કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ન્તૃતીયકાણ્ડે પ્રથમઃ પ્રશ્નઃ – ન્યૂનકર્માભિધાનં
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
પ્ર॒જાપ॑તિરકામયત પ્ર॒જા-સ્સૃ॑જે॒યેતિ॒ સ તપો॑-ઽતપ્યત॒ સ સ॒ર્પાન॑સૃજત॒ સો॑-ઽકામયત પ્ર॒જા-સ્સૃ॑જે॒યેતિ॒ સદ્વિ॒તીય॑મતપ્યત॒ સ વયાગ્॑સ્ય સૃજત॒ સો॑-ઽકામયત પ્ર॒જા-સ્સૃ॑જે॒યેતિ॒ સ તૃ॒તીય॑મતપ્યત॒ સ એ॒ત-ન્દી᳚ક્ષિતવા॒દ-મ॑પશ્ય॒-ત્તમ॑વદ॒-ત્તતો॒ વૈ સ પ્ર॒જા અ॑સૃજત॒ ય-ત્તપ॑સ્ત॒પ્ત્વા દી᳚ક્ષિતવા॒દં-વઁદ॑તિ પ્ર॒જા એ॒વ તદ્યજ॑માન- [તદ્યજ॑માનઃ, સૃ॒જ॒તે॒ યદ્વૈ] 1
-સ્સૃજતે॒ યદ્વૈ દી᳚ક્ષિ॒તો॑-ઽમે॒દ્ધ્ય-મ્પશ્ય॒ત્યપા᳚સ્માદ્દી॒ક્ષાક્રા॑મતિ॒ નીલ॑મસ્ય॒ હરો॒ વ્યે᳚ત્યબ॑દ્ધ॒-મ્મનો॑ દ॒રિદ્ર॒-ઞ્ચક્ષુ॒-સ્સૂર્યો॒ જ્યોતિ॑ષા॒ગ્॒શ્રેષ્ઠો॒ દીક્ષે॒ મા મા॑હાસી॒રિત્યા॑હ॒ નાસ્મા᳚દ્દી॒ક્ષા-ઽપ॑ક્રામતિ॒ નાસ્ય॒ નીલ॒-ન્ન હરો॒ વ્યે॑તિ॒ યદ્વૈ દી᳚ક્ષિ॒તમ॑ભિ॒વર્ષ॑તિદિ॒વ્યા આપો-ઽશા᳚ન્તા॒ ઓજો॒ બલ॑-ન્દી॒ક્ષા- [બલ॑-ન્દી॒ક્ષામ્, તપો᳚-ઽસ્ય॒-] 2
-ન્તપો᳚-ઽસ્ય॒-નિર્ઘ્ન॑ન્ત્યુન્દ॒તી-ર્બલ॑-ન્ધ॒ત્તૌજો॑ ધત્ત॒ બલ॑-ન્ધત્ત॒ મા મે॑ દી॒ક્ષા-મ્મા તપો॒નિર્વ॑ધિ॒ષ્ટેત્યા॑હૈ॒ તદે॒વ સર્વ॑મા॒ત્મ-ન્ધ॑ત્તે॒ નાસ્યૌજો॒ બલ॒-ન્ન દી॒ક્ષા-ન્ન તપો॒નિર્ઘ્ન॑ન્ત્ય॒ગ્નિર્વૈ દી᳚ક્ષિ॒તસ્ય॑ દે॒વતા॒ સો᳚-ઽસ્માદે॒તર્હિ॑તિ॒ર ઇ॑વ॒ યર્હિ॒ યાતિ॒ તમી᳚શ્વ॒રગ્મ્ રક્ષાગ્મ્॑સિ॒ હન્તો᳚- [હન્તોઃ᳚, ભ॒દ્રાદ॒ભિ-] 3
-ર્ભ॒દ્રાદ॒ભિ-શ્રેયઃ॒ પ્રેહિ॒બૃહ॒સ્પતિઃ॑ પુર એ॒તા તે॑ અ॒સ્ત્વિત્યા॑હ॒બ્રહ્મ॒ વૈ દે॒વાના॒-મ્બૃહ॒સ્પતિ॒સ્તમે॒વાન્વા ર॑ભતે॒ સ એ॑ન॒ગ્મ્॒ સ-મ્પા॑રય॒ત્યે દમ॑ગન્મ દેવ॒યજ॑ન-મ્પૃથિ॒વ્યા ઇત્યા॑હ દેવ॒યજ॑ન॒ગ્ગ્॒ હ્યે॑ષ પૃ॑થિ॒વ્યા આ॒ગચ્છ॑તિ॒ યો યજ॑તે॒ વિશ્વે॑ દે॒વા યદજુ॑ષન્ત॒ પૂર્વ॒ ઇત્યા॑હ॒ વિશ્વે॒ હ્યે॑તદ્દે॒વા જો॒ષય॑ન્તે॒ યદ્બ્રા᳚હ્મ॒ણા ઋ॑ખ્સા॒માભ્યાં॒-યઁજુ॑ષા સ॒ન્તર॑ન્ત॒ ઇત્યા॑હર્ખ્સા॒માભ્યા॒ગ્॒ હ્યે॑ષ યજુ॑ષા સ॒ન્તર॑તિ॒ યો યજ॑તે રા॒યસ્પોષે॑ણ॒ સમિ॒ષા-મ॑દે॒મેત્યા॑-હા॒-ઽશિષ॑મે॒વૈ તામા શા᳚સ્તે ॥ 4 ॥
(યજ॑માનો – દી॒ક્ષાગ્મ્ – હન્તો᳚ – ર્બ્રાહ્મ॒ણા -શ્ચતુ॑ર્વિગ્મ્શતિશ્ચ) (અ. 1)
એ॒ષ તે॑ ગાય॒ત્રો ભા॒ગ ઇતિ॑ મે॒ સોમા॑ય બ્રૂતાદે॒ષ તે॒ ત્રૈષ્ટુ॑ભો॒ જાગ॑તો ભા॒ગ ઇતિ॑ મે॒ સોમા॑ય બ્રૂતાચ્છન્દો॒માના॒ગ્મ્॒ સામ્રા᳚જ્ય-ઙ્ગ॒ચ્છેતિ॑ મે॒ સોમા॑ય બ્રૂતા॒-દ્યો વૈ સોમ॒ગ્મ્॒ રાજા॑ન॒ગ્મ્॒ સામ્રા᳚જ્યં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયિ॒ત્વા ક્રી॒ણાતિ॒ ગચ્છ॑તિ॒ સ્વાના॒ગ્મ્॒ સામ્રા᳚જ્ય॒-ઞ્છન્દાગ્મ્॑સિ॒ ખલુ॒ વૈ સોમ॑સ્ય॒ રાજ્ઞ॒-સ્સામ્રા᳚જ્યો લો॒કઃ પુ॒રસ્તા॒-થ્સોમ॑સ્ય ક્ર॒યાદે॒વમ॒ભિ મ॑ન્ત્રયેત॒ સામ્રા᳚જ્યમે॒વૈ- [સામ્રા᳚જ્યમે॒વ, એ॒નં॒-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયિ॒ત્વા] 5
