഞ-മ്പ്രതി॑ഷ്ഠാപയതി ॥ 47 ॥
(ഏ॒ഷ വൈ – പ॒ശു – ര്യ – മ॑സര്പ – ദേ॒ഷ യത് – തസ്മാ॒ത് – തസ്മാ᳚ഥ് – സ॒പ്തവിഗ്മ്॑ശതിശ്ച) (അ. 8)
ഏ॒ഷാം-വാഁ ഏ॒തല്ലോ॒കാനാ॒-ഞ്ജ്യോതി॒-സ്സമ്ഭൃ॑തം॒-യഁദു॒ഖാ യദു॒ഖാ-മു॑പ॒ദധാ᳚ത്യേ॒ഭ്യ ഏ॒വ ലോ॒കേഭ്യോ॒ ജ്യോതി॒രവ॑ രുന്ധേ മദ്ധ്യ॒ത ഉപ॑ ദധാതി മദ്ധ്യ॒ത ഏ॒വാസ്മൈ॒ ജ്യോതി॑ര്ദധാതി॒ തസ്മാ᳚ന്മദ്ധ്യ॒തോ ജ്യോതി॒രുപാ᳚-ഽഽസ്മഹേ॒ സിക॑താഭിഃ പൂരയത്യേ॒തദ്വാ അ॒ഗ്നേര്വൈ᳚ശ്വാന॒രസ്യ॑ രൂ॒പഗ്മ് രൂ॒പേണൈ॒വ വൈ᳚ശ്വാന॒രമവ॑ രുന്ധേ॒ യ-ങ്കാ॒മയേ॑ത॒ ക്ഷോധു॑ക-സ്സ്യാ॒-ദിത്യൂ॒നാ-ന്തസ്യോപ॑ [-ദിത്യൂ॒നാ-ന്തസ്യോപ॑, ദ॒ദ്ധ്യാ॒-ത്ക്ഷോധു॑ക] 48
ദദ്ധ്യാ॒-ത്ക്ഷോധു॑ക ഏ॒വ ഭ॑വതി॒ യ-ങ്കാ॒മയേ॒താ-നു॑പദസ്യ॒-ദന്ന॑മദ്യാ॒ദിതി॑ പൂ॒ര്ണാ-ന്തസ്യോപ॑ ദദ്ധ്യാ॒ദനു॑പദസ്യ-ദേ॒വാന്ന॑മത്തി സ॒ഹസ്രം॒-വൈഁ പ്രതി॒ പുരു॑ഷഃ പശൂ॒നാം-യഁ ॑ച്ഛതി സ॒ഹസ്ര॑മ॒ന്യേ പ॒ശവോ॒ മദ്ധ്യേ॑ പുരുഷശീ॒ര്॒ഷമുപ॑ ദധാതി സവീര്യ॒ത്വായോ॒-ഖായാ॒മപി॑ ദധാതി പ്രതി॒ഷ്ഠാമേ॒വൈന॑-ദ്ഗമയതി॒ വ്യൃ॑ദ്ധം॒-വാഁ ഏ॒ത-ത്പ്രാ॒ണൈര॑മേ॒ദ്ധ്യം-യഁ-ത്പു॑രുഷശീ॒ര്॒ഷമ॒മൃത॒-ങ്ഖലു॒ വൈ പ്രാ॒ണാ [വൈ പ്രാ॒ണാഃ, അ॒മൃത॒ഗ്മ്॒] 49
അ॒മൃത॒ഗ്മ്॒ ഹിര॑ണ്യ-മ്പ്രാ॒ണേഷു॑ ഹിരണ്യശ॒ല്കാ-ന്പ്രത്യ॑സ്യതി പ്രതി॒ഷ്ഠാമേ॒വൈന॑-ദ്ഗമയി॒ത്വാ പ്രാ॒ണൈ-സ്സമ॑ര്ധയതി ദ॒ദ്ധ്നാ മ॑ധുമി॒ശ്രേണ॑ പൂരയതി മധ॒വ്യോ॑-ഽസാ॒നീതി॑ ശൃതാത॒ങ്ക്യേ॑ന മേദ്ധ്യ॒ത്വായ॑ ഗ്രാ॒മ്യം-വാഁ ഏ॒തദന്നം॒-യഁ-ദ്ദദ്ധ്യാ॑ര॒ണ്യ-മ്മധു॒ യദ്ദ॒ദ്ധ്നാ മ॑ധുമി॒ശ്രേണ॑ പൂ॒രയ॑ത്യു॒ഭയ॒സ്യാ-വ॑രുദ്ധ്യൈ പശുശീ॒ര്॒ഷാണ്യുപ॑ ദധാതി പ॒ശവോ॒ വൈ പ॑ശുശീ॒ര്॒ഷാണി॑ പ॒ശൂനേ॒വാവ॑ രുന്ധേ॒ യ-ങ്കാ॒മയേ॑താ-ഽപ॒ശു-സ്സ്യാ॒ദിതി॑ [-ഽപ॒ശു-സ്സ്യാ॒ദിതി॑, വി॒ഷൂ॒ചീനാ॑നി॒] 50
