કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ઞ્ચતુર્થકાણ્ડે ષષ્ઠઃ પ્રશ્નઃ – પરિષેચન-સંસ્કારાભિધાનં
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
અશ્મ॒ન્નૂર્જ॒-મ્પર્વ॑તે શિશ્રિયા॒ણાં-વાઁતે॑ પ॒ર્જન્યે॒ વરુ॑ણસ્ય॒ શુષ્મે᳚ । અ॒દ્ભ્ય ઓષ॑ધીભ્યો॒ વન॒સ્પતિ॒ભ્યો-ઽધિ॒ સમ્ભૃ॑તા॒-ન્તા-ન્ન॒ ઇષ॒મૂર્જ॑-ન્ધત્ત મરુત-સ્સગ્મ્ રરા॒ણાઃ ॥ અશ્મગ્ગ્॑સ્તે॒ ક્ષુદ॒મુ-ન્તે॒ શુગૃ॑ચ્છતુ॒ ય-ન્દ્વિ॒ષ્મઃ ॥ સ॒મુ॒દ્રસ્ય॑ ત્વા॒-ઽવાક॒યા-ઽગ્ને॒ પરિ॑ વ્યયામસિ । પા॒વ॒કો અ॒સ્મભ્યગ્મ્॑ શિ॒વો ભ॑વ ॥ હિ॒મસ્ય॑ ત્વા જ॒રાયુ॒ણા-ઽગ્ને॒ પરિ॑ વ્યયામસિ । પા॒વ॒કો અ॒સ્મભ્યગ્મ્॑ શિ॒વો ભ॑વ ॥ ઉપ॒- [ઉપ॑, જ્મન્નુપ॑] 1
-જ્મન્નુપ॑ વેત॒સે-ઽવ॑ત્તર-ન્ન॒દીષ્વા । અગ્ને॑ પિ॒ત્તમ॒પામ॑સિ ॥ મણ્ડૂ॑કિ॒ તાભિ॒રા ગ॑હિ॒ સેમ-ન્નો॑ ય॒જ્ઞમ્ । પા॒વ॒કવ॑ર્ણગ્મ્ શિ॒વ-ઙ્કૃ॑ધિ ॥ પા॒વ॒ક આ ચિ॒તય॑ન્ત્યા કૃ॒પા । ક્ષામ॑-ન્રુરુ॒ચ ઉ॒ષસો॒ ન ભા॒નુના᳚ ॥ તૂર્વ॒-ન્ન યામ॒ન્નેત॑શસ્ય॒ નૂ રણ॒ આ યો ઘૃ॒ણે । ન ત॑તૃષા॒ણો અ॒જરઃ॑ ॥ અગ્ને॑ પાવક રો॒ચિષા॑ મ॒ન્દ્રયા॑ દેવ જિ॒હ્વયા᳚ । આ દે॒વાન્ [આ દે॒વાન્, વ॒ક્ષિ॒ યક્ષિ॑ ચ ।] 2
વ॑ક્ષિ॒ યક્ષિ॑ ચ ॥ સ નઃ॑ પાવક દીદિ॒વો-ઽગ્ને॑ દે॒વાગ્મ્ ઇ॒હા-ઽઽ વ॑હ । ઉપ॑ ય॒જ્ઞગ્મ્ હ॒વિશ્ચ॑ નઃ ॥ અ॒પામિ॒દ-ન્ન્યય॑નગ્મ્ સમુ॒દ્રસ્ય॑ નિ॒વેશ॑નમ્ । અ॒ન્ય-ન્તે॑ અ॒સ્મ-ત્ત॑પન્તુ હે॒તયઃ॑ પાવ॒કો અ॒સ્મભ્યગ્મ્॑ શિ॒વો ભ॑વ ॥ નમ॑સ્તે॒ હર॑સે શો॒ચિષે॒ નમ॑સ્તે અસ્ત્વ॒ર્ચિષે᳚ । અ॒ન્ય-ન્તે॑ અ॒સ્મ-ત્ત॑પન્તુ હે॒તયઃ॑ પાવ॒કો અ॒સ્મભ્યગ્મ્॑ શિ॒વો ભ॑વ ॥ નૃ॒ષદે॒ વ- [નૃ॒ષદે॒ વટ્, અ॒ફ્સુ॒ષદે॒ વ-ડ્વ॑ન॒સદે॒] 3
-ડ॑ફ્સુ॒ષદે॒ વ-ડ્વ॑ન॒સદે॒ વ-ડ્બ॑ર્હિ॒ષદે॒ વટ્-થ્સુ॑વ॒ર્વિદે॒ વટ્ ॥ યે દે॒વા દે॒વાનાં᳚-યઁ॒જ્ઞિયા॑ ય॒જ્ઞિયા॑નાગ્મ્ સંવઁ-થ્સ॒રીણ॒મુપ॑ ભા॒ગમાસ॑તે । અ॒હુ॒તાદો॑ હ॒વિષો॑ ય॒જ્ઞે અ॒સ્મિન્-થ્સ્વ॒ય-ઞ્જુ॑હુદ્ધ્વ॒-મ્મધુ॑નો ઘૃ॒તસ્ય॑ ॥ યે દે॒વા દે॒વેષ્વધિ॑ દેવ॒ત્વમાય॒ન્॒ યે બ્રહ્મ॑ણઃ પુર એ॒તારો॑ અ॒સ્ય । યેભ્યો॒ નર્તે પવ॑તે॒ ધામ॒ કિ-ઞ્ચ॒ન ન તે દિ॒વો ન પૃ॑થિ॒વ્યા અધિ॒ સ્નુષુ॑ ॥ પ્રા॒ણ॒દા [પ્રા॒ણ॒દાઃ, અ॒પા॒ન॒દા વ્યા॑ન॒દા-] 4
અ॑પાન॒દા વ્યા॑ન॒દા-શ્ચ॑ક્ષુ॒ર્દા વ॑ર્ચો॒દા વ॑રિવો॒દાઃ । અ॒ન્ય-ન્તે॑ અ॒સ્મ-ત્ત॑પન્તુ હે॒તયઃ॑ પાવ॒કો અ॒સ્મભ્યગ્મ્॑ શિ॒વો ભ॑વ ॥ અ॒ગ્નિસ્તિ॒ગ્મેન॑ શો॒ચિષા॒ યગ્મ્સ॒દ્વિશ્વ॒-ન્ન્ય॑ત્રિણ᳚મ્ । અ॒ગ્નિર્નો॑ વગ્મ્સતે ર॒યિમ્ ॥ સૈના-ઽની॑કેન સુવિ॒દત્રો॑ અ॒સ્મે યષ્ટા॑ દે॒વાગ્મ્ આય॑જિષ્ઠ-સ્સ્વ॒સ્તિ । અદ॑બ્ધો ગો॒પા ઉ॒ત નઃ॑ પર॒સ્પા અગ્ને᳚ દ્યુ॒મદુ॒ત રે॒વ-દ્દિ॑દીહિ ॥ 5 ॥
(ઉપ॑-દે॒વાન્-વટ્-પ્રા॑ણ॒દા-શ્ચતુ॑શ્ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 1)
ય ઇ॒મા વિશ્વા॒ ભુવ॑નાનિ॒ જુહ્વ॒દૃષિ॒ર્॒હોતા॑ નિષ॒સાદા॑ પિ॒તા નઃ॑ । સ આ॒શિષા॒ દ્રવિ॑ણમિ॒ચ્છમા॑નઃ પરમ॒ચ્છદો॒ વર॒ આ વિ॑વેશ ॥ વિ॒શ્વક॑ર્મા॒ મન॑સા॒ યદ્વિહા॑યા ધા॒તા વિ॑ધા॒તા પ॑ર॒મોત સ॒ન્દૃક્ । તેષા॑મિ॒ષ્ટાનિ॒ સમિ॒ષા મ॑દન્તિ॒ યત્ર॑ સપ્ત॒ર્॒ષી-ન્પ॒ર એક॑મા॒હુઃ ॥ યો નઃ॑ પિ॒તા જ॑નિ॒તા યો વિ॑ધા॒તા યો ન॑-સ્સ॒તો અ॒ભ્યા સજ્જ॒જાન॑ । 6
