1. कलश प्रतिष्ठापन मन्त्राः
ब्रह्म॑जज्ञा॒न-म्प्र॑थ॒म-म्पु॒रस्ता॒-द्विसी॑म॒त-स्सु॒रुचो॑ वे॒न आ॑वः ।
स बु॒ध्निया॑ उप॒मा अ॑स्य वि॒ष्ठा-स्स॒तश्च॒ योनि॒-मस॑तश्च॒ विवः॑ ।
नाके॑ सुप॒र्ण मुप॒य-त्पत॑न्तग्ं हृ॒दा वेन॑न्तो अ॒भ्यच॑क्ष-तत्वा ।
हिर॑ण्यपक्षं॒-वँरु॑णस्य दू॒तं-यँ॒मस्य॒ योनौ॑ शकु॒न-म्भु॑र॒ण्युम् ।
आप्या॑यस्व॒ समे॑तु ते वि॒श्वतः॑ सोम॒ वृष्णि॑यम् । भवा॒ वाज॑स्य सङ्ग॒थे ।
यो रु॒द्रो अ॒ग्नौ यो अ॒फ्सु य ओष॑धीषु॒ यो रु॒द्रो विश्वा॒
भुव॑ना-ऽऽवि॒वेश॒ तस्मै॑ रु॒द्राय॒ नमो॑ अस्तु । 1 (अप उपस्पृश्य)
इ॒दं-विँष्णु॒ र्विच॑क्रमे त्रे॒धा निद॑धे प॒दम् । समू॑ढमस्य पाग्ं सु॒रे ।
इन्द्रं॒-विँश्वा॑ अवीवृधन्-थ्समु॒द्रव्य॑चस॒-ङ्गिरः॑ ।
र॒थीत॑मग्ं रथी॒नां-वाँजा॑ना॒ग्ं॒ सत्प॑ति॒-म्पति᳚म् ।
आपो॒ वा इ॒दंग्ं सर्वं॒-विँश्वा॑ भू॒तान्यापः॑ प्रा॒णा वा आपः॑ प॒शव॒ आपो-ऽन्न॒मापो-ऽमृ॑त॒माप॑-स्स॒म्राडापो॑ वि॒राडाप॑-स्स्व॒राडाप॒-श्छन्दा॒ग्॒श्यापो॒ ज्योती॒ग्॒ष्यापो॒ यजू॒ग्॒ष्याप॑-स्स॒त्यमाप॒-स्सर्वा॑ दे॒वता॒ आपो॒ भूर्भुव॒स्सुव॒राप॒ ओम् । 2
अ॒पः प्रण॑यति । श्र॒द्धा वा आपः॑ । श्र॒द्धामे॒वारभ्य॑ प्र॒णीय॒ प्रच॑रति ।
अ॒पः प्रण॑यति ।
य॒ज्ञो वा आपः॑ । य॒ज्ञमे॒वारभ्य॑ प्र॒णीय॒ प्रच॑रति । अ॒पः प्रण॑यति ।
वज्रो॒ वा आपः॑ । वज्र॑मे॒व भ्रातृ॑व्येभ्यः प्र॒हृत्य॑ प्र॒णीय॒ प्रच॑रति ।
अ॒पः प्रण॑यति ।
आपो॒ वै र॑क्षो॒घ्नीः । रक्ष॑सा॒मप॑हत्यै । अ॒पः प्रण॑यति ।
आपो॒ वै दे॒वाना᳚-म्प्रि॒य-न्धाम॑ । दे॒वाना॑मे॒व प्रि॒य-न्धाम॑ प्र॒णीय॒ प्रच॑रति । अ॒पः प्रण॑यति ।
आपो॒ वै सर्वा॑ दे॒वताः᳚ । दे॒वता॑ ए॒वारभ्य॑ प्र॒णीय॒ प्रच॑रति ।
अ॒पः प्रण॑यति ।
आपो॒ वै शा॒न्ताः । शा॒न्ताभि॑रे॒वास्य॒ शुचग्ं॑ शमयति । दे॒वो वः॑
सवि॒तो-त्पु॑ना॒त्व-च्छि॑द्रेण प॒वित्रे॑ण॒ वसो॒स्सूर्य॑स्य र॒श्मिभिः॑ ॥ 3
कूर्चाग्रै र्राक्षसा-न्घोरान् छिन्धि कर्मविघातिनः ।
त्वामर्पयामि कुम्भे-ऽस्मिन् साफल्य-ङ्कुरु कर्मणि ।
वृक्षराज समुद्भूता-श्शाखायाः पल्लवत्व चः ।
युष्मान् कुम्भेष्वर्पयामि सर्वपापापनुत्तये ।
नालिकेर-समुद्भूत त्रिनेत्र हर सम्मित ।
शिखया दुरितं सर्व-म्पाप-म्पीडा-ञ्च मे नुद ।
स॒ हि रत्ना॑नि दा॒शुषे॑ सु॒वाति॑ सवि॒ता भगः॑ ।
त-म्भा॒ग-ञ्चि॒त्रमी॑महे । (ऋग्वेद मन्त्रः)
तत्वा॑ यामि॒ ब्रह्म॑णा॒ वन्द॑मान॒-स्तदाशा᳚स्ते॒ यज॑मानो ह॒विर्भिः॑ ।
अहे॑डमानो वरुणे॒ह बो॒द्ध्युरु॑शग्ंस॒ मा न॒ आयुः॒ प्रमो॑षीः ॥
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । अस्मिन् कुम्भे वरुणमावाहयामि ।
वरुणस्य इदमासनम् । वरुणाय नमः । सकलाराधनै-स्स्वर्चितम् ।
रत्नसिंहासनं समर्पयामि । पाद्यं समर्पयामि ।
अर्घ्यं समर्पयामि । आचमनीयं समर्पयामि ।
मधुपर्क्कं समर्पयामि । स्नानं समर्पयामि ।
स्नानानन्तरं आचमनीयं समर्पयामि ।
वस्त्रोत्तरीयं समर्पयामि । उपवीतं समर्पयामि ।
गन्धा-न्धारयामि । अक्षतान् समर्पयामि ।
पुष्पाणि समर्पयामि ।
1. ॐ-वँरुणाय नमः
2. ओ-म्प्रचेतसे नमः
3. ॐ सुरूपिणे नमः
4. ॐ अपाम्पतये नमः
5. ओ-म्मकरवाहनाय नमः
6. जलाधिपतये नमः
7. ओ-म्पाशहस्ताय नमः
8. ओ-न्तीर्थराजाय नमः
ॐ-वँरुणाय नमः । नानाविध परिमल पत्र पुष्पाणि समर्पयामि ।
धूपं आघ्रापयामि । दीप-न्दर्शयामि ।
धूपदीपानन्तरं आचमनीयं समर्पयामि ।
ओ-म्भूर्भुवस्सुवः । तथ्स॑वि॒तुर्वरे᳚ण्य॒-म्भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि ।
धियो॒ योन॑ प्रचो॒दया᳚त् ।
देव सवितः प्रसुवः । सत्य-न्त्वर्तेन परिषिञ्चामि ।
(रात्रौ – ऋत-न्त्वा सत्येन परिषिञ्चामि) ।
ॐ-वँरुणाय नमः । अमृत-म्भवतु । अमृतोपस्तरणमसि ।
ओ-म्प्राणाय स्वाहा । ॐ अपानाय स्वाहा । ॐ-व्याँनाय स्वाहा ।
ॐ उदानाय स्वाहा । ॐ समानाय स्वाहा । ओ-म्ब्रह्मणे स्वाहा ।
कदलीफल-न्निवेदयामि । मद्ध्येमद्ध्ये अमृतपानीयं समर्पयामि । अमृतापिधानमसि । नैवेद्यानन्तरं आचमनीयं समर्पयामि ।
ताम्बूलं समर्पयामि । कर्पूर नीराजन-म्प्रदर्शयामि ।
नीराजनानन्तरं आचमनीयं समर्पयामि । मन्त्र पुष्पं समर्पयामि ।
सुवर्ण पुष्पं समर्पयामि । समस्तोपचारान् समर्पयामि ॥
2. महान्यास मन्त्रपाठ प्रारम्भः
अथातः पञ्चाङ्गरुद्राणा-न्न्यासपूर्वक-ञ्जप-होमा-र्चना-भिषेक-विधिं-व्याँख्यास्यामः
अथातः पञ्चाङ्गरुद्राणा-न्न्यासपूर्वक-ञ्जप-होमा-र्चनाभिषेक-ङ्करिष्यमाणः ।
हरिः ॐ अथातः पञ्चाङ्ग रुद्राणाम् ॥
ओङ्कारमन्त्र संयुँक्त-न्नित्य-न्ध्यायन्ति योगिनः ।
कामद-म्मोक्षद-न्तस्मै ओङ्काराय नमो नमः ॥
नमस्ते देव देवेश नमस्ते परमेश्वर ।
नमस्ते वृषभारूढ नकाराय नमो नमः ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ओ-म्भूर्भुव॒स्सुवः॑ ॥ ओ-न्नम् ॥
नम॑स्ते रुद्र म॒न्यव॑ उ॒तोत॒ इष॑वे॒ नमः॑ ।
नम॑स्ते अस्तु॒ धन्व॑ने बा॒हुभ्या॑मु॒त ते॒ नमः॑ ॥
या त॒ इषुः॑ शि॒वत॑मा शि॒व-म्ब॒भूव॑ ते॒ धनुः॑ ।
शि॒वा श॑र॒व्या॑ या तव॒ तया॑ नो रुद्र मृडय ।
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ओ-न्नम् । पूर्वाङ्ग रुद्राय॒ नमः ॥ (प्राच्यै दिश)
महादेव-म्महात्मान-म्महापातकनाशनम् ।
महापापहरं-वँन्दे मकाराय नमो नमः ॥
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुवः॒ ॥ ओ-म्मम् ॥
ओ-न्निध॑नपतये॒ नमः । निधनपतान्तिकाय॒ नमः ।
ऊर्ध्वाय॒ नमः । ऊर्ध्वलिङ्गाय॒ नमः ।
हिरण्याय॒ नमः । हिरण्यलिङ्गाय॒ नमः ।
सुवर्णाय॒ नमः । सुवर्णलिङ्गाय॒ नमः ।
दिव्याय॒ नमः । दिव्यलिङ्गाय॒ नमः ।
भवायः॒ नमः । भवलिङ्गाय॒ नमः ।
शर्वाय॒ नमः । शर्वलिङ्गाय॒ नमः ।
शिवाय॒ नमः । शिवलिङ्गाय॒ नमः ।
ज्वलाय॒ नमः । ज्वललिङ्गाय॒ नमः ।
आत्माय॒ नमः । आत्मलिङ्गाय॒ नमः ।
परमाय॒ नमः । परमलिङ्गाय॒ नमः ।
एतत्सोमस्य॑ सूर्य॒स्य सर्वलिङ्गग्ग्॑ स्थाप॒य॒ति॒ पाणिमन्त्र-म्पवि॒त्रम् ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ओ-म्मम् ॥ दक्षिणाङ्ग रुद्राय॒ नमः ॥ (दक्षिण दिश)
शिवं शान्त-ञ्जगन्नाथं-लोँकानुग्रहकारणम् ।
शिवमेक-म्परं-वँन्दे शिकाराय नमो नमः ॥
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुवः॒ ॥ ॐ शिम् ॥ अपै॑तुमृ॒त्युरमृत॑-न्न॒ आग॑न् वैवस्व॒तो नो॒ अ॑भय-ङ्कृणोतु । प॒र्णं-वँन॒स्पतेरिवा॒भिनश्शीयताग्ं र॒यिस्सच॑ता-न्न॒श्शची॒पतिः॑ ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ॐ शिम् ॥ पश्चिमाङ्ग रुद्राय॒ नमः ॥ (पश्चिम दिश)
वाहनं-वृँषभो यस्य वासुकी कण्ठभूषणम् ।
