കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-ഞ്ചതുര്ഥകാണ്ഡേ തൃതീയഃ പ്രശ്നഃ – ചിതിവര്ണനം
ഓ-ന്നമഃ പരമാത്മനേ, ശ്രീ മഹാഗണപതയേ നമഃ,
ശ്രീ ഗുരുഭ്യോ നമഃ । ഹ॒രിഃ॒ ഓമ് ॥
അ॒പാ-ന്ത്വേമ᳚ന്-ഥ്സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വോദ്മ᳚ന്-ഥ്സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ॒ ഭസ്മ᳚ന്-ഥ്സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ॒ ജ്യോതി॑ഷി സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ-ഽയ॑നേ സാദയാമ്യര്ണ॒വേ സദ॑നേ സീദ സമു॒ദ്രേ സദ॑നേ സീദ സലി॒ലേ സദ॑നേ സീദാ॒പാ-ങ്ക്ഷയേ॑ സീദാ॒പാഗ്മ് സധി॑ഷി സീദാ॒പാ-ന്ത്വാ॒ സദ॑നേ സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ॑ സ॒ധസ്ഥേ॑ സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ॒ പുരീ॑ഷേ സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ॒ യോനൌ॑ സാദയാമ്യ॒പാ-ന്ത്വാ॒ പാഥ॑സി സാദയാമി ഗായ॒ത്രീ ഛന്ദ॑-സ്ത്രി॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദോ॒ ജഗ॑തീ॒ ഛന്ദോ॑-ഽനു॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദഃ॑ പ॒ങ്ക്തിശ്ഛന്ദഃ॑ ॥ 1 ॥
(യോനൌ॒ – പഞ്ച॑ദശ ച) (അ. 1)
അ॒യ-മ്പു॒രോ ഭുവ॒സ്തസ്യ॑ പ്രാ॒ണോ ഭൌ॑വായ॒നോ വ॑സ॒ന്തഃ പ്രാ॑ണായ॒നോ ഗാ॑യ॒ത്രീ വാ॑സ॒ന്തീ ഗാ॑യത്രി॒യൈ ഗാ॑യ॒ത്ര-ങ്ഗാ॑യ॒ത്രാദു॑പാ॒ഗ്മ്॒ ശുരു॑പാ॒ഗ്മ്॒ ശോസ്ത്രി॒വൃ-ത്ത്രി॒വൃതോ॑ രഥന്ത॒രഗ്മ് ര॑ഥന്ത॒രാ-ദ്വസി॑ഷ്ഠ॒ ഋഷിഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തി ഗൃഹീതയാ॒ ത്വയാ᳚ പ്രാ॒ണ-ങ്ഗൃ॑ഹ്ണാമി പ്ര॒ജാഭ്യോ॒-ഽയ-ന്ദ॑ക്ഷി॒ണാ വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒ തസ്യ॒ മനോ॑ വൈശ്വകര്മ॒ണ-ങ്ഗ്രീ॒ഷ്മോ മാ॑ന॒സസ്ത്രി॒ഷ്ടുഗ്ഗ്രൈ॒ഷ്മീ ത്രി॒ഷ്ടുഭ॑ ഐ॒ഡമൈ॒ഡാ-ദ॑ന്തര്യാ॒മോ᳚ ഽന്തര്യാ॒മാ-ത്പ॑ഞ്ചദ॒ശഃ പ॑ഞ്ചദ॒ശാ-ദ്ബൃ॒ഹ-ദ്ബൃ॑ഹ॒തോ ഭ॒രദ്വാ॑ജ॒ ഋഷിഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തി ഗൃഹീതയാ॒ ത്വയാ॒ മനോ॑ [ത്വയാ॒ മനഃ॑, ഗൃ॒ഹ്ണാ॒മി॒ പ്ര॒ജാഭ്യോ॒-ഽയ-] 2
ഗൃഹ്ണാമി പ്ര॒ജാഭ്യോ॒-ഽയ-മ്പ॒ശ്ചാ-ദ്വി॒ശ്വവ്യ॑ചാ॒സ്തസ്യ॒ ചക്ഷു॑ര്വൈശ്വവ്യച॒സം-വഁ॒ര്॒ഷാണി॑ ചാക്ഷു॒ഷാണി॒ ജഗ॑തീ വാ॒ര്॒ഷീ ജഗ॑ത്യാ॒ ഋക്ഷ॑മ॒മൃക്ഷ॑മാച്ഛു॒ക്ര-ശ്ശു॒ക്രാ-ഥ്സ॑പ്തദ॒ശ-സ്സ॑പ്തദ॒ശാ-ദ്വൈ॑രൂ॒പം-വൈഁ ॑രൂ॒പാ-ദ്വി॒ശ്വാമി॑ത്ര॒ ഋഷിഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തി ഗൃഹീതയാ॒ ത്വയാ॒ ചക്ഷു॑ര്ഗൃഹ്ണാമി പ്ര॒ജാഭ്യ॑ ഇ॒ദമു॑ത്ത॒രാ-ഥ്സുവ॒സ്തസ്യ॒ ശ്രോത്രഗ്മ്॑ സൌ॒വഗ്മ് ശ॒രച്ഛ്രൌ॒ത്ര്യ॑നു॒ഷ്ടുപ്-ഛാ॑ര॒ദ്യ॑നു॒ഷ്ടുഭ॑-സ്സ്വാ॒രഗ്ഗ് സ്വാ॒രാന്മ॒ന്ഥീ മ॒ന്ഥിന॑ ഏകവി॒ഗ്മ്॒ശ ഏ॑കവി॒ഗ്മ്॒ശാ-ദ്വൈ॑രാ॒ജം-വൈഁ ॑രാ॒ജാജ്ജ॒മദ॑ഗ്നി॒ര്॒ ഋഷിഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തി ഗൃഹീതയാ॒ [ഗൃഹീതയാ, ത്വയാ॒] 3
