તૈત્તિરીય અરણ્યક – ચતુર્થઃ પ્રશ્નઃ
ઓં સ॒હ ના॑ વવતુ । સ॒હ નૌ॑ ભુનક્તુ । સ॒હ વી॒ર્યં॑ કરવાવહૈ । તે॒જ॒સ્વિના॒ વધી॑તમસ્તુ॒ મા વિ॑દ્વિષા॒વહૈ᳚ ॥
ઓં શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॑ ॥
અંભસ્યપારે (4.1)
અંભ॑સ્ય પા॒રે ભુવ॑નસ્ય॒ મદ્ધ્યે॒ નાક॑સ્ય પૃ॒ષ્ઠે મ॑હ॒તો મહી॑યાન્ । શુ॒ક્રેણ॒ જ્યોતીગ્મ્॑ષિ સમનુ॒પ્રવિ॑ષ્ટઃ પ્ર॒જાપ॑તિશ્ચરતિ॒ ગર્ભે॑ અં॒તઃ । યસ્મિ॑ન્નિ॒દગ્મ્ સંચ॒ વિચૈતિ॒ સર્વં॒-યઁસ્મિ॑ન્ દે॒વા અધિ॒ વિશ્વે॑ નિષે॒દુઃ । તદે॒વ ભૂ॒તં તદુ॒ ભવ્ય॑મા ઇ॒દં તદ॒ક્ષરે॑ પર॒મે વ્યો॑મન્ન્ । યેના॑ વૃ॒તં ખંચ॒ દિવં॑ મ॒હીંચ॒ યેના॑દિ॒ત્ય-સ્તપ॑તિ॒ તેજ॑સા॒ ભ્રાજ॑સા ચ । યમં॒તઃ સ॑મુ॒દ્રે ક॒વયો॒ વયં॑તિ॒ યદ॒ક્ષરે॑ પર॒મે પ્ર॒જાઃ । યતઃ॑ પ્રસૂ॒તા જ॒ગતઃ॑ પ્રસૂતી॒ તોયે॑ન જી॒વાન્ વ્યચ॑સર્જ॒ (વ્યસ॑સર્જ॒) ભૂમ્યા᳚મ્ । યદોષ॑ધીભિઃ પુ॒રુષા᳚ન્ પ॒શૂગ્ગ્શ્ચ॒ વિવે॑શ ભૂ॒તાનિ॑ ચરાચ॒રાણિ॑ । અતઃ॑ પરં॒ નાન્ય॒-દણી॑યસહિ॒ પરા᳚ત્ પરં॒-યઁન્ મહ॑તો મ॒હાંત᳚મ્ । યદે॑ક-મ॒વ્યક્ત॒-મનં॑તરૂપં॒-વિઁશ્વં॑ પુરા॒ણં તમ॑સઃ॒ પર॑સ્તાત્ ॥ 1.5 (તૈ. અર. 6.1.1)
તદે॒વર્તં તદુ॑ સ॒ત્યમા॑હુ॒-સ્તદે॒વ બ્રહ્મ॑ પર॒મં ક॑વી॒નામ્ । ઇ॒ષ્ટા॒પૂ॒ર્તં બ॑હુ॒ધા જા॒તં જાય॑માનં-વિઁ॒શ્વં બિ॑ભર્તિ॒ ભુવ॑નસ્ય॒ નાભિઃ॑ । તદે॒વાગ્નિ-સ્તદ્વા॒યુ-સ્તથ્સૂર્ય॒સ્તદુ॑ ચં॒દ્રમાઃ᳚ । તદે॒વ શુ॒ક્રમ॒મૃતં॒ તદ્બ્રહ્મ॒ તદાપઃ॒ સ પ્ર॒જાપ॑તિઃ । સર્વે॑ નિમે॒ષા જ॒જ્ઞિરે॑ વિ॒દ્યુતઃ॒ પુરુ॑ષા॒દધિ॑ । ક॒લા મુ॑હૂ॒ર્તાઃ કાષ્ઠા᳚શ્ચાહો-રા॒ત્રાશ્ચ॑ સર્વ॒શઃ । અ॒ર્ધ॒મા॒સા માસા॑ ઋ॒તવઃ॑ સંવઁથ્સ॒રશ્ચ॑ કલ્પંતામ્ । સ આપઃ॑ પ્રદુ॒ઘે ઉ॒ભે ઇ॒મે અં॒તરિ॑ક્ષ॒-મથો॒ સુવઃ॑ । નૈન॑-મૂ॒ર્ધ્વં ન તિ॒ર્યં ચ॒ ન મદ્ધ્યે॒ પરિ॑જગ્રભત્ । ન તસ્યે॑શે॒ કશ્ચ॒ન તસ્ય॑ નામ મ॒હદ્યશઃ॑ ॥ 1.10 (તૈ. અર. 6.1.2)
ન સ॒દૃંશે॑ તિષ્ઠતિ॒ રૂપ॑મસ્ય॒ ન ચક્ષુ॑ષા પશ્યતિ॒ કશ્ચ॒નૈન᳚મ્ । હૃ॒દા મ॑ની॒ષા મન॑સા॒ઽભિ ક્લૃ॑પ્તો॒ ય એ॑નં-વિઁ॒દુ-રમૃ॑તા॒સ્તે ભ॑વંતિ । અ॒દ્ભ્યઃ સંભૂ॑તો હિરણ્યગ॒ર્ભ ઇત્ય॒ષ્ટૌ । એ॒ષ હિ દે॒વઃ પ્ર॒દિશોઽનુ॒ સર્વાઃ॒ પૂર્વો॑ હિ જા॒તઃ સ ઉ॒ ગર્ભે॑ અં॒તઃ । સ વિ॒જાય॑માનઃ સજનિ॒ષ્યમા॑ણઃ પ્ર॒ત્યં-મુખા᳚ સ્તિષ્ઠતિ વિ॒શ્વતો॑મુખઃ । વિ॒શ્વત॑શ્ચ-ક્ષુરુ॒ત વિ॒શ્વતો॑ મુખો વિ॒શ્વતો॑ હસ્ત ઉ॒ત વિ॒શ્વત॑સ્પાત્ । સં બા॒હુભ્યાં॒ નમ॑તિ॒ સં પત॑ત્રૈ॒-ર્દ્યાવા॑ પૃથિ॒વી જ॒નય॑ન્ દે॒વ એકઃ॑ । વે॒નસ્તત્ પશ્ય॒ન્. વિશ્વા॒ ભુવ॑નાનિ વિ॒દ્વાન્. યત્ર॒ વિશ્વં॒ ભવ॒ત્યેક॑-નીળમ્ । યસ્મિ॑ન્નિ॒દગ્મ્ સંચ॒ વિચૈક॒ગ્મ્॒ સ ઓતઃ॒ પ્રોત॑શ્ચ વિ॒ભુઃ પ્ર॒જાસુ॑ । પ્રતદ્વો॑ચે અ॒મૃત॒ન્નુ વિ॒દ્વાન્ ગં॑ધ॒ર્વો નામ॒ નિહિ॑તં॒ ગુહા॑સુ ॥ 1.15 (તૈ. અર. 6.1.3)
ત્રીણિ॑ પ॒દા નિહિ॑તા॒ ગુહા॑સુ॒ યસ્તદ્વેદ॑ સવિ॒તુઃ પિ॒તાઽસ॑ત્ । સ નો॒ બંધુ॑-ર્જનિ॒તા સ વિ॑ધા॒તા ધામા॑નિ॒ વેદ॒ ભુવ॑નાનિ॒ વિશ્વા᳚ । યત્ર॑ દે॒વા અ॒મૃત॑માન-શા॒નાસ્તૃ॒તીયે॒ ધામા᳚ન્ય॒-ભ્યૈર॑યંત । પરિ॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી યં॑તિ સ॒દ્યઃ પરિ॑ લો॒કાન્ પરિ॒ દિશઃ॒ પરિ॒ સુવઃ॑ । ઋ॒તસ્ય॒ તંતું॑-વિઁતતં-વિઁ॒ચૃત્ય॒ તદ॑પશ્ય॒ત્ તદ॑ભવત્ પ્ર॒જાસુ॑ । પ॒રીત્ય॑ લો॒કાન્ પ॒રીત્ય॑ ભૂ॒તાનિ॑ પ॒રીત્ય॒ સર્વાઃ᳚ પ્ર॒દિશો॒ દિશ॑શ્ચ । પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્રથમ॒જા ઋ॒તસ્યા॒ત્મના॒-ઽઽત્માન॑-મ॒ભિ-સંબ॑ભૂવ । સદ॑સ॒સ્પતિ॒-મદ્ભુ॑તં પ્રિ॒યમિંદ્ર॑સ્ય॒ કામ્ય᳚મ્ । સનિં॑ મે॒ધા મ॑યાસિષમ્ । ઉદ્દી᳚પ્યસ્વ જાતવેદો ઽપ॒ઘ્નન્નિર્ઋ॑તિં॒ મમ॑ ॥ 1.19 (તૈ. અર. 6.1.4)