വിഷൂ॒ചീനാ॑നി॒ തസ്യോപ॑ ദദ്ധ്യാ॒-ദ്വിഷൂ॑ച ഏ॒വാസ്മാ᳚-ത്പ॒ശൂ-ന്ദ॑ധാത്യപ॒ശുരേ॒വ ഭ॑വതി॒ യ-ങ്കാ॒മയേ॑ത പശു॒മാന്-ഥ്സ്യാ॒ദിതി॑ സമീ॒ചീനാ॑നി॒ തസ്യോപ॑ ദദ്ധ്യാ-ഥ്സ॒മീച॑ ഏ॒വാസ്മൈ॑ പ॒ശൂ-ന്ദ॑ധാതി പശു॒മാനേ॒വ ഭ॑വതി പു॒രസ്താ᳚-ത്പ്രതീ॒ചീന॒മശ്വ॒സ്യോപ॑ ദധാതി പ॒ശ്ചാ-ത്പ്രാ॒ചീന॑മൃഷ॒ഭസ്യാ-പ॑ശവോ॒ വാ അ॒ന്യേ ഗോ॑ അ॒ശ്വേഭ്യഃ॑ പ॒ശവോ॑ ഗോ അ॒ശ്വാനേ॒വാസ്മൈ॑ സ॒മീചോ॑ ദധാത്യേ॒-താവ॑ന്തോ॒ വൈ പ॒ശവോ᳚ [പ॒ശവഃ॑, ദ്വി॒പാദ॑ശ്ച॒] 51
ദ്വി॒പാദ॑ശ്ച॒ ചതു॑ഷ്പാദശ്ച॒ താന്. വാ ഏ॒തദ॒ഗ്നൌ പ്രദ॑ധാതി॒ യ-ത്പ॑ശുശീ॒ര്॒ഷാണ്യു॑പ॒-ദധാ᳚ത്യ॒-മുമാ॑ര॒ണ്യമനു॑ തേ ദിശാ॒മീത്യാ॑ഹ ഗ്രാ॒മ്യേഭ്യ॑ ഏ॒വ പ॒ശുഭ്യ॑ ആര॒ണ്യാ-ന്പ॒ശൂഞ്ഛുച॒മനൂഥ്സൃ॑ജതി॒ തസ്മാ᳚-ഥ്സ॒മാവ॑-ത്പശൂ॒നാ-മ്പ്ര॒ജായ॑മാനാനാ-മാര॒ണ്യാഃ പ॒ശവഃ॒ കനീ॑യാഗ്മ്സ-ശ്ശു॒ചാ ഹ്യൃ॑താ-സ്സ॑ര്പശീ॒ര്॒ഷമുപ॑ ദധാതി॒ യൈവ സ॒ര്പേ ത്വിഷി॒സ്താമേ॒വാ-ഽവ॑ രുന്ധേ॒ [-ഽവ॑ രുന്ധേ, യ-ഥ്സ॑മീ॒ചീന॑-] 52
യ-ഥ്സ॑മീ॒ചീന॑–മ്പശുശീ॒ര്॒ഷൈരു॑പ ദ॒ദ്ധ്യാ-ദ്ഗ്രാ॒മ്യാ-ന്പ॒ശൂ-ന്ദഗ്മ്ശു॑കാ-സ്സ്യു॒ര്യ-ദ്വി॑ഷൂ॒ചീന॑-മാര॒ണ്യാന്. യജു॑രേ॒വ വ॑ദേ॒ദവ॒ താ-ന്ത്വിഷിഗ്മ്॑ രുന്ധേ॒ യാ സ॒ര്പേ ന ഗ്രാ॒മ്യാ-ന്പ॒ശൂന്. ഹി॒നസ്തി॒ നാ-ഽഽര॒ണ്യാനഥോ॒ ഖലൂ॑പ॒ധേയ॑മേ॒വ യദു॑പ॒ദധാ॑തി॒ തേന॒ താ-ന്ത്വിഷി॒മവ॑ രുന്ധേ॒ യാ സ॒ര്പേ യ-ദ്യജു॒ര്വദ॑തി॒ തേന॑ ശാ॒ന്തമ് ॥ 53 ॥