वामे शक्तिधरं-वँन्दे वकाराय नमो नमः ॥
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुवः॒ ॥ ॐ-वाँम् ॥ प्राणाना-ङ्ग्रन्थिरसि रुद्रो मा॑ विशा॒न्तकः । तेनान्नेना᳚प्याय॒स्व ॥ ओ-न्नमो भगवते रुद्राय विष्णवे मृत्यु॑र्मे पा॒हि ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ॐ-वाँम् ॥ उत्तराङ्ग रुद्राय॒ नमः ॥ (उत्तर दिश)
यत्र कुत्र स्थित-न्देवं सर्वव्यापिनमीश्वरम् ।
यल्लिङ्ग-म्पूजयेन्नित्यं-यँकाराय नमो नमः ॥
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुवः॒ ॥ ॐ-यँम् ॥ यो रु॒द्रो अ॒ग्नौ यो अ॒प्सु य ओष॑धीषु॒ यो रु॒द्रो विश्वा॒ भुव॑ना वि॒वेश॒ तस्मै॑ रु॒द्राय॒ नमो॑ अस्तु ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ॐ-यँम् ॥ ऊर्ध्वाङ्ग रुद्राय॒ नमः ॥ (ऊर्ध्व दिश)
पञ्चमुख ध्यानम्
ओ-न्नम् ॥ तत्पुरु॒षाय वि॒द्महे॑ महादे॒वाय॑ धीमहि । तन्नो॑ रुद्रः प्रचोदया᳚त् ॥
संवँर्ताग्नि तटित्प्रदीप्त कनक प्रस्पर्थि तेजोमयम् ।
गम्भीरध्वनि सामवेदजनक-न्ताम्राधरं सुन्दरम् ।
अर्धेन्दुद्युति लोलपिङ्गल जटाभारप्रबद्धोरगम् ।
वन्दे सिद्ध सुरासुरेन्द्रनमित-म्पूर्व-म्मुखं शूलिनः ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ओ-न्नम् ॥ पूर्व मुखाय॒ नमः ॥
अ॒घोरे᳚भ्यो-ऽथघो॒रे᳚भ्यो॒ घोर॒घोर॑तरेभ्यः ॥ सर्वे᳚भ्यस्सर्व शर्वे᳚भ्यो॒ नम॑स्ते अस्तु रु॒द्ररू॑पेभ्यः ॥
कालाभ्रभ्रमराञ्जनद्युतिनिभं-व्याँवृत्त पिङ्गेक्षणम्
कर्णोद्भासित भोगिमस्तक मणिप्रोद्गीर्ण दंष्ट्राङ्कुरम् ।
सर्पप्रोत कपाल शुक्ति शकल व्याकीर्ण सच्छेखरम्
वन्दे दक्षिणमीश्वरस्य कुटिल भ्रूभङ्ग रौद्र-म्मुखम् ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ओ-म्मम् ॥ दक्षिण मुखाय॒ नमः ॥
स॒द्यो जा॒त-म्प्र॑पद्या॒मि॒ स॒द्यो जा॒ताय॒ वै नमो॒ नमः॑ । भ॒वे भ॑वे॒ नाति॑ भवे भवस्व॒ माम् । भ॒वो-द्भ॑वाय॒ नमः॑ ॥
प्रालेयाचलमिन्दुकुन्द धवल-ङ्गोक्षीरफेनप्रभम्
भस्माभ्यक्तमनङ्ग देह दहन ज्वालावली लोचनम् ।
ब्रह्मेन्द्रादि मरुद्गणैस्पुतिपदै रभ्यर्चितं-योँगिभिः
वन्दे-ऽहं सकल-ङ्कलङ्करहितं स्थाणोर्मुख-म्पश्चिमम् ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ॐ शिम् ॥ पश्चिम मुखाय॒ नमः ॥
वा॒म॒दे॒वाय॒ नमो᳚ ज्ये॒ष्ठाय॒ नमः॑ श्रे॒ष्ठाय॒ नमो॑ रु॒द्राय॒ नमः॒ काला॑य॒ नमः॒ कल॑विकरणाय॒ नमो॒ बल॑विकरणाय॒ नमो॒ बला॑य॒ नमो॒ बल॑प्रमथनाय॒ नम॒-स्सर्व॑भूतदमनाय॒ नमो॑ म॒नोन्म॑नाय॒ नमः॑ ॥
गौर-ङ्कुङ्कुम पङ्किलं स्तिलकं-व्याँपाण्डु गण्डस्थलम्
भ्रूविक्षेप कटाक्ष लसत्संसक्त कर्णोत्फलम् ।
स्निग्ध-म्बिम्बफलाधर-म्प्रहसित-न्नीलालकाल-ङ्कृतम्
वन्दे पूर्ण शशाङ्क मण्डलनिभं-वँक्त्रं हरस्योत्तरम् ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ॐ-वाँम् ॥ उत्तर मुखाय॒ नमः ॥
ईशान-स्सर्व॑विद्या॒ना॒-मीश्वर-स्सर्व॑भूता॒ना॒-म्ब्रह्माधि॑पति॒-र्ब्रह्म॒णो ऽधि॑पति॒-र्ब्रह्मा॑ शि॒वो मे॑ अस्तु सदाशि॒वोम् ॥ (कनिष्ठिकाभ्या-न्नमः) 14ए
व्यक्ताव्यक्त गुणेतर-म्परतरं षट्त्रिंशतत्त्वात्मकम्
तस्मादुत्तम तत्त्वमक्षरमिद-न्ध्येयं सदा योगिभिः ।
ओङ्कारादि समस्त मन्त्रजनकं सूक्ष्मादि सूक्ष्म-म्परं
शान्त-म्पञ्चममीश्वरस्य वदन-ङ्खंव्याँप्ति तेजोमयम् ॥
ओ-न्नमो भगवते॑ रुद्रा॒य ॥ ॐ-वाँम् ॥ ऊर्ध्व मुखाय॒ नमः ॥
पूर्वे पशुपतिः पातु ।
दक्षिणे पातु शङ्करः ।
पश्चिमे पातु विश्वेशः ।
नीलकण्ठस्तदोत्तरे ।
ईशान्या-म्पातु मे शर्वः ।
आग्नेया-म्पार्वतीपतिः ।
नैऋत्या-म्पातु मे रुद्रः ।
वायव्या-न्नीललोहितः ।
ऊर्ध्वे त्रिलोचनः पातु ।
अधराया-म्महेश्वरः ।
एताभ्यो दश दिग्भ्यस्तु ।
सर्वतः पातु शङ्करः ॥
(न्यासपूर्वक-ञ्जपहोमार्चना-ऽभिषेकविधि व्याख्यास्यामः)
3. प्रथमः न्यासः
या ते॑ रुद्र शि॒वा त॒नूरघो॒रा-ऽपा॑पकाशिनी । तया॑ न स्त॒नुवा॒ शन्त॑मया॒ गिरि॑शन्ता॒भि चा॑कशीहि । (शिखायै नमः) । 1
अ॒स्मि-न्म॑ह॒त्य॑र्ण॒वे᳚-ऽन्तरि॑क्षे भ॒वा अधि॑ ।
तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने-ऽव॒धन्वा॑नि तन्मसि । (शिरसे नमः) । 2
स॒हस्रा॑णि सहस्र॒शो ये रु॒द्रा अधि॒ भूम्या᳚म् ।
तेषाग्ं॑ सहस्र-योज॒ने-ऽव॒धन्वा॑नि तन्मसि । (ललाटाय नमः) । 3
ह॒ग्ं॒स-श्शु॑चि॒ष-द्वसु॑रन्तरिक्ष॒सद्धोता॑ वेदि॒षदति॑थि-र्दुरोण॒सत् । नृ॒षद्व॑र॒-सदृ॑त॒-सद्व्यो॑म॒ सद॒ब्जा गो॒जा ऋ॑त॒जा अ॑द्रि॒जा ऋ॒त-म्बृ॒हत् । (भ्रुवोर्मद्ध्याय नमः) । 4
त्र्य॑बङ्कं-यँजामहे सुग॒न्धि-म्पु॑ष्टि॒वर्ध॑नम् । उ॒र्वा॒रु॒कमि॑व॒ बन्ध॑नान्
मृ॒त्यो-र्मु॑क्षीय॒ मा-ऽमृता᳚त् । (नेत्राभ्या-न्नमः) । 5
नम॒-स्स्रुत्या॑य च॒ पथ्या॑य च॒ नमः॑ का॒ट्या॑य च नी॒प्या॑य च । (कर्णाभ्या-न्नमः) । 6
मा न॑स्तो॒के तन॑ये॒ मा न॒ आयु॑षि॒ मा नो॒ गोषु॒ मा नो॒ अश्वे॑षु रीरिषः ।
वी॒रान्मानो॑ रुद्र भामि॒तो व॑धीर्-ह॒विष्म॑न्तो॒ नम॑सा विधेम ते । (नासिकाभ्या-न्नमः) । 7
अ॒व॒तत्य॒ धनु॒स्त्वग्ं सह॑स्राक्ष॒ शते॑षुधे ।
नि॒शीर्य॑ श॒ल्याना॒-म्मुखा॑ शि॒वो नः॑ सु॒मना॑ भव । (मुखाय नमः) । 8
नील॑ग्रीवा श्शिति॒कण्ठा᳚-श्श॒र्वा अ॒धः, क्ष॑माच॒राः ।
तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने-ऽ व॒धन्वा॑नि तन्मसि । (कण्ठाय नमः) । 9.1
नील॑ग्रीवा-श्शिति॒कण्ठा॒ दिवग्ं॑ रु॒द्रा उप॑श्रिताः ।
तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने-ऽ व॒धन्वा॑नि तन्मसि । (उपकण्ठाय नमः) । 9.2
नम॑स्ते अ॒स्त्वायु॑धा॒या-ना॑तताय धृ॒ष्णवे᳚ ।
उ॒भाभ्या॑मु॒त ते॒ नमो॑ बा॒हुभ्या॒-न्तव॒ धन्व॑ने । (बाहुभ्या-न्नमः) । 10
या ते॑ हे॒ति-र्मी॑ढुष्टम॒ हस्ते॑ ब॒भूव॑ ते॒ धनुः॑ ।
तया॒-ऽस्मान् वि॒श्वत॒स्त्व-म॑य॒क्ष्मया॒ परि॑ब्भुज । (उपबाहुभ्या-न्नमः) । 11
परि॑णो रु॒द्रस्य॑ हे॒ति-र्वृ॑णक्तु॒ परि॑त्वे॒षस्य॑ दुर्म॒तिर॑घा॒योः ।
अव॑ स्थि॒रा म॒घव॑द्भ्यः तनुष्व॒ मीढ्व॑स्तो॒काय॒ तन॑याय मृडय । (मणिबन्धाभ्या-न्नमः) । 12
ये ती॒र्थानि॑ प्र॒चर॑न्ति सृ॒काव॑न्तो निष॒ङ्गिणः॑ । तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने-ऽ व॒धन्वा॑नि तन्मसि । (हस्ताभ्या-न्नमः) । 13
स॒द्यो जा॒त-म्प्र॑पद्या॒मि॒ स॒द्यो जा॒ताय॒ वै नमो॒ नमः॑ । भ॒वे भ॑वे॒ नाति॑ भवे भवस्व॒ माम् । भ॒वो-द्भ॑वाय॒ नमः॑ ॥ (अगुंष्ठाभ्या-न्नमः ) । 14.1
वा॒म॒दे॒वाय॒ नमो᳚ ज्ये॒ष्ठाय॒ नमः॑ श्रे॒ष्ठाय॒ नमो॑ रु॒द्राय॒ नमः॒ काला॑य॒ नमः॒ कल॑विकरणाय॒ नमो॒ बल॑विकरणाय॒ नमो॒ बला॑य॒ नमो॒ बल॑प्रमथनाय॒ नम॒-स्सर्व॑भूतदमनाय॒ नमो॑ म॒नोन्म॑नाय॒ नमः॑ । (तर्जनीभ्या-न्नमः) 14.2