ത്വയാ॒ ശ്രോത്ര॑-ങ്ഗൃഹ്ണാമി പ്ര॒ജാഭ്യ॑ ഇ॒യമു॒പരി॑ മ॒തിസ്തസ്യൈ॒ വാമ്മാ॒തീ ഹേ॑മ॒ന്തോ വാ᳚ച്യായ॒നഃ പ॒ങ്ക്തിര്ഹൈ॑മ॒ന്തീ പ॒ക്ത്യൈ-ന്നി॒ധന॑വന്നി॒ധന॑വത ആഗ്രയ॒ണ ആ᳚ഗ്രയ॒ണാ-ത്ത്രി॑ണവത്രയസ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശൌ ത്രി॑ണവത്രയസ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശാഭ്യാഗ്മ്॑ ശാക്വരരൈവ॒തേ ശാ᳚ക്വരരൈവ॒താഭ്യാം᳚-വിഁ॒ശ്വക॒ര്മര്ഷിഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തി ഗൃഹീതയാ॒ ത്വയാ॒ വാച॑-ങ്ഗൃഹ്ണാമി പ്ര॒ജാഭ്യഃ॑ ॥ 4 ॥
(ത്വയാ॒ മനോ॑-ജ॒മദ॑ഗ്നി॒ര്॒ഋഷിഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തിഗൃഹീതയാ-ത്രി॒ഗ്മ്॒ശച്ച॑) (അ. 2)
പ്രാചീ॑ ദി॒ശാം-വഁ ॑സ॒ന്ത ഋ॑തൂ॒നാമ॒ഗ്നിര്ദേ॒വതാ॒ ബ്രഹ്മ॒ ദ്രവി॑ണ-ന്ത്രി॒വൃ-ഥ്സ്തോമ॒-സ്സ ഉ॑ പഞ്ചദ॒ശവ॑ര്തനി॒-സ്ത്ര്യവി॒ര്വയഃ॑ കൃ॒തമയാ॑നാ-മ്പുരോവാ॒തോ വാത॒-സ്സാന॑ഗ॒ ഋഷി॑ര്ദക്ഷി॒ണാ ദി॒ശാ-ങ്ഗ്രീ॒ഷ്മ ഋ॑തൂ॒നാമിന്ദ്രോ॑ ദേ॒വതാ᳚ ക്ഷ॒ത്ര-ന്ദ്രവി॑ണ-മ്പഞ്ചദ॒ശ-സ്സ്തോമ॒-സ്സ ഉ॑ സപ്തദ॒ശ വ॑ര്തനി-ര്ദി॑ത്യ॒വാഡ്-വയ॒സ്ത്രേതാ-ഽയാ॑നാ-ന്ദക്ഷിണാദ്വാ॒തോ വാത॑-സ്സനാ॒തന॒ ഋഷിഃ॑ പ്ര॒തീചീ॑ ദി॒ശാം-വഁ॒ര്॒ഷാ ഋ॑തൂ॒നാം-വിഁശ്വേ॑ ദേ॒വാ ദേ॒വതാ॒ വി- [ദേ॒വതാ॒ വിട്, ദ്രവി॑ണഗ്മ്] 5
-ഡ്ദ്രവി॑ണഗ്മ് സപ്തദ॒ശ സ്തോമ॒-സ്സ ഉ॑ വേകവി॒ഗ്മ്॒ ശവ॑ര്തനി-സ്ത്രിവ॒ഥ്സോ വയോ᳚ ദ്വാപ॒രോ-ഽയാ॑നാ-മ്പശ്ചാദ്വാ॒തോ വാതോ॑-ഽഹ॒ഭൂന॒ ഋഷി॒രുദീ॑ചീ ദി॒ശാഗ്മ് ശ॒രദ്-ഋ॑തൂ॒നാ-മ്മി॒ത്രാവരു॑ണൌ ദേ॒വതാ॑ പു॒ഷ്ട-ന്ദ്രവി॑ണമേകവി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമ॒-സ്സ ഉ॑ ത്രിണ॒വവ॑ര്തനി-സ്തുര്യ॒വാ-ഡ്വയ॑ ആസ്ക॒ന്ദോ ഽയാ॑നാമുത്തരാ-ദ്വാ॒തോ വാതഃ॑ പ്ര॒ത്ന ഋഷി॑രൂ॒ര്ധ്വാ ദി॒ശാഗ്മ് ഹേ॑മന്തശിശി॒രാവൃ॑തൂ॒നാ-മ്ബൃഹ॒സ്പതി॑ര്ദേ॒വതാ॒ വര്ചോ॒ ദ്രവി॑ണ-ന്ത്രിണ॒വ സ്തോമ॒-സ്സ ഉ॑ ത്രയസ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശവ॑ര്തനിഃ പഷ്ഠ॒വാദ്വയോ॑ ഽഭി॒ഭൂരയാ॑നാം-വിഁഷ്വഗ്വാ॒തോ വാത॑-സ്സുപ॒ര്ണ ഋഷിഃ॑ പി॒തരഃ॑ പിതാമ॒ഹാഃ പരേ-ഽവ॑രേ॒ തേ നഃ॑ പാന്തു॒ തേ നോ॑-ഽവന്ത്വ॒സ്മി-ന്ബ്രഹ്മ॑ന്ന॒സ്മിന് ക്ഷ॒ത്രേ᳚-ഽസ്യാ-മാ॒ശിഷ്യ॒സ്യാ-മ്പു॑രോ॒ധായാ॑മ॒സ്മിന് കര്മ॑ന്ന॒സ്യാ-ന്ദേ॒വഹൂ᳚ത്യാമ് ॥ 6 ॥
(വിട് – പ॑ഷ്ഠ॒വാ-ദ്വയോ॒ – ഽഷ്ടാവിഗ്മ്॑ശതിശ്ച) (അ. 3)
ധ്രു॒വക്ഷി॑തി -ര്ധ്രു॒വയോ॑നി-ര്ധ്രു॒വാ-ഽസി॑ ധ്രു॒വാം-യോഁനി॒മാ സീ॑ദ സാ॒ദ്ധ്യാ । ഉഖ്യ॑സ്യ കേ॒തു-മ്പ്ര॑ഥ॒മ-മ്പു॒രസ്താ॑ദ॒ശ്വിനാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യൂ സാ॑ദയതാമി॒ഹ ത്വാ᳚ ॥ സ്വേ ദക്ഷേ॒ ദക്ഷ॑പിതേ॒ഹ സീ॑ദ ദേവ॒ത്രാ പൃ॑ഥി॒വീ ബൃ॑ഹ॒തീ രരാ॑ണാ । സ്വാ॒സ॒സ്ഥാ ത॒നുവാ॒ സം-വിഁ ॑ശസ്വ പി॒തേവൈ॑ധി സൂ॒നവ॒ ആ സു॒ശേവാ॒-ഽശ്വിനാ᳚ദ്ധ്വ॒ര്യൂ സാ॑ദയതാമി॒ഹ ത്വാ᳚ ॥ കു॒ലാ॒യിനീ॒ വസു॑മതീ വയോ॒ധാ ര॒യി-ന്നോ॑ വര്ധ ബഹു॒ലഗ്മ് സു॒വീര᳚മ് । 7
അപാമ॑തി-ന്ദുര്മ॒തി-മ്ബാധ॑മാനാ രാ॒യസ്പോഷേ॑ യ॒ജ്ഞപ॑തിമാ॒ഭജ॑ന്തീ॒ സുവ॑ര്ധേഹി॒ യജ॑മാനായ॒ പോഷ॑മ॒ശ്വിനാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യൂ സാ॑ദയതാമി॒ഹ ത്വാ᳚ ॥ അ॒ഗ്നേഃ പുരീ॑ഷമസി ദേവ॒യാനീ॒ താ-ന്ത്വാ॒ വിശ്വേ॑ അ॒ഭി ഗൃ॑ണന്തു ദേ॒വാഃ । സ്തോമ॑പൃഷ്ഠാ ഘൃ॒തവ॑തീ॒ഹ സീ॑ദ പ്ര॒ജാവ॑ദ॒സ്മേ ദ്രവി॒ണാ ഽഽയ॑ജസ്വാ॒ശ്വിനാ᳚ ഽദ്ധ്വ॒ര്യൂ സാ॑ദയതാമി॒ഹ ത്വാ᳚ ॥ ദി॒വോ മൂ॒ര്ധാ-ഽസി॑ പൃഥി॒വ്യാ നാഭി॑ര്വി॒ഷ്ടമ്ഭ॑നീ ദി॒ശാമധി॑പത്നീ॒ ഭുവ॑നാനാമ് । 8