નં॑-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયિ॒ત્વા ક્રી॑ણાતિ॒ ગચ્છ॑તિ॒ સ્વાના॒ગ્મ્॒ સામ્રા᳚જ્યં॒-યોઁ વૈ તા॑નૂન॒પ્ત્રસ્ય॑ પ્રતિ॒ષ્ઠાં-વેઁદ॒ પ્રત્યે॒વ તિ॑ષ્ઠતિ બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તિ॒ ન પ્રા॒શ્ઞન્તિ॒ ન જુ॑હ્વ॒ત્યથ॒ ક્વ॑ તાનૂન॒પ્ત્ર-મ્પ્રતિ॑ તિષ્ઠ॒તીતિ॑ પ્ર॒જાપ॑તૌ॒ મન॒સીતિ॑ બ્રૂયા॒-ત્ત્રિરવ॑ જિઘ્રે-ત્પ્ર॒જાપ॑તૌ ત્વા॒ મન॑સિ જુહો॒મીત્યે॒ષા વૈ તા॑નૂન॒પ્ત્રસ્ય॑ પ્રતિ॒ષ્ઠા ય એ॒વં-વેઁદ॒ પ્રત્યે॒વ તિ॑ષ્ઠતિ॒ યો [પ્રત્યે॒વ તિ॑ષ્ઠતિ॒ યઃ, વા અ॑દ્ધ્વ॒ર્યોઃ] 6
વા અ॑દ્ધ્વ॒ર્યોઃ પ્ર॑તિ॒ષ્ઠાં-વેઁદ॒ પ્રત્યે॒વ તિ॑ષ્ઠતિ॒ યતો॒ મન્યે॒તાન॑ભિક્રમ્ય હોષ્યા॒મીતિ॒ ત-ત્તિષ્ઠ॒ન્ના શ્રા॑વયેદે॒ષા વા અ॑દ્ધ્વ॒ર્યોઃ પ્ર॑તિ॒ષ્ઠા ય એ॒વં-વેઁદ॒ પ્રત્યે॒વ તિ॑ષ્ઠતિ॒ યદ॑ભિ॒ક્રમ્ય॑ જુહુ॒યા-ત્પ્ર॑તિ॒ષ્ઠાયા॑ ઇયા॒-ત્તસ્મા᳚-થ્સમા॒નત્ર॒ તિષ્ઠ॑તા હોત॒વ્ય॑-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ॒ યો વા અ॑દ્ધ્વ॒ર્યો-સ્સ્વં-વેઁદ॒ સ્વવા॑ને॒વ ભ॑વતિ॒ સ્રુગ્વા અ॑સ્ય॒ સ્વં-વાઁ॑ય॒વ્ય॑મસ્ય॒ [વા॑ય॒વ્ય॑મસ્ય, સ્વ-ઞ્ચ॑મ॒સો᳚-ઽસ્ય॒] 7
સ્વ-ઞ્ચ॑મ॒સો᳚-ઽસ્ય॒ સ્વં-યઁદ્વા॑ય॒વ્યં॑-વાઁ ચમ॒સં-વાઁ-ઽન॑ન્વારભ્યા-ઽઽશ્રા॒વયે॒-થ્સ્વાદિ॑યા॒-ત્તસ્મા॑ દન્વા॒રભ્યા॒ ઽઽશ્રાવ્ય॒ગ્ગ્॒ સ્વાદે॒વ નૈતિ॒ યો વૈ સોમ॒મ- પ્ર॑તિષ્ઠાપ્ય સ્તો॒ત્ર-મુ॑પાક॒રોત્ય પ્ર॑તિષ્ઠિત॒-સ્સોમો॒ ભવ॒ત્યપ્ર॑તિષ્ઠિત॒-સ્સ્તોમો- ઽપ્ર॑તિષ્ઠિતા-ન્યુ॒ક્થાન્યપ્ર॑તિષ્ઠિતો॒ યજ॑મા॒નો ઽપ્ર॑તિષ્ઠિતો ઽધ્વ॒ર્યુર્વા॑ ય॒વ્યં॑-વૈઁ સોમ॑સ્ય પ્રતિ॒ષ્ઠા ચ॑મ॒સો᳚-ઽસ્ય પ્રતિ॒ષ્ઠા સોમ॒-સ્સ્તોમ॑સ્ય॒ સ્તોમ॑ ઉ॒ક્થાના॒-ઙ્ગ્રહં॑-વાઁ ગૃહી॒ત્વા ચ॑મ॒સં-વોઁ॒ન્નીય॑ સ્તો॒ત્રમુ॒પા કુ॑ર્યા॒-ત્પ્રત્યે॒વ સોમગ્ગ્॑ સ્થા॒પય॑તિ॒ પ્રતિ॒સ્તોમ॒-મ્પ્રત્યુ॒ક્થાનિ॒ પ્રતિ॒ યજ॑માન॒સ્તિષ્ઠ॑તિ॒ પ્રત્ય॑દ્ધ્વ॒ર્યુઃ ॥ 8 ॥
(એ॒વ – તિ॑ષ્ઠતિ॒ યો – વા॑ય॒વ્ય॑મસ્ય॒ – ગ્રહં॒-વૈઁ – કા॒ન્ન – વિગ્મ્॑શ॒તિશ્ચ॑) (અ. 2)
ય॒જ્ઞં-વાઁ એ॒ત-થ્સ-મ્ભ॑રન્તિ॒ ય-થ્સો॑મ॒ક્રય॑ણ્યૈ પ॒દં-યઁ॑જ્ઞમુ॒ખગ્મ્ હ॑વિ॒ર્ધાને॒ યર્હિ॑ હવિ॒ર્ધાને॒ પ્રાચી᳚ પ્રવ॒ર્તયે॑યુ॒સ્તર્હિ॒ તેનાક્ષ॒મુપા᳚-ઞ્જ્યા-દ્યજ્ઞમુ॒ખ એ॒વ ય॒જ્ઞમનુ॒ સન્ત॑નોતિ॒ પ્રાઞ્ચ॑મ॒ગ્નિ-મ્પ્ર હ॑ર॒ન્ત્યુ-ત્પત્ની॒મા ન॑ય॒ન્ત્યન્વનાગ્મ્॑સિ॒ પ્ર વ॑ર્તય॒ન્ત્યથ॒ વા અ॑સ્યૈ॒ષ ધિષ્ણિ॑યો હીયતે॒ સો-ઽનુ॑ ધ્યાયતિ॒ સ ઈ᳚શ્વ॒રો રુ॒દ્રો ભૂ॒ત્વા [ ] 9
પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂન્. યજ॑માનસ્ય॒ શમ॑યિતો॒ર્યર્હિ॑ પ॒શુમા પ્રી॑ત॒મુદ॑ઞ્ચ॒-ન્નય॑ન્તિ॒ તર્હિ॒ તસ્ય॑ પશુ॒શ્રપ॑ણગ્મ્ હરે॒-ત્તેનૈ॒વૈન॑-મ્ભા॒ગિન॑-ઙ્કરોતિ॒ યજ॑માનો॒ વા આ॑હવ॒નીયો॒ યજ॑માનં॒-વાઁ એ॒તદ્વિ ક॑ર્ષન્તે॒ યદા॑હવ॒નીયા᳚-ત્પશુ॒શ્રપ॑ણ॒ગ્મ્॒ હર॑ન્તિ॒ સ વૈ॒વ સ્યાન્નિ॑ર્મ॒ન્થ્યં॑-વાઁ કુર્યા॒-દ્યજ॑માનસ્ય સાત્મ॒ત્વાય॒ યદિ॑ પ॒શોર॑વ॒દાન॒-ન્નશ્યે॒દાજ્ય॑સ્ય પ્રત્યા॒ખ્યાય॒મવ॑ દ્યે॒-થ્સૈવ તતઃ॒ પ્રાય॑શ્ચિત્તિ॒ર્યે પ॒શું-વિઁ॑મથ્ની॒રન્. યસ્તાન્ કા॒મયે॒તા ઽઽર્તિ॒માર્ચ્છે॑યુ॒રિતિ॑ કુ॒વિદ॒ઙ્ગેતિ॒ નમો॑ વૃક્તિવત્ય॒ર્ચા-ઽઽગ્ની᳚દ્ધ્રે જુહુયા॒ન્નમો॑ વૃક્તિમે॒વૈષાં᳚-વૃઁઙ્ક્તે તા॒જગાર્તિ॒માર્ચ્છ॑ન્તિ ॥ 10 ॥
(ભૂ॒ત્વા – તતઃ॒ – ષડ્વિગ્મ્॑શતિશ્ચ) (અ. 3)