अ॒घोरे᳚भ्यो ऽथ॒घोरे᳚भ्यो॒ घोर॒घोर॑तरेभ्यः । सर्वे᳚भ्य-स्सर्व॒ शर्वे᳚भ्यो॒ नम॑स्ते अस्तु रु॒द्र रू॑पेभ्यः ॥ (मद्ध्यमाभ्या-न्नमः) । 14.3
तत्पुरु॑षाय वि॒द्महे॑ महादे॒वाय॑ धीमहि ।
तन्नो॑ रुद्रः प्रचो॒दया᳚त् ॥ (अनामिकाभ्या-न्नमः) । 14.4
ईशान-स्सर्व॑विद्या॒ना॒-मीश्वर-स्सर्व॑भूता॒ना॒-म्ब्रह्माधि॑पति॒-र्ब्रह्म॒णो ऽधि॑पति॒-र्ब्रह्मा॑ शि॒वो मे॑ अस्तु सदाशि॒वोम् ॥ (कनिष्ठिकाभ्या-न्नमः) 14ए
नमो॑ वः किरि॒केभ्यो॑ दे॒वाना॒ग्ं॒ हृद॑येभ्यः । (हृदयाय नमः) । 15
नमो॑ ग॒णेभ्यो॑ ग॒णप॑तिभ्यश्च वो॒ नमः॑ । (पृष्ठाय नमः) । 16
नमो॒ हिर॑ण्यबाहवे सेना॒न्ये॑ दि॒शाञ्च॒ पत॑ये॒ नमः॑ । (पार्श्वाभ्या-न्नमः) । 17
विज्य॒-न्धनुः॑ कप॒र्दिनो॒ विश॑ल्यो॒ बाण॑वाग्ं उ॒त ।
अने॑शन्न॒स्येष॑व आ॒भुर॑स्य निष॒ङ्गथिः॑ । (जठराय नमः) । 18
हि॒र॒ण्य॒ग॒र्भ स्सम॑वर्त॒ताग्रे॑ भू॒तस्य॑ जा॒तः पति॒रेक॑ आसीत् । सदा॑धार पृथि॒वी-न्द्यामु॒तेमा-ङ्कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम । (नाभ्यै नमः) । 19
मीढु॑ष्टम॒ शिव॑तम शि॒वो न॑स्सु॒मना॑ भव । प॒र॒मे वृ॒क्ष आयु॑ध-न्नि॒धाय॒ कृत्तिं॒-वँसा॑न॒ आच॑र॒ पिना॑क॒-म्बिभ्र॒दाग॑हि । (कठ्यै नमः) । 20
ये भू॒ताना॒-मधि॑पतयो विशि॒खासः॑ कप॒र्दि॑नः ।
तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने ऽव॒धन्वा॑नि तन्मसि । (गुह्याय नमः) । 21
ये अन्ने॑षु वि॒विद्ध्य॑न्ति॒ पात्रे॑षु॒ पिब॑तो॒ जनान्॑ ।
तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने-ऽ व॒धन्वा॑नि तन्मसि । (अण्डाभ्या-न्नमः ) । 22
स॒ शि॒रा जा॒तवे॑दा अ॒क्षर॑-म्पर॒म-म्प॒दम् । वेदा॑ना॒ग्ं॒ शिर॑सि मा॒ता॒
आ॒यु॒ष्मन्त॑-ङ्करोतु॒ माम् । (अपानाय नमः) । 23
मा नो॑ म॒हान्त॑मु॒त मा नो॑ अर्भ॒क-म्मा न॒ उक्ष॑न्तमु॒त मा न॑ उक्षि॒तम् ।
मा नो॑ वधीः पि॒तर॒-म्मोत मा॒तर॑-म्प्रि॒या मा न॑स्त॒नुवो॑ रुद्र रीरिषः । (ऊरुभ्या-न्नमः) । 24
ए॒ष ते॑ रुद्रभा॒ग-स्तञ्जु॑षस्व॒ तेना॑व॒सेन॑ प॒रो मूज॑व॒तो-ऽती॒ह्यव॑तत-धन्वा॒ पिना॑कहस्तः॒ कृत्ति॑वासाः । (जानुभ्या-न्नमः) 25
स॒ग्ं॒ सृ॒ष्ट॒जिथ्सो॑म॒पा बा॑हु-श॒र्ध्यू᳚र्ध्व ध॑न्वा॒ प्रति॑हिता-भि॒रस्ता᳚ ।
बृह॑स्पते॒ परि॑दीया॒ रथे॑न रक्षो॒हा-ऽमित्राग्ं॑ अप॒बाध॑मानः ।
(जङ्घाभ्या-न्नमः ) 26
विश्व॑-म्भू॒त-म्भुव॑न-ञ्चि॒त्र-म्ब॑हु॒धा जा॒त-ञ्जाय॑मान-ञ्च॒ यत् ।
सर्वो॒ ह्ये॑ष रु॒द्र-स्तस्मै॑ रु॒द्राय॒ नमो॑ अस्तु ॥ (गुल्फाभ्या-न्नमः) 27
ये प॒था-म्प॑थि॒रक्ष॑य ऐलबृ॒दा य॒व्युधः॑ । तेषाग्ं॑ सहस्रयोज॒ने ऽव॒धन्वा॑नि तन्मसि । (पादाभ्या-न्नमः) । 28
अद्ध्य॑वोच-दधिव॒क्ता प्र॑थ॒मो दैव्यो॑ भि॒षक् । अहीग्॑श्च॒ सर्वा᳚न् ज॒भंयँ॒-न्थ्सर्वा᳚श्च यातु धा॒न्यः॑ । (कवचाय हुं) । 29
नमो॑ बि॒ल्मिने॑ च कव॒चिने॑ च॒ नमः॑ श्रु॒ताय॑ च श्रुतसे॒नाय॑ च । (उपकवचाय हुं) 30
नमो॑ अस्तु॒ नील॑ग्रीवाय सहस्रा॒क्षाय॑ मी॒ढुषे᳚ । अथो॒ ये अ॑स्य॒ सत्वा॑नो॒-ऽह-न्तेभ्यो॑-ऽकर॒न्नमः॑ । (नेत्रत्रयाय वौषट्) 31
प्रमु॑ञ्च॒ धन्व॑न॒स्त्व-मु॒भयो॒-रार्त्नि॑यो॒र्ज्याम् । याश्च॑ ते॒ हस्त॒ इष॑वः॒ परा॒ ता भ॑गवो वप । (अस्त्राय फट्) 32
य ए॒ताव॑न्तश्च॒ भूयाग्ं॑सश्च॒ दिशो॑ रु॒द्रा वि॑तस्थि॒रे ।
तेषाग्ं॑॑ सहस्रयोज॒ने ऽव॒धन्वा॑नि तन्मसि । (इति दिग्बन्धः) 33
———–इति प्रथम न्यासः————
(शिखादि अस्त्रपर्यन्तं एकत्रिंशदङ्गन्यासः दिग्बन्ध सहितः प्रथमः)
4. द्वितीय न्यासः
(ओ-न्नमो भगवते रुद्राय । इति नमस्कारा-न्न्यसे᳚त्)
ॐ ओ-म्मूर्थ्ने नमः (मूर्ध्नि) ।
ओ-न्न-न्नासिकायै नमः (नासिकाग्रः) ।
ओ-म्मों-लँलटाय नमः (ललाटः) ।
ओ-म्भ-म्मुखाय नमः (मुखाम्) ।
ओ-ङ्ग-ङ्कण्ठाय नमः (कण्ठः) ।
ॐ-वंँ हृदयाय नमः (हृदयः) ।
ओ-न्ते-न्दक्षिण हस्ताय नमः (दक्षिण हस्तः) ।
ॐ रुं-वाँम हस्ताय नमः (वाम हस्तः) ।
ओ-न्द्रा-न्नाभ्यै नमः (नाभ्ही) ।
ॐ-यँ-म्पादाभ्या-न्नमः (पादौ) ॥
———–इति द्वितीय न्यासः———-
मूर्धादि पादान्त-न्दशाङ्ग न्यासः द्वितीयः
5. तृतीयन्यासः
स॒द्यो जा॒त-म्प्र॑पद्या॒मि॒ स॒द्यो जा॒ताय॒ वै नमो॒ नमः॑ । भ॒वे भ॑वे॒ नाति॑भवे भवस्व॒ माम् । भ॒वो-द्भ॑वाय॒ नमः॑ ॥ (पादाभ्या-न्नमः) । 1
वा॒म॒दे॒वाय॒ नमो᳚ ज्ये॒ष्ठाय॒ नमः॑ श्रे॒ष्ठाय॒ नमो॑ रु॒द्राय॒ नमः॒ काला॑य॒ नमः॒ कल॑विकरणाय॒ नमो॒ बल॑विकरणाय॒ नमो॒ बला॑य॒ नमो॒ बल॑प्रमथनाय॒ नम॒ स्सर्व॑भूतदमनाय॒ नमो॑ म॒नोन्म॑नाय॒ नमः॑ । (ऊरुभ्या-न्नमः) । 2
अ॒घोरे᳚भ्यो ऽथ॒घोरे᳚भ्यो॒ घोर॒घोर॑तरेभ्यः । सर्वे᳚भ्य-स्सर्व॒ शर्वे᳚भ्यो॒ नम॑स्ते अस्तु रु॒द्ररू॑पेभ्यः ॥ (हृदयाय नमः) । 3
तत्पुरु॑षाय वि॒द्महे॑ महादे॒वाय॑ धीमहि ।
तन्नो॑ रुद्रः प्रचो॒दया᳚त् ॥ (मुखाय नमः) । 4
ईशान-स्सर्व॑विद्या॒ना॒-मीश्वरसर्व॑ भूता॒ना॒-म्ब्रह्माधि॑पति॒-र्
ब्रह्म॒णो-ऽधि॑पति॒-र्ब्रह्मा॑ शि॒वो मे॑ अस्तु सदाशि॒वोम् ॥
हंस हंस । (मूर्ध्ने नमः) । 5
5.1 हंस गायत्री
अस्य श्री हंसगायत्री महामन्त्रस्य, अव्यक्त परब्रह्म ऋषिः,
अनुष्टु-प्छन्दः, परमहंसो देवता ।
हंसा-म्बीजम्, हंसीं शक्तिः । हंसू-ङ्कीलकम् ।
परमहंस प्रसाद सिद्ध्यर्थे जपे विनियोगः ॥ 1
हंसां अगुंष्ठाभ्या-न्नमः । हंसी-न्तर्जनीभ्या-न्नमः ।
हंसूं – मद्ध्यमाभ्या-न्नमः । हंसैं – अनामिकाभ्या-न्नमः ।
हंसौं – कनिष्ठिकाभ्या-न्नमः । हंसः-करतल करपृष्ठाभ्या-न्नमः । 2
हंसां – हृदयाय नमः । हंसीं – शिरसे स्वाहा ।
हंसूं – शिखायै वषट् । हंसैं – कवचाय हुम् ।
हंसौं – नेत्रत्रयाय वौषट् । हंसः – अस्त्राय फट् ॥
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोमिति दिग्बन्धः । 3
॥ ध्यानम् ॥
गमागमस्थ-ङ्गमनादिशून्य-ञ्चि-द्रूपदीप-न्तिमिरापहारम् ।
पश्यामि ते सर्वजनान्तरस्थ-न्नमामि हंस-म्परमात्मरूपम् ॥ 4
हं॒स हं॒साय॑ वि॒द्महे॑ परमहं॒साय॑ धीमहि । तन्नो॑ हंसः प्रचो॒दया᳚त् ॥ 5
(इति त्रिवार-ञ्जपित्वा)
हंस हं॒सेति यो ब्रूया-धंसो (ब्रूयाद्धंसो) नाम सदाशिवः ।
एव-न्न्यास विधि-ङ्कृत्वा तत-स्सम्पुटमारभेत् ॥ 6
5.2 दिक् सम्पुटन्यासः
देवता – इन्द्रः
दिक् – पूर्वं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । लम् ।
त्रा॒तार॒मिन्द्र॑-मवि॒तार॒-मिन्द्र॒ग्ं॒ हवे॑ हवे सु॒हव॒ग्ं॒ शूर॒मिन्द्र᳚म् ।
हु॒वे नु श॒क्र-म्पु॑रुहू॒तमिन्द्रग्ग्॑ स्व॒स्ति नो॑ म॒घवा॑ ध॒॒त्विन्द्रः॑ ॥
लं इन्द्राय वज्रहस्ताय सुराधिपतये ऐरावत वाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः । लं इन्द्राय नमः ।