યો દે॒વાના᳚-ન્નામ॒ધા એક॑ એ॒વ તગ્મ્ સ॑મ્પ્ર॒શ્ઞ-મ્ભુવ॑ના યન્ત્ય॒ન્યા ॥ ત આ-ઽય॑જન્ત॒ દ્રવિ॑ણ॒ગ્મ્॒ સમ॑સ્મા॒ ઋષ॑યઃ॒ પૂર્વે॑ જરિ॒તારો॒ ન ભૂ॒ના । અ॒સૂર્તા॒ સૂર્તા॒ રજ॑સો વિ॒માને॒ યે ભૂ॒તાનિ॑ સ॒મકૃ॑ણ્વન્નિ॒માનિ॑ ॥ ન તં-વિઁ॑દાથ॒ ય ઇ॒દ-ઞ્જ॒જાના॒ન્ય-દ્યુ॒ષ્માક॒મન્ત॑ર-મ્ભવાતિ । ની॒હા॒રેણ॒ પ્રાવૃ॑તા॒ જલ્પ્યા॑ ચાસુ॒તૃપ॑ ઉક્થ॒ શાસ॑શ્ચરન્તિ ॥ પ॒રો દિ॒વા પ॒ર એ॒ના [પ॒ર એ॒ના, પૃ॒થિ॒વ્યા પ॒રો] 7
પૃ॑થિ॒વ્યા પ॒રો દે॒વેભિ॒રસુ॑રૈ॒ર્ગુહા॒ યત્ । કગ્ગ્ સ્વિ॒દ્ગર્ભ॑-મ્પ્રથ॒મ-ન્દ॑દ્ધ્ર॒ આપો॒ યત્ર॑ દે॒વા-સ્સ॒મગ॑ચ્છન્ત॒ વિશ્વે᳚ ॥ તમિદ્ગર્ભ॑-મ્પ્રથ॒મ-ન્દ॑દ્ધ્ર॒ આપો॒ યત્ર॑ દે॒વા-સ્સ॒મગ॑ચ્છન્ત॒ વિશ્વે᳚ । અ॒જસ્ય॒ નાભા॒વદ્ધ્યેક॒-મર્પિ॑તં॒-યઁસ્મિ॑ન્નિ॒દં-વિઁશ્વ॒-મ્ભુવ॑ન॒મધિ॑ શ્રિ॒તમ્ ॥ વિ॒શ્વક॑ર્મા॒ હ્યજ॑નિષ્ટ દે॒વ આદિ-દ્ગ॑ન્ધ॒ર્વો અ॑ભવ-દ્દ્વિ॒તીયઃ॑ । તૃ॒તીયઃ॑ પિ॒તા જ॑નિ॒તૌષ॑ધીના- [પિ॒તા જ॑નિ॒તૌષ॑ધીનામ્, અ॒પા-ઙ્ગર્ભં॒-વ્યઁ॑દધા-ત્પુરુ॒ત્રા ।] 8
-મ॒પા-ઙ્ગર્ભં॒-વ્યઁ॑દધા-ત્પુરુ॒ત્રા ॥ ચક્ષુ॑ષઃ પિ॒તા મન॑સા॒ હિ ધીરો॑ ઘૃ॒તમે॑ને અજન॒ન્ન॑માને । ય॒દેદન્તા॒ અદ॑દૃગ્મ્હન્ત॒ પૂર્વ॒ આદિ-દ્દ્યાવા॑પૃથિ॒વી અ॑પ્રથેતામ્ ॥ વિ॒શ્વત॑-શ્ચક્ષુરુ॒ત વિ॒શ્વતો॑મુખો વિ॒શ્વતો॑હસ્ત ઉ॒ત વિ॒શ્વત॑સ્પાત્ । સ-મ્બા॒હુભ્યા॒-ન્નમ॑તિ॒ સ-મ્પત॑ત્રૈ॒ ર્દ્યાવા॑પૃથિ॒વી જ॒નય॑-ન્દે॒વ એકઃ॑ ॥ કિગ્ગ્ સ્વિ॑દાસી-દધિ॒ષ્ઠાન॑-મા॒રમ્ભ॑ણ-ઙ્કત॒મ-થ્સ્વિ॒-ત્કિમા॑સીત્ । યદી॒ ભૂમિ॑-ઞ્જ॒નય॑- [યદી॒ ભૂમિ॑-ઞ્જ॒નયન્ન્॑, વિ॒શ્વક॑ર્મા॒] 9
-ન્વિ॒શ્વક॑ર્મા॒ વિ દ્યામૌર્ણો᳚-ન્મહિ॒ના વિ॒શ્વચ॑ક્ષાઃ ॥ કિગ્ગ્ સ્વિ॒દ્વન॒-ઙ્ક ઉ॒ સ વૃ॒ક્ષ આ॑સી॒દ્યતો॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી નિ॑ષ્ટત॒ક્ષુઃ । મની॑ષિણો॒ મન॑સા પૃ॒ચ્છતેદુ॒ તદ્યદ॒દ્ધ્યતિ॑ષ્ઠ॒-દ્ભુવ॑નાનિ ધા॒રયન્ન્॑ ॥ યા તે॒ ધામા॑નિ પર॒માણિ॒ યા-ઽવ॒મા યા મ॑દ્ધ્ય॒મા વિ॑શ્વકર્મન્નુ॒તેમા । શિક્ષા॒ સખિ॑ભ્યો હ॒વિષિ॑ સ્વધાવ-સ્સ્વ॒યં-યઁ॑જસ્વ ત॒નુવ॑-ઞ્જુષા॒ણઃ ॥ વા॒ચસ્પતિં॑-વિઁ॒શ્વક॑ર્માણ-મૂ॒તયે॑ [-મૂ॒તયે᳚, મ॒નો॒યુજં॒-વાઁજે॑] 10
મનો॒યુજં॒-વાઁજે॑ અ॒દ્યા હુ॑વેમ । સ નો॒ નેદિ॑ષ્ઠા॒ હવ॑નાનિ જોષતે વિ॒શ્વશ॑ભૂં॒રવ॑સે સા॒ધુક॑ર્મા ॥ વિશ્વ॑કર્મન્. હ॒વિષા॑ વાવૃધા॒ન-સ્સ્વ॒યં-યઁ॑જસ્વ ત॒નુવ॑-ઞ્જુષા॒ણઃ । મુહ્ય॑ન્ત્વ॒ન્યે અ॒ભિત॑-સ્સ॒પત્ના॑ ઇ॒હાસ્માક॑-મ્મ॒ઘવા॑ સૂ॒રિર॑સ્તુ ॥ વિશ્વ॑કર્મન્. હ॒વિષા॒ વર્ધ॑નેન ત્રા॒તાર॒મિન્દ્ર॑-મકૃણોરવ॒દ્ધ્યમ્ । તસ્મૈ॒ વિશ॒-સ્સમ॑નમન્ત પૂ॒ર્વીર॒યમુ॒ગ્રો વિ॑હ॒વ્યો॑ યથા-ઽસ॑ત્ ॥ સ॒મુ॒દ્રાય॑ વ॒યુના॑ય॒ સિન્ધૂ॑ના॒-મ્પત॑યે॒ નમઃ॑ । ન॒દીના॒ગ્મ્॒ સર્વા॑સા-મ્પિ॒ત્રે જુ॑હુ॒તા વિ॒શ્વક॑ર્મણે॒ વિશ્વા-ઽહામ॑ર્ત્યગ્મ્ હ॒વિઃ ॥ 11 ॥
(જ॒જાનૈ॒ – નૌ – ષ॑ધીનાં॒ – ભૂમિ॑-ઞ્જ॒નય॑ – ન્નૂ॒તયે॒ – નમો॒ – નવ॑ ચ) (અ. 2)
ઉદે॑નમુત્ત॒રા-ન્ન॒યાગ્ને॑ ઘૃતેના-ઽઽહુત । રા॒યસ્પોષે॑ણ॒ સગ્મ્ સૃ॑જ પ્ર॒જયા॑ ચ॒ ધને॑ન ચ ॥ ઇન્દ્રે॒મ-મ્પ્ર॑ત॒રા-ઙ્કૃ॑ધિ સજા॒તાના॑-મસદ્વ॒શી । સમે॑નં॒-વઁર્ચ॑સા સૃજ દે॒વેભ્યો॑ ભાગ॒ધા અ॑સત્ ॥ યસ્ય॑ કુ॒ર્મો હ॒વિર્ગૃ॒હે તમ॑ગ્ને વર્ધયા॒ ત્વમ્ । તસ્મ॑ દે॒વા અધિ॑ બ્રવન્ન॒ય-ઞ્ચ॒ બ્રહ્મ॑ણ॒સ્પતિઃ॑ ॥ ઉદુ॑ ત્વા॒ વિશ્વે॑ દે॒વા [વિશ્વે॑ દે॒વાઃ, અગ્ને॒ ભર॑ન્તુ॒ ચિત્તિ॑ભિઃ ।] 12
