પ્રહ્લાદનારદપરાશરપુંડરીક-
વ્યાસાંબરીષશુકશૌનકભીષ્મકાવ્યાઃ ।
રુક્માંગદાર્જુનવસિષ્ઠવિભીષણાદ્યા
એતાનહં પરમભાગવતાન્ નમામિ ॥ 1॥
લોમહર્ષણ ઉવાચ ।
ધર્મો વિવર્ધતિ યુધિષ્ઠિરકીર્તનેન
પાપં પ્રણશ્યતિ વૃકોદરકીર્તનેન ।
શત્રુર્વિનશ્યતિ ધનંજયકીર્તનેન
માદ્રીસુતૌ કથયતાં ન ભવંતિ રોગાઃ ॥ 2॥
બ્રહ્મોવાચ ।
યે માનવા વિગતરાગપરાઽપરજ્ઞા
નારાયણં સુરગુરું સતતં સ્મરંતિ ।
ધ્યાનેન તેન હતકિલ્બિષ ચેતનાસ્તે
માતુઃ પયોધરરસં ન પુનઃ પિબંતિ ॥ 3॥
ઇંદ્ર ઉવાચ ।
નારાયણો નામ નરો નરાણાં
પ્રસિદ્ધચૌરઃ કથિતઃ પૃથિવ્યામ્ ।
અનેકજન્માર્જિતપાપસંચયં
હરત્યશેષં સ્મૃતમાત્ર એવ યઃ ॥ 4॥
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ ।
મેઘશ્યામં પીતકૌશેયવાસં
શ્રીવત્સાંકં કૌસ્તુભોદ્ભાસિતાંગમ્ ।
પુણ્યોપેતં પુંડરીકાયતાક્ષં
વિષ્ણું વંદે સર્વલોકૈકનાથમ્ ॥ 5॥
ભીમ ઉવાચ ।
જલૌઘમગ્ના સચરાઽચરા ધરા
વિષાણકોટ્યાઽખિલવિશ્વમૂર્તિના ।
સમુદ્ધૃતા યેન વરાહરૂપિણા
સ મે સ્વયંભૂર્ભગવાન્ પ્રસીદરુ ॥ 6॥
અર્જુન ઉવાચ ।
અચિંત્યમવ્યક્તમનંતમવ્યયં
વિભું પ્રભું ભાવિતવિશ્વભાવનમ્ ।
ત્રૈલોક્યવિસ્તારવિચારકારકં
હરિં પ્રપન્નોઽસ્મિ ગતિં મહાત્મનામ્ ॥ 7॥
નકુલ ઉવાચ ।
યદિ ગમનમધસ્તાત્ કાલપાશાનુબંધાદ્
યદિ ચ કુલવિહીને જાયતે પક્ષિકીટે ।
કૃમિશતમપિ ગત્વા ધ્યાયતે ચાંતરાત્મા
મમ ભવતુ હૃદિસ્થા કેશવે ભક્તિરેકા ॥ 8॥
સહદેવ ઉવાચ ।
તસ્ય યજ્ઞવરાહસ્ય વિષ્ણોરતુલતેજસઃ ।
પ્રણામં યે પ્રકુર્વંતિ તેષામપિ નમો નમઃ ॥ 9॥
કુંતી ઉવાચ ।
સ્વકર્મફલનિર્દિષ્ટાં યાં યાં યોનિં વ્રજામ્યહમ્ ।
તસ્યાં તસ્યાં હૃષીકેશ ત્વયિ ભક્તિર્દૃઢાઽસ્તુ મે ॥ 10॥
માદ્રી ઉવાચ ।
કૃષ્ણે રતાઃ કૃષ્ણમનુસ્મરંતિ
રાત્રૌ ચ કૃષ્ણં પુનરુત્થિતા યે ।
તે ભિન્નદેહાઃ પ્રવિશંતિ કૃષ્ણે
હવિર્યથા મંત્રહુતં હુતાશે ॥ 11॥
દ્રૌપદી ઉવાચ ।
કીટેષુ પક્ષિષુ મૃગેષુ સરીસૃપેષુ
રક્ષઃપિશાચમનુજેષ્વપિ યત્ર યત્ર ।