પ॒શૂગ્ગ્શ્ચ॒ મહ્ય॒માવ॑હ॒ જીવ॑નંચ॒ દિશો॑ દિશ । માનો॑ હિગ્મ્સી જ્જાતવેદો॒ ગામશ્વં॒ પુરુ॑ષં॒ જગ॑ત્ । અબિ॑ભ્ર॒દગ્ન॒ આગ॑હિ શ્રિ॒યા મા॒ પરિ॑પાતય ॥ 1.21 (તૈ. અર. 6.1.5)
ગાયત્રી મંત્રાઃ (4.2)
પુરુ॑ષસ્ય વિદ્મ સહસ્રા॒ક્ષસ્ય॑ મહાદે॒વસ્ય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ રુદ્રઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
તત્પુરુ॑ષાય વિ॒દ્મહે॑ મહાદે॒વાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ રુદ્રઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥।
તત્પુરુ॑ષાય વિ॒દ્મહે॑ વક્રતું॒ડાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ દંતિઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
તત્પુરુ॑ષાય વિ॒દ્મહે॑ ચક્રતું॒ડાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ નંદિઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
તત્પુરુ॑ષાય વિ॒દ્મહે॑ મહાસે॒નાય॑ ધીમહિ । તન્નઃ॑ ષણ્મુખઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
તત્પુરુ॑ષાય વિ॒દ્મહે॑ સુવર્ણપ॒ક્ષાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ ગરુડઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
વે॒દા॒ત્મ॒નાય॑ વિ॒દ્મહે॑ હિરણ્યગ॒ર્ભાય॑ ધીમહિ । તન્નો᳚ બ્રહ્મ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
ના॒રા॒ય॒ણાય॑ વિ॒દ્મહે॑ વાસુદે॒વાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ વિષ્ણુઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
વ॒જ્ર॒ન॒ખાય॑ વિ॒દ્મહે॑ તીક્ષ્ણ-દ॒ગ્ગ્॒ષ્ટ્રાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ નારસિગ્મ્હઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
ભા॒સ્ક॒રાય॑ વિ॒દ્મહે॑ મહદ્દ્યુતિક॒રાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ આદિત્યઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
વૈ॒શ્વા॒ન॒રાય॑ વિ॒દ્મહે॑ લાલી॒લાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ અગ્નિઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥
કા॒ત્યા॒ય॒નાય॑ વિ॒દ્મહે॑ કન્યકુ॒મારિ॑ ધીમહિ । તન્નો॑ દુર્ગિઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥ 1.33 (તૈ. અર. 6.1.5-7)
દૂર્વા સૂક્તં (4.3)
સ॒હ॒સ્ર॒પર॑મા દે॒વી॒ શ॒તમૂ॑લા શ॒તાંકુ॑રા । સર્વગ્મ્॑ હરતુ॑ મે પા॒પં॒ દૂ॒ર્વા દુઃ॑સ્વપ્ન॒ નાશ॑ની । કાંડા᳚ત્ કાંડાત્ પ્ર॒રોહં॑તી॒ પરુ॑ષઃ પરુષઃ॒ પરિ॑ ।
એ॒વા નો॑ દૂર્વે॒ પ્રત॑નુ સ॒હસ્રે॑ણ શ॒તેન॑ ચ । યા શ॒તેન॑ પ્રત॒નોષિ॑ સ॒હસ્રે॑ણ વિ॒રોહ॑સિ । તસ્યા᳚સ્તે દેવીષ્ટકે વિ॒ધેમ॑ હ॒વિષા॑ વ॒યમ્ । અશ્વ॑ક્રાં॒તે ર॑થક્રાં॒તે॒ વિ॒ષ્ણુક્રાં᳚તે વ॒સુંધ॑રા । શિરસા॑ ધાર॑યિષ્યા॒મિ॒ ર॒ક્ષ॒સ્વ માં᳚ પદે॒ પદે ॥ 1.37 (તૈ. અર. 6.1.8)
મૃત્તિકા સૂક્તમ્ (4.4)
ભૂમિ-ર્ધેનુ-ર્ધરણી લો॑કધા॒રિણી । ઉ॒ધૃતા॑ઽસિ વ॑રાહે॒ણ॒ કૃ॒ષ્ણે॒ન શ॑ત બા॒હુના । મૃ॒ત્તિકે॑ હન॑ મે પા॒પં॒-યઁ॒ન્મ॒યા દુ॑ષ્કૃતં॒ કૃતમ્ । મૃ॒ત્તિકે᳚ બ્રહ્મ॑દત્તા॒ઽસિ॒ કા॒શ્યપે॑નાભિ॒મંત્રિ॑તા । મૃ॒ત્તિકે॑ દેહિ॑ મે પુ॒ષ્ટિં॒ ત્વ॒યિ સ॑ર્વં પ્ર॒તિષ્ઠિ॑તમ્ ॥ 1.39
મૃ॒ત્તિકે᳚ પ્રતિષ્ઠિ॑તે સ॒ર્વં॒ ત॒ન્મે નિ॑ર્ણુદ॒ મૃત્તિ॑કે । તયા॑ હ॒તેન॑ પાપે॒ન॒ ગ॒ચ્છા॒મિ પ॑રમાં॒ ગતિમ્ ॥ 1.40 (તૈ. અર. 6.1.9)
શત્રુજય મંત્રાઃ (4.5)