અગ્ને॒ ભર॑ન્તુ॒ ચિત્તિ॑ભિઃ । સ નો॑ ભવ શિ॒વત॑મ-સ્સુ॒પ્રતી॑કો વિ॒ભાવ॑સુઃ ॥ પઞ્ચ॒ દિશો॒ દૈવી᳚ર્ય॒જ્ઞમ॑વન્તુ દે॒વીરપામ॑તિ-ન્દુર્મ॒તિ-મ્બાધ॑માનાઃ । રા॒યસ્પોષે॑ ય॒જ્ઞપ॑તિ-મા॒ભજ॑ન્તીઃ ॥ રા॒યસ્પોષે॒ અધિ॑ ય॒જ્ઞો અ॑સ્થા॒-થ્સમિ॑દ્ધે અ॒ગ્નાવધિ॑ મામહા॒નઃ । ઉ॒ક્થપ॑ત્ર॒ ઈડ્યો॑ ગૃભી॒તસ્ત॒પ્ત-ઙ્ઘ॒ર્મ-મ્પ॑રિ॒ગૃહ્યા॑યજન્ત ॥ ઊ॒ર્જા ય-દ્ય॒જ્ઞમશ॑મન્ત દે॒વા દૈવ્યા॑ય ધ॒ર્ત્રે જોષ્ટ્રે᳚ । દે॒વ॒શ્રી-શ્શ્રીમ॑ણા-શ્શ॒તપ॑યાઃ [દે॒વ॒શ્રી-શ્શ્રીમ॑ણા-શ્શ॒તપ॑યાઃ, પ॒રિ॒ગૃહ્ય॑] 13
પરિ॒ગૃહ્ય॑ દે॒વા ય॒જ્ઞમા॑યન્ન્ ॥ સૂર્ય॑રશ્મિ॒ર્॒હરિ॑કેશઃ પુ॒રસ્તા᳚-થ્સવિ॒તા જ્યોતિ॒રુદ॑યા॒ગ્મ્॒ અજ॑સ્રમ્ । તસ્ય॑ પૂ॒ષા પ્ર॑સ॒વં-યાઁ॑તિ દે॒વ-સ્સ॒પંશ્ય॒ન્ વિશ્વા॒ ભુવ॑નાનિ ગો॒પાઃ ॥ દે॒વા દે॒વેભ્યો॑ અદ્ધ્વ॒ર્યન્તો॑ અસ્થુર્વી॒તગ્મ્ શ॑મિ॒ત્રે શ॑મિ॒તા ય॒જદ્ધ્યૈ᳚ । તુ॒રીયો॑ ય॒જ્ઞો યત્ર॑ હ॒વ્યમેતિ॒ તતઃ॑ પાવ॒કા આ॒શિષો॑ નો જુષન્તામ્ ॥ વિ॒માન॑ એ॒ષ દિ॒વો મદ્ધ્ય॑ આસ્ત આપપ્રિ॒વા-ન્રોદ॑સી અ॒ન્તરિ॑ક્ષમ્ । સ વિ॒શ્વાચી॑ર॒ભિ- [સ વિ॒શ્વાચી॑ર॒ભિ, ચ॒ષ્ટે॒ ઘૃ॒તાચી॑રન્ત॒રા] 14
-ચ॑ષ્ટે ઘૃ॒તાચી॑રન્ત॒રા પૂર્વ॒મપ॑ર-ઞ્ચ કે॒તુમ્ ॥ ઉ॒ક્ષા સ॑મુ॒દ્રો અ॑રુ॒ણ-સ્સુ॑પ॒ર્ણઃ પૂર્વ॑સ્ય॒ યોનિ॑-મ્પિ॒તુરા વિ॑વેશ । મદ્ધ્યે॑ દિ॒વો નિહિ॑તઃ॒ પૃશ્ઞિ॒રશ્મા॒ વિ ચ॑ક્રમે॒ રજ॑સઃ પા॒ત્યન્તૌ᳚ ॥ ઇન્દ્રં॒-વિઁશ્વા॑ અવીવૃધન્-થ્સમુ॒દ્રવ્ય॑ચસ॒-ઙ્ગિરઃ॑ । ર॒થીત॑મગ્મ્ રથી॒નાં-વાઁજા॑ના॒ગ્મ્॒ સત્પ॑તિ॒-મ્પતિ᳚મ્ ॥ સુ॒મ્ન॒હૂર્ય॒જ્ઞો દે॒વાગ્મ્ આ ચ॑ વક્ષ॒દ્યક્ષ॑દ॒ગ્નિર્દે॒વો દે॒વાગ્મ્ આ ચ॑ વક્ષત્ ॥ વાજ॑સ્ય મા પ્રસ॒વેનો᳚-દ્ગ્રા॒ભેણો-દ॑ગ્રભીત્ । અથા॑ સ॒પત્ના॒ગ્મ્॒ ઇન્દ્રો॑ મે નિગ્રા॒ભેણાધ॑રાગ્મ્ અકઃ ॥ ઉ॒દ્ગ્રા॒ભ-ઞ્ચ॑ નિગ્રા॒ભ-ઞ્ચ॒ બ્રહ્મ॑ દે॒વા અ॑વીવૃધન્ન્ । અથા॑ સ॒પત્ના॑નિન્દ્રા॒ગ્ની મે॑ વિષૂ॒ચીના॒ન્ વ્ય॑સ્યતામ્ ॥ 15 ॥
(દે॒વાઃ – શ॒તપ॑યા – અ॒ભિ – વાજ॑સ્ય॒ – ષડ્વિગ્મ્॑શતિશ્ચ ) (અ. 3)
આ॒શુ-શ્શિશા॑નો વૃષ॒ભો ન યુ॒દ્ધ્મો ઘ॑નાઘ॒નઃ, ક્ષોભ॑ણ-શ્ચર્ષણી॒નામ્ । સ॒ઙ્ક્રન્દ॑નો-ઽનિમિ॒ષ એ॑ક વી॒ર-શ્શ॒તગ્મ્ સેના॑ અજય-થ્સા॒કમિન્દ્રઃ॑ ॥ સ॒ઙ્ક્રન્દ॑નેના નિમિ॒ષેણ॑ જિ॒ષ્ણુના॑ યુત્કા॒રેણ॑ દુશ્ચ્યવ॒નેન॑ ધૃ॒ષ્ણુના᳚ । તદિન્દ્રે॑ણ જયત॒ ત-થ્સ॑હદ્ધ્વં॒-યુઁધો॑ નર॒ ઇષુ॑હસ્તેન॒ વૃષ્ણા᳚ ॥ સ ઇષુ॑હસ્તૈ॒-સ્સ નિ॑ષ॒ઙ્ગિભિ॑ર્વ॒શી સગ્ગ્સ્ર॑ષ્ટા॒ સ યુધ॒ ઇન્દ્રો॑ ગ॒ણેન॑ । સ॒ગ્મ્॒સૃ॒ષ્ટ॒જિ-થ્સો॑મ॒પા બા॑હુશ॒ર્ધ્યૂ᳚ર્ધ્વધ॑ન્વા॒ પ્રતિ॑હિતાભિ॒રસ્તા᳚ ॥ બૃહ॑સ્પતે॒ પરિ॑ દીયા॒ [પરિ॑ દીય, રથે॑ન] 16
રથે॑ન રક્ષો॒હા ઽમિત્રાગ્મ્॑ અપ॒ બાધ॑માનઃ । પ્ર॒ભ॒ઞ્જન્-થ્સેનાઃ᳚ પ્રમૃ॒ણો યુ॒ધા જય॑ન્ન॒સ્માક॑-મેદ્ધ્યવિ॒તા રથા॑નામ્ ॥ ગો॒ત્ર॒ભિદ॑-ઙ્ગો॒વિદં॒-વઁજ્ર॑બાહુ॒-ઞ્જય॑ન્ત॒મજ્મ॑ પ્રમૃ॒ણન્ત॒-મોજ॑સા । ઇ॒મગ્મ્ સ॑જાતા॒ અનુ॑વીર-યદ્ધ્વ॒મિન્દ્રગ્મ્॑ સખા॒યો-ઽનુ॒ સગ્મ્ ર॑ભદ્ધ્વમ્ ॥ બ॒લ॒વિ॒જ્ઞા॒યઃ-સ્થવિ॑રઃ॒ પ્રવી॑ર॒-સ્સહ॑સ્વાન્. વા॒જી સહ॑માન ઉ॒ગ્રઃ । અ॒ભિવી॑રો અ॒ભિસ॑ત્વા સહો॒જા જૈત્ર॑મિન્દ્ર॒ રથ॒માતિ॑ષ્ઠ ગો॒વિત્ ॥ અ॒ભિ ગો॒ત્રાણિ॒ સહ॑સા॒ ગાહ॑માનો-ઽદા॒યો [ગાહ॑માનો-ઽદા॒યઃ, વી॒ર-શ્શ॒તમ॑ન્યુ॒રિન્દ્રઃ॑ ।] 17