જાતસ્ય મે ભવતુ કેશવ ત્વત્પ્રસાદાત્
ત્વય્યેવ ભક્તિરચલાઽવ્યભિચારિણી ચ ॥ 12॥
સુભદ્રા ઉવાચ ।
એકોઽપિ કૃષ્ણસ્ય કૃતઃ પ્રણામો
દશાશ્વમેધાવભૃથેન તુલ્યઃ ।
દશાશ્વમેધી પુનરેતિ જન્મ
કૃષ્ણપ્રણામી ન પુનર્ભવાય ॥ 13॥
અભિમન્યુરુવાચ ।
ગોવિંદ ગોવિંદ હરે મુરારે
ગોવિંદ ગોવિંદ મુકુંદ કૃષ્ણ
ગોવિંદ ગોવિંદ રથાંગપાણે ।
ગોવિંદ ગોવિંદ નમામિ નિત્યમ્ ॥ 14॥
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન ઉવાચ ।
શ્રીરામ નારાયણ વાસુદેવ
ગોવિંદ વૈકુંઠ મુકુંદ કૃષ્ણ ।
શ્રીકેશવાનંત નૃસિંહ વિષ્ણો
માં ત્રાહિ સંસારભુજંગદષ્ટમ્ ॥ 15॥
સાત્યકિરુવાચ ।
અપ્રમેય હરે વિષ્ણો કૃષ્ણ દામોદરાઽચ્યુત ।
ગોવિંદાનંત સર્વેશ વાસુદેવ નમોઽસ્તુ તે ॥ 16॥
ઉદ્ધવ ઉવાચ ।
વાસુદેવં પરિત્યજ્ય યોઽન્યં દેવમુપાસતે ।
તૃષિતો જાહ્નવીતીરે કૂપં ખનતિ દુર્મતિઃ ॥ 17॥
ધૌમ્ય ઉવાચ ।
અપાં સમીપે શયનાસનસ્થિતે
દિવા ચ રાત્રૌ ચ યથાધિગચ્છતા ।
યદ્યસ્તિ કિંચિત્ સુકૃતં કૃતં મયા
જનાર્દનસ્તેન કૃતેન તુષ્યતુ ॥ 18॥
સંજય ઉવાચ ।
આર્તા વિષણ્ણાઃ શિથિલાશ્ચ ભીતા
ઘોરેષુ વ્યાઘ્રાદિષુ વર્તમાનાઃ ।
સંકીર્ત્ય નારાયણશબ્દમાત્રં
વિમુક્તદુઃખાઃ સુખિનો ભવંતિ ॥ 19॥
અક્રૂર ઉવાચ ।
અહં તુ નારાયણદાસદાસ-
દાસસ્ય દાસસ્ય ચ દાસદાસઃ ।
અન્યો ન હીશો જગતો નરાણાં
તસ્માદહં ધન્યતરોઽસ્મિ લોકે ॥ 20॥
વિરાટ ઉવાચ ।
વાસુદેવસ્ય યે ભક્તાઃ શાંતાસ્તદ્ગતચેતસઃ ।
તેષાં દાસસ્ય દાસોઽહં ભવેયં જન્મજન્મનિ ॥ 21॥
ભીષ્મ ઉવાચ ।
વિપરીતેષુ કાલેષુ પરિક્ષીણેષુ બંધુષુ ।
ત્રાહિ માં કૃપયા કૃષ્ણ શરણાગતવત્સલ ॥ 22॥
દ્રોણ ઉવાચ ।
યે યે હતાશ્ચક્રધરેણ દૈત્યાં-
સ્ત્રૈલોક્યનાથેન જનાર્દનેન ।
તે તે ગતા વિષ્ણુપુરીં પ્રયાતાઃ
ક્રોધોઽપિ દેવસ્ય વરેણ તુલ્યઃ ॥ 23॥
કૃપાચાર્ય ઉવાચ ।
મજ્જન્મનઃ ફલમિદં મધુકૈટભારે
મત્પ્રાર્થનીય મદનુગ્રહ એષ એવ ।
ત્વદ્ભૃત્યભૃત્યપરિચારકભૃત્યભૃત્ય-
ભૃત્યસ્ય ભૃત્ય ઇતિ માં સ્મર લોકનાથ ॥ 24॥