યત॑ ઇંદ્ર॒ ભયા॑મહે॒ તતો॑ નો॒ અભ॑યં કૃધિ । મઘ॑વન્ છ॒ગ્ધિ તવ॒ તન્ન॑ ઊ॒તયે॒ વિદ્વિષો॒ વિમૃધો॑ જહિ । સ્વ॒સ્તિ॒દા વિ॒શસ્પતિ॑-ર્વૃત્ર॒હા વિમૃધો॑ વ॒શી । વૃષેંદ્રઃ॑ પુ॒ર એ॑તુ નઃ સ્વસ્તિ॒દા અ॑ભયંક॒રઃ । સ્વ॒સ્તિ ન॒ ઇંદ્રો॑ વૃ॒દ્ધશ્ર॑વાઃ સ્વ॒સ્તિ નઃ॑ પૂ॒ષા વિ॒શ્વવે॑દાઃ । સ્વ॒સ્તિ ન॒સ્તાર્ક્ષ્યો॒ અરિ॑ષ્ટનેમિઃ સ્વ॒સ્તિ નો॒ બૃહ॒સ્પતિ॑-ર્દધાતુ । આપાં᳚ત-મન્યુસ્તૃ॒પલ॑પ્રભર્મા॒ ધુનિઃ॒ શિમી॑વાં॒-છરુ॑માગ્મ્ ઋજી॒ષી । સોમો॒ વિશ્વા᳚ન્યત॒સા વના॑નિ॒ નાર્વાગિંદ્રં॑ પ્રતિ॒માના॑નિ દેભુઃ ॥ 1.44
બ્રહ્મ॑ જજ્ઞા॒નં પ્ર॑થ॒મં પુ॒રસ્તા॒દ્-વિસી॑મ॒તઃ સુ॒રુચો॑ વે॒ન આ॑વઃ । સ બુ॒ધ્નિયા॑ ઉપ॒મા અ॑સ્ય વિ॒ષ્ઠાઃ સ॒તશ્ચ॒ યોનિ॒-મસ॑તશ્ચ॒ વિવઃ॑ । સ્યો॒ના પૃ॑થિવિ॒ ભવા॑ નૃક્ષ॒રા નિ॒વેશ॑ની । યચ્છા॑ નઃ॒ શર્મ॑ સ॒પ્રથાઃ᳚ । ગં॒ધ॒દ્વા॒રાં દુ॑રાધ॒ર્ષાં॒ નિ॒ત્યપુ॑ષ્ટાં કરી॒ષિણી᳚મ્ । ઈ॒શ્વરીગ્મ્॑ સર્વ॑ભૂતા॒નાં॒ તામિ॒હોપ॑હ્વયે॒ શ્રિયમ્ । શ્રી᳚ર્મે ભ॒જતુ । અલક્ષ્મી᳚ર્મે ન॒શ્યતુ । વિષ્ણુ॑મુખા॒ વૈ દે॒વાઃ છંદો॑-ભિરિ॒માંલ્લોઁ॒કા-ન॑નપજ॒ય્ય-મ॒ભ્ય॑જયન્ન્ । મ॒હાગ્મ્ ઇંદ્રો॒ વજ્ર॑બાહુઃ ષોડ॒શી શર્મ॑ યચ્છતુ ॥ 1.48 (તૈ. અર. 6.1.10)
સ્વ॒સ્તિ નો॑ મ॒ઘવા॑ કરોતુ॒ હંતુ॑ પા॒પ્માનં॒-યોઁ᳚ઽસ્માન્ દ્વેષ્ટિ॑ । સો॒માન॒ગ્ગ્॒ સ્વર॑ણં કૃણુ॒હિ બ્ર॑હ્મણસ્પતે । ક॒ક્ષીવં॑તં॒-યઁ ઔ॑શિ॒જમ્ । શરી॑રં-યઁજ્ઞશમ॒લં કુસી॑દં॒ તસ્મિ᳚ન્ થ્સીદતુ॒ યો᳚ઽસ્માન્ દ્વેષ્ટિ॑ । ચર॑ણં પ॒વિત્રં॒-વિઁત॑તં પુરા॒ણં-યેઁન॑ પૂ॒ત-સ્તર॑તિ દુષ્કૃ॒તાનિ॑ । તેન॑ પ॒વિત્રે॑ણ શુ॒દ્ધેન॑ પૂ॒તા અતિ॑ પા॒પ્માન॒-મરા॑તિં તરેમ । સ॒જોષા॑ ઇંદ્ર॒ સગ॑ણો મ॒રુદ્ભિઃ॒ સોમં॑ પિબ વૃત્રહંછૂર વિ॒દ્વાન્ । જ॒હિ શત્રૂ॒ગ્મ્॒ રપ॒ મૃધો॑ નુદ॒સ્વાથાભ॑યં કૃણુહિ વિ॒શ્વતો॑ નઃ । સુ॒મિ॒ત્રા ન॒ આપ॒ ઓષ॑ધયઃ સંતુ દુર્મિ॒ત્રાસ્તસ્મૈ॑ ભૂયાસુ॒-ર્યા᳚ઽસ્માન્ દ્વેષ્ટિ॒ યંચ॑ વ॒યં દ્વિ॒ષ્મઃ । આપો॒ હિષ્ઠા મ॑યો॒ ભુવ॒સ્તા ન॑ ઊ॒ર્જે દ॑ધાતન । 1.53 (તૈ. અર. 6.1.11)
મ॒હેરણા॑ય॒ ચક્ષ॑સે । યો વઃ॑ શિ॒વત॑મો॒ રસ॒-સ્તસ્ય॑ ભાજયતે॒ હ નઃ॑ । ઉ॒શ॒તી-રિ॑વ મા॒તરઃ॑ । તસ્મા॒ અરં॑ગમામવો॒ યસ્ય॒ ક્ષયા॑ય॒ જિન્વ॑થ । આપો॑ જ॒નય॑થા ચ નઃ ॥ 1.54 (તૈ. અર. 6.1.12)
અઘમર્ષણ સૂક્તમ્ (4.6)
હિર॑ણ્યશૃંગં॒-વઁરુ॑ણં॒ પ્રપ॑દ્યે તી॒ર્થં મે॑ દેહિ॒ યાચિ॑તઃ । ય॒ન્મયા॑ ભુ॒ક્ત-મ॒સાધૂ॑નાં પા॒પેભ્ય॑શ્ચ પ્ર॒તિગ્ર॑હઃ । યન્મે॒ મન॑સા વા॒ચા॒ ક॒ર્મ॒ણા વા દુ॑ષ્કૃતં॒ કૃતમ્ । તન્ન॒ ઇંદ્રો॒ વરુ॑ણો॒ બૃહ॒સ્પતિઃ॑ સવિ॒તા ચ॑ પુનંતુ॒ પુનઃ॑ પુનઃ । નમો॒ઽગ્નયે᳚-ઽફ્સુ॒મતે॒ નમ॒ ઇંદ્રા॑ય॒ નમો॒ વરુ॑ણાય॒ નમો વારુણ્યૈ॑ નમો॒ઽદ્ભ્યઃ ॥ 1.57
યદ॒પાં ક્રૂ॒રં-યઁદ॑મે॒દ્ધ્યં-યઁદ॑શાં॒તં તદપ॑ગચ્છતાત્ । અ॒ત્યા॒શ॒ના-દ॑તીપા॒ના॒-દ્ય॒ચ્ચ ઉ॒ગ્રાત્ પ્ર॑તિ॒ગ્રહા᳚ત્ । તન્નો॒ વરુ॑ણો રા॒જા॒ પા॒ણિના᳚ હ્યવ॒મર્શ॑તુ । સો॑ઽહમ॑પા॒પો વિ॒રજો॒ નિર્મુ॒ક્તો મુ॑ક્તકિ॒લ્બિષઃ । નાક॑સ્ય પૃ॒ષ્ઠમારુ॑હ્ય॒ ગચ્છે॒-દ્બ્રહ્મ॑સલો॒કતામ્ । યશ્ચા॒॑ફ્સુ વરુ॑ણઃ॒ સ પુ॒નાત્વ॑ઘમર્ષ॒ણઃ । ઇ॒મં મે॑ ગંગે યમુને સરસ્વતિ॒ શુતુ॑દ્રિ॒ સ્તોમગ્મ્॑ સચતા॒ પરુ॒ષ્ણિયા । અ॒સિ॒ક્નિ॒યા મ॑રુદ્વૃધે વિ॒તસ્ત॒યા-ઽઽર્જી॑કીયે શૃણુ॒હ્યા સુ॒ષોમ॑યા । ઋ॒તંચ॑ સ॒ત્યંચા॒-ભી᳚દ્ધા॒ ત્તપ॒સોઽદ્ધ્ય॑જાયત । તતો॒ રાત્રિ॑-રજાયત॒ તતઃ॑ સમુ॒દ્રો અ॑ર્ણ॒વઃ ॥ 1.63 (તૈ. અર. 6.1.13)
સ॒મુ॒દ્રા-દ॑ર્ણ॒વા-દધિ॑ સંવઁથ્સ॒રો અ॑જાયત । અ॒હો॒રા॒ત્રાણિ॑ વિ॒દધ॒-દ્(મિ॒દધ॒દ્) વિશ્વ॑સ્ય મિષ॒તો વ॒શી । સૂ॒ર્યા॒ચં॒દ્ર॒મસૌ॑ ધા॒તા ય॑થા પૂ॒ર્વ મ॑કલ્પયત્ । દિવં॑ચ પૃથિ॒વીં ચાં॒તરિ॑ક્ષ॒ મથો॒ સુવઃ॑ । યત્ પૃ॑થિ॒વ્યાગ્મ્ રજ॑સ્સ્વ॒ માંતરિ॑ક્ષે વિ॒રોદ॑સી । ઇ॒માગ્ગ્ સ્તદા॒પો વ॑રુણઃ પુ॒નાત્વ॑ઘમર્ષ॒ણઃ । પુ॒નંતુ॒ વસ॑વઃ પુ॒નાતુ॒ વરુ॑ણઃ પુ॒નાત્વ॑ઘમર્ષ॒ણઃ । એ॒ષ ભૂ॒તસ્ય॑ મ॒દ્ધ્યે ભુવ॑નસ્ય ગો॒પ્તા । એ॒ષ પુ॒ણ્યકૃ॑તાં-લોઁ॒કા॒ને॒ષ મૃ॒ત્યો-ર્હિ॑ર॒ણ્મય᳚મ્ । દ્યાવા॑પૃથિ॒વ્યો-ર્હિ॑ર॒ણ્મય॒ગ્મ્॒ સગ્ગ્શ્રિ॑ત॒ગ્મ્॒ સુવઃ॑ । 1.66 (તૈ. અર. 6.1.14)