વી॒ર-શ્શ॒તમ॑ન્યુ॒રિન્દ્રઃ॑ । દુ॒શ્ચ્ય॒વ॒નઃ પૃ॑તના॒ષાડ॑ યુ॒દ્ધ્યો᳚-સ્માક॒ગ્મ્॒ સેના॑ અવતુ॒ પ્ર યુ॒થ્સુ ॥ ઇન્દ્ર॑ આસાં-ને॒તા બૃહ॒સ્પતિ॒ ર્દક્ષિ॑ણા ય॒જ્ઞઃ પુ॒ર એ॑તુ॒ સોમઃ॑ । દે॒વ॒સે॒નાના॑-મભિભઞ્જતી॒ના-ઞ્જય॑ન્તીના-મ્મ॒રુતો॑ ય॒ન્ત્વગ્રે᳚ ॥ ઇન્દ્ર॑સ્ય॒ વૃષ્ણો॒ વરુ॑ણસ્ય॒ રાજ્ઞ॑ આદિ॒ત્યાના᳚-મ્મ॒રુતા॒ગ્મ્॒ શર્ધ॑ ઉ॒ગ્રમ્ । મ॒હામ॑નસા-મ્ભુવનચ્ય॒વાના॒-ઙ્ઘોષો॑ દે॒વાના॒-ઞ્જય॑તા॒ મુદ॑સ્થાત્ ॥ અ॒સ્માક॒-મિન્દ્ર॒-સ્સમૃ॑તેષુ ધ્વ॒જેષ્વ॒સ્માકં॒-યાઁ ઇષ॑વ॒સ્તા જ॑યન્તુ । 18
અ॒સ્માકં॑-વીઁ॒રા ઉત્ત॑રે ભવન્ત્વ॒સ્માનુ॑ દેવા અવતા॒ હવે॑ષુ ॥ ઉદ્ધ॑ર્ષય મઘવ॒ન્ના-યુ॑ધા॒-ન્યુથ્સત્વ॑ના-મ્મામ॒કાના॒-મ્મહાગ્મ્॑સિ । ઉદ્વૃ॑ત્રહન્ વા॒જિનાં॒-વાઁજિ॑ના॒ન્યુ-દ્રથા॑ના॒-ઞ્જય॑તામેતુ॒ ઘોષઃ॑ ॥ ઉપ॒ પ્રેત॒ જય॑તા નરસ્સ્થિ॒રા વ॑-સ્સન્તુ બા॒હવઃ॑ । ઇન્દ્રો॑ વ॒-શ્શર્મ॑ યચ્છ ત્વના-ધૃ॒ષ્યા યથાસ॑થ ॥ અવ॑સૃષ્ટા॒ પરા॑ પત॒ શર॑વ્યે॒ બ્રહ્મ॑ સગ્મ્શિતા । ગચ્છા॒-ઽમિત્રા॒-ન્પ્ર- [ગચ્છા॒-ઽમિત્રા॒-ન્પ્ર, વિ॒શ॒ મૈષા॒-] 19
-વિ॑શ॒ મૈષા॒-ઙ્કઞ્ચ॒નોચ્છિ॑ષઃ ॥ મર્મા॑ણિ તે॒ વર્મ॑ભિશ્છાદયામિ॒ સોમ॑સ્ત્વા॒ રાજા॒ ઽમૃતે॑ના॒ભિ-વ॑સ્તામ્ । ઉ॒રોર્વરી॑યો॒ વરિ॑વસ્તે અસ્તુ॒ જય॑ન્ત॒-ન્ત્વામનુ॑ મદન્તુ દે॒વાઃ ॥ યત્ર॑ બા॒ણા-સ્સ॒મ્પત॑ન્તિ કુમા॒રા વિ॑શિ॒ખા ઇ॑વ । ઇન્દ્રો॑ ન॒સ્તત્ર॑ વૃત્ર॒હા વિ॑શ્વા॒હા શર્મ॑ યચ્છતુ ॥ 20 ॥
(દી॒યા॒ – ઽદા॒યો – જ॑યન્ત્વ॒ – મિત્રા॒-ન્પ્ર – ચ॑ત્વારિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 4)
પ્રાચી॒મનુ॑ પ્ર॒દિશ॒-મ્પ્રેહિ॑ વિ॒દ્વાન॒ગ્નેર॑ગ્ને પુ॒રો અ॑ગ્નિર્ભવે॒હ । વિશ્વા॒ આશા॒ દીદ્યા॑નો॒ વિ ભા॒હ્યૂર્જ॑-ન્નો ધેહિ દ્વિ॒પદે॒ ચતુ॑ષ્પદે ॥ ક્રમ॑દ્ધ્વમ॒ગ્નિના॒ નાક॒મુખ્ય॒ગ્મ્॒ હસ્તે॑ષુ॒ બિભ્ર॑તઃ । દિ॒વઃ પૃ॒ષ્ઠગ્મ્ સુવ॑ર્ગ॒ત્વા મિ॒શ્રા દે॒વેભિ॑રાદ્ધ્વમ્ ॥ પૃ॒થિ॒વ્યા અ॒હમુદ॒ન્તરિ॑ક્ષ॒-મા-ઽરુ॑હ-મ॒ન્તરિ॑ક્ષા॒-દ્દિવ॒મા-ઽરુ॑હમ્ । દિ॒વો નાક॑સ્ય પૃ॒ષ્ઠા-થ્સુવ॒ર્જ્યોતિ॑રગા- [પૃ॒ષ્ઠા-થ્સુવ॒ર્જ્યોતિ॑રગામ્, અ॒હમ્ ।] 21
-મ॒હમ્ ॥ સુવ॒ર્યન્તો॒ નાપે᳚ક્ષન્ત॒ આ દ્યાગ્મ્ રો॑હન્તિ॒ રોદ॑સી । ય॒જ્ઞં-યેઁ વિ॒શ્વતો॑ધાર॒ગ્મ્॒ સુવિ॑દ્વાગ્મ્સો વિતેનિ॒રે ॥ અગ્ને॒ પ્રેહિ॑ પ્રથ॒મો દે॑વય॒તા-ઞ્ચક્ષુ॑ર્દે॒વાના॑મુ॒ત મર્ત્યા॑નામ્ । ઇય॑ક્ષમાણા॒ ભૃગુ॑ભિ-સ્સ॒જોષા॒-સ્સુવ॑ર્યન્તુ॒ યજ॑માના-સ્સ્વ॒સ્તિ ॥ નક્તો॒ષાસા॒ સમ॑નસા॒ વિરૂ॑પે ધા॒પયે॑તે॒ શિશુ॒મેકગ્મ્॑ સમી॒ચી । દ્યાવા॒ ક્ષામા॑ રુ॒ક્મો અ॒ન્તર્વિ ભા॑તિ દે॒વા અ॒ગ્નિ-ન્ધા॑રય-ન્દ્રવિણો॒દાઃ ॥ અગ્ને॑ સહસ્રાક્ષ [અગ્ને॑ સહસ્રાક્ષ, શ॒ત॒મૂ॒ર્ધ॒ઞ્છ॒ત-ન્તે᳚] 22
શતમૂર્ધઞ્છ॒ત-ન્તે᳚ પ્રા॒ણા-સ્સ॒હસ્ર॑મપા॒નાઃ । ત્વગ્મ્ સા॑હ॒સ્રસ્ય॑ રા॒ય ઈ॑શિષે॒ તસ્મૈ॑ તે વિધેમ॒ વાજા॑ય॒ સ્વાહા᳚ ॥ સુ॒પ॒ર્ણો॑-ઽસિ ગ॒રુત્મા᳚-ન્પૃથિ॒વ્યાગ્મ્ સી॑દ પૃ॒ષ્ઠે પૃ॑થિ॒વ્યા-સ્સી॑દ ભા॒સા-ઽન્તરિ॑ક્ષ॒મા પૃ॑ણ॒ જ્યોતિ॑ષા॒ દિવ॒મુત્ત॑ભાન॒ તેજ॑સા॒ દિશ॒ ઉ-દ્દૃગ્મ્॑હ ॥ આ॒જુહ્વા॑ન-સ્સુ॒પ્રતી॑કઃ પુ॒રસ્તા॒દગ્ને॒ સ્વાં-યોઁનિ॒મા સી॑દ સા॒દ્ધ્યા । અ॒સ્મિન્-થ્સ॒ધસ્થે॒ અદ્ધ્યુત્ત॑રસ્મિ॒ન્ વિશ્વે॑ દેવા॒ [અદ્ધ્યુત્ત॑રસ્મિ॒ન્ વિશ્વે॑ દેવાઃ, યજ॑માનશ્ચ સીદત ।] 23