(ഊ॒നാന്തസ്യോപ॑ – പ്രാ॒ണാഃ – സ്യാ॒ദിതി॒ – വൈ പ॒ശവോ॑ – രുന്ധേ॒ – ചതു॑ശ്ചത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 9)
പ॒ശുര്വാ ഏ॒ഷ യദ॒ഗ്നിര്യോനിഃ॒ ഖലു॒ വാ ഏ॒ഷാ പ॒ശോര്വി ക്രി॑യതേ॒ യ-ത്പ്രാ॒ചീന॑മൈഷ്ട॒കാ-ദ്യജുഃ॑ ക്രി॒യതേ॒ രേതോ॑-ഽപ॒സ്യാ॑ അപ॒സ്യാ॑ ഉപ॑ ദധാതി॒ യോനാ॑വേ॒വ രേതോ॑ ദധാതി॒ പഞ്ചോപ॑ ദധാതി॒ പാങ്ക്താഃ᳚ പ॒ശവഃ॑ പ॒ശൂനേ॒വാസ്മൈ॒ പ്രജ॑നയതി॒ പഞ്ച॑ ദക്ഷിണ॒തോ വജ്രോ॒ വാ അ॑പ॒സ്യാ॑ വജ്രേ॑ണൈ॒വ യ॒ജ്ഞസ്യ॑ ദക്ഷിണ॒തോ രക്ഷാ॒ഗ്॒സ്യപ॑ ഹന്തി॒ പഞ്ച॑ പ॒ശ്ചാ- [പഞ്ച॑ പ॒ശ്ചാത്, പ്രാചീ॒രുപ॑ ദധാതി] 54
-ത്പ്രാചീ॒രുപ॑ ദധാതി പ॒ശ്ചാദ്വൈ പ്രാ॒ചീന॒ഗ്മ്॒ രേതോ॑ ധീയതേ പ॒ശ്ചാദേ॒വാസ്മൈ᳚ പ്രാ॒ചീന॒ഗ്മ്॒ രേതോ॑ ദധാതി॒ പഞ്ച॑ പു॒രസ്താ᳚-ത്പ്ര॒തീചീ॒രുപ॑ ദധാതി॒ പഞ്ച॑ പ॒ശ്ചാ-ത്പ്രാചീ॒സ്തസ്മാ᳚-ത്പ്രാ॒ചീന॒ഗ്മ്॒ രേതോ॑ ധീയതേ പ്ര॒തീചീഃ᳚ പ്ര॒ജാ ജാ॑യന്തേ॒ പഞ്ചോ᳚ത്തര॒ത ശ്ഛ॑ന്ദ॒സ്യാഃ᳚ പ॒ശവോ॒ വൈ ഛ॑ന്ദ॒സ്യാഃ᳚ പ॒ശൂനേ॒വ പ്രജാ॑താ॒ന്-ഥ്സ്വമാ॒യത॑നമ॒ഭി പര്യൂ॑ഹത ഇ॒യം-വാഁ അ॒ഗ്നേ-ര॑തിദാ॒ഹാ-ദ॑ബിഭേ॒-ഥ്സൈതാ [-ദ॑ബിഭേ॒-ഥ്സൈതാഃ, അ॒പ॒സ്യാ॑ അപശ്യ॒-ത്താ] 55
അ॑പ॒സ്യാ॑ അപശ്യ॒-ത്താ ഉപാ॑ധത്ത॒ തതോ॒ വാ ഇ॒മാ-ന്നാത്യ॑ദഹ॒-ദ്യദ॑പ॒സ്യാ॑ ഉപ॒ദധാ᳚ത്യ॒സ്യാ അന॑തിദാഹായോ॒വാച॑ ഹേ॒യമദ॒ദി-ഥ്സ ബ്രഹ്മ॒ണാ-ഽന്നം॒-യഁസ്യൈ॒താ ഉ॑പധീ॒യാന്തൈ॒ യ ഉ॑ ചൈനാ ഏ॒വംവേഁ ദ॒ദിതി॑ പ്രാണ॒ഭൃത॒ ഉപ॑ ദധാതി॒ രേത॑സ്യേ॒വ പ്രാ॒ണാ-ന്ദ॑ധാതി॒ തസ്മാ॒-ദ്വദ॑-ന്പ്രാ॒ണ-ന്പശ്യ॑ഞ്ഛൃ॒ണ്വ-ന്പ॒ശുര്ജാ॑യതേ॒ ഽയ-മ്പു॒രോ [-ഽയ-മ്പു॒രഃ, ഭുവ॒ ഇതി॑] 56