સ નઃ॒ સુવઃ॒ સગ્મ્ શિ॑શાધિ । આર્દ્રં॒ જ્વલ॑તિ॒ જ્યોતિ॑-ર॒હમ॑સ્મિ । જ્યોતિ॒-ર્જ્વલ॑તિ॒ બ્રહ્મા॒હમ॑સ્મિ । યો॑ઽહમ॑સ્મિ॒ બ્રહ્મા॒હમ॑સ્મિ । અ॒હમ॑સ્મિ॒ બ્રહ્મા॒હમ॑સ્મિ । અ॒હમે॒વાહં માં જુ॑હોમિ॒ સ્વાહા᳚ । અ॒કા॒ર્ય॒-કા॒ર્ય॑વ કી॒ર્ણી સ્તે॒નો ભ્રૂ॑ણ॒હા ગુ॑રુત॒લ્પગઃ । વરુ॑ણો॒-ઽપામ॑ઘમર્ષ॒ણ-સ્તસ્મા᳚ત્ પા॒પાત્ પ્રમુ॑ચ્યતે । ર॒જોભૂમિ॑સ્ત્વ॒માગ્મ્ રોદ॑યસ્વ॒ પ્રવ॑દંતિ॒ ધીરાઃ᳚ । આક્રાં᳚થ્-સમુ॒દ્રઃ પ્ર॑થ॒મે વિધ॑ર્મ-ંજ॒નય॑ન્ પ્ર॒જા ભુવ॑નસ્ય॒ રાજા᳚ । વૃષા॑ પ॒વિત્રે॒ અધિ॒સાનો॒ અવ્યે॑ બૃ॒હથ્ સોમો॑ વાવૃધે સુવા॒ન ઇંદુઃ॑ ॥ 1.70
(પુર॑સ્તા॒-દ્- યશો॒ – ગુહા॑સુ॒ – મમ॑ – ચક્રતું॒ડાય॑ ધીમહિ – તીક્ષદ॒ગ્ગ્॒ષ્ઠ્રાય॑ ધીમહિ॒ – પરિ॑ – પ્ર॒તિષ્ઠિ॑તં – દેભુ–ર્ યચ્છતુ – દધાતના॒- દ્ભ્યો᳚ – ઽર્ણ॒વઃ – સુવો॒ – રાજૈકં॑ ચ) (આ1)
દુર્ગા સૂક્તમ્ (4.7)
જા॒તવે॑દસે સુનવામ॒ સોમ॑-મરાતીય॒તો નિદ॑હાતિ॒ વેદઃ॑ । સ નઃ॑ પર્ષ॒દતિ॑ દુ॒ર્ગાણિ॒ વિશ્વા॑ ના॒વેવ॒ સિંધું॑ દુરિ॒તાઽત્ય॒ગ્નિઃ ।તામ॒ગ્નિવ॑ર્ણાં॒ તપ॑સા જ્વલં॒તીં-વૈઁ॑રોચ॒નીં ક॑ર્મફ॒લેષુ॒ જુષ્ટા᳚મ્ । દુ॒ર્ગાં દે॒વીગ્મ્ શર॑ણમ॒હં પ્રપ॑દ્યે સુ॒તર॑સિ તરસે॒ નમઃ॑ ।અગ્ને॒ ત્વં પા॑રયા॒ નવ્યો॑ અ॒સ્માંથ્ સ્વ॒સ્તિ-ભિ॒રતિ॑ દુ॒ર્ગાણિ॒ વિશ્વા᳚ । પૂશ્ચ॑ પૃ॒થ્વી બ॑હુ॒લા ન॑ ઉ॒ર્વી ભવા॑ તો॒કાય॒ તન॑યાય॒ શંયોઁઃ । વિશ્વા॑નિ નો દુ॒ર્ગહા॑ જાતવેદઃ॒ સિંધું॒ ન ના॒વા દુ॑રિ॒તાઽતિ॑પર્ષિ । અગ્ને॑ અત્રિ॒વન્ મન॑સા ગૃણા॒નો᳚ઽસ્માકં॑ બોદ્ધ્યવિ॒તા ત॒નૂના᳚મ્ । પૃ॒ત॒ના॒જિત॒ગ્મ્॒ સહ॑માન-મુ॒ગ્રમ॒ગ્નિગ્મ્ હુ॑વેમ પર॒માથ્ સ॒ધસ્થા᳚ત્ । સ નઃ॑ પર્ષ॒દતિ॑ દુ॒ર્ગાણિ॒ વિશ્વા॒ ક્ષામ॑દ્દે॒વો અતિ॑ દુરિ॒તાઽત્ય॒ગ્નિઃ । પ્ર॒ત્નોષિ॑-ક॒મીડ્યો॑ અદ્ધ્વ॒રેષુ॑ સ॒નાચ્ચ॒ હોતા॒ નવ્ય॑શ્ચ॒ સથ્સિ॑ । સ્વાંચા᳚ગ્ને ત॒નુવં॑ પિ॒પ્રય॑સ્વા॒સ્મભ્યં॑ચ॒ સૌભ॑ગ॒માય॑જસ્વ । ગોભિ॒-ર્જુષ્ટ॑મ॒યુજો॒ નિષિ॑ક્તં॒ તવેં᳚દ્ર વિષ્ણો॒-રનુ॒સંચ॑રેમ । નાક॑સ્ય પૃ॒ષ્ઠમ॒ભિ સં॒વઁસા॑નો॒ વૈષ્ણ॑વીં-લોઁ॒ક ઇ॒હ મા॑દયંતામ્ ॥ 2.7 (દુ॒રિ॒તાઽત્ય॒ગ્નિશ્ચ॒ત્વારિ॑ ચ) (તૈ. અર. 6.2.1)
[ ઓં કા॒ત્યા॒ય॒નાય॑ વિ॒દ્મહે॑ કન્યકુ॒મારિ॑ ધીમહિ । તન્નો॑ દુર્ગિઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥ ]
વ્યાહૃતિ હોમ મંત્રાઃ (4.8)
ભૂ-રન્ન॑-મ॒ગ્નયે॑ પૃથિ॒વ્યૈ સ્વાહા॒, ભુવોઽન્નં॑-વાઁ॒યવે॒ઽંતરિ॑ક્ષાય॒ સ્વાહા॒, સુવ॒રન્ન॑-માદિ॒ત્યાય॑ દિ॒વે સ્વાહા॒, ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒-રન્નં॑ ચં॒દ્રમ॑સે દિ॒ગ્ભ્યઃ સ્વાહા॒, નમો॑ દે॒વેભ્યઃ॑ સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્યો॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒-રન્ન॒મોમ્ ॥ 3.1 (તૈ. અર. 6.3.1)
ભૂ-ર॒ગ્નયે॑ પૃથિ॒વ્યૈ સ્વાહા॒, ભુવો॑ વા॒યવે॒ઽંતરિ॑ક્ષાય॒ સ્વાહા॒ ,
સુવ॑રાદિ॒ત્યાય॑ દિ॒વે સ્વાહા॒, ભૂ-ર્ભુવ॒સ્સુવ॑-શ્ચં॒દ્રમ॑સે દિ॒ગ્ભ્યઃ સ્વાહા॒, નમો॑ દે॒વેભ્યઃ॑ સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્યો॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒-રગ્ન॒ ઓમ્ ॥ 4.1