અશ્વત્થામ ઉવાચ ।
ગોવિંદ કેશવ જનાર્દન વાસુદેવ
વિશ્વેશ વિશ્વ મધુસૂદન વિશ્વરૂપ ।
શ્રીપદ્મનાભ પુરુષોત્તમ દેહિ દાસ્યં
નારાયણાચ્યુત નૃસિંહ નમો નમસ્તે ॥ 25॥
કર્ણ ઉવાચ ।
નાન્યં વદામિ ન શઋણોમિ ન ચિંતયામિ
નાન્યં સ્મરામિ ન ભજામિ ન ચાશ્રયામિ ।
ભક્ત્યા ત્વદીયચરણાંબુજમાદરેણ
શ્રીશ્રીનિવાસ પુરુષોત્તમ દેહિ દાસ્યમ્ ॥ 26॥
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ ।
નમો નમઃ કારણવામનાય
નારાયણાયામિતવિક્રમાય ।
શ્રીશાર્ઙ્ગચક્રાસિગદાધરાય
નમોઽસ્તુ તસ્મૈ પુરુષોત્તમાય ॥ 27॥
ગાંધારી ઉવાચ ।
ત્વમેવ માતા ચ પિતા ત્વમેવ
ત્વમેવ બંધુશ્ચ સખા ત્વમેવ ।
ત્વમેવ વિદ્યા દ્રવિણં ત્વમેવ
ત્વમેવ સર્વં મમ દેવ દેવ ॥ 28॥
દ્રુપદ ઉવાચ ।
યજ્ઞેશાચ્યુત ગોવિંદ માધવાનંત કેશવ ।
કૃષ્ણ વિષ્ણો હૃષીકેશ વાસુદેવ નમોઽસ્તુ તે ॥ 29॥
જયદ્રથ ઉવાચ ।
નમઃ કૃષ્ણાય દેવાય બ્રહ્મણેઽનંતશક્તયે ।
યોગેશ્વરાય યોગાય ત્વામહં શરણં ગતઃ ॥ 30॥
વિકર્ણ ઉવાચ ।
કૃષ્ણાય વાસુદેવાય દેવકીનંદનાય ચ ।
નંદગોપકુમારાય ગોવિંદાય નમો નમઃ ॥ 31॥
વિરાટ ઉવાચ ।
નમો બ્રહ્મણ્યદેવાય ગોબ્રાહ્મણહિતાય ચ ।
જગદ્ધિતાય કૃષ્ણાય ગોવિંદાય નમો નમઃ ॥ 32॥
શલ્ય ઉવાચ ।
અતસીપુષ્પસંકાશં પીતવાસસમચ્યુતમ્ ।
યે નમસ્યંતિ ગોવિંદં તેષાં ન વિદ્યતે ભયમ્ ॥ 33॥
બલભદ્ર ઉવાચ ।
કૃષ્ણ કૃષ્ણ કૃપાલો ત્વમગતીનાં ગતિર્ભવ ।
સંસારાર્ણવમગ્નાનાં પ્રસીદ પુરુષોત્તમ ॥ 34॥
શ્રીકૃષ્ણ ઉવાચ ।
કૃષ્ણ કૃષ્ણેતિ કૃષ્ણેતિ યો માં સ્મરતિ નિત્યશઃ ।
જલં ભિત્વા યથા પદ્મં નરકાદુદ્ધરામ્યહમ્ ॥ 35॥
શ્રીકૃષ્ણ ઉવાચ ।
નિત્યં વદામિ મનુજાઃ સ્વયમૂર્ધ્વબાહુ-
ર્યો માં મુકુંદ નરસિંહ જનાર્દનેતિ ।
જીવો જપત્યનુદિનં મરણે રણે વા
પાષાણકાષ્ઠસદૃશાય દદામ્યભીષ્ટમ્ ॥ 36॥
ઈશ્વર ઉવાચ ।
સકૃન્નારાયણેત્યુક્ત્વા પુમાન્ કલ્પશતત્રયમ્ ।
ગંગાદિસર્વતીર્થેષુ સ્નાતો ભવતિ પુત્રક ॥ 37॥
સૂત ઉવાચ ।
તત્રૈવ ગંગા યમુના ચ તત્ર