પ્ર॒જાપ॑તે॒ર્જાય॑માનાઃ પ્ર॒જા જા॒તાશ્ચ॒ યા ઇ॒માઃ । તસ્મૈ॒ પ્રતિ॒ પ્ર વે॑દયચિકિ॒ત્વાગ્મ્ અનુ॑ મન્યતામ્ ॥ ઇ॒મ-મ્પ॒શુ-મ્પ॑શુપતે તે અ॒દ્ય બ॒દ્ધ્નામ્ય॑ગ્ને સુકૃ॒તસ્ય॒ મદ્ધ્યે᳚ । અનુ॑ મન્યસ્વ સુ॒યજા॑ યજામ॒ જુષ્ટ॑-ન્દે॒વાના॑મિ॒દમ॑સ્તુ હ॒વ્યમ્ ॥ પ્ર॒જા॒નન્તઃ॒ પ્રતિ॑ગૃહ્ણન્તિ॒ પૂર્વે᳚ પ્રા॒ણમઙ્ગે᳚ભ્યઃ॒ પર્યા॒ચર॑ન્તમ્ । સુવ॒ર્ગં-યાઁ॑હિ પ॒થિભિ॑ ર્દેવ॒યાનૈ॒-રોષ॑ધીષુ॒ પ્રતિ॑તિષ્ઠા॒ શરી॑રૈઃ ॥ યેષા॒મીશે॑ [યેષા॒મીશે॑, પ॒શુ॒પતિઃ॑] 11
પશુ॒પતિઃ॑ પશૂ॒ના-ઞ્ચતુ॑ષ્પદામુ॒ત ચ॑ દ્વિ॒પદા᳚મ્ । નિષ્ક્રી॑તો॒-ઽયં-યઁ॒જ્ઞિય॑-મ્ભા॒ગમે॑તુ રા॒યસ્પોષા॒ યજ॑માનસ્ય સન્તુ ॥ યે બ॒દ્ધ્યમા॑ન॒મનુ॑ બ॒દ્ધ્યમા॑ના અ॒ભ્યૈક્ષ॑ન્ત॒ મન॑સા॒ ચક્ષુ॑ષા ચ । અ॒ગ્નિસ્તાગ્મ્ અગ્રે॒ પ્રમુ॑મોક્તુ દે॒વઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જયા॑ સંવિઁદા॒નઃ ॥ ય આ॑ર॒ણ્યાઃ પ॒શવો॑ વિ॒શ્વરૂ॑પા॒ વિરૂ॑પા॒-સ્સન્તો॑ બહુ॒ધૈક॑રૂપાઃ । વા॒યુસ્તાગ્મ્ અગ્રે॒ પ્રમુ॑મોક્તુ દે॒વઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જયા॑ સંવિઁદા॒નઃ ॥ પ્ર॒મુ॒ઞ્ચમા॑ના॒ [પ્ર॒મુ॒ઞ્ચમા॑નાઃ, ભુવ॑નસ્ય॒ રેતો॑] 12
ભુવ॑નસ્ય॒ રેતો॑ ગા॒તુ-ન્ધ॑ત્ત॒ યજ॑માનાય દેવાઃ । ઉ॒પાકૃ॑તગ્મ્ શશમા॒નં-યઁદસ્થા᳚જ્જી॒વ-ન્દે॒વાના॒મપ્યે॑તુ॒ પાથઃ॑ ॥ નાના᳚ પ્રા॒ણો યજ॑માનસ્ય પ॒શુના॑ ય॒જ્ઞો દે॒વેભિ॑-સ્સ॒હ દે॑વ॒યાનઃ॑ । જી॒વ-ન્દે॒વાના॒મપ્યે॑તુ॒ પાથ॑-સ્સ॒ત્યા-સ્સ॑ન્તુ॒ યજ॑માનસ્ય॒ કામાઃ᳚ ॥ ય-ત્પ॒શુર્મા॒યુમકૃ॒તોરો॑ વા પ॒દ્ભિરા॑હ॒તે । અ॒ગ્નિર્મા॒ તસ્મા॒દેન॑સો॒વિશ્વા᳚-ન્મુઞ્ચ॒ત્વગ્મ્હ॑સઃ ॥ શમિ॑તાર ઉ॒પેત॑ન ય॒જ્ઞ- [ય॒જ્ઞમ્, દે॒વેભિ॑રિન્વિ॒તમ્ ।] 13
-ન્દે॒વેભિ॑રિન્વિ॒તમ્ । પાશા᳚-ત્પ॒શુ-મ્પ્રમુ॑ઞ્ચત બ॒ન્ધાદ્ય॒જ્ઞપ॑તિ॒-મ્પરિ॑ ॥ અદિ॑તિઃ॒ પાશ॒-મ્પ્રમુ॑મોક્ત્વે॒ત-ન્નમઃ॑ પ॒શુભ્યઃ॑ પશુ॒પત॑યે કરોમિ ॥ અ॒રા॒તી॒યન્ત॒-મધ॑ર-ઙ્કૃણોમિ॒ ય-ન્દ્વિ॒ષ્મસ્તસ્મિ॒-ન્પ્રતિ॑ મુઞ્ચામિ॒ પાશ᳚મ્ ॥ ત્વામુ॒ તે દ॑ધિરે હવ્ય॒વાહગ્મ્॑ શૃતઙ્ક॒ર્તાર॑મુ॒ત ય॒જ્ઞિય॑-ઞ્ચ । અગ્ને॒ સદ॑ક્ષ॒-સ્સત॑નુ॒ર્॒હિ ભૂ॒ત્વા-ઽથ॑ હ॒વ્યા જા॑તવેદો જુષસ્વ ॥ જાત॑વેદો વ॒પયા॑ ગચ્છ દે॒વાન્ત્વગ્મ્ હિ હોતા᳚ પ્રથ॒મો બ॒ભૂથ॑ । ઘૃ॒તેન॒ ત્વ-ન્ત॒નુવો॑ વર્ધયસ્વ॒ સ્વાહા॑કૃતગ્મ્ હ॒વિર॑દન્તુ દે॒વાઃ ॥ સ્વાહા॑ દે॒વેભ્યો॑ દે॒વેભ્ય॒-સ્સ્વાહા᳚ ॥ 14 ॥
(ઈશે᳚ – પ્રમુ॒ઞ્ચમા॑ના – ય॒જ્ઞં – ત્વગ્મ્ – ષોડ॑શ ચ) (અ. 4)
પ્રા॒જા॒પ॒ત્યા વૈ પ॒શવ॒સ્તેષાગ્મ્॑ રુ॒દ્રો-ઽધિ॑પતિ॒ર્ય-દે॒તાભ્યા॑-મુપા ક॒રોતિ॒ તાભ્યા॑મે॒વૈન॑-મ્પ્રતિ॒પ્રોચ્યા-ઽઽલ॑ભત આ॒ત્મનો-ઽના᳚વ્રસ્કાય॒ દ્વાભ્યા॑મુ॒પાક॑રોતિ દ્વિ॒પાદ્યજ॑માનઃ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા ઉપા॒કૃત્ય॒ પઞ્ચ॑ જુહોતિ॒ પાઙ્ક્તાઃ᳚ પ॒શવઃ॑ પ॒શૂને॒વા વ॑રુન્ધેમૃ॒ત્યવે॒ વા એ॒ષ ની॑યતે॒ ય-ત્પ॒શુસ્તં-યઁદ॑ન્વા॒રભે॑ત પ્ર॒માયુ॑કો॒ યજ॑માન-સ્સ્યા॒ન્નાના᳚ પ્રા॒ણો યજ॑માનસ્ય પ॒શુનેત્યા॑હ॒ વ્યાવૃ॑ત્ત્યૈ॒ [વ્યાવૃ॑ત્ત્યૈ, ય-ત્પ॒શુર્મા॒યુ-] 15