ભૂ-ર॒ગ્નયે॑ ચ પૃથિ॒વ્યૈ ચ॑ મહ॒તે ચ॒ સ્વાહા॒, ભુવો॑ વા॒યવે॑ ચાં॒તરિ॑ક્ષાય ચ મહ॒તે ચ॒ સ્વાહા॒, સુવ॑રાદિ॒ત્યાય॑ ચ દિ॒વે ચ॑ મહ॒તે ચ॒ સ્વાહા॒, ભૂ-ર્ભુવ॒સ્સુવ॑-શ્ચં॒દ્રમ॑સે ચ॒ નક્ષ॑ત્રેભ્યશ્ચ દિ॒ગ્ભ્યશ્ચ॑ મહ॒તે ચ॒ સ્વાહા॒, નમો॑ દે॒વેભ્યઃ॑ સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્યો॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒-ર્મહ॒રોમ્ ॥ 5.1 (તૈ. અર. 6.4.1)
જ્ઞાનપ્રાપ્ત્યર્થા હોમમંત્રાઃ (4.9)
પાહિ નો અગ્ન એન॑સે સ્વા॒હા । પાહિ નો વિશ્વવેદ॑સે સ્વા॒હા । યજ્ઞં પાહિ વિભાવ॑સો સ્વા॒હા । સર્વં પાહિ શતક્ર॑તો સ્વા॒હા ॥ 6.1 (તૈ. અર. 6.7.1)
પા॒હિ નો॑ અગ્ન॒ એક॑યા । પા॒હ્યુ॑ત દ્વિ॒તીય॑યા । પા॒હ્યૂર્જં॑ તૃ॒તીય॑યા । પા॒હિ ગી॒ર્ભિ-શ્ચ॑ત॒સૃભિ॑-ર્વસો॒ સ્વાહા᳚ ॥ 7.1 (તૈ. અર. 6.6.1)
વેદાવિસ્મરણાય જપમંત્રાઃ (4.10)
યઃ છંદ॑સા-મૃષ॒ભો વિ॒શ્વરૂ॑પઃ॒ છંદો᳚ભ્યઃ॒ છંદાગ્ગ્॑સ્યા વિ॒વેશ॑ । સચાગ્મ્ શિક્યઃ પુરો વાચો॑પનિ॒ષ-દિંદ્રો᳚ જ્યે॒ષ્ઠ ઇં॑દ્રિ॒યાય॒ ઋષિ॑ભ્યો॒ નમો॑ દે॒વેભ્યઃ॑ સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્યો॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવઃ॒ છંદ॒ ઓમ્ ॥ 8.1 (તૈ. અર. 6.8.1)
નમો॒ બ્રહ્મ॑ણે ધા॒રણં॑ મે અ॒સ્ત્વ-નિ॑રાકરણં-ધા॒રયિ॑તા ભૂયાસં॒ કર્ણ॑યોઃ શ્રુ॒તં માચ્યો᳚ઢ્વં॒ મમા॒મુષ્ય॒ ઓમ્ ॥ 9.1 (તૈ. અર. 6.9.1)
તપઃ પ્રશંસા (4.11)
ઋ॒તં તપઃ॑ સ॒ત્યં તપઃ॑ શ્રુ॒તં તપઃ॑ શાં॒તં તપો॒ દમ॒ સ્તપઃ॒ શમ॒સ્તપો॒ દાનં॒ તપો॒ યજ્ઞં॒ તપો॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒-ર્બ્રહ્મૈ॒-તદુપા᳚સ્યૈ॒-તત્તપઃ॑ ॥ 10.1 (તૈ. અર. 6.10.1)
વિહિતાચરણ પ્રશંસા નિષિદ્ધાચરણ નિંદા ચ (4.12)
યથા॑ વૃ॒ક્ષસ્ય॑ સ॒પુંષ્પિ॑તસ્ય દૂ॒રા-દ્ગં॒ધો વા᳚ત્યે॒વં પુણ્ય॑સ્ય ક॒ર્મણો॑ દૂ॒રા-દ્ગં॒ધો વા॑તિ॒ યથા॑ઽસિધા॒રાં ક॒ર્તેઽવ॑હિતા-મવ॒ક્રામે॒ યદ્યુવે॒ યુવે॒ હવા॑ વિ॒હ્વયિ॑ષ્યામિ ક॒ર્તં પ॑તિષ્યા॒મીત્યે॒વ-મ॒મૃતા॑-દા॒ત્માનં॑ જુ॒ગુફ્સે᳚ત્ ॥ 11.1 (તૈ. અર. 6.11.1)
દહર વિદ્યા (4.13)
અ॒ણો-રણી॑યાન્ મહ॒તો મહી॑યા-ના॒ત્મા ગુહા॑યાં॒ નિહિ॑તોઽસ્ય જં॒તોઃ । તમ॑ક્રતું પશ્યતિ વીતશો॒કો ધા॒તુઃ પ્ર॒સાદા᳚ન્-મહિ॒માન॑મીશમ્ । સ॒પ્ત પ્રા॒ણાઃ પ્ર॒ભવં॑તિ॒ તસ્મા᳚થ્ સ॒પ્તાર્ચિષઃ॑ સ॒મિધઃ॑ સ॒પ્ત જિ॒હ્વાઃ । સ॒પ્ત ઇ॒મે લો॒કા યેષુ॒ ચરં॑તિ પ્રા॒ણા ગુ॒હાશ॑યા॒-ન્નિહિ॑તાઃ સ॒પ્ત સ॑પ્ત । અતઃ॑ સમુ॒દ્રા ગિ॒રય॑શ્ચ॒ સર્વે॒ઽસ્માથ્ સ્યંદં॑તે॒ સિંધ॑વઃ॒ સર્વ॑રૂપાઃ । અત॑શ્ચ॒ વિશ્વા॒ ઓષ॑ધયો॒ રસા᳚ચ્ચ॒ યેનૈ॑ષ ભૂ॒ત-સ્તિ॑ષ્ઠત્યંતરા॒ત્મા । બ્ર॒હ્મા દે॒વાનાં᳚ પદ॒વીઃ ક॑વી॒ના-મૃષિ॒-ર્વિપ્રા॑ણાં મહિ॒ષો મૃ॒ગાણા᳚મ્ । શ્યે॒નો ગૃધ્રા॑ણા॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તિ॒-ર્વના॑ના॒ગ્મ્॒ સોમઃ॑ પ॒વિત્ર॒ મત્યે॑તિ॒ રેભન્ન્॑ । અ॒જા મેકાં॒-લોઁહિ॑ત-શુક્લ-કૃ॒ષ્ણાં બ॒હ્વીં પ્ર॒જાં જ॒નયં॑તી॒ગ્મ્॒ સરૂ॑પામ્ । અ॒જો હ્યેકો॑ જુ॒ષમા॑ણોઽનુ॒શેતે॒ જહા᳚ત્યેનાં ભુ॒ક્ત-ભો॑ગા॒મજો᳚ઽન્યઃ ॥ 12.5 (તૈ. અર. 6.12.1)
હ॒ગ્મ્॒સ-શ્શુ॑ચિ॒ષ-દ્વસુ॑-રંતરિક્ષ॒-સદ્ધોતા॑ વેદિ॒ષ-દતિ॑થિ-ર્દુરોણ॒સત્ । નૃ॒ષ-દ્વ॑ર॒સ-દૃ॑ત॒સ-દ્વ્યો॑મ॒સ-દ॒બ્જા ગો॒જા ઋ॑ત॒જા અ॑દ્રિ॒જા ઋ॒તં બૃ॒હત્ । ઘૃ॒તં મિ॑મિક્ષિરે ઘૃ॒તમ॑સ્ય॒ યોનિ॑-ર્ઘૃ॒તે શ્રિ॒તો ઘૃ॒તમુ॑વસ્ય॒ ધામ॑ । અ॒નુ॒ષ્વ॒ધમાવ॑હ મા॒દય॑સ્વ॒ સ્વાહા॑ કૃતં-વૃઁષભ વક્ષિ હ॒વ્યમ્ । સ॒મુ॒દ્રા દૂ॒ર્મિ-ર્મધુ॑મા॒ગ્મ્॒ ઉદા॑ર-દુપા॒ગ્મ્॒શુના॒ સમ॑મૃત॒ત્વ મા॑નટ્ । ઘૃ॒તસ્ય॒ નામ॒ ગુહ્યં॒-યઁદસ્તિ॑ જિ॒હ્વા દે॒વાના॑-મ॒મૃત॑સ્ય॒ નાભિઃ॑ । વ॒યં નામ॒ પ્રબ્ર॑વામા ઘૃ॒તેના॒સ્મિન્. ય॒જ્ઞે ધા॑રયામા॒ નમો॑ભિઃ । ઉપ॑ બ્ર॒હ્મા શૃ॑ણવચ્છ॒સ્યમા॑નં॒ ચતુઃ॑ શૃંગો ઽવમી-દ્ગૌ॒ર એ॒તત્ । ચ॒ત્વારિ॒ શૃંગા॒ ત્રયો॑ અસ્ય॒ પાદા॒ દ્વે શી॒ર॒.ષે સ॒પ્ત હસ્તા॑સો અ॒સ્ય । ત્રિધા॑ બ॒દ્ધો વૃ॑ષ॒ભો રો॑રવીતિ મ॒હો દે॒વો મર્ત્યા॒ગ્મ્॒ આવિ॑વેશ ॥ 12.10 (તૈ. અર. 6.12.2)