ഭുവ॒ ഇതി॑ പു॒രസ്താ॒ദുപ॑ ദധാതി പ്രാ॒ണമേ॒വൈതാഭി॑-ര്ദാധാരാ॒-ഽയ-ന്ദ॑ക്ഷി॒ണാ വി॒ശ്വക॒ര്മേതി॑ ദക്ഷിണ॒തോ മന॑ ഏ॒വൈതാഭി॑ര്ദാധാരാ॒യ-മ്പ॒ശ്ചാ-ദ്വി॒ശ്വവ്യ॑ചാ॒ ഇതി॑ പ॒ശ്ചാ-ച്ചക്ഷു॑രേ॒വൈതാഭി॑-ര്ദാധാരേ॒ദ-മു॑ത്ത॒രാ-ഥ്സുവ॒രിത്യു॑ത്തര॒ത-ശ്ശ്രോത്ര॑മേ॒വൈതാഭി॑-ര്ദാധാരേ॒യമു॒പരി॑ മ॒തിരിത്യു॒പരി॑ഷ്ടാ॒-ദ്വാച॑മേ॒വൈതാഭി॑-ര്ദാധാര॒ ദശ॑ദ॒ശോപ॑ ദധാതി സവീര്യ॒ത്വായാ᳚ക്ഷ്ണ॒യോ [സവീര്യ॒ത്വായാ᳚ക്ഷ്ണ॒യാ, ഉപ॑ ദധാതി॒] 57
-പ॑ ദധാതി॒ തസ്മാ॑ദക്ഷ്ണ॒യാ പ॒ശവോ-ഽങ്ഗാ॑നി॒ പ്രഹ॑രന്തി॒ പ്രതി॑ഷ്ഠിത്യൈ॒ യാഃ പ്രാചീ॒സ്താഭി॒-ര്വസി॑ഷ്ഠ ആര്ധ്നോ॒ദ്യാ ദ॑ക്ഷി॒ണാ താഭി॑ര്ഭ॒രദ്വാ॑ജോ॒ യാഃ പ്ര॒തീചീ॒സ്താഭി॑ ര്വി॒ശ്വാമി॑ത്രോ॒ യാ ഉദീ॑ചീ॒സ്താഭി॑-ര്ജ॒മദ॑ഗ്നി॒ര്യാ ഊ॒ര്ധ്വാസ്താഭി॑-ര്വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒ യ ഏ॒വമേ॒താസാ॒മൃദ്ധിം॒-വേഁദ॒ര്ധ്നോത്യേ॒വ യ ആ॑സാമേ॒വ-മ്ബ॒ന്ധുതാം॒-വേഁദ॒ ബന്ധു॑മാ-ന്ഭവതി॒ യ ആ॑സാമേ॒വ-ങ്കൢപ്തിം॒-വേഁദ॒ കല്പ॑തേ- [കല്പ॑തേ, അ॒സ്മൈ॒ യ ആ॑സാമേ॒വ-] 58
-ഽസ്മൈ॒ യ ആ॑സാമേ॒വ-മാ॒യത॑നം॒-വേഁദാ॒-ഽഽയത॑നവാ-ന്ഭവതി॒ യ ആ॑സാമേ॒വ-മ്പ്ര॑തി॒ഷ്ഠാം-വേഁദ॒ പ്രത്യേ॒വ തി॑ഷ്ഠതി പ്രാണ॒ഭൃത॑ ഉപ॒ധായ॑ സം॒യഁത॒ ഉപ॑ ദധാതി പ്രാ॒ണാനേ॒വാ ഽസ്മി॑-ന്ധി॒ത്വാ സം॒യഁദ്ഭി॒-സ്സംയഁ ॑ച്ഛതി॒ ത-ഥ്സം॒യഁതാഗ്മ്॑ സംയഁ॒ത്ത്വമഥോ᳚ പ്രാ॒ണ ഏ॒വാപാ॒ന-ന്ദ॑ധാതി॒ തസ്മാ᳚-ത്പ്രാണാപാ॒നൌ സ-ഞ്ച॑രതോ॒ വിഷൂ॑ചീ॒രുപ॑ ദധാതി॒ തസ്മാ॒-ദ്വിഷ്വ॑ഞ്ചൌ പ്രാണാപാ॒നൌ യദ്വാ അ॒ഗ്നേരസം॑യഁത॒- [അ॒ഗ്നേരസം॑യഁതമ്, അസു॑വര്ഗ്യമസ്യ॒] 59