ય-ત્પ॒શુર્મા॒યુ-મકૃ॒તેતિ॑ જુહોતિ॒ શાન્ત્યૈ॒ શમિ॑તાર ઉ॒પેત॒નેત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈતદ્વ॒પાયાં॒-વાઁ આ᳚હ્રિ॒યમા॑ણાયા-મ॒ગ્નેર્મેધો-ઽપ॑ ક્રામતિ॒ ત્વામુ॒ તે દ॑ધિરે હવ્ય॒વાહ॒મિતિ॑ વ॒પામ॒ભિ જુ॑હોત્ય॒ગ્નેરે॒વ મેધ॒મવ॑ રુ॒ન્ધે-ઽથો॑ શૃત॒ત્વાય॑ પુ॒રસ્તા᳚-થ્સ્વાહા કૃતયો॒ વા અ॒ન્યે દે॒વા ઉ॒પરિ॑ષ્ટા-થ્સ્વાહાકૃતયો॒-ઽન્યે સ્વાહા॑ દે॒વેભ્યો॑ દે॒વેભ્ય॒-સ્સ્વાહેત્ય॒ભિતો॑ વ॒પા-ઞ્જુ॑હોતિ॒ તાને॒વોભયા᳚-ન્પ્રીણાતિ ॥ 16 ॥
(વ્યાવૃ॑ત્ત્યા – અ॒ભિતો॑ વ॒પાં – પઞ્ચ॑ ચ) (અ. 5)
યો વા અય॑થાદેવતં-યઁ॒જ્ઞમુ॑પ॒ચર॒ત્યા દે॒વતા᳚ભ્યો વૃશ્ચ્યતે॒ પાપી॑યા-ન્ભવતિ॒ યો ય॑થાદેવ॒તન્ન દે॒વતા᳚ભ્ય॒ આ વૃ॑શ્ચ્યતે॒ વસી॑યા-ન્ભવત્યાગ્ને॒ય્યર્ચા ઽઽગ્ની᳚દ્ધ્રમ॒ભિ મૃ॑શે-દ્વૈષ્ણ॒વ્યા હ॑વિ॒ર્ધાન॑માગ્ને॒ય્યા સ્રુચો॑ વાય॒વ્ય॑યા વાય॒વ્યા᳚ન્યૈન્દ્રિ॒યા સદો॑ યથાદેવ॒તમે॒વ ય॒જ્ઞમુપ॑ ચરતિ॒ ન દે॒વતા᳚ભ્ય॒ આ વૃ॑શ્ચ્યતે॒ વસી॑યા-ન્ભવતિ યુ॒નજ્મિ॑ તે પૃથિ॒વી-ઞ્જ્યોતિ॑ષા સ॒હ યુ॒નજ્મિ॑ વા॒યુમ॒ન્તરિ॑ક્ષેણ [વા॒યુમ॒ન્તરિ॑ક્ષેણ, તે સ॒હ] 17
તે સ॒હ યુ॒નજ્મિ॒ વાચગ્મ્॑ સ॒હ સૂર્યે॑ણ તે યુ॒નજ્મિ॑ તિ॒સ્રો વિ॒પૃચ॒-સ્સૂર્ય॑સ્ય તે । અ॒ગ્નિર્દે॒વતા॑ ગાય॒ત્રી છન્દ॑ ઉપા॒ગ્મ્॒શોઃ પાત્ર॑મસિ॒ સોમો॑ દે॒વતા᳚ ત્રિ॒ષ્ટુ-પ્છન્દો᳚-ઽન્તર્યા॒મસ્ય॒ પાત્ર॑મ॒સીન્દ્રો॑ દે॒વતા॒ જગ॑તી॒ છન્દ॑ ઇન્દ્રવાયુ॒વોઃ પાત્ર॑મસિ॒ બૃહ॒સ્પતિ॑-ર્દે॒વતા॑-ઽનુ॒ષ્ટુ-પ્છન્દો॑ મિ॒ત્રાવરુ॑ણયોઃ॒ પાત્ર॑મસ્ય॒શ્વિનૌ॑ દે॒વતા॑ પ॒ઙ્ક્તિશ્છન્દો॒-ઽશ્વિનોઃ॒ પાત્ર॑મસિ॒ સૂર્યો॑ દે॒વતા॑ બૃહ॒તી [ ] 18
છન્દ॑-શ્શુ॒ક્રસ્ય॒ પાત્ર॑મસિ ચ॒ન્દ્રમા॑ દે॒વતા॑ સ॒તો બૃ॑હતી॒ છન્દો॑ મ॒ન્થિનઃ॒ પાત્ર॑મસિ॒ વિશ્વે॑દે॒વા દે॒વતો॒ષ્ણિહા॒ છન્દ॑ આગ્રય॒ણસ્ય॒ પાત્ર॑મ॒સીન્દ્રો॑ દે॒વતા॑ ક॒કુચ્છન્દ॑ ઉ॒ક્થાના॒-મ્પાત્ર॑મસિ પૃથિ॒વી દે॒વતા॑ વિ॒રાટ્ છન્દો᳚ ધ્રુ॒વસ્ય॒ પાત્ર॑મસિ ॥ 19 ॥
(અ॒ન્તરિ॑ક્ષેણ – બૃહ॒તી – ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 6)
ઇ॒ષ્ટર્ગો॒ વા અ॑દ્ધ્વ॒ર્યુર્યજ॑માનસ્યે॒ષ્ટર્ગઃ॒ ખલુ॒ વૈ પૂર્વો॒-ઽર્ષ્ટુઃ, ક્ષી॑યત આસ॒ન્યા᳚ન્મા॒ મન્ત્રા᳚-ત્પાહિ॒ કસ્યા᳚શ્ચિદ॒ભિશ॑સ્ત્યા॒ ઇતિ॑ પુ॒રા પ્રા॑તરનુવા॒કાજ્જુ॑હુયાદા॒ત્મન॑ એ॒વ તદ॑દ્ધ્વ॒ર્યુઃ પુ॒રસ્તા॒ચ્છર્મ॑ નહ્ય॒તે-ઽના᳚ર્ત્યૈ સંવેઁ॒શાય॑ ત્વોપવે॒શાય॑ ત્વા ગાયત્રિ॒યા સ્ત્રિ॒ષ્ટુભો॒ જગ॑ત્યા અ॒ભિભૂ᳚ત્યૈ॒ સ્વાહા॒ પ્રાણા॑પાનૌ મૃ॒ત્યોર્મા॑ પાત॒-મ્પ્રાણા॑પાનૌ॒ મા મા॑ હાસિષ્ટ-ન્દે॒વતા॑સુ॒ વા એ॒તે પ્રા॑ણાપા॒નયો॒- [એ॒તે પ્રા॑ણાપા॒નયોઃ᳚, વ્યાય॑ચ્છન્તે॒] 20
-ર્વ્યાય॑ચ્છન્તે॒ યેષા॒ગ્મ્॒ સોમ॑-સ્સમૃ॒ચ્છતે॑ સંવેઁ॒શાય॑ ત્વોપવે॒શાય॒ ત્વેત્યા॑હ॒ છન્દાગ્મ્॑સિ॒ વૈ સં॑વેઁ॒શ ઉ॑પવે॒શશ્છન્દો॑ભિરે॒વાસ્ય॒ છન્દાગ્મ્॑સિ વૃઙ્ક્તે॒ પ્રેતિ॑વ॒ન્ત્યાજ્યા॑નિ ભવન્ત્ય॒ભિજિ॑ત્યૈ મ॒રુત્વ॑તીઃ પ્રતિ॒પદો॒ વિજિ॑ત્યા ઉ॒ભે બૃ॑હદ્રથન્ત॒રે ભ॑વત ઇ॒યં-વાઁવ ર॑થન્ત॒રમ॒સૌ બૃ॒હદા॒ભ્યામે॒વૈન॑મ॒ન્તરે᳚ત્ય॒દ્ય વાવ ર॑થન્ત॒રગ્ગ્ શ્વો બૃ॒હદ॑દ્યા॒શ્વા દે॒વૈન॑મ॒ન્તરે॑તિ ભૂ॒તં- [ભૂ॒તમ્, વાવ ર॑થન્ત॒ર-] 21