पूर्व दिग्भागे (ललाटस्थाने) इन्द्र-स्सुप्रीतो वरदो भवतु । 1
देवता- अग्निः दिक्- दक्षिणपूर्वं (आग्नेय दिक्)
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । रम् ।
त्वन्नो॑ अग्ने॒ वरु॑णस्य वि॒द्वा-न्दे॒वस्य॒ हेडो-ऽव॑ यासिसीष्ठाः ।
यजि॑ष्ठो॒ वह्नि॑तम॒-श्शोशु॑चानो॒ विश्वा॒ द्वेषाग्ं॑सि॒ प्रमु॑मुग्द्ध्य॒स्मत् ॥
रं अग्नये शक्तिहस्ताय तेजो-ऽधिपतये अजवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः । रं अग्नये नमः । आग्नेय दिग्भागे (नेत्रस्थाने) अग्नि-स्सुप्रीतो वरदो भवतु । 2
देवता- यमः
दिक् – दक्षिणं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । हम् ।
सु॒गन्नः॒ पन्था॒मभ॑य-ङ्कृणोतु । यस्मि॒न्नक्ष॑त्रे य॒म एति॒ राजा᳚ ।
यस्मि॑न्नेन-म॒भ्यषि॑ञ्चन्त दे॒वाः । तद॑स्य चि॒त्रग्ं ह॒विषा॑ यजाम ।
अप॑ पा॒प्मान॒-म्भर॑णी र्भरन्तु ।
हं-यँमाय दण्डहस्ताय धर्माधिपतये महिषवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः । हं-यँमाय नमः । दक्षिणदिग्भागे (कर्णस्थाने) यम-स्सुप्रीतो वरदो भवतु । 3
देवता- निर्-ऋति
दिक् – दक्षिण पश्चिमं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । षम् ।
असु॑न्वन्त॒म य॑जमान-मिच्छ स्ते॒न-स्ये॒त्यान्त-स्क॑र॒स्यान्वे॑षि ।
अ॒न्य-म॒स्म-दि॑च्छ॒ सा त॑ इ॒त्या नमो॑ देवि निर्-ऋते॒ तुभ्य॑मस्तु ॥
ष-न्निर्-ऋतये खड्गहस्ताय रक्षोधिपतये नरवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः ।
ष-न्निर्-ऋतये नमः । नैर्-ऋत दिग्भागे (मुखस्थाने) निर्-ऋति-स्सुप्रीतो
वरदो भवतु । 4
देवता- वरुणः
दिक् – पश्चिमं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । वम् ।
तत्वा॑ यामि॒ ब्रह्म॑णा॒ वन्द॑मान॒स्तदा शा᳚स्ते॒ यज॑मानो ह॒विर्भिः॑ ।
अहे॑डमानो वरुणे॒ह बो॒द्द्ध्युरु॑शग्ं स॒ मा न॒ आयुः॒ प्रमो॑षीः ॥
वं-वँरुणाय पाशहस्ताय जलाधिपतये मकरवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः । वं-वँरुणाय नमः । पश्चिमदिग्भागे (बाहुस्थाने) वरुण-स्सुप्रीतो वरदो भवतु । 5
देवता – वायुः
दिक्- उत्तर पश्चिमं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । यम् ।
आ नो॑ नि॒युद्भि॑-श्श॒तिनी॑-भिरध्व॒रम् । स॒ह॒स्रिणी॑भि॒रुप॑याहि य॒ज्ञम् ।
वायो॑ अ॒स्मिन्. ह॒विषि॑ मादयस्व । यू॒य-म्पा॑त स्व॒स्तिभि॒स्सदा॑ नः ॥
यं-वाँयवे साङ्कुशध्वज हस्ताय प्राणाधिपतये मृगवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः ।
यं-वाँयवे नमः । वायव्य दिग्भागे (नासिकास्थाने) वायु-स्सुप्रीतो वरदो भवतु ॥ 6
देवता – सोमः
दिक् – उत्तरं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । सम् । व॒यग्ं सो॑म व्र॒ते तव॑ । मन॑स्त॒नूषु॒ बिभ्र॑तः । प्र॒जाव॑न्तो अशीमहि ॥ सं सोमाय अमृतकलश हस्ताय नक्षत्राधिपतये अश्ववाहनाय
साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः ।
सं सोमाय नमः । उत्तर दिग्भागे (हृदयस्थाने) सोम-स्सुप्रीतो वरदो भवतु ॥ 7
देवता- ईशानः
दिक् -उत्तर पूर्वं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । शम् ।
तमीशा᳚नं॒ (तमीशा॑नं॒) जग॑त-स्त॒स्थुष॒स्पति᳚म् । धि॒य॒-ञ्जि॒न्वमव॑से हूमहे व॒यम् । पू॒षा नो॒ यथा॒ वेद॑ सा॒मस॑-द्वृ॒धे र॑क्षि॒ता पा॒युरद॑ब्ध-स्स्व॒स्तये᳚ ॥
शं ईशानाय शूलहस्ताय विद्याधिपतये वृषभवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः ।
शं ईशानाय नमः । ऐशान दिग्भागे (नाभिस्थाने) ईशान-स्सुप्रीतो वरदो भवतु ॥ 8
देवता- ब्रह्म
दिक् – ऊर्ध्वं
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । अम् ।
अ॒स्मे रु॒द्रा मे॒हना॒ पर्व॑तासो वृ॒त्रहत्ये॒ भर॑ हूतौ स॒जोषाः᳚ । यश्शंस॑ते स्तुव॒ते धायि॑ प॒ज्र इन्द्र॑ज्येष्ठा अ॒स्मा अ॑वन्तु दे॒वाः ॥
अ-म्ब्रह्मणे पद्महस्ताय लोकाधिपतये हंसवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः । अ-म्ब्रह्मणे नमः । ऊर्ध्वदिग्भागे (मूर्धस्थाने) ब्रह्मा सुप्रीतो वरदो भवतु ॥ 9
देवता-विष्णुः
दिक् – अधो दिक्
ओ-म्भूर्भुव॒स्सुव॒रोम् । ह्रीम् ।
स्यो॒ना पृ॑थि॒वि भवा॑ ऽनृक्ष॒रा नि॒वेश॑नी । यच्छा॑ न॒-श्शर्म॑ स॒प्रथाः᳚ ॥
ह्रीं-विँष्णवे चक्रहस्ताय नागाधिपतये गरुडवाहनाय साङ्गाय सायुधाय सशक्ति परिवाराय उमामहेश्वर पार्षदाय नमः । ह्रीं-विँष्णवे नमः ।
अधो दिग्भागे (पादस्थाने) विष्णुस्सुप्रीतो वरदो भवतु ॥ 10
5.3 षोडशाङ्ग रौद्रीकरणं
(तै. सं. 1.3.3.1 )
वि॒भूर॑सि प्र॒वाह॑णो॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 1
वह्नि॑रसि हव्य॒वाह॑नो॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 2
श्वा॒त्रो॑सि॒ प्रचे॑ता॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 3
तु॒थो॑सि वि॒श्ववे॑दा॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 4
उ॒शिग॑सि क॒वी रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 5
अघां॑रिरसि॒ बम्भा॑री॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 6
अ॒व॒स्यु॑रसि॒ दुव॑स्वा॒-न्रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 7
शु॒न्द्ध्यूर॑सि मार्जा॒लीयो॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 8
स॒म्राड॑सि कृ॒शानू॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 9
प॒रि॒षद्यो॑सि॒ पव॑मानो॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 10
प्र॒तक्वा॑सि॒ नभ॑स्वा॒-न्रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 11
अस॑म्मृष्टोसि हव्य॒सूदो॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 12
ऋ॒तधा॑मासि॒ सुव॑र्ज्योती॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 13
ब्रह्म॑ज्योतिरसि॒ सुव॑र्धामा॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 14
अ॒जो᳚स्येक॑पा॒-द्रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 15
अहि॑रसि बु॒ध्नियो॒ रौद्रे॒णानी॑केन पा॒हि मा᳚-ऽग्ने
पिपृ॒हि मा॒ मा मा॑ हिग्ंसीः । 16
त्वगस्थिगतै-स्सर्वपापैः प्रमुच्यते । सर्वभूतेष्वपराजितो भवति ।
तथो भूत-प्रेत-पिशाच-ब्रह्मराक्षस-यक्ष-यमदूत-शाकिनी-डाकिनी-सर्प-श्वापद-वृश्चिक-तस्करा-दुपद्रवा-दुपघाताः ।
सर्वे (ग्रहाः) ज्वलन्त-म्पश्यन्तु । मां रक्षन्तु ।
यजमानं सकुटुम्बं रक्षन्तु । सर्वा-न्महाजना-न्रक्षन्तु ।