ഊ॒ര്മിര്ദ്ര॒ഫ്സോ അ॒പാമ॑സി വി॒ശ്വക॑ര്മാ ത॒ ഋഷി॑ര॒ശ്വിനാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യൂ സാ॑ദയതാമി॒ഹ ത്വാ᳚ ॥ സ॒ജൂര്-ഋ॒തുഭി॑-സ്സ॒ജൂര്വി॒ധാഭി॑-സ്സ॒ജൂര്വസു॑ഭി-സ്സ॒ജൂ രു॒ദ്രൈ-സ്സ॒ജൂരാ॑ദി॒ത്യൈ-സ്സ॒ജൂര്വിശ്വൈ᳚ര്ദേ॒വൈ-സ്സ॒ജൂര്ദേ॒വൈ-സ്സ॒ജൂര്ദേ॒വൈര്വ॑യോ-നാ॒ധൈര॒ഗ്നയേ᳚ ത്വാ വൈശ്വാന॒രായാ॒ശ്വിനാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യൂ സാ॑ദയതാമി॒ഹ ത്വാ᳚ ॥ പ്രാ॒ണ-മ്മേ॑ പാഹ്യപാ॒ന-മ്മേ॑ പാഹി വ്യാ॒ന-മ്മേ॑ പാഹി॒ ചക്ഷു॑ര്മ ഉ॒ര്വ്യാ വി ഭാ॑ഹി॒ ശ്രോത്ര॑-മ്മേ ശ്ലോകയാ॒പ-സ്പി॒ന്വൌഷ॑ധീര്ജിന്വ ദ്വി॒പാ-ത്പാ॑ഹി॒ ചതു॑ഷ്പാദവ ദി॒വോ വൃഷ്ടി॒മേര॑യ ॥ 9 ॥
(സു॒വീരം॒ – ഭുവ॑നാനാ – മു॒ര്വ്യാ – സ॒പ്തദ॑ശ ച) (അ. 4)
ത്ര്യവി॒ര്വയ॑സ്ത്രി॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദോ॑ ദിത്യ॒വാ-ഡ്വയോ॑ വി॒രാട് ഛന്ദഃ॒ പഞ്ചാ॑വി॒ര്വയോ॑ ഗായ॒ത്രീ ഛന്ദ॑സ്ത്രിവ॒ഥ്സോ വയ॑ ഉ॒ഷ്ണിഹാ॒ ഛന്ദ॑ സ്തുര്യ॒വാ-ഡ്വയോ॑-ഽനു॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദഃ॑ പഷ്ഠ॒വാ-ദ്വയോ॑ ബൃഹ॒തീ ഛന്ദ॑ ഉ॒ക്ഷാ വയ॑-സ്സ॒തോബൃ॑ഹതീ॒ ഛന്ദ॑ ഋഷ॒ഭോ വയഃ॑ ക॒കുച്ഛന്ദോ॑ ധേ॒നുര്വയോ॒ ജഗ॑തീ॒ ഛന്ദോ॑-ഽന॒ഡ്വാന്. വയഃ॑ പ॒ങ്ക്തി ശ്ഛന്ദോ॑ ബ॒സ്തോ വയോ॑ വിവ॒ല-ഞ്ഛന്ദോ॑ വൃ॒ഷ്ണിര്വയോ॑ വിശാ॒ല-ഞ്ഛന്ദഃ॒ പുരു॑ഷോ॒ വയ॑ സ്ത॒ന്ദ്ര-ഞ്ഛന്ദോ᳚ വ്യാ॒ഘ്രോ വയോ-ഽനാ॑ധൃഷ്ട॒-ഞ്ഛന്ദ॑-സ്സി॒ഗ്മ്॒ഹോ വയ॑ ശ്ഛ॒ദി ശ്ഛന്ദോ॑ വിഷ്ട॒ഭോം-വഁയോ-ഽധി॑പതി॒ ശ്ഛന്ദഃ॑, ക്ഷ॒ത്രം-വഁയോ॒ മയ॑ന്ദ॒-ഞ്ഛന്ദോ॑ വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒ വയഃ॑ പരമേ॒ഷ്ഠീ ഛന്ദോ॑ മൂ॒ര്ധാ വയഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തി॒ ശ്ഛന്ദഃ॑ ॥ 10 ॥
(പുരു॑ഷോ॒ വയഃ॒ – ഷ-ഡ്വിഗ്മ്॑ശതിശ്ച) (അ. 5)
ഇന്ദ്രാ᳚ഗ്നീ॒ അവ്യ॑ഥമാനാ॒മിഷ്ട॑കാ-ന്ദൃഗ്മ്ഹതം-യുഁ॒വമ് । പൃ॒ഷ്ഠേന॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ അ॒ന്തരി॑ക്ഷ-ഞ്ച॒ വി ബാ॑ധതാമ് ॥ വി॒ശ്വക॑ര്മാ ത്വാ സാദയത്വ॒ന്തരി॑ക്ഷസ്യ പൃ॒ഷ്ഠേ വ്യച॑സ്വതീ॒-മ്പ്രഥ॑സ്വതീ॒-മ്ഭാസ്വ॑തീഗ്മ് സൂരി॒മതീ॒മാ യാ ദ്യാ-മ്ഭാസ്യാ പൃ॑ഥി॒വീമോര്വ॑ന്തരി॑ക്ഷ-മ॒ന്തരി॑ക്ഷം-യഁച്ഛാ॒ന്തരി॑ക്ഷ-ന്ദൃഗ്മ്ഹാ॒ന്തരി॑ക്ഷ॒-മ്മാ ഹിഗ്മ്॑സീ॒ ര്വിശ്വ॑സ്മൈ പ്രാ॒ണായാ॑പാ॒നായ॑ വ്യാ॒നായോ॑ദാ॒നായ॑ പ്രതി॒ഷ്ഠായൈ॑ ച॒രിത്രാ॑യ വാ॒യുസ്ത്വാ॒-ഽഭി പാ॑തു മ॒ഹ്യാ സ്വ॒സ്ത്യാ ഛ॒ര്ദിഷാ॒ [ഛ॒ര്ദിഷാ᳚, ശന്ത॑മേന॒ തയാ॑] 11
ശന്ത॑മേന॒ തയാ॑ ദേ॒വ॑തയാ-ഽങ്ഗിര॒സ്വ-ദ്ധ്രു॒വാ സീ॑ദ ॥ രാജ്ഞ്യ॑സി॒ പ്രാചീ॒ ദിഗ്-വി॒രാഡ॑സി ദക്ഷി॒ണാ ദി-ഖ്സ॒മ്രാഡ॑സി പ്ര॒തീചീ॒ ദിഖ്-സ്വ॒രാഡ॒സ്യുദീ॑ചീ॒ ദിഗധി॑പത്ന്യസി ബൃഹ॒തീ ദിഗായു॑ര്മേ പാഹി പ്രാ॒ണ-മ്മേ॑ പാഹ്യപാ॒ന-മ്മേ॑ പാഹി വ്യാ॒ന-മ്മേ॑ പാഹി॒ ചക്ഷു॑ര്മേ പാഹി॒ ശ്രോത്ര॑-മ്മേ പാഹി॒ മനോ॑ മേ ജിന്വ॒ വാച॑-മ്മേ പിന്വാ॒ ഽഽത്മാന॑-മ്മേ പാഹി॒ ജ്യോതി॑ര്മേ യച്ഛ ॥ 12 ॥