ગોદાવરી સિંધુ સરસ્વતી ચ ।
સર્વાણિ તીર્થાનિ વસંતિ તત્ર
યત્રાચ્યુતોદાર કથાપ્રસંગઃ ॥ 38॥
યમ ઉવાચ ।
નરકે પચ્યમાનં તુ યમેનં પરિભાષિતમ્ ।
કિં ત્વયા નાર્ચિતો દેવઃ કેશવઃ ક્લેશનાશનઃ ॥ 35॥
નારદ ઉવાચ ।
જન્માંતરસહસ્રેણ તપોધ્યાનસમાધિના ।
નરાણાં ક્ષીણપાપાનાં કૃષ્ણે ભક્તિઃ પ્રજાયતે ॥ 40॥
પ્રહ્લાદ ઉવાચ ।
નાથ યોનિસહસ્રેષુ યેષુ યેષુ વ્રજામ્યહમ્ ।
તેષુ તેષ્વચલા ભક્તિરચ્યુતાઽસ્તુ સદા ત્વયિ ॥ 41॥
યા પ્રીતિરવિવેકનાં વિષયેષ્વનપાયિનિ ।
ત્વામનુસ્મરતઃ સા મે હૃદયાન્માઽપસર્પતુ ॥ 42॥
વિશ્વામિત્ર ઉવાચ ।
કિં તસ્ય દાનૈઃ કિં તીર્થૈઃ કિં તપોભિઃ કિમધ્વરૈઃ ।
યો નિત્યં ધ્યાયતે દેવં નારાયણમનન્યધીઃ ॥ 43॥
જમદગ્નિરુવાચ ।
નિત્યોત્સવો ભવેત્તેષાં નિત્યં નિત્યં ચ મંગલમ્ ।
યેષાં હૃદિસ્થો ભગવાન્મંગલાયતનં હરિઃ ॥ 44॥
ભરદ્વાજ ઉવાચ ।
લાભસ્તેષાં જયસ્તેષાં કુતસ્તેષાં પરાજયઃ ।
યેષામિંદીશ્વરશ્યામો હૃદયસ્થો જનાર્દનઃ ॥ 45॥
ગૌતમ ઉવાચ ।
ગોકોટિદાનં ગ્રહણેષુ કાશી-
પ્રયાગગંગાયુતકલ્પવાસઃ ।
યજ્ઞાયુતં મેરુસુવર્ણદાનં
ગોવિંદનામસ્મરણેન તુલ્યમ્ ॥ 46॥
અગ્નિરુવાચ ।
ગોવિંદેતિ સદા સ્નાનં ગોવિંદેતિ સદા જપઃ ।
ગોવિંદેતિ સદા ધ્યાનં સદા ગોવિંદકીર્તનમ્ ॥ 47॥
ત્ર્યક્ષરં પરમં બ્રહ્મ ગોવિંદ ત્ર્યક્ષરં પરમ્ ।
તસ્માદુચ્ચારિતં યેન બ્રહ્મભૂયાય કલ્પતે ॥ 48॥
વેદવ્યાસ ઉવાચ ।
અચ્યુતઃ કલ્પવૃક્ષોઽસાવનંતઃ કામધેનુ વૈ ।
ચિંતામણિસ્તુ ગોવિંદો હરેર્નામ વિચિંતયેત્ ॥ 49॥
ઇંદ્ર ઉવાચ ।
જયતુ જયતુ દેવો દેવકીનંદનોઽયં
જયતુ જયતુ કૃષ્ણો વૃષ્ણિવંશપ્રદીપઃ ।
જયતુ જયતુ મેઘશ્યામલઃ કોમલાંગો
જયતુ જયતુ પૃથ્વીભારનાશો મુકુંદઃ ॥ 50॥
પિપ્પલાયન ઉવાચ ।
શ્રીમન્નૃસિંહવિભવે ગરુડધ્વજાય
તાપત્રયોપશમનાય ભવૌષધાય ।
કૃષ્ણાય વૃશ્ચિકજલાગ્નિભુજંગરોગ-
ક્લેશવ્યયાય હરયે ગુરવે નમસ્તે ॥ 51॥
આવિર્હોત્ર ઉવાચ ।
કૃષ્ણ ત્વદીયપદપંકજપંજરાંતે
અદ્યૈવ મે વિશતુ માનસરાજહંસઃ ।