-વાઁવ ર॑થન્ત॒ર-મ્ભ॑વિ॒ષ્ય-દ્બૃ॒હ-દ્ભૂ॒તાચ્ચૈ॒વૈન॑-મ્ભવિષ્ય॒તશ્ચા॒ન્તરે॑તિ॒, પરિ॑મિતં॒-વાઁવ ર॑થન્ત॒રમપ॑રિમિત-મ્બૃ॒હ-ત્પરિ॑મિતાચ્ચૈ॒વૈન॒-મપ॑રિમિતાચ્ચા॒-ઽન્તરે॑તિ વિશ્વામિત્રજમદ॒ગ્ની વસિ॑ષ્ઠેનાસ્પર્ધેતા॒ગ્મ્॒સ એ॒તજ્જ॒મદ॑ગ્નિ ર્વિહ॒વ્ય॑મ પશ્ય॒-ત્તેન॒ વૈ સ વસિ॑ષ્ઠસ્યેન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑મવૃઙ્ક્ત॒ યદ્વિ॑હ॒વ્યગ્મ્॑ શ॒સ્યત॑ ઇન્દ્રિ॒યમે॒વ તદ્વી॒ર્યં॑-યઁજ॑માનો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યસ્ય વૃઙ્ક્તે॒ યસ્ય॒ ભૂયાગ્મ્॑સો યજ્ઞક્ર॒તવ॒ ઇત્યા॑હુ॒-સ્સ દે॒વતા॑ વૃઙ્ક્ત॒ ઇતિ॒ યદ્ય॑ગ્નિષ્ટો॒મ-સ્સોમઃ॑ પ॒રસ્તા॒-થ્સ્યા-દુ॒ક્થ્ય॑-ઙ્કુર્વીત॒ યદ્યુ॒ક્થ્ય॑-સ્સ્યાદ॑તિરા॒ત્ર-ઙ્કુ॑ર્વીત યજ્ઞક્ર॒તુભિ॑રે॒વાસ્ય॑ દે॒વતા॑ વૃઙ્ક્તે॒ વસી॑યા-ન્ભવતિ ॥ 22 ॥
(પ્રા॒ણા॒પા॒નયો᳚ – ર્ભૂ॒તં – વૃઁ॑ઙ્ક્તે॒ – ઽષ્ટાવિગ્મ્॑શતિશ્ચ) (અ. 7)
નિ॒ગ્રા॒ભ્યા᳚-સ્સ્થ દેવ॒શ્રુત॒ આયુ॑ર્મે તર્પયત પ્રા॒ણ-મ્મે॑ તર્પયતાપા॒ન-મ્મે॑ તર્પયત વ્યા॒ન-મ્મે॑ તર્પયત॒ ચક્ષુ॑ર્મે તર્પયત॒ શ્રોત્ર॑-મ્મે તર્પયત॒ મનો॑મે તર્પયત॒ વાચ॑-મ્મે તર્પયતા॒-ઽઽત્માન॑-મ્મે તર્પય॒તાઙ્ગા॑નિ મે તર્પયત પ્ર॒જા-મ્મે॑ તર્પયત પ॒શૂ-ન્મે॑ તર્પયત ગૃ॒હા-ન્મે॑ તર્પયત ગ॒ણા-ન્મે॑ તર્પયત સ॒ર્વગ॑ણ-મ્મા તર્પયત ત॒ર્પય॑ત મા [ ] 23
ગ॒ણા મે॒ મા વિ તૃ॑ષ॒ન્નોષ॑ધયો॒ વૈ સોમ॑સ્ય॒ વિશો॒ વિશઃ॒ ખલુ॒ વૈ રાજ્ઞઃ॒ પ્રદા॑તોરીશ્વ॒રા ઐ॒ન્દ્ર-સ્સોમો-ઽવી॑વૃધં-વોઁ॒ મન॑સા સુજાતા॒ ઋત॑પ્રજાતા॒ ભગ॒ ઇદ્વ॑-સ્સ્યામ । ઇન્દ્રે॑ણ દે॒વીર્વી॒રુધ॑-સ્સંવિઁદા॒ના અનુ॑ મન્યન્તા॒ગ્મ્॒ સવ॑નાય॒ સોમ॒મિત્યા॒હૌષ॑ધીભ્ય એ॒વૈન॒ગ્ગ્॒ સ્વાયૈ॑ વિ॒શ-સ્સ્વાયૈ॑ દે॒વતા॑યૈ નિ॒ર્યાચ્યા॒ભિ ષુ॑ણોતિ॒ યો વૈ સોમ॑સ્યાભિષૂ॒યમા॑ણસ્ય [સોમ॑સ્યાભિષૂ॒યમા॑ણસ્ય, પ્ર॒થ॒મો-ઽગ્મ્॑શુ-] 24
પ્રથ॒મો-ઽગ્મ્॑શુ-સ્સ્કન્દ॑તિ॒ સ ઈ᳚શ્વ॒ર ઇ॑ન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑-મ્પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂન્. યજ॑માનસ્ય॒ નિર્હ॑ન્તો॒સ્તમ॒ભિ મ॑ન્ત્રયે॒તા-ઽઽ મા᳚-ઽસ્કાન્થ્સ॒હ પ્ર॒જયા॑ સ॒હ રા॒યસ્પોષે॑ણેન્દ્રિ॒ય-મ્મે॑ વી॒ર્ય॑-મ્મા નિવ॑ર્ધી॒રિત્યા॒શિષ॑મે॒વૈતામા શા᳚સ્ત ઇન્દ્રિ॒યસ્ય॑ વી॒ય॑ર્સ્ય પ્ર॒જાયૈ॑ પશૂ॒નામનિ॑ર્ઘાતાય દ્ર॒ફ્સશ્ચ॑સ્કન્દ પૃથિ॒વીમનુ॒ દ્યામિ॒મઞ્ચ॒ યોનિ॒મનુ॒ યશ્ચ॒ પૂર્વઃ॑ । તૃ॒તીયં॒-યોઁનિ॒મનુ॑ સ॒ઞ્ચર॑ન્ત-ન્દ્ર॒ફ્સ-ઞ્જુ॑હો॒મ્યનુ॑ સ॒પ્ત હોત્રાઃ᳚ ॥ 25 ॥
(ત॒ર્પય॑ત મા – ઽભિષૂ॒યમા॑ણસ્ય॒ – યશ્ચ॒ – દશ॑ ચ) (અ. 8)
યો વૈ દે॒વા-ન્દે॑વયશ॒સેના॒ર્પય॑તિ મનુ॒ષ્યા᳚-ન્મનુષ્યયશ॒સેન॑ દેવયશ॒સ્યે॑વ દે॒વેષુ॒ ભવ॑તિ મનુષ્યયશ॒સી મ॑નુ॒ષ્યે॑ષુ॒ યા-ન્પ્રા॒ચીન॑-માગ્રય॒ણા-દ્ગ્રહા᳚-ન્ગૃહ્ણી॒યા-ત્તાનુ॑પા॒ગ્મ્॒શુ ગૃ॑હ્ણીયા॒દ્યાનૂ॒ર્ધ્વાગ્સ્તાનુ॑પબ્દિ॒મતો॑ દે॒વાને॒વ તદ્દે॑વયશ॒સેના᳚ર્પયતિ મનુ॒ષ્યા᳚-ન્મનુષ્યયશ॒સેન॑ દેવયશ॒સ્યે॑વ દે॒વેષુ॑ ભવતિ મનુષ્યયશ॒સી મ॑નુ॒ષ્યે᳚ષ્વ॒ગ્નિઃ પ્રા॑તસ્સવ॒ને પા᳚ત્વ॒સ્માન્. વૈ᳚શ્વાન॒રો મ॑હિ॒ના વિ॒શ્વશ॑મ્ભૂઃ । સ નઃ॑ પાવ॒કો દ્રવિ॑ણ-ન્દધા॒- [દ્રવિ॑ણ-ન્દધાતુ, આયુ॑ષ્મન્ત-] 26