———–इति तृतीयः न्यासः————
पादाति मूर्धान्त-म्पञ्चाङ्ग न्यासः
6. चतुर्थः न्यासः
6.1 मनो ज्योतिः
मनो॒ ज्योति॑ र्जुषता॒-माज्यं॒-विँच्छि॑न्नं-यँ॒ज्ञग्ं समि॒म-न्द॑धातु ।
या इ॒ष्टा उ॒षसो॑ नि॒म्रुच॑श्च॒ तास्सन्द॑धामि ह॒विषा॑ घृ॒तेन॑ ।
(गुह्याय नमः) । 1 (तै. सं. 1.5.10.2)
अबो᳚द्ध्य॒ग्नि-स्स॒मिधा॒ जना॑ना॒-म्प्रति॑धे॒नु-मि॑वाय॒ती मु॒षास᳚म् ।
य॒ह्वा इ॑व॒ प्रव॒या-मु॒ज्जिहा॑नाः॒ प्रभा॒नवः॑ सिस्रते॒ नाक॒मच्छ॑ ।
(नाभ्यै नमः) । 2 (तै. सं. 4.4.4.2)
अ॒ग्नि र्मू॒र्धा दि॒वः क॒कुत्पतिः॑ पृथि॒व्या अ॒यम् ।
अ॒पाग्ं रेताग्ं॑सि जिन्वति । (हृदयाय नमः) । 3 (तै. सं. 1.5.5.1)
मू॒र्धान॑-न्दि॒वो अ॑र॒ति-म्पृ॑थि॒व्या वै᳚श्वान॒र-मृ॒ताय॑ जा॒तम॒ग्निम् ।
क॒विग्ं स॒म्राज॒-मति॑थि॒-ञ्जना॑ना-मा॒सन्ना पात्र॑-ञ्जनयन्त दे॒वाः । (कण्ठाय नमः) । 4 (तै. सं. 1.4.13.1)
मर्मा॑णि ते॒ वर्म॑भिश्छा-दयामि॒ सोम॑स्त्वा॒ राजा॒-ऽमृ॑ते ना॒भिव॑स्ताम् ।
उ॒रो र्वरी॑यो॒ वरि॑वस्ते अस्तु॒ ज॑यन्त॒-न्त्वा मनु॑मदन्तु दे॒वाः ।
(मुखाय नमः) । 5 (तै. सं. 4.6.4.5)
जा॒तवे॑दा॒ यदि॑ वा पाव॒को-ऽसि॑ । वै॒श्वा॒न॒रो यदि॑ वा वैद्यु॒तो-ऽसि॑ ।
श-म्प्र॒जाभ्यो॒ यज॑मानाय लो॒कम् । ऊर्ज॒-म्पुष्टि॒-न्दद॑ द॒भ्याव॑ वृथ्स्व ॥ (शिरसे नमः) ॥ 6 (तै. ब्रा. 3.10.5.1)
6.2 आत्मरक्षा
(तै. ब्रा. 2.3.11.1 – तै. ब्रा. 2.3.11.4)
ब्रह्मा᳚त्म॒न् वद॑सृजत । तद॑कामयत । समा॒त्मना॑ पद्ये॒येति॑ ।
आत्म॒न्ना-त्म॒न्नित्या-म॑न्त्रयत । तस्मै॑ दश॒मग्ं हू॒तः प्रत्य॑शृणोत् ।
स दश॑हूतो-ऽभवत् । दश॑हूतो ह॒वै नामै॒षः । तं-वाँ ए॒त-न्दश॑हूत॒ग्ं॒ सन्त᳚म् ।
दश॑हो॒तेत्या च॑क्षते प॒रोक्षे॑ण । प॒रोक्ष॑प्रिया इव॒ हि दे॒वाः ॥ 1
आत्म॒न्ना-त्म॒न्नित्या-म॑न्त्रयत । तस्मै॑ सप्त॒मग्ं हू॒तः प्रत्य॑शृणोत् ।
स स॒प्तहू॑तो-ऽभवत् । स॒प्तहू॑तो ह॒वै नामै॒षः । तं-वाँ ए॒तग्ं स॒प्तहू॑त॒ग्ं॒ सन्त᳚म् । स॒प्तहो॒तेत्या च॑क्षते प॒रोक्षे॑ण । प॒रोक्ष॑प्रिया इव॒ हि दे॒वाः ॥ 2
आत्म॒न्ना-त्म॒न्नित्या-म॑न्त्रयत । तस्मै॑ ष॒ष्ठग्ं हू॒तः प्रत्य॑शृणोत् ।
स षड्ढू॑तो-ऽभवत् । षड्ढू॑तो ह॒वै नामै॒षः । तं-वाँ ए॒तग्ं षड्ढू॑त॒ग्ं॒ सन्त᳚म् ।
षड्ढो॒तेत्या च॑क्षते प॒रोक्षे॑ण । प॒रोक्ष॑प्रिया इव॒ हि दे॒वाः ॥ 3
आत्म॒न्ना-त्म॒न्नित्या-म॑न्त्रयत । तस्मै॑ पञ्च॒मग्ं हू॒तः प्रत्य॑शृणोत् ।
स पञ्च॑हूतो-ऽभवत् । पञ्च॑हूतो ह॒वै नामै॒षः । तं-वाँ ए॒त-म्पञ्च॑हूत॒ग्ं॒ सन्त᳚म् । पञ्च॑हो॒तेत्या च॑क्षते प॒रोक्षे॑ण । प॒रोक्ष॑प्रिया इव॒ हि दे॒वाः ॥ 4
आत्म॒न्ना-त्म॒न्नित्या-म॑न्त्रयत । तस्मै॑ चतु॒र्थग्ं हू॒तः प्रत्य॑शृणोत् ।
स चतु॑र्हूतो-ऽभवत् । चतु॑र्हूतो ह॒वै नामै॒षः । तं-वाँ ए॒त-ञ्चतु॑र्हूत॒ग्ं॒
सन्त᳚म् । चतु॑र्हो॒तेत्या च॑क्षते प॒रोक्षे॑ण । प॒रोक्ष॑प्रिया इव॒ हि दे॒वाः ॥ 5
तम॑ब्रवीत् । त्वं-वैँ मे॒ नेदि॑ष्ठग्ं हू॒तः प्रत्य॑श्रौषीः ।
त्वयै॑ नानाख्या॒तार॒ इति॑ । तस्मा॒न्नुहै॑ना॒ग्॒-श्च॑तु र्होतार॒ इत्याच॑क्षते ।
तस्मा᳚च्छुश्रू॒षुः पु॒त्राणा॒ग्ं॒ हृद्य॑तमः । नेदि॑ष्ठो॒ हृद्य॑तमः ।
नेदि॑ष्ठो॒ ब्रह्म॑णो भवति । य ए॒वं-वेँद॑ ॥ 6 (आत्मने॒ नमः॑)
————इति चतुर्थ न्यासः————
गुह्यादि मस्तकान्त षडङ्गन्यास-श्चतुर्थः
7. पञ्चमः न्यासः
7.1 शिव सङ्कल्पः
(ऋग् वेद खिल काण्डं 4.11 9.1)
येने॒द-म्भू॒त-म्भुव॑न-म्भवि॒ष्य-त्परि॑गृहीत-म॒मृते॑न॒ सर्व᳚म् । येन॑ य॒ज्ञस्ता॑यते
(य॒ज्ञस्त्रा॑यते) स॒प्तहो॑ता॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 1
येन॒ कर्मा॑णि प्र॒चर॑न्ति॒ धीरा॒ यतो॑ वा॒चा मन॑सा॒ चारु॒यन्ति॑ ।
य-थ्स॒म्मित॒मनु॑ सं॒यँन्ति॑ प्रा॒णिन॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 2
येन॒ कर्मा᳚ण्य॒पसो॑ मनी॒षिणो॑ य॒ज्ञे कृ॑ण्वन्ति वि॒दथे॑षु॒ धीराः᳚ ।
यद॑पू॒र्वं-यँ॒क्ष्मम॒न्तः प्र॒जाना॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 3
यत्प्र॒ज्ञान॑-मु॒त चेतो॒ धृति॑श्च॒ यज्ज्योति॑ र॒न्तर॒मृत॑-म्प्र॒जासु॑ ।
यस्मा॒न्न ऋ॒ते किञ्च॒न कर्म॑ क्रि॒यते॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 4
सु॒षा॒र॒थि-रश्वा॑निव॒ यन्म॑नु॒ष्या᳚न्ने नी॒यते॑-ऽभी॒शु॑भि र्वा॒जिन॑ इव ।
हृत्प्र॑तिष्ठं॒-यँद॑जिर॒-ञ्जवि॑ष्ठ॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 5
यस्मि॒न् ऋच॒स्साम॒-यजूग्ं॑षि॒ यस्मि॑-न्प्रतिष्ठि॒ता र॑थ॒नाभा॑ वि॒वाराः᳚ ।
यस्मिग्ग्॑श्चि॒त्तग्ं सर्व॒मोत॑-म्प्र॒जाना॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 6
यदत्र॑ ष॒ष्ठ-न्त्रि॒शतग्ं॑ सु॒वीरं॑-यँ॒ज्ञस्य॑ गु॒ह्य-न्नव॑ नाव॒माय्य᳚म् ।
दश॒ पञ्च॑ त्रि॒ग्ं॒शतं॒-यँत्पर॑-ञ्च॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 7
यज्जाग्र॑तो दू॒रमु॒दैति॒ दैव॒-न्तदु॑ सु॒प्तस्य॒ तथै॒वैति॑ ।
दू॒र॒ग॒म्म-ञ्ज्योति॑षा॒-ञ्ज्योति॒रेक॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 8
येने॒दं-विँश्व॒-ञ्जग॑तो ब॒भूव॒ ये दे॒वापि॑ मह॒तो जा॒तवे॑दाः ।
तदे॒वाग्नि-स्तम॑सो॒ ज्योति॒रेक॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 9
येन॒ द्यौः पृ॑थि॒वी चा॒न्तरि॑क्ष-ञ्च॒ ये पर्व॑ताः प्र॒दिशो॒ दिश॑श्च ।
येने॒द-ञ्जग॒-द्व्याप्त॑-म्प्र॒जाना॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 10
ये म॑नो॒ हृद॑यं॒-येँ च॑ दे॒वा ये दि॒व्या आपो॒ ये सूर्य॑रश्मिः ।
ते श्रोत्रे॒ चक्षु॑षी स॒ञ्चर॑न्त॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 11
अचि॑न्त्य॒-ञ्चा प्र॑मेय॒-ञ्च व्य॒क्ता-व्यक्त॑ पर॒-ञ्च य॑त् ।
सूक्ष्मा᳚-थ्सूक्ष्मत॑र-ञ्ज्ञे॒य॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 12
एका॑ च द॒श श॒त-ञ्च॑ स॒हस्र॑-ञ्चा॒युत॑-ञ्च नि॒युत॑-ञ्च प्र॒युतं॒
चार्बु॑द-ञ्च॒ न्य॑र्बुद-ञ्च समु॒द्रश्च॒ मद्ध्य॒-ञ्चान्त॑श्च परा॒र्धश्च॒ तन्मे॒ मनः॑
शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 13
ये प॑ञ्च॒ पञ्च॑ दश श॒तग्ं स॒हस्र॑-म॒युत॒-न्न्य॑र्बुद-ञ्च ।
ते अ॑ग्नि-चि॒त्येष्ट॑का॒स्तग्ं शरी॑र॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 14
वेदा॒हमे॒त-म्पु॑रुष-म्म॒हान्त॑-मादि॒त्य-व॑र्ण॒-न्तम॑सः॒ पर॑स्तात् ।
यस्य॒ योनि॒-म्परि॒पश्य॑न्ति॒ धीरा॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 15
यस्ये॒द-न्धीराः᳚ पु॒नन्ति॑ क॒वयो᳚ ब्र॒ह्माण॑मे॒त-न्त्वा॑ वृणत॒ इन्दु᳚म् ।