-മസു॑വര്ഗ്യമസ്യ॒ ത-ഥ്സു॑വ॒ര്ഗ്യോ᳚-ഽഗ്നിര്യ-ഥ്സം॒യഁത॑ ഉപ॒ ദധാ॑തി॒ സമേ॒വൈനം॑-യഁച്ഛതി ഉവ॒ര്ഗ്യ॑മേ॒വാക॒ -സ്ത്ര്യവി॒ര്വയഃ॑ കൃ॒തമയാ॑നാ॒മിത്യാ॑ഹ॒ വയോ॑ഭിരേ॒വായാ॒നവ॑ രു॒ന്ധേ ഽയൈ॒ര്വയാഗ്മ്॑സി സ॒ര്വതോ॑ വായു॒മതീ᳚ര്ഭവന്തി॒ തസ്മാ॑ദ॒യഗ്മ് സ॒ര്വതഃ॑ പവതേ ॥ 60 ॥
(പ॒ശ്ചാ – ദേ॒താഃ – പു॒രോ᳚ – ഽക്ഷ്ണ॒യാ – കല്പ॒തേ – ഽസം॑-യഁതം॒ – പഞ്ച॑ത്രിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 10)
ഗാ॒യ॒ത്രീ ത്രി॒ഷ്ടു-ബ്ജഗ॑ത്യനു॒ഷ്ടു-ക്പ॒ങ്ക്ത്യാ॑ സ॒ഹ । ബൃ॒ഹ॒ത്യു॑ഷ്ണിഹാ॑ ക॒കു-ഥ്സൂ॒ചീഭി॑-ശ്ശിമ്യന്തു ത്വാ ॥ ദ്വി॒പദാ॒ യാ ചതു॑ഷ്പദാ ത്രി॒പദാ॒ യാച॒ ഷട്പ॑ദാ । സഛ॑ന്ദാ॒ യാ ച॒ വിച്ഛ॑ന്ദാ-സ്സൂ॒ചീഭി॑-ശ്ശിമ്യന്തു ത്വാ ॥ മ॒ഹാനാ᳚മ്നീ രേ॒വത॑യോ॒ വിശ്വാ॒ ആശാഃ᳚ പ്ര॒സൂവ॑രീഃ । മേഘ്യാ॑ വി॒ദ്യുതോ॒ വാച॑-സ്സൂ॒ചീഭി॑-ശ്ശിമ്യന്തു ത്വാ ॥ ര॒ജ॒താ ഹരി॑ണീ॒-സ്സീസാ॒ യുജോ॑ യുജ്യന്തേ॒ കര്മ॑ഭിഃ । അശ്വ॑സ്യ വാ॒ജിന॑സ്ത്വ॒ചി സൂ॒ചീഭി॑-ശ്ശിമ്യന്തു ത്വാ ॥ നാരീ᳚- [നാരീഃ᳚, തേ॒ പത്ന॑യോ॒ ലോമ॒] 61
-സ്തേ॒ പത്ന॑യോ॒ ലോമ॒ വിചി॑ന്വന്തു മനീ॒ഷയാ᳚ । ദേ॒വാനാ॒-മ്പത്നീ॒ര്ദിശ॑-സ്സൂ॒ചീഭി॑-ശ്ശിമ്യന്തു ത്വാ ॥ കു॒വിദ॒ങ്ഗ യവ॑മന്തോ॒ യവ॑-ഞ്ചി॒ദ്യഥാ॒ ദാന്ത്യ॑നുപൂ॒ര്വം-വിഁ॒യൂയ॑ । ഇ॒ഹേഹൈ॑ഷാ-ങ്കൃണുത॒ ഭോജ॑നാനി॒ യേ ബ॒ര്॒ഹിഷോ॒ നമോ॑വൃക്തി॒-ന്നജ॒ഗ്മുഃ ॥ 62 ॥