યજ॑માનશ્ચ સીદત ॥ પ્રેદ્ધો॑ અગ્ને દીદિહિ પુ॒રો નો-ઽજ॑સ્રયા સૂ॒ર્મ્યા॑ યવિષ્ઠ । ત્વાગ્મ્ શશ્વ॑ન્ત॒ ઉપ॑ યન્તિ॒ વાજાઃ᳚ ॥ વિ॒ધેમ॑ તે પર॒મે જન્મ॑ન્નગ્ને વિ॒ધેમ॒ સ્તોમૈ॒રવ॑રે સ॒ધસ્થે᳚ । યસ્મા॒-દ્યોને॑રુ॒દારિ॑થા॒ યજે॒ ત-મ્પ્રત્વે હ॒વીગ્મ્ષિ॑ જુહુરે॒ સમિ॑દ્ધે ॥ તાગ્મ્ સ॑વિ॒તુર્વરે᳚ણ્યસ્ય ચિ॒ત્રામા-ઽહં-વૃઁ॑ણે સુમ॒તિં-વિઁ॒શ્વજ॑ન્યામ્ । યામ॑સ્ય॒ કણ્વો॒ અદુ॑હ॒-ત્પ્રપી॑નાગ્મ્ સ॒હસ્ર॑ધારા॒- [સ॒હસ્ર॑ધારામ્, પય॑સા મ॒હી-ઙ્ગામ્ ।] 24
-મ્પય॑સા મ॒હી-ઙ્ગામ્ ॥ સ॒પ્ત તે॑ અગ્ને સ॒મિધ॑-સ્સ॒પ્ત જિ॒હ્વા-સ્સ॒પ્તર્ષ॑ય-સ્સ॒પ્ત ધામ॑ પ્રિ॒યાણિ॑ । સ॒પ્ત હોત્રા᳚-સ્સપ્ત॒ધા ત્વા॑ યજન્તિ સ॒પ્ત યોની॒રા પૃ॑ણસ્વા ઘૃ॒તેન॑ ॥ ઈ॒દૃ-ઞ્ચા᳚ન્યા॒દૃ-ઞ્ચૈ॑તા॒દૃઞ્ચ॑ પ્રતિ॒દૃ-ઞ્ચ॑ મિ॒તશ્ચ॒ સમ્મિ॑તશ્ચ॒ સભ॑રાઃ ॥ શુ॒ક્રજ્યો॑તિશ્ચ ચિ॒ત્રજ્યો॑તિશ્ચ સ॒ત્યજ્યો॑તિશ્ચ॒ જ્યોતિ॑ષ્માગ્શ્ચ સ॒ત્યશ્ચ॑ર્ત॒પાશ્ચાત્યગ્મ્॑હાઃ । 25
ઋ॒ત॒જિચ્ચ॑ સત્ય॒જિચ્ચ॑ સેન॒જિચ્ચ॑ સુ॒ષેણ॒શ્ચાન્ત્ય॑મિત્રશ્ચ દૂ॒રે અ॑મિત્રશ્ચ ગ॒ણઃ ॥ ઋ॒તશ્ચ॑ સ॒ત્યશ્ચ॑ ધ્રુ॒વશ્ચ॑ ધ॒રુણ॑શ્ચ ધ॒ર્તા ચ॑ વિધ॒ર્તા ચ॑ વિધાર॒યઃ ॥ ઈ॒દૃક્ષા॑સ એતા॒દૃક્ષા॑સ ઊ॒ ષુણ॑-સ્સ॒દૃક્ષા॑સઃ॒ પ્રતિ॑સદૃક્ષાસ॒ એત॑ન । મિ॒તાસ॑શ્ચ॒ સમ્મિ॑તાસશ્ચ ન ઊ॒તયે॒ સભ॑રસો મરુતો ય॒જ્ઞે અ॒સ્મિન્નિન્દ્ર॒-ન્દૈવી॒ર્વિશો॑ મ॒રુતો-ઽનુ॑વર્ત્માનો॒ યથેન્દ્ર॒-ન્દૈવી॒ર્વિશો॑ મ॒રુતો-ઽનુ॑વર્ત્માન એ॒વમિ॒મં-યઁજ॑માન॒-ન્દૈવી᳚શ્ચ॒ વિશો॒ માનુ॑ષી॒શ્ચાનુ॑વર્ત્માનો ભવન્તુ ॥ 26 ॥
(અ॒ગા॒ગ્મ્॒ – સ॒હ॒સ્રા॒ક્ષ॒ – દે॒વાઃ॒ – સ॒હસ્ર॑ધારા॒ – મત્યગ્મ્॑હા॒ – અનુ॑વર્ત્માનઃ॒ – ષોડ॑શ ચ) (અ. 5)
જી॒મૂત॑સ્યેવ ભવતિ॒ પ્રતી॑કં॒-યઁદ્વ॒ર્મી યાતિ॑ સ॒મદા॑મુ॒પસ્થે᳚ । અના॑વિદ્ધયા ત॒નુવા॑ જય॒ ત્વગ્મ્ સ ત્વા॒ વર્મ॑ણો મહિ॒મા પિ॑પર્તુ ॥ ધન્વ॑ના॒ ગા ધન્વ॑ના॒-ઽઽજિ-ઞ્જ॑યેમ॒ ધન્વ॑ના તી॒વ્રા-સ્સ॒મદો॑ જયેમ । ધનુ॒-શ્શત્રો॑રપકા॒મ-ઙ્કૃ॑ણોતિ॒ ધન્વ॑ના॒ સર્વાઃ᳚ પ્ર॒દિશો॑ જયેમ ॥ વ॒ક્ષ્યન્તી॒વેદા ગ॑નીગન્તિ॒ કર્ણ॑-મ્પ્રિ॒યગ્મ્ સખા॑ય-મ્પરિષસ્વજા॒ના । યોષે॑વ શિઙ્ક્તે॒ વિત॒તા-ઽધિ॒ ધન્વ॒- [ધન્વન્ન્॑, જ્યા ઇ॒યગ્મ્] 27
-ઞ્જ્યા ઇ॒યગ્મ્ સમ॑ને પા॒રય॑ન્તી ॥ તે આ॒ચર॑ન્તી॒ સમ॑નેવ॒ યોષા॑ મા॒તેવ॑ પુ॒ત્ર-મ્બિ॑ભૃતામુ॒પસ્થે᳚ । અપ॒ શત્રૂન્॑ વિદ્ધ્યતાગ્મ્ સંવિઁદા॒ને આર્ત્ની॑ ઇ॒મે વિ॑ષ્ફુ॒રન્તી॑ અ॒મિત્રાન્॑ ॥ બ॒હ્વી॒ના-મ્પિ॒તા બ॒હુર॑સ્ય પુ॒ત્રશ્ચિ॒શ્ચા કૃ॑ણોતિ॒ સમ॑ના-ઽવ॒ગત્ય॑ । ઇ॒ષુ॒ધિ-સ્સઙ્કાઃ॒ પૃત॑નાશ્ચ॒ સર્વાઃ᳚ પૃ॒ષ્ઠે નિન॑દ્ધો જયતિ॒ પ્રસૂ॑તઃ ॥ રથે॒ તિષ્ઠ॑-ન્નયતિ વા॒જિનઃ॑ પુ॒રો યત્ર॑યત્ર કા॒મય॑તે સુષાર॒થિઃ । અ॒ભીશૂ॑ના-મ્મહિ॒માન॑- [મહિ॒માન᳚મ્, પ॒ના॒ય॒ત॒ મનઃ॑] 28
-મ્પનાયત॒ મનઃ॑ પ॒શ્ચાદનુ॑ યચ્છન્તિ ર॒શ્મયઃ॑ ॥ તી॒વ્રા-ન્ઘોષા᳚ન્ કૃણ્વતે॒ વૃષ॑પાણ॒યો-ઽશ્વા॒ રથે॑ભિ-સ્સ॒હ વા॒જય॑ન્તઃ । અ॒વ॒ક્રામ॑ન્તઃ॒ પ્રપ॑દૈર॒મિત્રા᳚ન્ ક્ષિ॒ણન્તિ॒ શત્રૂ॒ગ્મ્॒રન॑પવ્યયન્તઃ ॥ ર॒થ॒વાહ॑નગ્મ્ હ॒વિર॑સ્ય॒ નામ॒ યત્રા-ઽઽયુ॑ધ॒-ન્નિહિ॑તમસ્ય॒ વર્મ॑ । તત્રા॒ રથ॒મુપ॑ શ॒ગ્મગ્મ્ સ॑દેમ વિ॒શ્વાહા॑ વ॒યગ્મ્ સુ॑મન॒સ્યમા॑નાઃ ॥ સ્વા॒દુ॒ષ॒ગ્મ્॒ સદઃ॑ પિ॒તરો॑ વયો॒ધાઃ કૃ॑ચ્છ્રે॒શ્રિત॒-શ્શક્તી॑વન્તો ગભી॒રાઃ । ચિ॒ત્રસે॑ના॒ ઇષુ॑બલા॒ અમૃ॑દ્ધ્રા-સ્સ॒તોવી॑રા ઉ॒રવો᳚ વ્રાતસા॒હાઃ ॥ બ્રાહ્મ॑ણાસઃ॒ [બ્રાહ્મ॑ણાસઃ, પિત॑ર॒-] 29