स्था॒व॒र-ञ्जङ्ग॑मं॒-द्यौ॑राका॒श-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 16
परा᳚-त्प॒रत॑र-ञ्चै॒व॒ य॒-त्परा᳚श्चैव॒ यत्प॑रम् ।
य॒त्परा᳚-त्पर॑तो ज्ञे॒य॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 17
परा᳚-त्परत॑रो ब्र॒ह्मा॒ त॒त्परा᳚-त्पर॒तो ह॑रिः ।
त॒त्परा᳚-त्पर॑तो ऽधी॒श॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 18
या वे॑दा॒दिषु॑ गाय॒त्री॒ स॒र्व॒व्यापि॑ महे॒श्वरी ।
ऋग् य॑जु-स्सामा-थर्वै॒श्च॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 19
यो वै॑ दे॒व-म्म॑हादे॒व॒-म्प्र॒णव॑-म्पर॒मेश्व॑रम् ।
य-स्सर्वे॑ सर्व॑ वेदै॒श्च॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 20
प्रय॑तः॒ प्रण॑वोङ्का॒र॒-म्प्र॒णव॑-म्पुरु॒षोत्त॑मम् ।
ओकां॑र॒-म्प्रण॑वात्मा॒न॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 21
यो-ऽसौ॑ स॒र्वेषु॑ वेदे॒षु॒ प॒ठ्यते᳚ ह्यज॒ ईश्व॑रः । अ॒कायो॑ निर्गु॑णो ह्या॒त्मा॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 22
गोभि॒ र्जुष्ट॒-न्धने॑न॒ ह्यायु॑षा च॒ बले॑न च । प्र॒जया॑ प॒शुभिः॑ पुष्करा॒क्ष॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 23
कैला॑स॒ शिख॑रे र॒म्ये॒ श॒ङ्कर॑स्य शि॒वाल॑ये ।
दे॒वता᳚स्तत्र॑ मोद॒न्ते॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 24
त्र्य॑बङ्कं-यँजामहे सुग॒न्धि-म्पु॑ष्टि॒वर्ध॑नम् । उ॒र्वा॒रु॒कमि॑व॒ बन्ध॑ना-न्मृ॒त्यो-र्मु॑क्षीय॒ मा-ऽमृता॒-त्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 25
वि॒श्वत॑-श्चक्षुरु॒त वि॒श्वतो॑ मुखो वि॒श्वतो॑ हस्त उ॒त वि॒श्वत॑स्पात् ।
सम्बा॒हुभ्यां॒-नम॑ति॒ सम्प॑तत्रै॒ र्द्यावा॑ पृथि॒वी ज॒नय॑-न्दे॒व एक॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 26
च॒तुरो॑ वे॒दान॑धीयी॒त॒ स॒र्व शा᳚स्त्रम॒यं-विँ॑दुः । इ॒ति॒हा॒स॒ पु॒रा॒णा॒ना॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 27
मा नो॑ म॒हान्त॑मु॒त मा नो॑ अर्भ॒क-म्मा न॒ उक्ष॑न्तमु॒त मा न॑ उक्षि॒तम् । मा नो॑ वधीः पि॒तर॒-म्मोत मा॒तर॑-म्प्रि॒या मा न॑स्त॒नुवो॑ रुद्र रीरिष॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 28
मा न॑स्तो॒के तन॑ये॒ मा न॒ आयु॑षि॒ मा नो॒ गोषु॒ मा नो॒ अश्वे॑षु रीरिषः ।
वी॒रान्मानो॑ रुद्र भामि॒तोव॑धी र्ह॒विष्म॑न्तो॒ नम॑सा विधेम ते॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 29
ऋ॒तग्ं स॒त्य-म्प॑र-म्ब्र॒ह्म॒ पु॒रुष॑-ङ्कृष्ण॒पिङ्ग॑लम् । ऊ॒र्ध्वरे॑तं-विँ॑रूपा॒क्षं॒
वि॒श्वरू॑पाय॒ वै नमो॒ नम॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 30
क-द्रु॒द्राय॒ प्रचे॑तसे मी॒ढुष्ट॑माय॒ तव्य॑से । वो॒चेम॒ शन्त॑मग्ं हृ॒दे ।
सर्वो॒ ह्ये॑ष रु॒द्रस्तस्मै॑ रु॒द्राय॒ नमो॑ अस्तु॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 31
ब्रह्म॑जज्ञा॒न-म्प्र॑थ॒म-म्पु॒रस्ता॒-द्विसी॑म॒त-स्सु॒रुचो॑ वे॒न आ॑वः ।
स बु॒ध्निया॑ उप॒मा अ॑स्य वि॒ष्ठा-स्स॒तश्च॒ योनि॒-मस॑तश्च॒ विव॒स्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 32
यः प्रा॑ण॒तो नि॑मिष॒तो म॑हि॒त्वैक॒ इद्राजा॒ जग॑तो ब॒भूव॑ । य ईशे॑ अ॒स्य द्वि॒पद॒-श्चतु॑ष्पदः॒ कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 33
य आ᳚त्म॒दा ब॑ल॒दा यस्य॒ विश्व॑ उ॒पास॑ते प्र॒शिषं॒-यँस्य॑ दे॒वाः ।
यस्य॑ छा॒या-ऽमृतं॒-यँस्य॑ मृ॒त्युः कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 34
यो रु॒द्रो अ॒ग्नौ यो अ॒फ्सु य ओष॑धीषु॒ यो रु॒द्रो विश्वा॒ भुव॑ना-ऽऽवि॒वेश॒ तस्मै॑ रु॒द्राय॒ नमो॑ अस्तु॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 35
ग॒न्ध॒द्वा॒रा-न्दु॑राध॒र्षा॒-न्नि॒त्यपु॑ष्टा-ङ्करी॒षिणी᳚म् । ई॒श्वरीग्ं॑ सर्व॑ भूता॒ना॒-न्तामि॒होप॑ह्वये॒ श्रिय॒-न्तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 36
य इदग्ं॑ शिव॑सङ्क॒ल्प॒ग्ं॒ स॒दा ध्या॑यन्ति॒ ब्राह्म॑णाः । ते प॑र-म्मोक्ष॑-ङ्गमिष्य॒न्ति॒ तन्मे॒ मनः॑ शि॒वस॑ङ्क॒ल्पम॑स्तु ॥ 37
(हृदयाय नमः॑)
7.2 पुरुष सूक्तं
(तै. अर. 3.12.1 – तै. अर. 3.12.7)
स॒हस्र॑शीर्षा॒ पुरु॑षः । स॒ह॒स्रा॒क्ष-स्स॒हस्र॑पात् । स भूमिं॑-विँ॒श्वतो॑ वृ॒त्वा । अत्य॑तिष्ठ-द्दशाङ्गु॒लम् । पुरु॑ष ए॒वेदग्ं सर्व᳚म् । य-द्भू॒तं-यँच्च॒ भव्य᳚म् ।
उ॒तामृ॑त॒त्वस्येशा॑नः । यदन्ने॑ना-ति॒रोह॑ति ।
ए॒तावा॑नस्य महि॒मा । अतो॒ ज्यायाग्॑श्च॒ पूरु॑षः ॥ 1
पादो᳚-ऽस्य॒ विश्वा॑ भू॒तानि॑ । त्रि॒पाद॑स्या॒-मृत॑-न्दि॒वि । त्रि॒पादू॒र्ध्व उदै॒-त्पुरु॑षः । पादो᳚ ऽस्ये॒हा-ऽऽभ॑वा॒-त्पुनः॑ ।
ततो॒ विष्वं॒-व्यँ॑क्रामत् । सा॒श॒ना॒न॒श॒ने अ॒भि ॥ तस्मा᳚-द्वि॒राड॑जायत । वि॒राजो॒ अधि॒ पूरु॑षः । स जा॒तो अत्य॑रिच्यत । प॒श्चा-द्भूमि॒मथो॑ पु॒रः ॥ 2
यत्पुरु॑षेण ह॒विषा᳚ । दे॒वा य॒ज्ञमत॑न्वत । व॒स॒न्तो अ॑स्यासी॒दाज्य᳚म् । ग्री॒ष्म इ॒द्ध्म श्श॒रद्ध॒विः । स॒प्तास्या॑स-न्परि॒धयः॑ । त्रि-स्स॒प्त स॒मिधः॑ कृ॒ताः । दे॒वाय-द्य॒ज्ञ-न्त॑न्वा॒नाः । अब॑ध्न॒-न्पुरु॑ष-म्प॒शुम् ॥
तं-यँ॒ज्ञ-म्ब॒र्हिषि॒ प्रौक्षन्न्॑ । पुरु॑ष-ञ्जा॒तम॑ग्र॒तः ॥ 3
तेन॑ दे॒वा अय॑जन्त । सा॒द्ध्या ऋष॑यश्च॒ ये ।
तस्मा᳚-द्य॒ज्ञा-थ्स॑र्व॒हुतः॑ । सम्भृ॑त-म्पृषदा॒ज्यम् । प॒शूग्स्ताग्श्च॑क्रे वाय॒व्यान्॑ । आ॒र॒ण्या-न्ग्रा॒म्याश्च॒ ये । तस्मा᳚-द्य॒ज्ञा-थ्स॑र्व॒हुतः॑ । ऋच॒-स्सामा॑नि जज्ञिरे ।
छन्दाग्ं॑सि जज्ञिरे॒ तस्मा᳚त् । यजु॒स्तस्मा॑-दजायत ॥ 4
तस्मा॒दश्वा॑ अजायन्त । ये के चो॑भ॒याद॑तः ।
गावो॑ ह जज्ञिरे॒ तस्मा᳚त् । तस्मा᳚ज्जा॒ता अ॑जा॒वयः॑ ।
यत्पुरु॑षं॒-व्यँ॑दधुः । क॒ति॒धा व्य॑कल्पयन्न् ।
मुख॒-ङ्किम॑स्य॒ कौ बा॒हू । कावू॒रू पादा॑वुच्येते । ब्रा॒ह्म॒णो᳚-ऽस्य॒ मुख॑मासीत् । बा॒हू रा॑ज॒न्यः॑ कृ॒तः ॥ 5
ऊ॒रू तद॑स्य॒ य-द्वैश्यः॑ । प॒द्भ्याग्ं शू॒द्रो अ॑जायत । च॒न्द्रमा॒ मन॑सो जा॒तः । चक्षो॒-स्सूर्यो॑ अजायत । मुखा॒-दिन्द्र॑श्चा॒ग्निश्च॑ ।
प्रा॒णा-द्वा॒युर॑जायत । नाभ्या॑ आसीद॒न्तरि॑क्षम् । शी॒र्ष्णो द्यौ-स्सम॑वर्तत । प॒द्भ्या-म्भूमि॒ र्दिश॒-श्श्रोत्रा᳚त् । तथा॑ लो॒काग्ं अ॑कल्पयन्न् ॥ 6
वेदा॒हमे॒त-म्पुरु॑ष-म्म॒हान्त᳚म् । आ॒दि॒त्यव॑र्ण॒-न्तम॑स॒स्तु पा॒रे ।
सर्वा॑णि रू॒पाणि॑ वि॒चित्य॒ धीरः॑ । नामा॑नि कृ॒त्वाभि॒वद॒न् यदास्ते᳚ । धा॒ता पु॒रस्ता॒-द्यमु॑दाज॒हार॑ । श॒क्रः प्रवि॒द्वा-न्प्र॒दिश॒श्चत॑स्रः । तमे॒वं-विँ॒द्वान॒मृत॑ इ॒ह भ॑वति । नान्यः पन्था॒ अय॑नाय विद्यते ।