(ഛ॒ര്ദിഷാ॑ – പിന്വ॒ – ഷട്ച॑) (അ. 6)
മാ ഛന്ദഃ॑ പ്ര॒മാ ഛന്ദഃ॑ പ്രതി॒മാ ഛന്ദോ᳚-ഽസ്രീ॒വി ശ്ഛന്ദഃ॑ പ॒ങ്ക്തി ശ്ഛന്ദ॑ ഉ॒ഷ്ണിഹാ॒ ഛന്ദോ॑ ബൃഹ॒തീ ഛന്ദോ॑-ഽനു॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദോ॑ വി॒രാട് ഛന്ദോ॑ ഗായ॒ത്രീ ഛന്ദ॑-സ്ത്രി॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദോ॒ ജഗ॑തീ॒ ഛന്ദഃ॑ പൃഥി॒വീ ഛന്ദോ॒ ഽന്തരി॑ക്ഷ॒-ഞ്ഛന്ദോ॒ ദ്യൌ ശ്ഛന്ദ॒-സ്സമാ॒ ശ്ഛന്ദോ॒ നക്ഷ॑ത്രാണി॒ ഛന്ദോ॒ മന॒ ശ്ഛന്ദോ॒ വാക് ഛന്ദഃ॑ കൃ॒ഷി ശ്ഛന്ദോ॒ ഹിര॑ണ്യ॒-ഞ്ഛന്ദോ॒ ഗൌ ശ്ഛന്ദോ॒ ഽജാ ഛന്ദോ ഽശ്വ॒ ശ്ഛന്ദഃ॑ ॥ അ॒ഗ്നിര്ദേ॒വതാ॒ [അ॒ഗ്നിര്ദേ॒വതാ᳚, വാതോ॑ ദേ॒വതാ॒] 13
വാതോ॑ ദേ॒വതാ॒ സൂര്യോ॑ ദേ॒വതാ॑ ച॒ന്ദ്രമാ॑ ദേ॒വതാ॒ വസ॑വോ ദേ॒വതാ॑ രു॒ദ്രാ ദേ॒വതാ॑ ഽഽദി॒ത്യാ ദേ॒വതാ॒ വിശ്വേ॑ ദേ॒വാ ദേ॒വതാ॑ മ॒രുതോ॑ ദേ॒വതാ॒ ബൃഹ॒സ്പതി॑ ര്ദേ॒വതേന്ദ്രോ॑ ദേ॒വതാ॒ വരു॑ണോ ദേ॒വതാ॑ മൂ॒ര്ധാ-ഽസി॒ രാ-ഡ്ധ്രു॒വാ-ഽസി॑ ധ॒രുണാ॑ യ॒ന്ത്ര്യ॑സി॒ യമി॑ത്രീ॒ഷേ ത്വോ॒ര്ജേ ത്വാ॑ കൃ॒ഷ്യൈ ത്വാ॒ ക്ഷേമാ॑യ ത്വാ॒ യന്ത്രീ॒ രാ-ഡ്ധ്രു॒വാ-ഽസി॒ ധര॑ണീ ധ॒ര്ത്ര്യ॑സി॒ ധരി॒ത്ര്യായു॑ഷേ ത്വാ॒ വര്ച॑സേ॒ ത്വൌജ॑സേ ത്വാ॒ ബലാ॑യ ത്വാ ॥ 14 ॥
(ദേ॒വതാ – ഽഽയു॑ഷേ ത്വാ॒ – ഷട് ച॑ ) (അ. 7)
ആ॒ശുസ്ത്രി॒വൃ-ദ്ഭാ॒ന്തഃ പ॑ഞ്ചദ॒ശോ വ്യോ॑മ സപ്തദ॒ശഃ പ്രതൂ᳚ര്തിരഷ്ടാദ॒ശ സ്തപോ॑ നവദ॒ശോ॑ ഽഭിവ॒ര്ത-സ്സ॑വി॒ഗ്മ്॒ശോ ധ॒രുണ॑ ഏകവി॒ഗ്മ്॒ശോ വര്ചോ᳚ ദ്വാവി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ॒മ്ഭര॑ണസ്ത്രയോവി॒ഗ്മ്॒ശോ യോനി॑ശ്ചതുര്വി॒ഗ്മ്॒ശോ ഗര്ഭാഃ᳚ പഞ്ചവി॒ഗ്മ്॒ശ ഓജ॑സ്ത്രിണ॒വഃ ക്രതു॑രേകത്രി॒ഗ്മ്॒ശഃ പ്ര॑തി॒ഷ്ഠാ ത്ര॑യസ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശോ ബ്ര॒ദ്ധ്നസ്യ॑ വി॒ഷ്ടപ॑-ഞ്ചതുസ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശോ നാക॑-ഷ്ഷട്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശോ വി॑വ॒ര്തോ᳚-ഽഷ്ടാചത്വാരി॒ഗ്മ്॒ശോ ധ॒ര്ത്രശ്ച॑തുഷ്ടോ॒മഃ ॥ 15 ॥
(ആ॒ശുഃ – സ॒പ്തത്രിഗ്മ്॑ശത്) (അ. 8)
അ॒ഗ്നേര്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി ദീ॒ക്ഷായാ॒ ആധി॑പത്യ॒-മ്ബ്രഹ്മ॑ സ്പൃ॒ത-ന്ത്രി॒വൃ-ഥ്സ്തോമ॒ ഇന്ദ്ര॑സ്യ ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി॒ വിഷ്ണോ॒രാധി॑പത്യ-ങ്ക്ഷ॒ത്രഗ്ഗ് സ്പൃ॒ത-മ്പ॑ഞ്ചദ॒ശ-സ്സ്തോമോ॑ നൃ॒ചക്ഷ॑സാ-മ്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി ധാ॒തുരാധി॑പത്യ-ഞ്ജ॒നിത്രഗ്ഗ്॑ സ്പൃ॒തഗ്മ് സ॑പ്തദ॒ശ-സ്സ്തോമോ॑ മി॒ത്രസ്യ॑ ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി॒ വരു॑ണ॒സ്യാ-ഽഽധി॑പത്യ-ന്ദി॒വോ വൃ॒ഷ്ടിര്വാതാ᳚-സ്സ്പൃ॒താ ഏ॑കവി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമോ-ഽദി॑ത്യൈ ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി പൂ॒ഷ്ണ ആധി॑പത്യ॒മോജ॑-സ്സ്പൃ॒ത-ന്ത്രി॑ണ॒വ-സ്സ്തോമോ॒ വസൂ॑നാ-മ്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി [ ] 16