પિત॑ર॒-સ્સોમ્યા॑સ-શ્શિ॒વે નો॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી અ॑ને॒હસા᳚ । પૂ॒ષા નઃ॑ પાતુ દુરિ॒તાદૃ॑તાવૃધો॒ રક્ષા॒ માકિ॑ર્નો અ॒ઘશગ્મ્॑સ ઈશત ॥ સુ॒પ॒ર્ણં-વઁ॑સ્તે મૃ॒ગો અ॑સ્યા॒ દન્તો॒ ગોભિ॒-સ્સન્ન॑દ્ધા પતતિ॒ પ્રસૂ॑તા । યત્રા॒ નર॒-સ્સ-ઞ્ચ॒ વિ ચ॒ દ્રવ॑ન્તિ॒ તત્રા॒સ્મભ્ય॒મિષ॑વ॒-શ્શર્મ॑ યગ્મ્સન્ન્ ॥ ઋજી॑તે॒ પરિ॑ વૃઙ્ગ્ધિ॒ નો-ઽશ્મા॑ ભવતુ નસ્ત॒નૂઃ । સોમો॒ અધિ॑ બ્રવીતુ॒ નો-ઽદિ॑તિ॒- [નો-ઽદિ॑તિઃ, શર્મ॑ યચ્છતુ ।] 30
-શ્શર્મ॑ યચ્છતુ ॥ આ જ॑ઙ્ઘન્તિ॒ સાન્વે॑ષા-ઞ્જ॒ઘના॒ગ્મ્॒ ઉપ॑ જિઘ્નતે । અશ્વા॑જનિ॒ પ્રચે॑ત॒સો-ઽશ્વા᳚ન્-થ્સ॒મથ્સુ॑ ચોદય ॥ અહિ॑રિવ ભો॒ગૈઃ પર્યે॑તિ બા॒હુ-ઞ્જ્યાયા॑ હે॒તિ-મ્પ॑રિ॒બાધ॑માનઃ । હ॒સ્ત॒ઘ્નો વિશ્વા॑ વ॒યુના॑નિ વિ॒દ્વા-ન્પુમા॒-ન્પુમાગ્મ્॑સ॒-મ્પરિ॑ પાતુ વિ॒શ્વતઃ॑ ॥ વન॑સ્પતે વી॒ડ્વ॑ઙ્ગો॒ હિ ભૂ॒યા અ॒સ્મ-થ્સ॑ખા પ્ર॒તર॑ણ-સ્સુ॒વીરઃ॑ । ગોભિ॒-સ્સન્ન॑દ્ધો અસિ વી॒ડય॑સ્વા-ઽઽસ્થા॒તા તે॑ જયતુ॒ જેત્વા॑નિ ॥ દિ॒વઃ પૃ॑થિ॒વ્યાઃ પ- [પરિ॑, ઓજ॒ ઉ-દ્ભૃ॑તં॒-] 31
-ર્યોજ॒ ઉ-દ્ભૃ॑તં॒-વઁન॒સ્પતિ॑ભ્યઃ॒ પર્યાભૃ॑ત॒ગ્મ્॒ સહઃ॑ । અ॒પામો॒જ્માન॒-મ્પરિ॒ ગોભિ॒રાવૃ॑ત॒મિન્દ્ર॑સ્ય॒ વજ્રગ્મ્॑ હ॒વિષા॒ રથં॑-યઁજ ॥ ઇન્દ્ર॑સ્ય॒ વજ્રો॑ મ॒રુતા॒મની॑ક-મ્મિ॒ત્રસ્ય॒ ગર્ભો॒ વરુ॑ણસ્ય॒ નાભિઃ॑ । સેમા-ન્નો॑ હ॒વ્યદા॑તિ-ઞ્જુષા॒ણો દેવ॑ રથ॒ પ્રતિ॑ હ॒વ્યા ગૃ॑ભાય ॥ ઉપ॑ શ્વાસય પૃથિ॒વીમુ॒ત દ્યા-મ્પુ॑રુ॒ત્રા તે॑ મનુતાં॒-વિઁષ્ઠિ॑ત॒-ઞ્જગ॑ત્ । સ દુ॑ન્દુભે સ॒જૂરિન્દ્રે॑ણ દે॒વૈર્દૂ॒રા- [દે॒વૈર્દૂ॒રાત્, દવી॑યો॒] 32
-દ્દવી॑યો॒ અપ॑સેધ॒ શત્રૂન્॑ ॥ આ ક્ર॑ન્દય॒ બલ॒મોજો॑ ન॒ આ ધા॒ નિષ્ટ॑નિહિ દુરિ॒તા બાધ॑માનઃ । અપ॑ પ્રોથ દુન્દુભે દુ॒ચ્છુનાગ્મ્॑ ઇ॒ત ઇન્દ્ર॑સ્ય મુ॒ષ્ટિર॑સિ વી॒ડય॑સ્વ ॥ આ-ઽમૂર॑જ પ્ર॒ત્યાવ॑ર્તયે॒માઃ કે॑તુ॒મ-દ્દુ॑ન્દુ॒ભિ ર્વા॑વદીતિ । સમશ્વ॑પર્ણા॒શ્ચર॑ન્તિ નો॒ નરો॒-ઽસ્માક॑મિન્દ્ર ર॒થિનો॑ જયન્તુ ॥ 33 ॥
(ધન્વ॑ન્ – મહિ॒માનં॒ – બ્રાહ્મ॑ણા॒સો – ઽદિ॑તિઃ – પૃથિ॒વ્યાઃ પરિ॑ – દૂ॒રા – દેક॑ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 6)
યદક્ર॑ન્દઃ પ્રથ॒મ-ઞ્જાય॑માન ઉ॒દ્યન્-થ્સ॑મુ॒દ્રાદુ॒ત વા॒ પુરી॑ષાત્ । શ્યે॒નસ્ય॑ પ॒ક્ષા હ॑રિ॒ણસ્ય॑ બા॒હૂ ઉ॑પ॒સ્તુત્ય॒-મ્મહિ॑ જા॒ત-ન્તે॑ અર્વન્ન્ ॥ ય॒મેન॑ દ॒ત્ત-ન્ત્રિ॒ત એ॑નમાયુન॒ગિન્દ્ર॑ એણ-મ્પ્રથ॒મો અદ્ધ્ય॑તિષ્ઠત્ । ગ॒ન્ધ॒ર્વો અ॑સ્ય રશ॒નામ॑-ગૃભ્ણા॒-થ્સૂરા॒દશ્વં॑-વઁસવો॒ નિર॑તષ્ટ ॥ અસિ॑ ય॒મો અસ્યા॑દિ॒ત્યો અ॑ર્વ॒ન્નસિ॑ ત્રિ॒તો ગુહ્યે॑ન વ્ર॒તેન॑ । અસિ॒ સોમે॑ન સ॒મયા॒ વિપૃ॑ક્ત [વિપૃ॑ક્તઃ, આ॒હુસ્તે॒ ત્રીણિ॑ દિ॒વિ બન્ધ॑નાનિ ।] 34
આ॒હુસ્તે॒ ત્રીણિ॑ દિ॒વિ બન્ધ॑નાનિ ॥ ત્રીણિ॑ ત આહુર્દિ॒વિ બન્ધ॑નાનિ॒ ત્રીણ્ય॒ફ્સુ ત્રીણ્ય॒ન્ત-સ્સ॑મુ॒દ્રે । ઉ॒તેવ॑ મે॒ વરુ॑ણશ્છન્-થ્સ્યર્વ॒ન્॒. યત્રા॑ ત આ॒હુઃ પ॑ર॒મ-ઞ્જ॒નિત્ર᳚મ્ ॥ ઇ॒મા તે॑ વાજિન્નવ॒માર્જ॑નાની॒મા શ॒ફાનાગ્મ્॑ સનિ॒તુર્નિ॒ધાના᳚ । અત્રા॑ તે ભ॒દ્રા ર॑શ॒ના અ॑પશ્યમૃ॒તસ્ય॒ યા અ॑ભિ॒રક્ષ॑ન્તિ ગો॒પાઃ ॥ આ॒ત્માન॑-ન્તે॒ મન॑સા॒-ઽઽરાદ॑જાનામ॒વો દિ॒વા [ ] 35