પ્રાણપ્રયાણસમયે કફવાતપિત્તૈઃ
કંઠાવરોધનવિધૌ સ્મરણં કુતસ્તે ॥ 52॥
વિદુર ઉવાચ ।
હરેર્નામૈવ નામૈવ નામૈવ મમ જીવનમ્ ।
કલૌ નાસ્ત્યેવ નાસ્ત્યેવ નાસ્ત્યેવ ગતિરન્યથા ॥ 53॥
વસિષ્ઠ ઉવાચ ।
કૃષ્ણેતિ મંગલં નામ યસ્ય વાચિ પ્રવર્તતે ।
ભસ્મીભવંતિ તસ્યાશુ મહાપાતકકોટયઃ ॥ 54॥
અરુંધત્યુવાચ ।
કૃષ્ણાય વાસુદેવાય હરયે પરમાત્મને ।
પ્રણતક્લેશનાશાય ગોવિંદાય નમો નમઃ ॥ 55॥
કશ્યપ ઉવાચ ।
કૃષ્ણાનુસ્મરણાદેવ પાપસંઘટ્ટપંજરમ્ ।
શતધા ભેદમાપ્નોતિ ગિરિર્વજ્રહતો યથા ॥ 56॥
દુર્યોધન ઉવાચ ।
જાનામિ ધર્મં ન ચ મે પ્રવૃત્તિ-
ર્જાનામિ પાપં ન ચ મે નિવૃત્તિઃ ।
કેનાપિ દેવેન હૃદિ સ્થિતેન
યથા નિયુક્તોઽસ્મિ તથા કરોમિ ॥ 57॥
યંત્રસ્ય મમ દોષેણ ક્ષમ્યતાં મધુસૂદન ।
અહં યંત્રં ભવાન્ યંત્રી મમ દોષો ન દીયતામ્ ॥ 58॥
ભૃગુરુવાચ ।
નામૈવ તવ ગોવિંદ નામ ત્વત્તઃ શતાધિકમ્ ।
દદાત્ત્યુચ્ચારણાન્મુક્તિઃ ભવાનષ્ટાંગયોગતઃ ॥ 59॥
લોમશ ઉવાચ ।
નમામિ નારાયણ પાદપંકજં
કરોમિ નારાયણપૂજનં સદા ।
વદામિ નારાયણનામ નિર્મલં
સ્મરામિ નારાયણતત્ત્વમવ્યયમ્ ॥ 60॥
શૌનક ઉવાચ ।
સ્મૃતેઃ સકલકલ્યાણં ભજનં યસ્ય જાયતે ।
પુરુષં તમજં નિત્યં વ્રજામિ શરણં હરિમ્ ॥ 61॥
ગર્ગ ઉવાચ ।
નારાયણેતિ મંત્રોઽસ્તિ વાગસ્તિ વશવર્તિની ।
તથાપિ નરકે ઘોરે પતંતીત્યદ્ભુતં મહત્ ॥ 62॥
દાલ્ભ્ય ઉવાચ ।
કિં તસ્ય બહુભિર્મંત્રૈર્ભક્તિર્યસ્ય જનાર્દને ।
નમો નારાયણાયેતિ મંત્રઃ સર્વાર્થસાધાકે ॥ 63॥
વૈશંપાયન ઉવાચ ।
યત્ર યોગેશ્વરઃ કૃષ્ણો યત્ર પાર્થો ધનુર્ધરઃ ।
તત્ર શ્રીર્વિજયો ભૂતિર્ધ્રુવા નીતિર્મતિર્મમ ॥ 64॥
અગ્નિરુવાચ ।
હરિર્હરતિ પાપાનિ દુષ્ટચિત્તૈરપિ સ્મૃતઃ ।
અનિચ્છયાપિ સંસ્પૃષ્ટો દહત્યેવ હિ પાવકઃ ॥ 65॥
પરમેશ્વર ઉવાચ ।
સકૃદુચ્ચરિતં યેન હરિરિત્યક્ષરદ્વયમ્ ।
લબ્ધઃ પરિકરસ્તેન મોક્ષાય ગમનં પ્રતિ ॥ 66॥
પુલસ્ત્ય ઉવાચ ।
હે જિહ્વે રસસારજ્ઞે સર્વદા મધુરપ્રિયે ।