രു॒ദ്രാണാ॒മാധി॑പത്യ॒-ഞ്ചതു॑ഷ്പാ-ഥ്സ്പൃ॒ത-ഞ്ച॑തുര്വി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമ॑ ആദി॒ത്യാനാ᳚-മ്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി മ॒രുതാ॒മാധി॑പത്യ॒-ങ്ഗര്ഭാ᳚-സ്സ്പൃ॒താഃ പ॑ഞ്ചവി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമോ॑ ദേ॒വസ്യ॑ സവി॒തുര്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി॒ ബൃഹ॒സ്പതേ॒രാധി॑പത്യഗ്മ് സ॒മീചീ॒ര്ദിശ॑-സ്സ്പൃ॒താശ്ച॑തുഷ്ടോ॒മ-സ്സ്തോമോ॒ യാവാ॑നാ-മ്ഭാ॒ഗോ᳚-ഽസ്യയാ॑വാനാ॒മാധി॑പത്യ-മ്പ്ര॒ജാ-സ്സ്പൃ॒താ-ശ്ച॑തു-ശ്ചത്വാരി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമ॑ ഋഭൂ॒ണാ-മ്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി॒ വിശ്വേ॑ഷാ-ന്ദേ॒വാനാ॒മാധി॑പത്യ-മ്ഭൂ॒ത-ന്നിശാ᳚ന്തഗ്ഗ് സ്പൃ॒ത-ന്ത്ര॑യസ്ത്രി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമഃ॑ ॥ 17 ॥
(വസൂ॑നാ-മ്ഭാ॒ഗോ॑-ഽസി॒ – ഷട്ച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 9)
ഏക॑യാ-ഽസ്തുവത പ്ര॒ജാ അ॑ധീയന്ത പ്ര॒ജാപ॑തി॒രധി॑പതിരാസീ-ത്തി॒സൃഭി॑രസ്തുവത॒ ബ്രഹ്മാ॑സൃജ്യത॒ ബ്രഹ്മ॑ണ॒സ്പതി॒-രധി॑പതിരാസീ-ത്പ॒ഞ്ചഭി॑രസ്തുവത ഭൂ॒താന്യ॑സൃജ്യന്ത ഭൂ॒താനാ॒-മ്പതി॒രധി॑പതിരാസീ-ഥ്സ॒പ്തഭി॑രസ്തുവത സപ്ത॒ര്॒ഷയോ॑-ഽസൃജ്യന്ത ധാ॒താ-ധി॑പതിരാസീ-ന്ന॒വഭി॑രസ്തുവത പി॒തരോ॑-ഽസൃജ്യ॒ന്താ-ഽദി॑തി॒രധി॑പത്ന്യാസീ-ദേകാദ॒ശഭി॑-രസ്തുവത॒ര്തവോ॑-ഽ സൃജ്യന്താ- ഽഽര്ത॒വോ-ഽധി॑പതി-രാസീ-ത്ത്രയോദ॒ശഭി॑-രസ്തുവത॒ മാസാ॑ അസൃജ്യന്ത സംവഁഥ്സ॒രോ-ഽധി॑പതി- [-ഽധി॑പതിഃ, ആ॒സീ॒-ത്പ॒ഞ്ച॒ദ॒ശഭി॑രസ്തുവത] 18
-രാസീ-ത്പഞ്ചദ॒ശഭി॑രസ്തുവത ക്ഷ॒ത്രമ॑സൃജ്യ॒തേന്ദ്രോ ഽധി॑പതിരാസീ-ഥ്സപ്തദ॒ശഭി॑രസ്തുവത പ॒ശവോ॑-ഽസൃജ്യന്ത॒ ബൃഹ॒സ്പതി॒രധി॑പതി-രാസീന്നവദ॒ശഭി॑-രസ്തുവത ശൂദ്രാ॒ര്യാവ॑സൃജ്യേതാമഹോരാ॒ത്രേ അധി॑പത്നീ ആസ്താ॒മേക॑വിഗ്മ് ശത്യാ-ഽസ്തുവ॒തൈക॑ശഫാഃ പ॒ശവോ॑-ഽസൃജ്യന്ത॒ വരു॒ണോ ഽധി॑പതിരാസീ॒-ത്ത്രയോ॑വിഗ്മ്ശത്യാ-ഽസ്തുവത ക്ഷു॒ദ്രാഃ പ॒ശവോ॑-ഽസൃജ്യന്ത പൂ॒ഷാ ഽധി॑പതിരാസീ॒-ത്പഞ്ച॑വിഗ്മ്ശത്യാ ഽസ്തുവതാ-ഽഽര॒ണ്യാഃ പ॒ശവോ॑-ഽസൃജ്യന്ത വാ॒യുരധി॑പതിരാസീ-ഥ്സ॒പ്തവിഗ്മ്॑ശത്യാ-ഽസ്തുവത॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ വ്യൈ॑- [ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ വി, ഈ॒താം॒-വഁസ॑വോ രു॒ദ്രാ] 19
-താം॒-വഁസ॑വോ രു॒ദ്രാ ആ॑ദി॒ത്യാ അനു॒ വ്യാ॑യ॒-ന്തേഷാ॒മാധി॑പത്യമാസീ॒-ന്നവ॑വിഗ്മ് ശത്യാ-ഽസ്തുവത॒ വന॒സ്പത॑യോ-ഽസൃജ്യന്ത॒ സോമോ ഽധി॑പതിരാസീ॒-ദേക॑ത്രിഗ്മ്ശതാ ഽസ്തുവത പ്ര॒ജാ അ॑സൃജ്യന്ത॒ യാവാ॑നാ॒-ഞ്ചായാ॑വാനാ॒-ഞ്ചാ-ഽഽധി॑പത്യമാസീ॒-ത്ത്രയ॑സ്ത്രിഗ്മ്ശതാ ഽസ്തുവത ഭൂ॒താന്യ॑ശാമ്യ-ന്പ്ര॒ജാപ॑തിഃ പരമേ॒ഷ്ഠ്യധി॑പതിരാസീത് ॥ 20 ॥
(സം॒വഁ॒ഥ്സ॒രോ-ഽധി॑പതി॒- ര്വി – പഞ്ച॑ത്രിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 10)