ત્રિધા॑ હિ॒તં પ॒ણિભિ॑-ર્ગુ॒હ્યમા॑નં॒ ગવિ॑-દે॒વાસો॑ ઘૃ॒તમન્વ॑વિંદન્ન્ । ઇંદ્ર॒ એક॒ગ્મ્॒ સૂર્ય॒ એકં॑ જજાન વે॒ના દેકગ્ગ્॑ સ્વ॒ધયા॒ નિષ્ટ॑તક્ષુઃ । યો દે॒વાનાં᳚ પ્રથ॒મં પુ॒રસ્તા॒-દ્વિશ્વા॒ધિયો॑ રુ॒દ્રો મ॒હર્ષિઃ॑ । હિ॒ર॒ણ્ય॒ગ॒ર્ભં પ॑શ્યત॒ જાય॑માન॒ગ્મ્॒ સનો॑ દે॒વઃ શુ॒ભયા॒ સ્મૃત્યા॒ સંયુઁ॑નક્તુ । યસ્મા॒ત્પરં॒ નાપ॑ર॒ મસ્તિ॒ કિંચિ॒દ્યસ્મા॒ન્ નાણી॑યો॒ ન જ્યાયો᳚ઽસ્તિ॒ કશ્ચિ॑ત્ । વૃ॒ક્ષ ઇ॑વ સ્તબ્ધો દિ॒વિ તિ॑ષ્ઠ॒-ત્યેક॒સ્તેને॒દં પૂ॒ર્ણં પુરુ॑ષેણ॒ સર્વ᳚મ્ ॥ 12.13
(સન્યાસ સૂક્તમ્)
ન કર્મ॑ણા ન પ્ર॒જયા॒ ધને॑ન॒ ત્યાગે॑નૈકે અમૃત॒ત્વ-મા॑ન॒શુઃ । પરે॑ણ॒ નાકં॒ નિહિ॑તં॒ ગુહા॑યાં-વિઁ॒ભ્રાજ॑દે॒ત-દ્યત॑યો વિ॒શંતિ॑ ॥ વે॒દાં॒ત॒ વિ॒જ્ઞાન॒-સુનિ॑શ્ચિતા॒ર્થાઃ સન્યા॑સ યો॒ગાદ્યત॑યઃ શુદ્ધ॒ સત્ત્વાઃ᳚ । તે બ્ર॑હ્મલો॒કે તુ॒ પરાં᳚તકાલે॒ પરા॑મૃતા॒ત્ પરિ॑મુચ્યંતિ॒ સર્વે᳚ । દ॒હ્રં॒-વિઁ॒પા॒પં પ॒રમે᳚શ્મ ભૂતં॒-યઁત્ પું॑ડરી॒કં પુ॒રમ॑દ્ધ્ય સ॒ગ્ગ્॒સ્થમ્ ।
ત॒ત્રા॒પિ॒ દ॒હ્રં ગ॒ગનં॑-વિઁશોક॒-સ્તસ્મિ॑ન્. યદં॒તસ્ત-દુપા॑સિત॒વ્યમ્ ॥ યો વેદાદૌ સ્વ॑રઃ પ્રો॒ક્તો॒ વે॒દાંતે॑ ચ પ્ર॒તિષ્ઠિ॑તઃ । તસ્ય॑ પ્ર॒કૃતિ॑-લીન॒સ્ય॒ યઃ॒ પરઃ॑ સ॒ મ॒હેશ્વ॑રઃ ॥ 12.17 (તૈ. અર. 6.12.3)
(અજો᳚ઽન્ય॒ – આવિ॑વેશ॒ – સર્વે॑ ચ॒ત્વારિ॑ ચ)
નારાયણ સૂક્તં (4.14)
સ॒હ॒સ્ર॒શીર્ષં॑ દે॒વં॒-વિઁ॒શ્વાક્ષં॑-વિઁ॒શ્વ શં॑ ભુવમ્ । વિશ્વં॑ ના॒રાય॑ણં દે॒વ॒મ॒ક્ષરં॑ પર॒મં પ॒દમ્ । વિ॒શ્વતઃ॒ પર॑માન્નિ॒ત્યં॒-વિઁ॒શ્વં ના॑રાય॒ણગ્મ્ હ॑રિમ્ । વિશ્વ॑મે॒વેદં પુરુ॑ષ॒-સ્ત-દ્વિશ્વ॒મુપ॑જીવતિ । પતિં॒-વિઁશ્વ॑સ્યા॒ત્મેશ્વ॑ર॒ગ્મ્॒ શાશ્વ॑તગ્મ્ શિ॒વમ॑ચ્યુતમ્ । ના॒રાય॒ણં મ॑હાજ્ઞે॒યં॒-વિઁ॒શ્વાત્મા॑નં પ॒રાય॑ણમ્ । ના॒રાય॒ણ પ॑રો જ્યો॒તિ॒રા॒ત્મા ના॑રય॒ણઃ પ॑રઃ । ના॒રાય॒ણ પ॑રં બ્ર॒હ્મ॒ ત॒ત્ત્વં ના॑રાય॒ણઃ પ॑રઃ । ના॒રાય॒ણ પ॑રો ધ્યા॒તા॒ ધ્યા॒નં ના॑રાય॒ણઃ પ॑રઃ । યચ્ચ॑ કિં॒ચિજ્-જ॑ગથ્ સ॒ર્વં॒ દૃ॒શ્યતે᳚ શ્રૂય॒તેઽપિ॑ વા । 13.4 (તૈ. અર. 6.13.1)
અંત॑-ર્બ॒હિશ્ચ॑ તથ્ સ॒ર્વં॒-વ્યાઁ॒પ્ય ના॑રાય॒ણઃ સ્થિ॑તઃ । અનં॑ત॒ મવ્ય॑યં ક॒વિગ્મ્ સ॑મુ॒દ્રેઽંતં॑-વિઁ॒શ્વ શ॑ભુંવઁમ્ । પ॒દ્મ॒કો॒શ-પ્ર॑તીકા॒શ॒ગ્મ્॒ હૃ॒દયં॑ ચાપ્ય॒ધોમુ॑ખમ્ । અધો॑ નિ॒ષ્ટ્યા વિ॑તસ્ત્યાં॒તે॒ ના॒ભ્યામુ॑પરિ॒ તિષ્ઠ॑તિ । જ્વા॒લ॒મા॒લા કુ॑લં ભા॒તી॒ વિ॒શ્વસ્યા॑યત॒નં મ॑હત્ । સંત॑તગ્મ્ શિ॒લાભિ॑સ્તુ॒ લંબ॑ત્યા કોશ॒સન્નિ॑ભમ્ । તસ્યાંતે॑ સુષિ॒રગ્મ્ સૂ॒ક્ષ્મં તસ્મિં᳚થ્ સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતમ્ । તસ્ય॒ મદ્ધ્યે॑ મ॒હાન॑ગ્નિ-ર્વિ॒શ્વાર્ચિ॑-ર્વિ॒શ્વતો॑ મુખઃ । સોઽગ્ર॑ભુ॒ગ્ વિભ॑જન્ તિ॒ષ્ઠ॒ન્-નાહા॑ર-મજ॒રઃ ક॒વિઃ । તિ॒ર્ય॒ગૂ॒ર્ધ્વ મ॑ધઃ શા॒યી॒ ર॒શ્મય॑સ્તસ્ય॒ સંત॑તા । સં॒તા॒પય॑તિ સ્વં દે॒હમાપા॑દતલ॒ મસ્ત॑કઃ । તસ્ય॒ મદ્ધ્યે॒ વહ્નિ॑શિખા અ॒ણીયો᳚ર્ધ્વા વ્ય॒વસ્થિ॑તઃ । ની॒લતો॑ યદ॑ મદ્ધ્ય॒સ્થા॒-દ્વિ॒દ્યુલ્લે॑ખેવ॒ ભાસ્વ॑રા । ની॒વાર॒ શૂક॑વત્ત॒ન્વી॒ પી॒તા ભા᳚સ્વત્ય॒ણૂપ॑મા । તસ્યાઃ᳚ શિખા॒યા મ॑દ્ધ્યે પ॒રમા᳚ત્મા વ્ય॒વસ્થિ॑તઃ । સ બ્રહ્મ॒ સ શિવઃ॒ સ હરિઃ॒ સેંદ્રઃ॒ સોઽક્ષ॑રઃ પર॒મઃ સ્વ॒રાટ્ ॥ 13.12 (તૈ. અર. 6.13.2)
(અપિ॑ વા॒ – સંત॑તા॒ ષટ્ ચ॑)
આદિત્ય મંડલે પરબ્રહ્મોપાસનં (4.15)