-ત્વાયુ॑ષ્મન્ત-સ્સ॒હભ॑ક્ષા-સ્સ્યામ ॥ વિશ્વે॑ દે॒વા મ॒રુત॒ ઇન્દ્રો॑ અ॒સ્માન॒સ્મિ-ન્દ્વિ॒તીયે॒ સવ॑ને॒ ન જ॑હ્યુઃ । આયુ॑ષ્મન્તઃ પ્રિ॒યમે॑ષાં॒-વઁદ॑ન્તો વ॒ય-ન્દે॒વાનાગ્મ્॑ સુમ॒તૌ સ્યા॑મ ॥ ઇ॒દ-ન્તૃ॒તીય॒ગ્મ્॒ સવ॑ન-ઙ્કવી॒નામૃ॒તેન॒ યે ચ॑મ॒સમૈર॑યન્ત । તે સૌ॑ધન્વ॒ના-સ્સુવ॑રાનશા॒ના-સ્સ્વિ॑ષ્ટિ-ન્નો અ॒ભિ વસી॑યો નયન્તુ ॥ આ॒યત॑નવતી॒ર્વા અ॒ન્યા આહુ॑તયો હૂ॒યન્તે॑-ઽનાયત॒ના અ॒ન્યા યા આ॑ઘા॒રવ॑તી॒સ્તા આ॒યતન॑વતી॒ર્યા- [આ॒યતન॑વતી॒ર્યાઃ, સૌ॒મ્યાસ્તા] 27
-સ્સૌ॒મ્યાસ્તા અ॑નાયત॒ના ઐ᳚ન્દ્રવાય॒વ-મા॒દાયા॑-ઽઽઘા॒રમા ઘા॑રયેદદ્ધ્વ॒રો ય॒જ્ઞો॑-ઽયમ॑સ્તુ દેવા॒ ઓષ॑ધીભ્યઃ પ॒શવે॑ નો॒ જના॑ય॒ વિશ્વ॑સ્મૈ ભૂ॒તાયા᳚-ઽદ્ધ્વ॒રો॑-ઽસિ॒ સ પિ॑ન્વસ્વ ઘૃ॒તવ॑દ્દેવ સો॒મેતિ॑ સૌ॒મ્યા એ॒વ તદાહુ॑તીરા॒યત॑નવતીઃ કરોત્યા॒યત॑નવા-ન્ભવતિ॒ ય એ॒વં-વેઁદાથો॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી એ॒વ ઘૃ॒તેન॒ વ્યુ॑નત્તિ॒ તે વ્યુ॑ત્તે ઉપજીવ॒નીયે॑ ભવત ઉપજીવ॒નીયો॑ ભવતિ॒ [ભવતિ, ય એ॒વં-વેઁદૈ॒ષ] 28
ય એ॒વં-વેઁદૈ॒ષ તે॑ રુદ્રભા॒ગો ય-ન્નિ॒રયા॑ચથા॒સ્ત-ઞ્જુ॑ષસ્વ વિ॒દેર્ગૌ॑પ॒ત્યગ્મ્ રા॒યસ્પોષગ્મ્॑ સુ॒વીર્યગ્મ્॑ સંવઁથ્સ॒રીણાગ્॑ સ્વ॒સ્તિમ્ ॥ મનુઃ॑ પુ॒ત્રેભ્યો॑ દા॒યં-વ્યઁ॑ભજ॒-થ્સ નાભા॒નેદિ॑ષ્ઠ-મ્બ્રહ્મ॒ચર્યં॒-વઁસ॑ન્ત॒-ન્નિર॑ભજ॒-થ્સ આ-ઽગ॑ચ્છ॒-થ્સો᳚-ઽબ્રવી-ત્ક॒થા મા॒ નિર॑ભા॒ગિતિ॒ ન ત્વા॒ નિર॑ભાક્ષ॒મિત્ય॑-બ્રવી॒દઙ્ગિ॑રસ ઇ॒મે સ॒ત્રમા॑સતે॒ તે [સ॒ત્રમા॑સતે॒ તે, સુ॒વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ન્ન] 29
સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ન્ન પ્રજા॑નન્તિ॒ તેભ્ય॑ ઇ॒દ-મ્બ્રાહ્મ॑ણ-મ્બ્રૂહિ॒ તે સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કં-યઁન્તો॒ ય એ॑ષા-મ્પ॒શવ॒સ્તાગ્સ્તે॑ દાસ્ય॒ન્તીતિ॒ તદે᳚ભ્યો-ઽબ્રવી॒-ત્તે સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કં-યઁન્તો॒ ય એ॑ષા-મ્પ॒શવ॒ આસ॒-ન્તાન॑સ્મા અદદુ॒સ્ત-મ્પ॒શુભિ॒શ્ચર॑ન્તં-યઁજ્ઞવા॒સ્તૌ રુ॒દ્ર આ-ઽગ॑ચ્છ॒-થ્સો᳚-ઽબ્રવી॒ન્મમ॒ વા ઇ॒મે પ॒શવ॒ ઇત્યદુ॒ર્વૈ – [ ] 30
મહ્ય॑મિ॒માનિત્ય॑બ્રવી॒ન્ન વૈ તસ્ય॒ ત ઈ॑શત॒ ઇત્ય॑બ્રવી॒-દ્ય-દ્ય॑જ્ઞવા॒સ્તૌ હીય॑તે॒ મમ॒ વૈ તદિતિ॒ તસ્મા᳚-દ્યજ્ઞવા॒સ્તુ નાભ્ય॒વેત્ય॒ગ્મ્॒ સો᳚-ઽબ્રવી-દ્ય॒જ્ઞે મા ઽઽભ॒જાથ॑ તે પ॒શૂ-ન્નાભિ મગ્ગ્॑સ્ય॒ ઇતિ॒ તસ્મા॑ એ॒ત-મ્મ॒ન્થિન॑-સ્સગ્ગ્ સ્રા॒વમ॑જુહો॒-ત્તતો॒ વૈ તસ્ય॑ રુ॒દ્રઃ પ॒શૂ-ન્નાભ્ય॑મન્યત॒ યત્રૈ॒ત મે॒વં-વિઁ॒દ્વા-ન્મ॒ન્થિન॑-સ્સગ્ગ્ સ્રા॒વ-ઞ્જુ॒હોતિ॒ ન તત્ર॑ રુ॒દ્રઃ પ॒શૂન॒ભિ મ॑ન્યતે ॥ 31 ॥
(દ॒ધા॒ત્વા॒ – યત॑નવતી॒ર્યા – ઉ॑પજીવ॒નીયો॑ ભવતિ॒ – તે-ઽ – દુ॒ર્વૈ – યત્રૈ॒ત – મેકા॑દશ ચ) (અ. 9)
જુષ્ટો॑ વા॒ચો ભૂ॑યાસ॒-ઞ્જુષ્ટો॑ વા॒ચસ્પત॑યે॒ દેવિ॑ વાક્ । યદ્વા॒ચો મધુ॑મ॒-ત્તસ્મિ॑-ન્મા ધા॒-સ્સ્વાહા॒ સર॑સ્વત્યૈ ॥ ઋ॒ચા સ્તોમ॒ગ્મ્॒ સમ॑ર્ધય ગાય॒ત્રેણ॑ રથન્ત॒રમ્ । બૃ॒હ-દ્ગા॑ય॒ત્રવ॑ર્તનિ ॥યસ્તે᳚ દ્ર॒ફ્સ-સ્સ્કન્દ॑તિ॒ યસ્તે॑ અ॒ગ્મ્॒શુર્બા॒હુચ્યુ॑તો ધિ॒ષણ॑યોરુ॒પસ્થા᳚ત્ । અ॒દ્ધ્વ॒ર્યોર્વા॒ પરિ॒ યસ્તે॑ પ॒વિત્રા॒-થ્સ્વાહા॑કૃત॒મિન્દ્રા॑ય॒ ત-ઞ્જુ॑હોમિ ॥ યો દ્ર॒ફ્સો અ॒ગ્મ્॒શુઃ પ॑તિ॒તઃ પૃ॑થિ॒વ્યા-મ્પ॑રિવા॒પા- [પૃ॑થિ॒વ્યા-મ્પ॑રિવા॒પાત્, પુ॒રો॒ડાશા᳚-ત્કર॒મ્ભાત્ ।] 32