य॒ज्ञेन॑ य॒ज्ञम॑यजन्त दे॒वाः । तानि॒ धर्मा॑णि प्रथ॒मान्या॑सन्न् । ते ह॒ नाक॑-म्महि॒मान॑-स्सचन्ते । यत्र॒ पूर्वे॑ सा॒द्ध्या-स्सन्ति॑ दे॒वाः ॥ 7
(शिरसे स्वाहा)
7.3 उत्तर नारायणं
(तै. अर. 3.13.1 – तै. अर. 3.13.2)
अ॒द्भ्य-स्सम्भू॑तः पृथि॒व्यै रसा᳚च्च । वि॒श्वक॑र्मण॒-स्सम॑वर्त॒ताधि॑ ।
तस्य॒ त्वष्टा॑ वि॒दध॑-द्रू॒पमे॑ति । तत्पुरु॑षस्य॒ विश्व॒माजा॑न॒मग्रे᳚ ।
वेदा॒हमे॒त-म्पुरु॑ष-म्म॒हान्त᳚म् । आ॒दि॒त्यव॑र्ण॒-न्तम॑सः॒ पर॑स्तात् ।
तमे॒वं-विँ॒द्वान॒मृत॑ इ॒ह भ॑वति । नान्यः पन्था॑ विद्य॒ते-ऽय॑नाय । प्र॒जाप॑तिश्चरति॒ गर्भे॑ अ॒न्तः । अ॒जाय॑मानो बहु॒धा विजा॑यते ।
तस्य॒ धीराः॒ परि॑जानन्ति॒ योनि᳚म् । मरी॑चीना-म्प॒दमि॑च्छन्ति वे॒धसः॑ ॥ 1
यो दे॒वेभ्य॒ आत॑पति । यो दे॒वाना᳚-म्पु॒रोहि॑तः ।
पूर्वो॒ यो दे॒वेभ्यो॑ जा॒तः । नमो॑ रु॒चाय॒ ब्राह्म॑ये । रुच॑-म्ब्रा॒ह्म-ञ्ज॒नय॑न्तः । दे॒वा अग्रे॒ तद॑ब्रुवन्न् । यस्त्वै॒व-म्ब्रा᳚ह्म॒णो वि॒द्यात् । तस्य॑ दे॒वा अस॒न् वशे᳚ । ह्रीश्च॑ ते ल॒क्ष्मीश्च॒ पत्न्यौ᳚ । अ॒हो॒रा॒त्रे पा॒र्श्वे । नक्ष॑त्राणि रू॒पम् । अ॒श्विनौ॒ व्यात्त᳚म् । इ॒ष्ट-म्म॑निषाण ।
अ॒मु-म्म॑निषाण । सर्व॑-म्मनिषाण ॥ 2
(शिखायै वषट्)
7.4 अप्रतिरथं
(तै. सं. 4.6.4.1 – तै. सं. 4.6.4.5)
आ॒शु-श्शिशा॑नो वृष॒भो न यु॒ध्मो घ॑नाघ॒नः, क्षोभ॑ण-श्चर्षणी॒नाम् ।
स॒॒ङ्क्रन्द॑नो-ऽनिमि॒ष ए॑क वी॒रश्श॒तग्ं सेना॑ अजयथ्सा॒-कमिन्द्रः॑ ।
स॒ङ्क्रन्द॑नेना निमि॒षेण॑ जि॒ष्णुना॑ युत्का॒रेण॑ दुश्च्यव॒नेन॑ धृ॒ष्णुना᳚ ।
तदिन्द्रे॑ण जयत॒ तथ्स॑हध्वं॒-युँधो॑ नर॒ इषु॑ हस्तेन॒ वृष्णा᳚ ।
स इषु॑हस्तै॒-स्स नि॑ष॒ङ्गिभि॑ र्व॒शी सग्ग्स्र॑ष्टा॒ सयुध॒ इन्द्रो॑ ग॒णेन॑ ।
स॒ग्ं॒सृ॒ष्ट॒-जिथ्सो॑म॒पा बा॑हु श॒र्ध्यू᳚र्ध्व-ध॑न्वा॒ प्रति॑हिता-भि॒रस्ता᳚ ।
बृह॑स्पते॒ परि॑दीया॒ रथे॑न रक्षो॒हा-ऽमित्राग्ं॑ अप॒ बाध॑मानः । 1
प्र॒भ॒ञ्ज-न्थ्सेनाः᳚ प्रमृ॒णो यु॒धा जय॑न्न॒स्माक॑-मेद्ध्यवि॒ता रथा॑नाम् ।
गो॒त्र॒भिद॑-ङ्गो॒विदं॒-वँज्र॑बाहु॒-ञ्जय॑न्त॒मज्म॑ प्रमृ॒णन्त॒-मोज॑सा ।
इ॒मग्ं स॑जाता॒ अनु॑वीर-यध्व॒मिन्द्रग्ं॑ सखा॒यो-ऽनु॒ सर॑भध्वम् ।
ब॒ल॒वि॒ज्ञा॒य-स्स्थवि॑रः॒ प्रवी॑र॒-स्सह॑स्वान् वा॒जी सह॑मान उ॒ग्रः ।
अ॒भिवी॑रो अ॒भिस॑त्वा सहो॒जा जैत्र॑मिन्द्र॒ रथ॒माति॑ष्ठ गो॒वित् । 2
अ॒भि गो॒त्राणि॒ सह॑सा॒ गाह॑मानो-ऽदा॒यो वी॒र श्श॒त-म॑न्यु॒रिन्द्रः॑ ।
दु॒श्च्य॒व॒नः पृ॑तना॒षाड॑ यु॒द्ध्यो᳚-ऽस्माक॒ग्ं॒ सेना॑ अवतु॒ प्रयु॒थ्सु ।
इन्द्र॑ आसा-न्ने॒ता बृह॒स्पति॒ र्दक्षि॑णा य॒ज्ञः पु॒र ए॑तु॒ सोमः॑ ।
दे॒व॒से॒नाना॑-मभिभ-ञ्जती॒ना-ञ्जय॑न्तीना-म्म॒रुतो॑ य॒न्त्वग्रे᳚ ।
इन्द्र॑स्य॒ वृष्णो॒ वरु॑णस्य॒ राज्ञ॑ आदि॒त्याना᳚-म्म॒रुता॒ग्ं॒ शर्ध॑ उ॒ग्रम् ।
म॒हाम॑नसा-म्भुवनच्य॒वाना॒-ङ्घोषो॑ दे॒वाना॒-ञ्जय॑ता॒ मुद॑स्थात् ।
अ॒स्माक॒-मिन्द्रः॒-समृ॑तेषु-ध्व॒जे-ष्व॒स्माकं॒-याँ इष॑व॒स्ता ज॑यन्तु । 3
अ॒स्माकं॑-वीँ॒रा उत्त॑रे भवन्त्व॒स्मानु॑ देवा अवता॒ हवे॑षु । उद्ध॑र्षय मघव॒न्ना-यु॑धा॒-न्युथ्सत्व॑ना-म्माम॒काना॒-म्महाग्ं॑सि ।
उद्वृ॑त्रहन् वा॒जिनां॒-वाँजि॑ना॒-न्युद्रथा॑ना॒-ञ्जय॑तामेतु॒ घोषः॑ ।
उप॒प्रेत॒ जय॑ता नर-स्स्थि॒रा वः॑ सन्तु बा॒हवः॑ । इन्द्रो॑ व॒-श्शर्म॑ यच्छत्वना-धृ॒ष्या यथा-ऽस॑थ । अव॑सृष्टा॒ परा॑पत॒ शर॑व्ये॒ ब्रह्म॑ सग्ंशिता । गच्छा॒मित्रा॒-न्प्रवि॑श॒ मैषा॒-ङ्कञ्च॒नोच्छि॑षः ।
मर्मा॑णि ते॒ वर्म॑भिश्छा-दयामि॒ सोम॑स्त्वा॒ राजा॒-ऽमृते॑ना॒-भिव॑स्ताम् । उ॒रो र्वरी॑यो॒ वरि॑वस्ते अस्तु॒ जय॑न्त॒-न्त्वामनु॑ मदन्तु दे॒वाः । यत्र॑ बा॒णा-स्स॒म्पत॑न्ति कुमा॒रा वि॑शि॒खा इ॑व ।
इन्द्रो॑ न॒स्तत्र॑ वृत्र॒हा वि॑श्वा॒हा शर्म॑ यच्छतु ॥ 4 ॥ (कवचाय हुं)
7.5 प्रति पूरुषद्वयं
(तै. सं. 1.8.6.1 – तै. सं. 1.8.6.2)
(तै. ब्रा. 1.6.10.1 – तै. ब्रा. 1.6.10.5)
प्र॒ति॒पू॒रु॒ष मेक॑कपाला॒-न्निर्व॑प॒त्ये-क॒मति॑रिक्तं॒-याँव॑न्तो गृ॒ह्या᳚-स्स्मस्तेभ्यः॒ कम॑कर-म्पशू॒नाग्ं शर्मा॑सि॒ शर्म॒ यज॑मानस्य॒ शर्म॑ मे
य॒च्छैक॑ ए॒व रु॒द्रो न द्वि॒तीया॑य तस्थ आ॒खुस्ते॑ रुद्र प॒शुस्त-ञ्जु॑षस्वै॒ष ते॑ रुद्र भा॒ग-स्स॒ह स्वस्रां-ऽबि॑कया॒ तञ्जु॑षस्व भेष॒ज-ङ्गवे-ऽश्वा॑य॒
पुरु॑षाय भेष॒जमथो॑ अ॒स्मभ्य॑-म्भेष॒जग्ं सुभे॑षजं॒-यँथा-ऽस॑ति । 1
सु॒ग-म्मे॒षाय॑ मे॒ष्या॑ अवा᳚बं रु॒द्रम॑दि-म॒ह्यव॑ दे॒व-न्त्र्य॑बङ्कम् ।
यथा॑ न॒-श्श्रेय॑सः॒ कर॒द्यथा॑ नो॒ वस्य॑ सः॒ कर॒द्यथा॑ नः पशु॒मतः॒
कर॒द्यथा॑ नो व्यवसा॒यया᳚त् । त्र्य॑बङ्कं-यँजामहे सुग॒न्धि-म्पु॑ष्टि॒वर्ध॑नम् ।
उ॒र्वा॒रु॒कमि॑व॒ बन्ध॑ना-न्मृ॒त्यो र्मु॑क्षीय॒ मा-ऽमृता᳚त् । ए॒षते॑ रुद्र भा॒ग स्तञ्जु॑षस्व॒ तेना॑व॒सेन॑ प॒रो मूज॑व॒तो-ऽती॒ह्यव॑तत
धन्वा॒ पिना॑कहस्तः॒ कृत्ति॑वासाः ॥ 2
प्र॒ति॒पू॒रु॒ष-मेक॑कपाला॒-न्निर्व॑पति । जा॒ता ए॒व प्र॒जा रु॒द्रा-न्नि॒रव॑दयते । एक॒मति॑रिक्तम् । ज॒नि॒ष्यमा॑णा ए॒व प्र॒जा रु॒द्रा-न्नि॒रव॑दयते । एक॑कपाला भवन्ति । ए॒क॒धैव रु॒द्र-न्नि॒रव॑दयते । नाभिघा॑रयति । यद॑भिघा॒रये᳚त् । अ॒न्त॒र॒व॒-चा॒रिणग्ं॑ रु॒द्र-ङ्कु॑र्यात् ।
ए॒को॒ल्मु॒केन॑ यन्ति । 3
तद्धि रु॒द्रस्य॑ भाग॒धेय᳚म् । इ॒मा-न्दिशं॑-यँन्ति । ए॒षा वै रु॒द्रस्य॒ दिक् । स्वाया॑ मे॒व दि॒शि रु॒द्र-न्नि॒रव॑दयते । रु॒द्रो वा अ॑प॒शुका॑या॒ आहु॑त्यै॒ नाति॑ष्ठत । अ॒सौ ते॑ प॒शुरिति॒ निर्दि॑शे॒द्य-न्द्वि॒ष्यात् । यमे॒व द्वेष्टि॑ ।
तम॑स्मै प॒शु-न्निर्दि॑शति । यदि॒ न द्वि॒ष्यात् ।
आ॒खुस्ते॑ प॒शुरिति॑ ब्रूयात् । 4
न ग्रा॒म्या-न्प॒शून् हि॒नस्ति॑ । नार॒ण्यान् । च॒तु॒ष्प॒थे जु॑होति । ए॒ष वा अ॑ग्नी॒ना-म्पड्बी॑शो॒ नाम॑ । अ॒ग्नि॒वत्ये॒व जु॑होति ।
म॒द्ध्य॒मेन॑ प॒र्णेन॑ जुहोति । स्रुग्घ्ये॑षा । अथो॒ खलु॑ । अ॒न्त॒मेनै॒व हो॑त॒व्य᳚म् । अ॒न्त॒त ए॒व रु॒द्र-न्नि॒रव॑दयते । 5
एष॒ ते॑ रुद्रभा॒ग-स्स॒हस्वस्रां-ऽबि॑क॒येत्या॑ह । श॒रद्वा अ॒स्याम्बि॑का॒ स्वसा᳚ ।
तया॒ वा ए॒ष हि॑नस्ति । यग्ं हि॒नस्ति॑ । तयै॒वैनग्ं॑ स॒ह श॑मयति ।
भे॒ष॒जङ्गव॒ इत्या॑ह । याव॑न्त ए॒व ग्रा॒म्याः प॒शवः॑ । तेभ्यो॑ भेष॒ज-ङ्क॑रोति । अवा᳚बं रु॒द्रम॑दि म॒हीत्या॑ह । आ॒शिष॑मे॒वै-तामा शा᳚स्ते । 6
त्र्य॑बङ्कं-यँजामह॒ इत्या॑ह । मृ॒त्यो र्मु॑क्षीय॒ मा-ऽमृता॒-दिति॒ वा वै तदा॑ह ।
उत्कि॑रन्ति । भग॑स्य लीफ्सन्ते । मूते॑ कृ॒त्वा स॑जन्ति ।