પ॒તય॑ન્ત-મ્પત॒ઙ્ગમ્ । શિરો॑ અપશ્ય-મ્પ॒થિભિ॑-સ્સુ॒ગેભિ॑રરે॒ણુભિ॒ર્જેહ॑માન-મ્પત॒ત્રિ ॥ અત્રા॑ તે રૂ॒પમુ॑ત્ત॒મમ॑પશ્ય॒-ઞ્જિગી॑ષમાણમિ॒ષ આ પ॒દે ગોઃ । ય॒દા તે॒ મર્તો॒ અનુ॒ ભોગ॒માન॒ડાદિ-દ્ગ્રસિ॑ષ્ઠ॒ ઓષ॑ધીરજીગઃ ॥ અનુ॑ ત્વા॒ રથો॒ અનુ॒ મર્યો॑ અર્વ॒ન્નનુ॒ ગાવો-ઽનુ॒ ભગઃ॑ ક॒નીના᳚મ્ । અનુ॒ વ્રાતા॑સ॒સ્તવ॑ સ॒ખ્યમી॑યુ॒રનુ॑ દે॒વા મ॑મિરે વી॒ર્ય॑- [વી॒ર્ય᳚મ્, તે ।] 36
-ન્તે ॥ હિર॑ણ્યશૃ॒ઙ્ગો-ઽયો॑ અસ્ય॒ પાદા॒ મનો॑જવા॒ અવ॑ર॒ ઇન્દ્ર॑ આસીત્ । દે॒વા ઇદ॑સ્ય હવિ॒રદ્ય॑માય॒ન્॒. યો અર્વ॑ન્ત-મ્પ્રથ॒મો અ॒દ્ધ્યતિ॑ષ્ઠત્ ॥ ઈ॒ર્માન્તા॑સ॒-સ્સિલિ॑કમદ્ધ્યમાસ॒-સ્સગ્મ્ શૂર॑ણાસો દિ॒વ્યાસો॒ અત્યાઃ᳚ । હ॒ગ્મ્॒સા ઇ॑વ શ્રેણિ॒શો ય॑તન્તે॒ યદાક્ષિ॑ષુર્દિ॒વ્ય-મજ્મ॒મશ્વાઃ᳚ ॥ તવ॒ શરી॑ર-મ્પતયિ॒ષ્ણ્વ॑ર્વ॒-ન્તવ॑ ચિ॒ત્તં-વાઁત॑ ઇવ॒ ધ્રજી॑માન્ । તવ॒ શૃઙ્ગા॑ણિ॒ વિષ્ઠિ॑તા પુરુ॒ત્રા-ઽર॑ણ્યેષુ॒ જર્ભુ॑રાણા ચરન્તિ ॥ ઉપ॒ [ઉપ॑, પ્રાગા॒ચ્છસ॑નં-] 37
પ્રાગા॒ચ્છસ॑નં-વાઁ॒જ્યર્વા॑ દેવ॒દ્રીચા॒ મન॑સા॒ દીદ્ધ્યા॑નઃ । અ॒જઃ પુ॒રો ની॑યતે॒ નાભિ॑ર॒સ્યાનુ॑ પ॒શ્ચા-ત્ક॒વયો॑ યન્તિ રે॒ભાઃ ॥ ઉપ॒ પ્રાગા᳚-ત્પર॒મં-યઁ-થ્સ॒ધસ્થ॒મર્વા॒ગ્મ્॒ અચ્છા॑ પિ॒તર॑-મ્મા॒તર॑-ઞ્ચ । અ॒દ્યા દે॒વાન્ જુષ્ટ॑તમો॒ હિ ગ॒મ્યા અથા-ઽઽશા᳚સ્તે દા॒શુષે॒ વાર્યા॑ણિ ॥ 38 ॥
(વિપૃ॑ક્તો – દિ॒વા – વી॒ર્ય॑ – મુપૈ – કા॒ન્નચ॑ત્વારિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 7)
મા નો॑ મિ॒ત્રો વરુ॑ણો અર્ય॒મા-ઽઽયુરિન્દ્ર॑ ઋભુ॒ક્ષા મ॒રુતઃ॒ પરિ॑ ખ્યન્ન્ । ય-દ્વા॒જિનો॑ દે॒વજા॑તસ્ય॒ સપ્તેઃ᳚ પ્રવ॒ક્ષ્યામો॑ વિ॒દથે॑ વી॒ર્યા॑ણિ ॥ યન્નિ॒ર્ણિજા॒ રેક્ણ॑સા॒ પ્રાવૃ॑તસ્ય રા॒તિ-ઙ્ગૃ॑ભી॒તા-મ્મુ॑ખ॒તો નય॑ન્તિ । સુપ્રા॑ઙ॒જો મેમ્ય॑-દ્વિ॒શ્વરૂ॑પ ઇન્દ્રાપૂ॒ષ્ણોઃ પ્રિ॒યમપ્યે॑તિ॒ પાથઃ॑ ॥ એ॒ષ ચ્છાગઃ॑ પુ॒રો અશ્વે॑ન વા॒જિના॑ પૂ॒ષ્ણો ભા॒ગો ની॑યતે વિ॒શ્વદે᳚વ્યઃ । અ॒ભિ॒પ્રિયં॒-યઁ-ત્પુ॑રો॒ડાશ॒મર્વ॑તા॒ ત્વષ્ટે- [ત્વષ્ટેત્, એ॒ન॒ગ્મ્॒ સૌ॒શ્ર॒વ॒સાય॑ જિન્વતિ ।] 39
-દે॑નગ્મ્ સૌશ્રવ॒સાય॑ જિન્વતિ ॥ યદ્ધ॒વિષ્ય॑મૃતુ॒શો દે॑વ॒યાન॒-ન્ત્રિર્માનુ॑ષાઃ॒ પર્યશ્વ॒-ન્નય॑ન્તિ । અત્રા॑ પૂ॒ષ્ણઃ પ્ર॑થ॒મો ભા॒ગ એ॑તિ ય॒જ્ઞ-ન્દે॒વેભ્યઃ॑ પ્રતિવે॒દય॑ન્ન॒જઃ ॥ હોતા᳚-ઽદ્ધ્વ॒ર્યુરાવ॑યા અગ્નિમિ॒ન્ધો ગ્રા॑વગ્રા॒ભ ઉ॒ત શગ્ગ્સ્તા॒ સુવિ॑પ્રઃ । તેન॑ ય॒જ્ઞેન॒ સ્વ॑રઙ્કૃતેન॒ સ્વિ॑ષ્ટેન વ॒ક્ષણા॒ આ પૃ॑ણદ્ધ્વમ્ ॥ યૂ॒પ॒વ્ર॒સ્કા ઉ॒ત યે યૂ॑પવા॒હાશ્ચ॒ષાલં॒-યેઁ અ॑શ્વયૂ॒પાય॒ તક્ષ॑તિ । યે ચાર્વ॑તે॒ પચ॑નગ્મ્ સ॒ભંર॑ન્ત્યુ॒તો [ ] 40
તેષા॑-મ॒ભિગૂ᳚ર્તિર્ન ઇન્વતુ ॥ ઉપ॒ પ્રાગા᳚-થ્સુ॒મન્મે॑-ઽધાયિ॒ મન્મ॑ દે॒વાના॒માશા॒ ઉપ॑ વી॒તપૃ॑ષ્ઠઃ । અન્વે॑નં॒-વિઁપ્રા॒ ઋષ॑યો મદન્તિ દે॒વાના᳚-મ્પુ॒ષ્ટે ચ॑કૃમા સુ॒બન્ધુ᳚મ્ ॥ ય-દ્વા॒જિનો॒ દામ॑ સ॒દાન્ન॒મર્વ॑તો॒ યા શી॑ર્ષ॒ણ્યા॑ રશ॒ના રજ્જુ॑રસ્ય । યદ્વા॑ ઘાસ્ય॒ પ્રભૃ॑તમા॒સ્યે॑ તૃણ॒ગ્મ્॒ સર્વા॒ તા તે॒ અપિ॑ દે॒વેષ્વ॑સ્તુ ॥ યદશ્વ॑સ્ય ક્ર॒વિષો॒ [યદશ્વ॑સ્ય ક્ર॒વિષઃ॑, મક્ષિ॒કા-ઽઽશ॒] 41