આ॒દિ॒ત્યો વા એ॒ષ એ॒તન્ મં॒ડલં॒ તપ॑તિ॒ તત્ર॒ તા ઋચ॒સ્તદૃ॒ચા મં॑ડલ॒ગ્મ્॒ સ ઋ॒ચાં-લોઁ॒કોઽથ॒ય એ॒ષ એ॒તસ્મિ॑ન્ મં॒ડલે॒ઽર્ચિ-ર્દી॒પ્યતે॒ તાનિ॒ સામા॑નિ॒ સ સા॒મ્નાં-લોઁ॒કોઽથ॒ ય એ॒ષ એ॒તસ્મિ॑ન્ મં॒ડલે॒ઽર્ચિષિ॒ પુરુ॑ષ॒સ્તાનિ॒ યજૂગ્મ્॑ષિ॒ સ યજુ॑ષા મંડલ॒ગ્મ્॒ સ યજુ॑ષાં-લોઁ॒કઃ સૈષા ત્ર॒ય્યેવ॑ વિ॒દ્યા ત॑પતિ॒ ય એ॒ષો᳚ઽંત-રા॑દિ॒ત્યે હિ॑ર॒ણ્મયઃ॒ પુરુ॑ષઃ ॥ 14.1 (તૈ. અર. 6.14.1)
આદિત્યપુરુષસ્ય સર્વાત્મકત્વ પ્રદર્શનં (4.16)
આ॒દિ॒ત્યો વૈ તેજ॒ ઓજો॒ બલં॒-યઁશ॒-શ્ચક્ષુઃ॒ શ્રોત્ર॑મા॒ત્મા મનો॑ મ॒ન્યુ-ર્મનુ॑-ર્મૃ॒ત્યુઃ સ॒ત્યો મિ॒ત્રો વા॒યુરા॑કા॒શઃ પ્રા॒ણો લો॑કપા॒લઃ કઃ કિં કં તથ્ સ॒ત્યમન્ન॑-મ॒મૃતા॑ જી॒વો વિશ્વઃ॑ કત॒મઃ સ્વ॑ય॒ભું બ્રહ્મૈ॒ તદમૃ॑ત એ॒ષ પુરુ॑ષ એ॒ષ ભૂ॒તાના॒-મધિ॑પતિ॒-ર્બ્રહ્મ॑ણઃ॒ સાયુ॑જ્યગ્મ્ સલો॒કતા॑-માપ્નો-ત્યે॒તાસા॑મે॒વ દે॒વતા॑ના॒ગ્મ્॒ સાયુ॑જ્યગ્મ્ સા॒ર્ષ્ટિતાગ્મ્॑ સમાન લો॒કતા॑-માપ્નોતિ॒ ય એ॒વં-વેઁદે᳚ત્યુપ॒નિષત્ ॥ 15.1 (તૈ. અર. 6.15.1)
શિવોપાસન મંત્રાઃ (4.17)
નિધ॑નપતયે॒ નમઃ । નિધ॑નપતાંતિકાય॒ નમઃ ।
ઊર્ધ્વાય॒ નમઃ । ઊર્ધ્વલિંગાય॒ નમઃ ।
હિરણ્યાય॒ નમઃ । હિરણ્યલિંગાય॒ નમઃ ।
સુવર્ણાય॒ નમઃ । સુવર્ણલિંગાય॒ નમઃ ।
દિવ્યાય॒ નમઃ । દિવ્યલિંગાય॒ નમઃ । 16.1 (તૈ. અર. 6.16.1)
ભવાય॒ નમઃ । ભવલિંગાય॒ નમઃ ।
શર્વાય॒ નમઃ । શર્વલિંગાય॒ નમઃ ।
શિવાય॒ નમઃ । શિવલિંગાય॒ નમઃ ।
જ્વલાય॒ નમઃ । જ્વલલિંગાય॒ નમઃ ।
આત્માય॒ નમઃ । આત્મલિંગાય॒ નમઃ ।
પરમાય॒ નમઃ । પરમલિંગાય॒ નમઃ ।
એતથ્સોમસ્ય॑ સૂર્ય॒સ્ય॒ સર્વલિંગગ્ગ્॑ સ્થાપ॒ય॒તિ॒ પાણિમંત્રં॑ પવિ॒ત્રમ્ ॥ 16.1 (તૈ. અર. 6.16.2)
પશ્ચિમવક્ત્ર પ્રતિપાદક મંત્રઃ (4.18)
તૈ. અર. 6.17.1
સ॒દ્યોજા॒તં પ્ર॑પદ્યા॒મિ॒ સ॒દ્યોજા॒તાય॒ વૈ નમો॒ નમઃ॑ । ભ॒વે ભ॑વે॒ નાતિ॑ભવે ભવસ્વ॒ મામ્ । ભ॒વોદ્ભ॑વાય॒ નમઃ॑ ॥ 17.1
ઉત્તર વક્ત્ર પ્રતિપાદક મંત્રઃ (4.19)
વા॒મ॒દે॒વાય॒ નમો᳚ જ્યે॒ષ્ઠાય॒ નમઃ॑ શ્રે॒ષ્ઠાય॒ નમો॑ રુ॒દ્રાય॒ નમઃ॒ કાલા॑ય॒ નમઃ॒ કલ॑વિકરણાય॒ નમો॒ બલ॑વિકરણાય॒ નમો॒ બલા॑ય॒ નમો॒ બલ॑પ્રમથનાય॒ નમઃ॒ સર્વ॑ભૂતદમનાય॒ નમો॑ મ॒નોન્મ॑નાય॒ નમઃ॑ ॥ 18.1 (તૈ. અર. 6.18.1)
દક્ષિણ વક્ત્ર પ્રતિપાદક મંત્રઃ (4.20)
અ॒ઘોરે᳚ભ્યોઽથ॒ ઘોરે᳚ભ્યો॒ ઘોર॒ઘોર॑તરેભ્યઃ ।
સર્વે᳚ભ્યઃ સર્વ॒ શર્વે᳚ભ્યો॒ નમ॑સ્તે અસ્તુ રુ॒દ્રરૂ॑પેભ્યઃ ॥ 19.1 (તૈ. અર. 6.19.1)
પ્રાગ્વક્ત્ર પ્રતિપાદક મંત્રઃ (4.21)
તત્પુરુ॑ષાય વિ॒દ્મહે॑ મહાદે॒વાય॑ ધીમહિ । તન્નો॑ રુદ્રઃ પ્રચો॒દયા᳚ત્ ॥ 20.1 (તૈ. અર. 6.20.1)
ઊર્ધ્વ વક્ત્ર પ્રતિપાદક મંત્રઃ (4.22)
ઈશાનઃ સર્વ॑વિદ્યા॒ના॒- મીશ્વરઃ સર્વ॑ભૂતા॒નાં॒ બ્રહ્માધિ॑પતિ॒-ર્બ્રહ્મ॒ણોઽધિ॑પતિ॒-ર્બ્રહ્મા॑ શિ॒વો મે॑ અસ્તુ સદાશિ॒વોમ્ ॥ 21.1 (તૈ. અર. 6.21.1)
નમસ્કારાર્થ મંત્રાઃ (4.23)
નમો હિરણ્યબાહવે હિરણ્યવર્ણાય હિરણ્યરૂપાય હિરણ્યપતયે ઽબિંકાપતય ઉમાપતયે પશુપતયે॑ નમો॒ નમઃ ॥ 22.1 (તૈ. અર. 6.22.1)
ઋ॒તગ્મ્ સ॒ત્યં પ॑રં બ્ર॒હ્મ॒ પુ॒રુષં॑ કૃષ્ણ॒પિંગ॑લમ્ । ઊ॒ર્ધ્વરે॑તં-વિઁ॑રૂપા॒ક્ષં॒-વિઁ॒શ્વરૂ॑પાય॒ વૈ નમો॒ નમઃ॑ ॥ 23.1 (તૈ. અર. 6.23.1)
સર્વો॒ વૈ રુ॒દ્રસ્તસ્મૈ॑ રુ॒દ્રાય॒ નમો॑ અસ્તુ । પુરુ॑ષો॒ વૈ રુ॒દ્રઃ સન્મ॒હો નમો॒ નમઃ॑ । વિશ્વં॑ ભૂ॒તં ભુવ॑નં ચિ॒ત્રં બ॑હુ॒ધા જા॒તં જાય॑માનં ચ॒ યત્ । સર્વો॒ હ્યે॑ષ રુ॒દ્રસ્તસ્મૈ॑ રુ॒દ્રાય॒ નમો॑ અસ્તુ ॥ 24.1 (તૈ. અર. 6.24.1)
કદ્રુ॒દ્રાય॒ પ્રચે॑તસે મી॒ઢુષ્ટ॑માય॒ તવ્ય॑સે । વો॒ચેમ॒ શંત॑મગ્મ્ હૃ॒દે ॥ સર્વો॒હ્યે॑ષ રુ॒દ્રસ્તસ્મૈ॑ રુ॒દ્રાય॒ નમો॑ અસ્તુ ॥ 25.1 (તૈ. અર. 6.25.1)
અગ્નિહોત્ર હવણ્યાઃ ઉપયુક્તસ્ય વૃક્ષ વિશેષ-સ્યાભિધાનમ્ (4.24-25)