यथा॒ जनं॑-यँ॒ते॑-ऽव॒स-ङ्क॒रोति॑ । ता॒दृगे॒व तत् । ए॒ष ते॑ रुद्रभा॒ग इत्या॑ह नि॒रव॑त्यै । अप्र॑तीक्ष॒-माय॑न्ति । अ॒पः परि॑षिञ्चति । रु॒द्रस्या॒न्त र्हि॑त्यै । प्रवा ए॒ते᳚-ऽस्मा-ल्लो॒का-च्च्य॑वन्ते । ये त्र्य॑बङ्कै॒-श्चर॑न्ति । आ॒दि॒त्य-ञ्च॒रु-म्पुन॒रेत्य॒ निर्व॑पति । इ॒यं-वाँ अदि॑तिः । अ॒स्यामे॒व प्रति॑तिष्ठन्ति ॥ 7 (नेत्रत्रया॑य वौ॒षट्)
7.6 शत रुद्रीयं
तै. ब्रा. 3.11.2.1 – तै. ब्रा. 3.11.2.4
त्वम॑ग्ने रु॒द्रो असु॑रो म॒हो दि॒वः । त्वग्ं शर्धो॒ मारु॑त-म्पृ॒क्ष ई॑शिषे ।
त्वं-वाँतै॑ररु॒णै र्या॑सि शङ्ग॒यः । त्व-म्पू॒षा वि॑ध॒तः पा॑सि॒ नुत्मनाः᳚ ।
देवा॑ दे॒वेषु॑ श्रयद्ध्वम् । प्रथ॑मा द्वि॒तीये॑षु श्रयद्ध्वम् ।
द्विती॑या-स्तृ॒तीये॑षु श्रयद्ध्वम् । तृती॑या-श्चतु॒र्थेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
च॒तु॒र्थाः प॑ञ्च॒मेषु॑ श्रयद्ध्वम् । प॒ञ्च॒मा-ष्ष॒ष्ठेषु॑ श्रयद्ध्वम् । 1
ष॒ष्ठा-स्स॑प्त॒मेषु॑ श्रयद्ध्वम् । स॒प्त॒मा अ॑ष्ट॒मेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
अ॒ष्ट॒मा न॑व॒मेषु॑ श्रयद्ध्वम् । न॒व॒मा द॑श॒मेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
द॒श॒मा ए॑काद॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । ए॒क॒द॒शा द्वा॑द॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
द्वा॒द॒शा-स्त्र॑योद॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । त्र॒यो॒द॒शा-श्च॑तु र्दे॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
च॒तु॒र्द॒शाः प॑ञ्चद॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । प॒ञ्च॒द॒शा-ष्षो॑ड॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । 2
षो॒ड॒शा-स्स॑प्तद॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । स॒प्त॒द॒शा अ॑ष्टाद॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
अ॒ष्टा॒द॒शा ए॑कान्नवि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
ए॒का॒न्न॒वि॒ग्ं॒शा वि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
वि॒ग्ं॒शा ए॑कवि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
ए॒क॒वि॒ग्ं॒शा द्वा॑वि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
द्वा॒वि॒ग्ं॒शा स्त्र॑योवि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
त्र॒यो॒वि॒ग्ं॒शा श्च॑तुर्वि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । च॒तु॒र्वि॒ग्ं॒शाः प॑ञ्चवि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् ।
प॒ञ्च॒वि॒ग्ं॒शा-ष्ष॑ड्वि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । 3
ष॒ड्वि॒ग्ं॒शा स्स॑प्तवि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । स॒प्त॒वि॒ग्ं॒शा अ॑ष्टावि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । अ॒ष्टा॒वि॒ग्ं॒शा ए॑कान्नत्रि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । ए॒का॒न्न॒त्रि॒ग्ं॒शा स्त्रि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । त्रि॒ग्ं॒शा ए॑कत्रि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । ए॒क॒त्रि॒ग्ं॒शा द्वा᳚त्रि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । द्वा॒त्रि॒ग्ं॒शा त्र॑यस्त्रि॒ग्ं॒शेषु॑ श्रयद्ध्वम् । देवा᳚स्त्रिरेकादशा॒ स्त्रिस्त्र॑यस्त्रिग्ंशाः । उत्त॑रे भवत । उत्त॑र वर्त्मान॒ उत्त॑र सत्वानः । यत्का॑म इ॒द-ञ्जु॒होमि॑ । तन्मे॒ समृ॑द्ध्यताम् । व॒यग्ग्स्या॑म॒ पत॑यो रयी॒णाम् । भूर्भुव॒स्व॑स्स्वाहा᳚ । 4
(अस्त्राय फट् )
7.7 पञ्चाङ्ग जपः
ह॒ग्ं॒स॑-श्शुचि॒ष-द्वसु॑रन्तरिक्ष॒ सद्धोता॑ वेदि॒ष दति॑थि-र्दुरोण॒सत् । नृ॒षद्व॑र॒-सधृ॑त॒-सद्व्यो॑म॒ सद॒ब्जा गो॒जा ऋ॑त॒जा
अ॑द्रि॒जा ऋ॒त-म्बृ॒हत् । 1 (तै. सं. 4.2.1.5)
प्रतद्विष्णु॑-स्तवते वी॒र्या॑य । मृ॒गो न भी॒मः कु॑च॒रो गि॑रि॒ष्ठाः । यस्यो॒रुषु॑ त्रि॒षु वि॒क्रम॑णेषु । अधि॑क्षि॒यन्ति॒ भुव॑नानि॒ विश्वा᳚ ॥ 2 (तै. ब्रा. 2.4.3.4)
त्र्य॑बङ्कं-यँजामहे सुग॒न्धि-म्पु॑ष्टि॒वर्ध॑नम् । उ॒र्वा॒रु॒कमि॑व॒ बन्ध॑ना-न्मृ॒त्यो र्मु॑क्षीय॒ मा-ऽमृता᳚त् । 3
तथ्स॑वि॒तु र्वृ॑णीमहे । व॒य-न्दे॒वस्य॒ भोज॑नम् । श्रेष्ठग्ं॑ सर्व॒-धात॑मम् । तुर॒-म्भग॑स्य धीमहि । 4 (तै. अर. 1.11.3)
विष्णु॒ र्योनि॑-ङ्कल्पयतु । त्वष्टा॑ रू॒पाणि॑ पिग्ंशतु । आसि॑ञ्चतु प्र॒जाप॑तिः । धा॒ता गर्भ॑-न्दधातु ते । 5 (एआख् 1.13.1)
7.8 अष्टाङ्ग प्रणामः
हि॒र॒ण्य॒ग॒र्भ-स्सम॑वर्त॒-ताग्रे॑ भू॒तस्य॑ जा॒तः पति॒रेक॑ आसीत् । सदा॑धार पृथि॒वी-न्द्यामु॒तेमा-ङ्कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम । (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 1 (तै. सं. 4.1.8.3)
यः प्रा॑ण॒तो नि॑मिष॒तो म॑हि॒त्वैक॒ इद्राजा॒ जग॑तो ब॒भूव॑ । य ईशे॑ अ॒स्य द्वि॒पद॒-श्चतु॑ष्पदः॒ कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम ॥ (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 2 (तै. सं. 4.1.8.4)
ब्रह्म॑जज्ञा॒न-म्प्र॑थ॒म-म्पु॒रस्ता॒-द्विसी॑म॒त-स्सु॒रुचो॑ वे॒न आ॑वः ।
स बु॒ध्निया॑ उप॒मा अ॑स्य वि॒ष्ठा-स्स॒तश्च॒ योनि॒म-स॑तश्च॒ विवः॑ । (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 3 (तै. सं. 4.2.8.2.)
म॒ही द्यौः पृ॑थि॒वी च॑ न इ॒मं-यँ॒ज्ञ-म्मि॑मिक्षताम् । पि॒पृ॒तान्नो॒ भरी॑मभिः । (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 4 (तै. सं. 3.3.10.2)
उप॑श्वासय पृथि॒वी-मु॒त द्या-म्पु॑रु॒त्रा ते॑ मनुतां॒-विँष्ठि॑त॒-ञ्जग॑त् ।
स दु॑न्दुभे स॒जूरिन्द्रे॑ण दे॒वै-र्दू॒राद्दवी॑यो॒ अप॑सेध॒ शत्रून्॑ । (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 5 (तै. सं. 4.6.6.6)
अग्ने॒ नय॑ सु॒पथा॑ रा॒ये अ॒स्मान् विश्वा॑नि देव व॒युना॑नि वि॒द्वान् । यु॒यो॒द्ध्य॑स्म-ज्जु॑हुरा॒ण-मेनो॒ भूयि॑ष्ठान्ते॒ नम॑ उक्तिं-विँधेम ॥ (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 6 (तै. सं. 1.1.14.3)
या ते॑ अग्ने॒ रुद्रि॑या त॒नूस्तया॑ नः पाहि॒ तस्या᳚स्ते॒ स्वाहा᳚ । (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 7 (तै. सं. 1.2.11.2)
इ॒मं-यँ॑म प्रस्त॒रमाहि सीदाङ्गि॑रोभिः पि॒तृभि॑-स्संविँदा॒नः । आत्वा॒ मन्त्राः᳚ कविश॒स्ता व॑हन्त्वे॒ना रा॑जन् ह॒विषा॑ मादयस्व ॥ (उमामहेश्वराभ्या-न्नमः) । 8 (तै. सं. 2.6.12.6)