મક્ષિ॒કા-ઽઽશ॒ યદ્વા॒ સ્વરૌ॒ સ્વધિ॑તૌ રિ॒પ્તમસ્તિ॑ । યદ્ધસ્ત॑યો-શ્શમિ॒તુર્યન્ન॒ખેષુ॒ સર્વા॒ તા તે॒ અપિ॑ દે॒વેષ્વ॑સ્તુ ॥ યદૂવ॑દ્ધ્યમુ॒દર॑સ્યાપ॒વાતિ॒ ય આ॒મસ્ય॑ ક્ર॒વિષો॑ ગ॒ન્ધો અસ્તિ॑ । સુ॒કૃ॒તા તચ્છ॑મિ॒તારઃ॑ કૃણ્વન્તૂ॒ત મેધગ્મ્॑ શૃત॒પાક॑-મ્પચન્તુ ॥ ય-ત્તે॒ ગાત્રા॑દ॒ગ્નિના॑ પ॒ચ્યમા॑નાદ॒ભિ શૂલ॒-ન્નિહ॑તસ્યાવ॒ધાવ॑તિ । મા ત-દ્ભૂમ્યા॒મા શ્રિ॑ષ॒ ( )-ન્મા તૃણે॑ષુ દે॒વેભ્ય॒સ્તદુ॒શદ્ભ્યો॑ રા॒તમ॑સ્તુ ॥ 42 ॥
(ઇ – દુ॒તો – ક્ર॒વિષઃ॑ – શ્રિષથ્ – સ॒પ્ત ચ॑) (અ. 8)
યે વા॒જિન॑-મ્પરિ॒પશ્ય॑ન્તિ પ॒ક્વં-યઁ ઈ॑મા॒હુ-સ્સુ॑ર॒ભિર્નિર્હ॒રેતિ॑ । યે ચાર્વ॑તો માગ્મ્સભિ॒ક્ષામુ॒પાસ॑ત ઉ॒તો તેષા॑મ॒ભિગૂ᳚ર્તિર્ન ઇન્વતુ ॥ યન્નીક્ષ॑ણ-મ્મા॒ગ્॒સ્પચ॑ન્યા ઉ॒ખાયા॒ યા પાત્રા॑ણિ યૂ॒ષ્ણ આ॒સેચ॑નાનિ । ઊ॒ષ્મ॒ણ્યા॑-ઽપિ॒ધાના॑ ચરૂ॒ણામ॒ઙ્કા-સ્સૂ॒નાઃ પરિ॑ ભૂષ॒ન્ત્યશ્વ᳚મ્ ॥ નિ॒ક્રમ॑ણ-ન્નિ॒ષદ॑નં-વિઁ॒વર્ત॑નં॒-યઁચ્ચ॒ પડ્બી॑શ॒મર્વ॑તઃ । યચ્ચ॑ પ॒પૌ યચ્ચ॑ ઘા॒સિ- [ઘા॒સિમ્, જ॒ઘાસ॒ સર્વા॒ તા] 43
-ઞ્જ॒ઘાસ॒ સર્વા॒ તા તે॒ અપિ॑ દે॒વેષ્વ॑સ્તુ ॥ મા ત્વા॒-ઽગ્નિ-ર્ધ્વ॑નયિ-દ્ધૂ॒મગ॑ન્ધિ॒ર્મોખા ભ્રાજ॑ન્ત્ય॒ભિ વિ॑ક્ત॒ જઘ્રિઃ॑ । ઇ॒ષ્ટં-વીઁ॒તમ॒ભિગૂ᳚ર્તં॒-વઁષ॑ટ્કૃત॒-ન્ત-ન્દે॒વાસઃ॒ પ્રતિ॑ ગૃભ્ણ॒ન્ત્યશ્વ᳚મ્ ॥ યદશ્વા॑ય॒ વાસ॑ ઉપસ્તૃ॒ણન્ત્ય॑ધીવા॒સં-યાઁ હિર॑ણ્યાન્યસ્મૈ । સ॒ન્દાન॒મર્વ॑ન્ત॒-મ્પડ્બી॑શ-મ્પ્રિ॒યા દે॒વેષ્વા યા॑મયન્તિ ॥ ય-ત્તે॑ સા॒દે મહ॑સા॒ શૂકૃ॑તસ્ય॒ પાર્ષ્ણિ॑યા વા॒ કશ॑યા [વા॒ કશ॑યા, વા॒ તુ॒તોદ॑ ।] 44
વા તુ॒તોદ॑ । સ્રુ॒ચેવ॒ તા હ॒વિષો॑ અદ્ધ્વ॒રેષુ॒ સર્વા॒ તા તે॒ બ્રહ્મ॑ણા સૂદયામિ ॥ ચતુ॑સ્ત્રિગ્મ્શ-દ્વા॒જિનો॑ દે॒વબ॑ન્ધો॒-ર્વઙ્ક્રી॒-રશ્વ॑સ્ય॒ સ્વધિ॑તિ॒-સ્સમે॑તિ । અચ્છિ॑દ્રા॒ ગાત્રા॑ વ॒યુના॑ કૃણોત॒ પરુ॑ષ્પરુરનુ॒ઘુષ્યા॒ વિ શ॑સ્ત ॥ એક॒સ્ત્વષ્ટુ॒રશ્વ॑સ્યા વિશ॒સ્તા દ્વા ય॒ન્તારા॑ ભવત॒સ્તથ॒ર્તુઃ । યા તે॒ ગાત્રા॑ણામૃતુ॒થા કૃ॒ણોમિ॒ તાતા॒ પિણ્ડા॑ના॒-મ્પ્ર જુ॑હોમ્ય॒ગ્નૌ ॥ મા ત્વા॑ તપ- [તપત્, પ્રિ॒ય આ॒ત્મા-] 45
-ત્પ્રિ॒ય આ॒ત્મા-ઽપિ॒યન્ત॒-મ્મા સ્વધિ॑તિસ્ત॒નુવ॒ આ તિ॑ષ્ઠિપ-ત્તે । મા તે॑ ગૃ॒દ્ધ્નુ-ર॑વિશ॒સ્તા-ઽતિ॒હાય॑ છિ॒દ્રા ગાત્રા᳚ણ્ય॒સિના॒ મિથૂ॑ કઃ ॥ ન વા ઉ॑વે॒તન્મ્રિ॑યસે॒ ન રિ॑ષ્યસિ દે॒વાગ્મ્ ઇદે॑ષિ પ॒થિભિ॑-સ્સુ॒ગેભિઃ॑ । હરી॑ તે॒ યુઞ્જા॒ પૃષ॑તી અભૂતા॒મુપા᳚સ્થા-દ્વા॒જી ધુ॒રિ રાસ॑ભસ્ય ॥ સુ॒ગવ્ય॑-ન્નો વા॒જી સ્વશ્વિ॑ય-મ્પુ॒ગ્મ્॒સઃ પુ॒ત્રાગ્મ્ ઉ॒ત વિ॑શ્વા॒પુષગ્મ્॑ ર॒યિમ્ । અ॒ના॒ગા॒સ્ત્વ-ન્નો॒ અદિ॑તિઃ કૃણોતુ ક્ષ॒ત્ર-ન્નો॒ અશ્વો॑ વનતાગ્મ્ હ॒વિષ્માન્॑ ॥ 46 ॥
(ઘા॒સિં-કશ॑યા – તપ-દ્- ર॒યિં – નવ॑ ચ ) (અ. 9)
(અશ્મ॒ન્ – ય ઇ॒મો – દે॑ન – મા॒શુઃ – પ્રાચીં᳚ – જી॒મૂત॑સ્ય॒ – યદક્ર॑ન્દો॒ – મા નો॑ મિ॒ત્રો – યે વા॒જિનં॒ – નવ॑)
(અશ્મ॑ન્ – મનો॒યુજં॒ – પ્રાચી॒મનુ॒ – શર્મ॑ યચ્છતુ॒ – તેષા॑મ॒ભિગૂ᳚ર્તિઃ॒ – ષટ્ચ॑ત્વારિગ્મ્શત્)
(અશ્મ॑ન્, હ॒વિષ્માન્॑)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ઞ્ચતુર્થ કાણ્ડે ષષ્ઠઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને , શ્રી મહાગણપતયે નમઃ , શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ , હ॒રિઃ॒ ઓં