ഇ॒യമേ॒വ സാ യാ പ്ര॑ഥ॒മാ വ്യൌച്ഛ॑ദ॒ന്തര॒സ്യാ-ഞ്ച॑രതി॒ പ്രവി॑ഷ്ടാ । വ॒ധൂര്ജ॑ജാന നവ॒ഗജ്ജനി॑ത്രീ॒ ത്രയ॑ ഏനാ-മ്മഹി॒മാന॑-സ്സചന്തേ ॥ ഛന്ദ॑സ്വതീ ഉ॒ഷസാ॒ പേപി॑ശാനേ സമാ॒നം-യോഁനി॒മനു॑ സ॒ഞ്ചര॑ന്തീ । സൂര്യ॑പത്നീ॒ വി ച॑രതഃ പ്രജാന॒തീ കേ॒തു-ങ്കൃ॑ണ്വാ॒നേ അ॒ജര॒ ഭൂരി॑രേതസാ ॥ ഋ॒തസ്യ॒ പന്ഥാ॒മനു॑ തി॒സ്ര ആ-ഽഗു॒സ്ത്രയോ॑ ഘ॒ര്മാസോ॒ അനു॒ ജ്യോതി॒ഷാ-ഽഽഗുഃ॑ । പ്ര॒ജാമേകാ॒ രക്ഷ॒ത്യൂര്ജ॒മേകാ᳚ [ ] 21
വ്ര॒തമേകാ॑ രക്ഷതി ദേവയൂ॒നാമ് ॥ ച॒തു॒ഷ്ടോ॒മോ അ॑ഭവ॒ദ്യാ തു॒രീയാ॑ യ॒ജ്ഞസ്യ॑ പ॒ക്ഷാവൃ॑ഷയോ॒ ഭവ॑ന്തീ । ഗാ॒യ॒ത്രീ-ന്ത്രി॒ഷ്ടുഭ॒-ഞ്ജ॑ഗതീമനു॒ഷ്ടുഭ॑-മ്ബൃ॒ഹദ॒ര്കം-യുഁ ॑ഞ്ജാ॒നാ-സ്സുവ॒രാ-ഽഭ॑രന്നി॒ദമ് ॥ പ॒ഞ്ചഭി॑ര്ധാ॒താ വി ദ॑ധാവി॒ദം-യഁ-ത്താസാ॒ഗ്॒ സ്വസൄ॑രജനയ॒-ത്പഞ്ച॑പഞ്ച । താസാ॑മു യന്തി പ്രയ॒വേണ॒ പഞ്ച॒ നാനാ॑ രൂ॒പാണി॒ ക്രത॑വോ॒ വസാ॑നാഃ ॥ ത്രി॒ഗ്മ്॒ശ-ഥ്സ്വസാ॑ര॒ ഉപ॑യന്തി നിഷ്കൃ॒തഗ്മ് സ॑മാ॒ന-ങ്കേ॒തു-മ്പ്ര॑തിമു॒ഞ്ചമാ॑നാഃ । 22
ഋ॒തൂഗ്സ്ത॑ന്വതേ ക॒വയഃ॑ പ്രജാന॒തീര്മദ്ധ്യേ॑ഛന്ദസഃ॒ പരി॑ യന്തി॒ ഭാസ്വ॑തീഃ ॥ ജ്യോതി॑ഷ്മതീ॒ പ്രതി॑ മുഞ്ചതേ॒ നഭോ॒ രാത്രീ॑ ദേ॒വീ സൂര്യ॑സ്യ വ്ര॒താനി॑ । വി പ॑ശ്യന്തി പ॒ശവോ॒ ജായ॑മാനാ॒ നാനാ॑രൂപാ മാ॒തുര॒സ്യാ ഉ॒പസ്ഥേ᳚ ॥ ഏ॒കാ॒ഷ്ട॒കാ തപ॑സാ॒ തപ്യ॑മാനാ ജ॒ജാന॒ ഗര്ഭ॑-മ്മഹി॒മാന॒മിന്ദ്ര᳚മ് । തേന॒ ദസ്യൂ॒ന് വ്യ॑സഹന്ത ദേ॒വാ ഹ॒ന്താ-ഽസു॑രാണാ-മഭവ॒ച്ഛചീ॑ഭിഃ ॥ അനാ॑നുജാമനു॒ജാ-മ്മാമ॑കര്ത സ॒ത്യം-വഁദ॒ന്ത്യന്വി॑ച്ഛ ഏ॒തത് । ഭൂ॒യാസ॑- [ഭൂ॒യാസ᳚മ്, അ॒സ്യ॒ സു॒മ॒തൌ യഥാ॑] 23
മസ്യ സുമ॒തൌ യഥാ॑ യൂ॒യമ॒ന്യാ വോ॑ അ॒ന്യാമതി॒ മാ പ്ര യു॑ക്ത ॥ അഭൂ॒ന്മമ॑ സുമ॒തൌ വി॒ശ്വവേ॑ദാ॒ ആഷ്ട॑ പ്രതി॒ഷ്ഠാമവി॑ദ॒ദ്ധി ഗാ॒ധമ് । ഭൂ॒യാസ॑മസ്യ സുമ॒തൌ യഥാ॑ യൂ॒യമ॒ന്യാ വോ॑ അ॒ന്യാമതി॒ മാ പ്രയു॑ക്ത ॥ പഞ്ച॒ വ്യു॑ഷ്ടീ॒രനു॒ പഞ്ച॒ ദോഹാ॒ ഗാ-മ്പഞ്ച॑നാമ്നീമൃ॒തവോ-ഽനു॒ പഞ്ച॑ । പഞ്ച॒ ദിശഃ॑ പഞ്ചദ॒ശേന॑ കൢ॒പ്താ-സ്സ॑മാ॒നമൂ᳚ര്ധ്നീര॒ഭി ലോ॒കമേക᳚മ് ॥ 24 ॥
ഋ॒തസ്യ॒ ഗര്ഭഃ॑ പ്രഥ॒മാ വ്യൂ॒ഷുഷ്യ॒പാമേകാ॑ മഹി॒മാന॑-മ്ബിഭര്തി । സൂര്യ॒സ്യൈകാ॒ ചര॑തി നിഷ്കൃ॒തേഷു॑ ഘ॒ര്മസ്യൈകാ॑ സവി॒തൈകാ॒-ന്നി യ॑ച്ഛതി ॥ യാ പ്ര॑ഥ॒മാ വ്യൌച്ഛ॒-ഥ്സാ ധേ॒നുര॑ഭവദ്യ॒മേ । സാ നഃ॒ പയ॑സ്വതീ ധു॒ക്ഷ്വോത്ത॑രാമുത്തരാ॒ഗ്മ്॒ സമാ᳚മ് ॥ ശു॒ക്രര്ഷ॑ഭാ॒ നഭ॑സാ॒ ജ്യോതി॒ഷാ ഽഽഗാ᳚-ദ്വി॒ശ്വരൂ॑പാ ശബ॒ലീര॒ഗ്നികേ॑തുഃ । സ॒മാ॒നമര്ഥഗ്ഗ്॑ സ്വപ॒സ്യമാ॑നാ॒ ബിഭ്ര॑തീ ജ॒രാമ॑ജര ഉഷ॒ ആ-ഽഗാഃ᳚ ॥ ഋ॒തൂ॒നാ-മ്പത്നീ᳚ പ്രഥ॒മേയമാ-ഽഗാ॒ദഹ്നാ᳚-ന്നേ॒ത്രീ ജ॑നി॒ത്രീ പ്ര॒ജാനാ᳚മ് । ഏകാ॑ സ॒തീ ബ॑ഹു॒ധോഷോ॒ വ്യു॑ച്ഛ॒സ്യജീ᳚ര്ണാ॒ ത്വ-ഞ്ജ॑രയസി॒ സര്വ॑മ॒ന്യത് ॥ 25 ॥
(ഊര്ജ॒മേകാ᳚ – പ്രതിമു॒ഞ്ചമാ॑നാ – ഭൂ॒യാസ॒ – മേകം॒ – പത്ന്യേ കാ॒ന്ന വിഗ്മ്॑ശ॒തിശ്ച॑) (അ. 11)
അഗ്നേ॑ ജാ॒താ-ന്പ്രണു॑ദാ ന-സ്സ॒പത്നാ॒-ന്പ്രത്യജാ॑താഞ്ജാതവേദോ നുദസ്വ । അ॒സ്മേ ദീ॑ദിഹി സു॒മനാ॒ അഹേ॑ഡ॒-ന്തവ॑ സ്യാ॒ഗ്മ്॒ ശര്മ॑-ന്ത്രി॒വരൂ॑ഥ ഉ॒ദ്ഭിത് ॥ സഹ॑സാ ജാ॒താ-ന്പ്രണു॑ദാന-സ്സ॒പത്നാ॒-ന്പ്രത്യജാ॑താഞ്ജാതവേദോ നുദസ്വ । അധി॑ നോ ബ്രൂഹി സുമന॒സ്യമാ॑നോ വ॒യഗ്ഗ് സ്യാ॑മ॒ പ്രണു॑ദാ ന-സ്സ॒പത്നാന്॑ ॥ ച॒തു॒ശ്ച॒ത്വാ॒രി॒ഗ്മ്॒ശ-സ്സ്തോമോ॒ വര്ചോ॒ ദ്രവി॑ണഗ്മ് ഷോഡ॒ശ-സ്സ്തോമ॒ ഓജോ॒ ദ്രവി॑ണ-മ്പൃഥി॒വ്യാഃ പുരീ॑ഷമ॒- [പുരീ॑ഷമസി, അഫ്സോ॒ നാമ॑ ।] 26