નારાયણાખ્યપીયૂષં પિબ જિહ્વે નિરંતરમ્ ॥ 67॥
વ્યાસ ઉવાચ ।
સત્યં સત્યં પુનઃ સત્યં સત્યં સત્યં વદામ્યહમ્ ।
નાસ્તિ વેદાત્પરં શાસ્ત્રં ન દેવઃ કેશવાત્પરઃ ॥ 68॥
ધન્વંતરિરુવાચ ।
અચ્યુતાનંત ગોવિંદ નામોચ્ચારણભેષજાત્ ।
નશ્યંતિ સકલા રોગાઃ સત્યં સત્યં વદામ્યહમ્ ॥ 69॥
માર્કંડેય ઉવાચ ।
સ્વર્ગદં મોક્ષદં દેવં સુખદં જગતો ગુરુમ્ ।
કથં મુહુર્તમપિ તં વાસુદેવં ન ચિંતયેત્ ॥ 70॥
અગસ્ત્ય ઉવાચ ।
નિમિષં નિમિષાર્ધં વા પ્રાણિનાં વિષ્ણુચિંતનમ્ ।
તત્ર તત્ર કુરુક્ષેત્રં પ્રયાગો નૈમિષં વરમ્ ॥ 71॥
વામદેવ ઉવાચ ।
નિમિષં નિમિષાર્ધં વા પ્રાણિનાં વિષ્ણુચિંતનમ્ ।
કલ્પકોટિસહસ્રાણિ લભતે વાંછિતં ફલમ્ ॥ 72॥
શુક ઉવાચ ।
આલોડ્ય સર્વશાસ્ત્રાણિ વિચાર્ય ચ પુનઃ પુનઃ ।
ઇદમેકં સુનિષ્પન્નં ધ્યેયો નારાયણઃ સદા ॥ 73॥
શ્રીમહાદેવ ઉવાચ ।
શરીરે જર્જરીભૂતે વ્યાધિગ્રસ્તે કલેવરે ।
ઔષધં જાહ્નવીતોયં વૈદ્યો નારાયણો હરિઃ ॥ 74॥
શૌનક ઉવાચ ।
ભોજનાચ્છાદને ચિંતાં વૃથા કુર્વંતિ વૈષ્ણવાઃ ।
યોઽસૌ વિશ્વંભરો દેવઃ સ કિં ભક્તાનુપેક્ષતે ॥ 75॥
સનત્કુમાર ઉવાચ ।
યસ્ય હસ્તે ગદા ચક્રં ગરુડો યસ્ય વાહનમ્ ।
શંખચક્રગદાપદ્મી સ મે વિષ્ણુઃ પ્રસીદતુ ॥ 76॥
એવં બ્રહ્માદયો દેવા ઋષયશ્ચ તપોધનાઃ ।
કીર્તયંતિ સુરશ્રેષ્ઠમેવં નારાયણં વિભુમ્ ॥ 77॥
ઇદં પવિત્રમાયુષ્યં પુણ્યં પાપપ્રણાશનમ્ ।
દુઃસ્વપ્નનાશનં સ્તોત્રં પાંડવૈઃ પરિકીર્તિતમ્ ॥ 78॥
યઃ પઠેત્પ્રાતરુત્થાય શુચિસ્તદ્ગતમાનસઃ ।
ગવાં શતસહસ્રસ્ય સમ્યગ્દત્તસ્ય યત્ફલમ્ ॥ 79॥
તત્ફલં સમવાપ્નોતિ યઃ પઠેદિતિ સંસ્તવમ્ ।
સર્વપાપવિનિર્મુક્તો વિષ્ણુલોકં સ ગચ્છતિ ॥ 80॥
ગંગા ગીતા ચ ગાયત્રી ગોવિંદો ગરુડધ્વજઃ ।
ગકારૈઃ પંચભિર્યુક્તઃ પુનર્જન્મ ન વિદ્યતે ॥ 81॥
ગીતાં યઃ પઠતે નિત્યં શ્લોકાર્ધં શ્લોકમેવ વા ।
મુચ્યતે સર્વપાપેભ્યો વિષ્ણુલોકં સ ગચ્છતિ ॥ 82॥
ઇતિ પાંડવગીતા અથવા પ્રપન્નગીતા સમાપ્તા ।
ઓં તત્સત્ ।