-ત્પુ॑રો॒ડાશા᳚-ત્કર॒મ્ભાત્ । ધા॒ના॒સો॒માન્મ॒ન્થિન॑ ઇન્દ્ર શુ॒ક્રા-થ્સ્વાહા॑કૃત॒મિન્દ્રા॑ય॒ ત-ઞ્જુ॑હોમિ ॥ યસ્તે᳚ દ્ર॒ફ્સો મધુ॑માગ્મ્ ઇન્દ્રિ॒યાવા॒ન્-થ્સ્વાહા॑કૃતઃ॒ પુન॑ર॒પ્યેતિ॑ દે॒વાન્ । દિ॒વઃ પૃ॑થિ॒વ્યાઃ પર્ય॒ન્તરિ॑ક્ષા॒-થ્સ્વાહા॑ કૃત॒મિન્દ્રા॑ય॒ ત-ઞ્જુ॑હોમિ ॥ અ॒દ્ધ્વ॒ર્યુર્વા ઋ॒ત્વિજા᳚-મ્પ્રથ॒મો યુ॑જ્યતે॒ તેન॒ સ્તોમો॑ યોક્ત॒વ્ય॑ ઇત્યા॑હુ॒ર્વાગ॑ગ્રે॒ગા અગ્ર॑ એત્વૃજુ॒ગા દે॒વેભ્યો॒ યશો॒ મયિ॒ દધ॑તી પ્રા॒ણા-ન્પ॒શુષુ॑ પ્ર॒જા-મ્મયિ॑ [ ] 33
ચ॒ યજ॑માને॒ ચેત્યા॑હ॒ વાચ॑મે॒વ તદ્ય॑જ્ઞમુ॒ખે યુ॑નક્તિ॒ વાસ્તુ॒ વા એ॒તદ્ય॒જ્ઞસ્ય॑ ક્રિયતે॒ યદ્ગ્રહા᳚-ન્ગૃહી॒ત્વા બ॑હિષ્પવમા॒નગ્મ્ સર્પ॑ન્તિ॒પરા᳚ઞ્ચો॒ હિ યન્તિ॒ પરા॑ચીભિ-સ્સ્તુ॒વતે॑ વૈષ્ણ॒વ્યર્ચા પુન॒રેત્યોપ॑ તિષ્ઠતે ય॒જ્ઞો વૈ વિષ્ણુ॑ ર્ય॒જ્ઞમે॒વાક॒ર્વિષ્ણો॒ ત્વન્નો॒ અન્ત॑મ॒-શ્શર્મ॑ યચ્છ સહન્ત્ય । પ્ર તે॒ ધારા॑ મધુ॒શ્ચુત॒ ઉથ્સ॑-ન્દુહ્રતે॒ અક્ષિ॑ત॒મિત્યા॑હ॒ યદે॒વાસ્ય॒ શયા॑નસ્યોપ॒શુષ્ય॑તિ॒ તદે॒વાસ્યૈ॒તેના ઽઽપ્યા॑યયતિ ॥ 34 ॥
(પ॒રિ॒વા॒પાત્ – પ્ર॒જા-મ્મયિ॑ – દુહ્રતે॒ – ચતુ॑ર્દશ ચ) (અ. 10)
અ॒ગ્નિના॑ ર॒યિમ॑શ્ઞવ॒-ત્પોષ॑મે॒વ દિ॒વેદિ॑વે । ય॒શસં॑-વીઁ॒રવ॑ત્તમમ્ ॥ ગોમાગ્મ્॑ અ॒ગ્ને-ઽવિ॑માગ્મ્ અ॒શ્વી ય॒જ્ઞો નૃ॒વથ્સ॑ખા॒ સદ॒મિદ॑પ્રમૃ॒ષ્યઃ । ઇડા॑વાગ્મ્ એ॒ષો અ॑સુર પ્ર॒જાવા᳚-ન્દી॒ર્ઘો ર॒યિઃ પૃ॑થુબુ॒ધ્ન-સ્સ॒ભાવાન્॑ ॥ આપ્યા॑યસ્વ॒, સન્તે᳚ ॥ ઇ॒હ ત્વષ્ટા॑રમગ્રિ॒યં-વિઁ॒શ્વરૂ॑પ॒મુપ॑ હ્વયે । અ॒સ્માક॑મસ્તુ॒ કેવ॑લઃ ॥ તન્ન॑સ્તુ॒રીપ॒મધ॑ પોષયિ॒ત્નુ દેવ॑ ત્વષ્ટ॒ર્વિ ર॑રા॒ણ-સ્સ્ય॑સ્વ । યતો॑ વી॒રઃ [યતો॑ વી॒રઃ, ક॒ર્મ॒ણ્ય॑-સ્સુ॒દક્ષો॑] 35
ક॑ર્મ॒ણ્ય॑-સ્સુ॒દક્ષો॑ યુ॒ક્તગ્રા॑વા॒ જાય॑તે દે॒વકા॑મઃ ॥શિ॒વસ્ત્વ॑ષ્ટરિ॒હા-ઽઽ ગ॑હિ વિ॒ભુઃ પોષ॑ ઉ॒તત્મના᳚ । ય॒જ્ઞેય॑જ્ઞે ન॒ ઉદ॑વ ॥ પિ॒શઙ્ગ॑રૂપ-સ્સુ॒ભરો॑ વયો॒ધા-શ્શ્રુ॒ષ્ટી વી॒રો જા॑યતે દે॒વકા॑મઃ । પ્ર॒જા-ન્ત્વષ્ટા॒ વિષ્ય॑તુ॒ નાભિ॑મ॒સ્મે અથા॑ દે॒વાના॒મપ્યે॑તુ॒ પાથઃ॑ ॥ પ્રણો॑દે॒ વ્યા, નો॑ દિ॒વઃ ॥ પી॒પિ॒વાગ્મ્ સ॒ગ્મ્॒ સર॑સ્વત॒-સ્સ્તનં॒-યોઁ વિ॒શ્વદ॑ર્શતઃ । ધુક્ષી॒મહિ॑ પ્ર॒જામિષ᳚મ્ ॥ 36 ॥
યે તે॑ સરસ્વ ઊ॒ર્મયો॒ મધુ॑મન્તો ઘૃત॒શ્ચુતઃ॑ । તેષા᳚-ન્તે સુ॒મ્નમી॑મહે ॥ યસ્ય॑ વ્ર॒ત-મ્પ॒શવો॒ યન્તિ॒ સર્વે॒ યસ્ય॑ વ્ર॒તમુ॑પ॒તિષ્ઠ॑ન્ત॒ આપઃ॑ । યસ્ય॑ વ્ર॒તે પુ॑ષ્ટિ॒પતિ॒ર્નિવિ॑ષ્ટ॒સ્તગ્મ્ સર॑સ્વન્ત॒મવ॑સે હુવેમ ॥ દિ॒વ્યગ્મ્ સુ॑પ॒ર્ણં-વઁ॑ય॒સ-મ્બૃ॒હન્ત॑મ॒પા-ઙ્ગર્ભં॑-વૃઁષ॒ભમોષ॑ધીનામ્ । અ॒ભી॒પ॒તો વૃ॒ષ્ટ્યા ત॒ર્પય॑ન્ત॒-ન્તગ્મ્ સર॑સ્વન્ત॒મવ॑સે હુવેમ ॥ સિની॑વાલિ॒ પૃથુ॑ષ્ટુકે॒ યા દે॒વાના॒મસિ॒ સ્વસા᳚ । જુ॒ષસ્વ॑ હ॒વ્ય- [હ॒વ્યમ્, આહુ॑ત-મ્પ્ર॒જા-ન્દે॑વિ] 37