-സ്യഫ്സോ॒ നാമ॑ । ഏവ॒ ശ്ഛന്ദോ॒ വരി॑വ॒ ശ്ഛന്ദ॑-ശ്ശ॒ഭൂം ശ്ഛന്ദഃ॑ പരി॒ഭൂ ശ്ഛന്ദ॑ ആ॒ച്ഛച്ഛന്ദോ॒ മന॒ ശ്ഛന്ദോ॒ വ്യച॒ ശ്ഛന്ദ॒-സ്സിന്ധു॒ ശ്ഛന്ദ॑-സ്സമു॒ദ്ര-ഞ്ഛന്ദ॑-സ്സലി॒ല-ഞ്ഛന്ദ॑-സ്സം॒യഁച്ഛന്ദോ॑ വി॒യച്ഛന്ദോ॑ ബൃ॒ഹച്ഛന്ദോ॑ രഥന്ത॒ര-ഞ്ഛന്ദോ॑ നികാ॒യ ശ്ഛന്ദോ॑ വിവ॒ധ ശ്ഛന്ദോ॒ ഗിര॒ ശ്ഛന്ദോ॒ ഭ്രജ॒ ശ്ഛന്ദ॑-സ്സ॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദോ॑ ഽനു॒ഷ്ടു-പ്ഛന്ദഃ॑ ക॒കുച്ഛന്ദ॑ സ്ത്രിക॒കുച്ഛന്ദഃ॑ കാ॒വ്യ-ഞ്ഛന്ദോ᳚ -ഽങ്കു॒പ-ഞ്ഛന്ദഃ॑ [-ഽങ്കു॒പ-ഞ്ഛന്ദഃ॑, പ॒ദപ॑ങ്ക്തി॒ ശ്ഛന്ദോ॒] 27
പ॒ദപ॑ങ്ക്തി॒ ശ്ഛന്ദോ॒ ഽക്ഷര॑പങ്ക്തി॒ ശ്ഛന്ദോ॑ വിഷ്ടാ॒രപ॑ങ്ക്തി॒ ശ്ഛന്ദഃ॑, ക്ഷു॒രോ ഭൃജ്വാ॒ഞ്ഛന്ദഃ॑ പ്ര॒ച്ഛച്ഛന്ദഃ॑ പ॒ക്ഷ ശ്ഛന്ദ॒ ഏവ॒ ശ്ഛന്ദോ॒ വരി॑വ॒ ശ്ഛന്ദോ॒ വയ॒ ശ്ഛന്ദോ॑ വയ॒സ്കൃച്ഛന്ദോ॑ വിശാ॒ല-ഞ്ഛന്ദോ॒ വിഷ്പ॑ര്ധാ॒ ശ്ഛന്ദ॑ ശ്ഛ॒ദി ശ്ഛന്ദോ॑ ദൂരോഹ॒ണ-ഞ്ഛന്ദ॑സ്ത॒ന്ദ്ര-ഞ്ഛന്ദോ᳚ ഽങ്കാ॒ങ്ക-ഞ്ഛന്ദഃ॑ ॥ 28 ॥
(അ॒സ്യ॒ – ങ്കു॒പഞ്ഛന്ദ॒ – സ്ത്രയ॑സ്ത്രിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 12)
അ॒ഗ്നിര്വൃ॒ത്രാണി॑ ജങ്ഘന-ദ്ദ്രവിണ॒സ്യുര്വി॑പ॒ന്യയാ᳚ । സമി॑ദ്ധ-ശ്ശു॒ക്ര ആഹു॑തഃ ॥ ത്വഗ്മ് സോ॑മാസി॒ സത്പ॑തി॒സ്ത്വഗ്മ് രാജോ॒ത വൃ॑ത്ര॒ഹാ । ത്വ-മ്ഭ॒ദ്രോ അ॑സി॒ ക്രതുഃ॑ ॥ ഭ॒ദ്രാ തേ॑ അഗ്നേ സ്വനീക സ॒ദൃങ്ഗ്ഘോ॒രസ്യ॑ സ॒തോ വിഷു॑ണസ്യ॒ ചാരുഃ॑ । ന യ-ത്തേ॑ ശോ॒ചിസ്തമ॑സാ॒ വര॑ന്ത॒ ന ധ്വ॒സ്മാന॑സ്ത॒നുവി॒ രേപ॒ ആ ധുഃ॑ ॥ ഭ॒ദ്ര-ന്തേ॑ അഗ്നേ സഹസി॒ന്നനീ॑കമുപാ॒ക ആ രോ॑ചതേ॒ സൂര്യ॑സ്യ । 29
രുശ॑-ദ്ദൃ॒ശേ ദ॑ദൃശേ നക്ത॒യാ ചി॒ദരൂ᳚ക്ഷിത-ന്ദൃ॒ശ ആ രൂ॒പേ അന്ന᳚മ് ॥ സൈനാ-ഽനീ॑കേന സുവി॒ദത്രോ॑ അ॒സ്മേ യഷ്ടാ॑ ദേ॒വാഗ്മ് ആയ॑ജിഷ്ഠ-സ്സ്വ॒സ്തി । അദ॑ബ്ധോ ഗോ॒പാ ഉ॒ത നഃ॑ പര॒സ്പാ അഗ്നേ᳚ ദ്യു॒മദു॒ത രേ॒വ-ദ്ദി॑ദീഹി ॥ സ്വ॒സ്തി നോ॑ ദി॒വോ അ॑ഗ്നേ പൃഥി॒വ്യാ വി॒ശ്വായു॑ര്ധേഹി യ॒ജഥാ॑യ ദേവ । യ-ഥ്സീ॒മഹി॑ ദിവിജാത॒ പ്രശ॑സ്ത॒-ന്തദ॒സ്മാസു॒ ദ്രവി॑ണ-ന്ധേഹി ചി॒ത്രമ് ॥ യഥാ॑ ഹോത॒ര്മനു॑ഷോ [ഹോത॒ര്മനു॑ഷഃ, ദേ॒വതാ॑താ] 30
ദേ॒വതാ॑താ യ॒ജ്ഞേഭി॑-സ്സൂനോ സഹസോ॒ യജാ॑സി । ഏ॒വാ നോ॑ അ॒ദ്യ സ॑മ॒നാ സ॑മാ॒നാനു॒-ശന്ന॑ഗ്ന ഉശ॒തോ യ॑ക്ഷി ദേ॒വാന് ॥ അ॒ഗ്നിമീ॑ഡേ പു॒രോഹി॑തം-യഁ॒ജ്ഞസ്യ॑ ദേ॒വമൃ॒ത്വിജ᳚മ് । ഹോതാ॑രഗ്മ് രത്ന॒ധാത॑മമ് ॥ വൃഷാ॑ സോമ ദ്യു॒മാഗ്മ് അ॑സി॒ വൃഷാ॑ ദേവ॒ വൃഷ॑വ്രതഃ । വൃഷാ॒ ധര്മാ॑ണി ദധിഷേ ॥ സാന്ത॑പനാ ഇ॒ദഗ്മ് ഹ॒വിര്മരു॑ത॒സ്തജ്ജു॑ജുഷ്ടന । യു॒ഷ്മാകോ॒തീ രി॑ശാദസഃ ॥ യോ നോ॒ മര്തോ॑ വസവോ ദുര്ഹൃണാ॒യുസ്തി॒ര-സ്സ॒ത്യാനി॑ മരുതോ॒ [മരുതഃ, ജിഘാഗ്മ്॑സാത് ।] 31