(നാരീ᳚ – സ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശച്ച॑) (അ. 11)
കസ്ത്വാ᳚ ച്ഛ്യതി॒ കസ്ത്വാ॒ വി ശാ᳚സ്തി॒ കസ്തേ॒ ഗാത്രാ॑ണി ശിമ്യതി । ക ഉ॑ തേ ശമി॒താ ക॒വിഃ ॥ ഋ॒തവ॑സ്ത ഋതു॒ധാ പരു॑-ശ്ശമി॒താരോ॒ വിശാ॑സതു । സം॒വഁ॒ഥ്സ॒രസ്യ॒ ധായ॑സാ॒ ശിമീ॑ഭി-ശ്ശിമ്യന്തു ത്വാ ॥ ദൈവ്യാ॑ അദ്ധ്വ॒ര്യവ॑സ്ത്വാ॒ ച്ഛ്യന്തു॒ വി ച॑ ശാസതു । ഗാത്രാ॑ണി പര്വ॒ശസ്തേ॒ ശിമാഃ᳚ കൃണ്വന്തു॒ ശിമ്യ॑ന്തഃ ॥ അ॒ര്ധ॒മാ॒സാഃ പരൂഗ്മ്॑ഷി തേ॒ മാസാ᳚-ശ്ഛ്യന്തു॒ ശിമ്യ॑ന്തഃ । അ॒ഹോ॒രാ॒ത്രാണി॑ മ॒രുതോ॒ വിലി॑ഷ്ടഗ്മ് [മ॒രുതോ॒ വിലി॑ഷ്ടമ്, സൂ॒ദ॒യ॒ന്തു॒ തേ॒ ।] 63
സൂദയന്തു തേ ॥ പൃ॒ഥി॒വീ തേ॒ ഽന്തരി॑ക്ഷേണ വാ॒യുശ്ഛി॒ദ്ര-മ്ഭി॑ഷജ്യതു । ദ്യൌസ്തേ॒ നക്ഷ॑ത്രൈ-സ്സ॒ഹ രൂ॒പ-ങ്കൃ॑ണോതു സാധു॒യാ ॥ ശ-ന്തേ॒ പരേ᳚ഭ്യോ॒ ഗാത്രേ᳚ഭ്യ॒-ശ്ശമ॒സ്ത്വവ॑രേഭ്യഃ । ശമ॒സ്ഥഭ്യോ॑ മ॒ജ്ജഭ്യ॒-ശ്ശമു॑ തേ ത॒നുവേ॑ ഭുവത് ॥ 64 ॥
(വിലി॑ഷ്ടം – ത്രി॒ഗ്മ്॒ശച്ച॑) (അ. 12)
(വിഷ്ണു॑മുഖാ॒ – അന്ന॑പതേ॒ – യാവ॑തീ॒ – വി വൈ – പു॑രുഷമാ॒ത്രേണാ – ഽഗ്നേ॒ തവ॒ ശ്രവോ॒ വയോ॒ – ബ്രഹ്മ॑ ജജ്ഞാ॒നഗ്ഗ് – സ്വ॑യമാതൃ॒ണ്ണാ – മേ॒ഷാം-വൈഁ – പ॒ശു – ര്ഗാ॑യ॒ത്രീ – കസ്ത്വാ॒ – ദ്വാദ॑ശ )
(വിഷ്ണു॑മുഖാ॒ – അപ॑ചിതിമാ॒ന്॒ – വി വാ ഏ॒താ – വഗ്നേ॒ തവ॑ – സ്വയമാതൃ॒ണ്ണാം – വിഁ ॑ഷൂ॒ചീനാ॑നി – ഗായ॒ത്രീ – ചതു॑ഷ്ഷഷ്ടിഃ)
(വിഷ്ണു॑മുഖാ, സ്ത॒നുവേ॑ ഭുവത്)
॥ ഹരിഃ॑ ഓമ് ॥
॥ കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-മ്പഞ്ചമകാണ്ഡേ ദ്വിതീയഃ പ്രശ്ന-സ്സമാപ്തഃ ॥