-માહુ॑ત-મ્પ્ર॒જા-ન્દે॑વિ દિદિડ્ઢિ નઃ ॥ યા સુ॑પા॒ણિ-સ્સ્વ॑ઙ્ગુ॒રિ-સ્સુ॒ષૂમા॑ બહુ॒સૂવ॑રી । તસ્યૈ॑ વિ॒શ્પત્નિ॑યૈ હ॒વિ-સ્સિ॑નીવા॒લ્યૈ જુ॑હોતન ॥ ઇન્દ્રં॑-વોઁ વિ॒શ્વત॒સ્પરી, ન્દ્ર॒-ન્નરઃ॑ ॥ અસિ॑તવર્ણા॒ હર॑ય-સ્સુપ॒ર્ણા મિહો॒ વસા॑ના॒ દિવ॒મુ-ત્પ॑તન્તિ ॥ ત આ-ઽવ॑વૃત્ર॒ન્-થ્સદ॑નાનિ કૃ॒ત્વા-ઽઽદિ-ત્પૃ॑થિ॒વી ઘૃ॒તૈર્વ્યુ॑દ્યતે ॥ હિર॑ણ્યકેશો॒ રજ॑સો વિસા॒રે-ઽહિ॒ર્ધુનિ॒ર્વાત॑ ઇવ॒ ધ્રજી॑માન્ । શુચિ॑ભ્રાજા ઉ॒ષસો॒ [ઉ॒ષસઃ॑, નવે॑દા॒ યશ॑સ્વતી-] 38
નવે॑દા॒ યશ॑સ્વતી-રપ॒સ્યુવો॒ ન સ॒ત્યાઃ ॥ આ તે॑ સુપ॒ર્ણા અ॑મિનન્ત॒ એવૈઃ᳚ કૃ॒ષ્ણો નો॑નાવ વૃષ॒ભો યદી॒દમ્ । શિ॒વાભિ॒ર્ન સ્મય॑માનાભિ॒રા-ઽગા॒-ત્પત॑ન્તિ॒ મિહ॑-સ્સ્ત॒નય॑ન્ત્ય॒ભ્રા ॥ વા॒શ્રેવ॑ વિ॒દ્યુન્મિ॑માતિ વ॒થ્સ-ન્ન મા॒તા સિ॑ષક્તિ । યદે॑ષાં-વૃઁ॒ષ્ટિરસ॑ર્જિ ॥ પર્વ॑તશ્ચિ॒ન્મહિ॑ વૃ॒દ્ધો બિ॑ભાય દિ॒વશ્ચિ॒-થ્સાનુ॑ રેજત સ્વ॒ને વઃ॑ । ય-ત્ક્રીડ॑થ મરુત [મરુતઃ, ઋ॒ષ્ટિ॒મન્ત॒] 39
ઋષ્ટિ॒મન્ત॒ આપ॑ ઇવ સ॒દ્ધ્રિય॑ઞ્ચો ધવદ્ધ્વે ॥ અ॒ભિ ક્ર॑ન્દ સ્ત॒નય॒ ગર્ભ॒મા ધા॑ ઉદ॒ન્વતા॒ પરિ॑ દીયા॒ રથે॑ન । દૃતિ॒ગ્મ્॒ સુ ક॑ર્ષ॒ વિષિ॑ત॒-ન્ન્ય॑ઞ્ચગ્મ્ સ॒મા ભ॑વન્તૂ॒દ્વતા॑ નિપા॒દાઃ ॥ ત્વ-ન્ત્યા ચિ॒દચ્યુ॒તા-ઽગ્ને॑ પ॒શુર્ન યવ॑સે । ધામા॑ હ॒ ય-ત્તે॑ અજર॒ વના॑ વૃ॒શ્ચન્તિ॒ શિક્વ॑સઃ ॥ અગ્ને॒ ભૂરી॑ણિ॒ તવ॑ જાતવેદો॒ દેવ॑ સ્વધાવો॒-ઽમૃત॑સ્ય॒ ધામ॑ । યાશ્ચ॑ [ ] 40
મા॒યા મા॒યિનાં᳚-વિઁશ્વમિન્વ॒ ત્વે પૂ॒ર્વી-સ્સ॑ન્દ॒ધુઃ પૃ॑ષ્ટબન્ધો ॥ દિ॒વો નો॑ વૃ॒ષ્ટિ-મ્મ॑રુતો રરીદ્ધ્વ॒-મ્પ્રપિ॑ન્વત॒ વૃષ્ણો॒ અશ્વ॑સ્ય॒ ધારાઃ᳚ । અ॒ર્વાંએ॒તેન॑ સ્તનયિ॒ત્નુનેહ્ય॒પો નિ॑ષિ॒ઞ્ચન્નસુ॑રઃ પિ॒તા નઃ॑ ॥ પિન્વ॑ન્ત્ય॒પો મ॒રુત॑-સ્સુ॒દાન॑વઃ॒ પયો॑ ઘૃ॒તવ॑દ્વિ॒દથે᳚ષ્વા॒ ભુવઃ॑ । અત્ય॒-ન્ન મિ॒હે વિ ન॑યન્તિ વા॒જિન॒મુથ્સ॑-ન્દુહન્તિ સ્ત॒નય॑ન્ત॒મક્ષિ॑તમ્ ॥ ઉ॒દ॒પ્રુતો॑ મરુત॒સ્તાગ્મ્ ઇ॑યર્ત॒ વૃષ્ટિં॒- [વૃષ્ટિ᳚મ્, યે વિશ્વે॑] 41
-યેઁ વિશ્વે॑ મ॒રુતો॑ જુ॒નન્તિ॑ । ક્રોશા॑તિ॒ ગર્દા॑ ક॒ન્યે॑વ તુ॒ન્ના પેરુ॑-ન્તુઞ્જા॒ના પત્યે॑વ જા॒યા ॥ ઘૃ॒તેન॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી મધુ॑ના॒ સમુ॑ક્ષત॒ પય॑સ્વતીઃ કૃણ॒તા-ઽઽપ॒ ઓષ॑ધીઃ । ઊર્જ॑-ઞ્ચ॒ તત્ર॑ સુમ॒તિ-ઞ્ચ॑ પિન્વથ॒ યત્રા॑ નરો મરુત-સ્સિ॒ઞ્ચથા॒ મધુ॑ ॥ ઉદુ॒ત્યમ્, ચિ॒ત્રમ્ ॥ ઔ॒ર્વ॒-ભૃ॒ગુ॒વચ્છુચિ॑મપ્નવાન॒વદા હુ॑વે । અ॒ગ્નિગ્મ્ સ॑મુ॒દ્રવા॑સસમ્ ॥ આ સ॒વગ્મ્ સ॑વિ॒તુર્ય॑થા॒ ભગ॑સ્યે વ ભુ॒જિગ્મ્ હુ॑વે । અ॒ગ્નિગ્મ્ સ॑મુ॒દ્રવા॑સસમ્ ॥ હુ॒વે વાત॑સ્વન-ઙ્ક॒વિ-મ્પ॒ર્જન્ય॑ક્રન્દ્ય॒ગ્મ્॒ સહઃ॑ । અ॒ગ્નિગ્મ્ સ॑મુ॒દ્રવા॑સસમ્ ॥ 42 ॥
(વી॒ર – ઇષગ્મ્॑ – હ॒વ્ય – મુ॒ષસો॑ – મરુત – શ્ચ॒ – વૃષ્ટિં॒ – ભગ॑સ્ય॒ – દ્વાદ॑શ ચ) (અ. 11)
(પ્ર॒જાપ॑તિરકામયતૈ॒ – ષ તે॑ ગાય॒ત્રો – ય॒જ્ઞં-વૈઁ – પ્ર॒જાપ॑તે॒ર્જાય॑માનાઃ – પ્રાજાપ॒ત્યા – યો વા અય॑થાદેવત – મિ॒ષ્ટર્ગો॑ – નિગ્રા॒ભ્યા᳚-સ્સ્થ॒ – યો વૈ દે॒વા – ઞ્જુષ્ટો॒ – ઽગ્નિના॑ ર॒યિ – મેકા॑દશ )
(પ્ર॒જાપ॑તિરકામયત – પ્ર॒જાપ॑તે॒ર્જાય॑માના॒ – વ્યાય॑ચ્છન્તે॒ – મહ્ય॑મિ॒મા – ન્મા॒યા મા॒યિના॒ન્ – દ્વિચ॑ત્વારિગ્મ્શત્)
(પ્ર॒જાપ॑તિરકામયતા॒, અ॒ગ્નિગ્મ્ સ॑મુ॒દ્રવા॑સસં )
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ન્તૃતીયકાણ્ડે પ્રથમઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