ജിഘാഗ്മ്॑സാത് । ദ്രു॒ഹഃ പാശ॒-മ്പ്രതി॒ സ മു॑ചീഷ്ട॒ തപി॑ഷ്ഠേന॒ തപ॑സാ ഹന്തനാ॒ തമ് ॥ സം॒വഁ॒ഥ്സ॒രീണാ॑ മ॒രുത॑-സ്സ്വ॒ര്കാ ഉ॑രു॒ക്ഷയാ॒-സ്സഗ॑ണാ॒ മാനു॑ഷേഷു । തേ᳚-ഽസ്മ-ത്പാശാ॒-ന്പ്ര മു॑ഞ്ച॒ന്ത്വഗ്മ്ഹ॑സ-സ്സാന്തപ॒നാ മ॑ദി॒രാ മാ॑ദയി॒ഷ്ണവഃ॑ ॥ പി॒പ്രീ॒ഹി ദേ॒വാഗ്മ് ഉ॑ശ॒തോ യ॑വിഷ്ഠ വി॒ദ്വാഗ്മ് ഋ॒തൂഗ്മ്ര്-ഋ॑തുപതേ യജേ॒ഹ । യേ ദൈവ്യാ॑ ഋ॒ത്വിജ॒സ്തേഭി॑രഗ്നേ॒ ത്വഗ്മ് ഹോതൄ॑ണാമ॒സ്യായ॑ജിഷ്ഠഃ ॥ അഗ്നേ॒ യദ॒ദ്യ വി॒ശോ അ॑ദ്ധ്വരസ്യ ഹോതഃ॒ പാവ॑ക [പാവ॑ക, ശോ॒ചേ॒ വേഷ്ട്വഗ്മ് ഹി] 32
ശോചേ॒ വേഷ്ട്വഗ്മ് ഹി യജ്വാ᳚ । ഋ॒താ യ॑ജാസി മഹി॒നാ വി യദ്ഭൂര്ഹ॒വ്യാ വ॑ഹ യവിഷ്ഠ॒ യാ തേ॑ അ॒ദ്യ ॥ അ॒ഗ്നിനാ॑ ര॒യി-മ॑ശ്ഞവ॒-ത്പോഷ॑മേ॒വ ദി॒വേദി॑വേ । യ॒ശസം॑-വീഁ॒രവ॑ത്തമമ് ॥ ഗ॒യ॒സ്ഫാനോ॑ അമീവ॒ഹാ വ॑സു॒വി-ത്പു॑ഷ്ടി॒വര്ധ॑നഃ । സു॒മി॒ത്ര-സ്സോ॑മ നോ ഭവ ॥ ഗൃഹ॑മേധാസ॒ ആ ഗ॑ത॒ മരു॑തോ॒ മാ-ഽപ॑ ഭൂതന । പ്ര॒മു॒ഞ്ചന്തോ॑ നോ॒ അഗ്മ്ഹ॑സഃ ॥ പൂ॒ര്വീഭി॒ര്॒ഹി ദ॑ദാശി॒മ ശ॒രദ്ഭി॑ര്മരുതോ വ॒യമ് । മഹോ॑ഭി- [മഹോ॑ഭിഃ, ച॒ര്॒ഷ॒ണീ॒നാമ് ।] 33
-ശ്ചര്ഷണീ॒നാമ് ॥ പ്രബു॒ദ്ധ്നിയാ॑ ഈരതേ വോ॒ മഹാഗ്മ്॑സി॒ പ്രണാമാ॑നി പ്രയജ്യവസ്തിരദ്ധ്വമ് । സ॒ഹ॒സ്രിയ॒-ന്ദമ്യ॑-മ്ഭാ॒ഗമേ॒ത-ങ്ഗൃ॑ഹമേ॒ധീയ॑-മ്മരുതോ ജുഷദ്ധ്വമ് ॥ ഉപ॒ യമേതി॑ യുവ॒തി-സ്സു॒ദക്ഷ॑-ന്ദോ॒ഷാ വസ്തോര്॑. ഹ॒വിഷ്മ॑തീ ഘൃ॒താചീ᳚ । ഉപ॒ സ്വൈന॑മ॒രമ॑തിര്വ-സൂ॒യുഃ ॥ ഇ॒മോ അ॑ഗ്നേ വീ॒തത॑മാനി ഹ॒വ്യാ ഽജ॑സ്രോ വക്ഷി ദേ॒വതാ॑തി॒മച്ഛ॑ । പ്രതി॑ ന ഈഗ്മ് സുര॒ഭീണി॑ വിയന്തു ॥ ക്രീ॒ഡം-വഁ॒-ശ്ശര്ധോ॒ മാരു॑തമന॒ര്വാണഗ്മ്॑ രഥേ॒ശുഭ᳚മ് । 34
കണ്വാ॑ അ॒ഭി പ്ര ഗാ॑യത ॥ അത്യാ॑സോ॒ ന യേ മ॒രുത॒-സ്സ്വഞ്ചോ॑ യക്ഷ॒ദൃശോ॒ ന ശു॒ഭയ॑ന്ത॒ മര്യാഃ᳚ । തേ ഹ॑ര്മ്യേ॒ഷ്ഠാ-ശ്ശിശ॑വോ॒ ന ശു॒ഭ്രാ വ॒ഥ്സാസോ॒ ന പ്ര॑ക്രീ॒ഡിനഃ॑ പയോ॒ധാഃ ॥ പ്രൈഷാ॒മജ്മേ॑ഷു വിഥു॒രേവ॑ രേജതേ॒ ഭൂമി॒ര്യാമേ॑ഷു॒ യദ്ധ॑ യു॒ഞ്ജതേ॑ ശു॒ഭേ । തേ ക്രീ॒ഡയോ॒ ധുന॑യോ॒ ഭ്രാജ॑ദൃഷ്ടയ-സ്സ്വ॒യ-മ്മ॑ഹി॒ത്വ-മ്പ॑നയന്ത॒ ധൂത॑യഃ ॥ ഉ॒പ॒ഹ്വ॒രേഷു॒ യദചി॑ദ്ധ്വം-യഁ॒യിം-വഁയ॑ ഇവ മരുതഃ॒ കേന॑ [കേന॑, ചി॒-ത്പ॒ഥാ ।] 35
ചി-ത്പ॒ഥാ । ശ്ചോത॑ന്തി॒ കോശാ॒ ഉപ॑ വോ॒ രഥേ॒ഷ്വാ ഘൃ॒തമു॑ക്ഷതാ॒ മധു॑വര്ണ॒മര്ച॑തേ ॥ അ॒ഗ്നിമ॑ഗ്നി॒ഗ്മ്॒ ഹവീ॑മഭി॒-സ്സദാ॑ ഹവന്ത വി॒ശ്പതി᳚മ് । ഹ॒വ്യ॒വാഹ॑-മ്പുരുപ്രി॒യമ് ॥ തഗ്മ് ഹി ശശ്വ॑ന്ത॒ ഈഡ॑തേ സ്രു॒ചാ ദേ॒വ-ങ്ഘൃ॑ത॒ശ്ചുതാ᳚ । അ॒ഗ്നിഗ്മ് ഹ॒വ്യായ॒ വോഢ॑വേ ॥ ഇന്ദ്രാ᳚ഗ്നീ രോച॒നാ ദി॒വ-ശ്ശ്ഞഥ॑ദ്വൃ॒ത്ര മിന്ദ്രം॑-വോഁ വി॒ശ്വത॒സ്പരീന്ദ്ര॒-ന്നരോ॒ വിശ്വ॑കര്മന്. ഹ॒വിഷാ॑ വാവൃധാ॒നോ വിശ്വ॑കര്മന്. ഹ॒വിഷാ॒ വര്ധ॑നേന ॥ 36 ॥
(സൂര്യ॑സ്യ॒ – മനു॑ഷോ – മരുതഃ॒ – പാവ॑ക॒ – മഹോ॑ഭീ – രഥേ॒ശുഭ॒ – ങ്കേന॒ – ഷഡ്ച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 13)
(അ॒പാന്ത്വേമ॑ – ന്ന॒യ-മ്പു॒രോ ഭുവഃ॒ – പ്രാചീ᳚ – ധ്രു॒വക്ഷി॑തി॒ – സ്ത്ര്യവി॒ – രിന്ദ്രാ᳚ഗ്നീ॒ – മാ ഛന്ദ॑ – ആ॒ശുസ്ത്രി॒വൃ – ദ॒ഗ്നേര്ഭാ॒ഗോ᳚ – ഽസ്യേക॑ – യേ॒യമേ॒വ സാ യാ – ഽഗ്നേ॑ ജാ॒താ – ന॒ഗ്നിര്വൃ॒ത്രാണി॒ – ത്രയോ॑ദശ )
(അ॒പാന്ത്വേ – ന്ദ്രാ᳚ഗ്നീ – ഇ॒യമേ॒വ – ദേ॒വതാ॑താ॒ – ഷട്ത്രിഗ്മ്॑ശത് )
(അ॒പാന്ത്വേമ॑ന്, ഹ॒വിഷാ॒ വര്ധ॑നേന)
॥ ഹരിഃ॑ ഓമ് ॥
॥ കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-ഞ്ചതുര്ഥ കാണ്ഡേ തൃതീയഃ പ്രശ്ന-സ്സമാപ്തഃ ॥