યસ્ય॒ વૈ કં॑કત્યગ્નિ-હોત્ર॒હવ॑ણી ભવતિ॒ પ્રત્યે॒વા-સ્યાહુ॑તય-સ્તિષ્ઠં॒ત્યથો॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ ॥ 26.1 (તૈ. અર. 6.26.1)
ભૂદેવતાક મંત્રઃ (4.26)
અદિ॑તિ-ર્દે॒વા ગં॑ધ॒ર્વા મ॑નુ॒ષ્યાઃ᳚ પિ॒તરો-ઽસુ॑રા॒-સ્તેષાગ્મ્॑ સર્વ ભૂ॒તાનાં᳚ મા॒તા મે॒દિની॑ મહ॒તા મ॒હી સા॑વિ॒ત્રી ગા॑ય॒ત્રી જગ॑ત્યુ॒ર્વી પૃ॒થ્વી બ॑હુ॒લા વિશ્વા॑ ભૂ॒તા ક॑ત॒મા કાયા સા સ॒ત્યે-ત્ય॒મૃતેતિ॑ વસિ॒ષ્ઠઃ ॥ 28.1 (તૈ. અર. 6.28.1)
સર્વા દેવતા આપઃ (4.27)
આપો॒ વા ઇ॒દગ્મ્ સર્વં॒-વિઁશ્વા॑ ભૂ॒તાન્યાપઃ॑ પ્રા॒ણા વા આપઃ॑ પ॒શવ॒ આપોઽન્ન॒માપો -ઽમૃ॑ત॒માપઃ॑ સ॒મ્રાડાપો॑ વિ॒રાડાપઃ॑ સ્વ॒રાડાપઃ॒
છંદા॒ગ્ગ્॒સ્યાપો॒ જ્યોતી॒ગ્ગ્॒ષ્યાપો॒ યજૂ॒ગ્ગ્॒ષ્યાપઃ॑ સ॒ત્યમાપઃ॒ સર્વા॑
દે॒વતા॒ આપો॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒રાપ॒ ઓમ્ ॥ 29.1 (તૈ. અર. 6.29.1)
સંધ્યાવંદન મંત્રાઃ (4.28)
આપઃ॑ પુનંતુ પૃથિ॒વીં પૃ॑થિ॒વી પૂ॒તા પુ॑નાતુ॒ મામ્ । પુ॒નંતુ॒ બ્રહ્મ॑ણ॒સ્પતિ॒-ર્બ્રહ્મ॑ પૂ॒તા પુ॑નાતુ॒ મામ્ । યદુચ્છિ॑ષ્ટ॒-મભો᳚જ્યં॒-યઁદ્વા॑ દુ॒શ્ચરિ॑તં॒ મમ॑ । સર્વં॑ પુનંતુ॒ મામાપો॑-ઽસ॒તાંચ॑ પ્રતિ॒ગ્રહ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ ॥ 30.2 (તૈ. અર. 6.30.1)
અગ્નિશ્ચ મા મન્યુશ્ચ મન્યુપતયશ્ચ મન્યુ॑કૃતે॒ભ્યઃ । પાપેભ્યો॑ રક્ષં॒તામ્ । યદહ્ના પાપ॑મકા॒ર્॒ષમ્ । મનસા વાચા॑ હસ્તા॒ભ્યામ્ । પદ્ભ્યા-મુદરે॑ણ શિ॒શ્ના । અહ॒સ્તદ॑વલુ॒પંતુ । યત્કિંચ॑ દુરિ॒તં મયિ॑ । ઇદમહ-મામમૃ॑ત યો॒નૌ । સત્યે જ્યોતિષિ જુહો॑મિ સ્વા॒હા ॥ 31.1 (તૈ. અર. 6.31.1)
સૂર્યશ્ચ મા મન્યુશ્ચ મન્યુપતયશ્ચ મન્યુ॑કૃતે॒ભ્યઃ । પાપેભ્યો॑ રક્ષં॒તામ્ । યદ્રાત્રિયા પાપ॑મકા॒ર્॒ષમ્ । મનસા વાચા॑ હસ્તા॒ભ્યામ્ । પદ્ભ્યા-મુદરે॑ણ શિ॒શ્ના । રાત્રિ॒-સ્તદ॑વલુ॒પંતુ । યત્કિંચ॑ દુરિ॒તં મયિ॑ । ઇદમહ-મામમૃ॑ત યો॒નૌ । સૂર્યે જ્યોતિષિ જુહો॑મિ સ્વા॒હા ॥ 32.1 (તૈ. અર. 6.32.1)
પ્રણવસ્ય ઋષ્યાદિ વિવરણં (4.29)
ઓમિત્યેકાક્ષ॑રં બ્ર॒હ્મ । અગ્નિર્દેવતા બ્રહ્મ॑ ઇત્યા॒ર્ષમ્ । ગાયત્રં છંદં પરમાત્મં॑ સરૂ॒પમ્ । સાયુજ્યં-વિઁ॑નિયો॒ગમ્ ॥ 33.1 (તૈ. અર. 6.33.1)
ગાયત્ર્યાવાહન મંત્રાઃ (4.30)
આયા॑તુ॒ વર॑દા દે॒વી॒ અ॒ક્ષરં॑ બ્રહ્મ॒ સંમિ॑તમ્ । ગા॒ય॒ત્રીં᳚ છંદ॑સાં મા॒તેદં બ્ર॑હ્મ જુ॒ષસ્વ॑ મે । યદહ્ના᳚ત્ કુરુ॑તે પા॒પં॒ તદહ્ના᳚ત્ પ્રતિ॒મુચ્ય॑તે । ય-દ્રાત્રિયા᳚ત્ કુરુ॑તે પા॒પં॒ ત-દ્રાત્રિયા᳚ત્ પ્રતિ॒મુચ્ય॑તે । સર્વ॑ વ॒ર્ણે મ॑હાદે॒વિ॒ સં॒ધ્યા વિ॑દ્યે સ॒રસ્વ॑તિ ॥ 34.2 (તૈ. અર. 6.34.1)
ઓજો॑ઽસિ॒ સહો॑ઽસિ॒ બલ॑મસિ॒ ભ્રાજો॑ઽસિ દે॒વાનાં॒ ધામ॒નામા॑॑ઽસિ॒ વિશ્વ॑મસિ વિ॒શ્વાયુઃ॒ સર્વ॑મસિ સ॒ર્વાયુ-રભિભૂરોં-ગાયત્રી-માવા॑હયા॒મિ॒ સાવિત્રી-માવા॑હયા॒મિ॒ સરસ્વતી-માવા॑હયા॒મિ॒ છંદર્ષી-નાવા॑હયા॒મિ॒ શ્રિય-માવા॑હયા॒મિ॒ ગાયત્રિયા ગાયત્રી છંદો વિશ્વામિત્ર ઋષિઃ સવિતા દેવતાઽગ્નિર્મુખં બ્રહ્મા શિરો વિષ્ણુર્હૃદયગ્મ્ રુદ્રઃ શિખા પૃથિવીયોનિઃ પ્રાણાપાન-વ્યાનોદાન-સમાના સપ્રાણા શ્વેતવર્ણા સાંખ્યાયન-સગોત્રા ગાયત્રી ચતુર્વિગ્મ્શત્યક્ષરા ત્રિપદા॑ ષટ્કુ॒ક્ષિઃ॒ પંચ શીર્ષોપનયને વિ॑નિયો॒ગ॒, ઓં ભૂઃ । ઓં ભુવઃ । ઓગ્મ્ સુવઃ । ઓં મહઃ । ઓં જનઃ । ઓં તપઃ । ઓગ્મ્ સ॒ત્યમ્ । ઓં તથ્ સ॑વિ॒તુર્વરે᳚ણ્યં॒ ભર્ગો॑ દે॒વસ્ય॑ ધીમહિ । ધિયો॒ યો નઃ॑ પ્રચો॒દયા᳚ત્ । ઓમાપો॒ જ્યોતી॒ રસો॒ઽમૃતં॒ બ્રહ્મ॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒રોમ્ ॥ 35.2 (તૈ. અર. 6.35.1)
ગાયત્રી ઉપસ્થાન મંત્રાઃ (4.31)
ઉ॒ત્તમે॑ શિખ॑રે જા॒તે॒ ભૂ॒મ્યાં પ॑ર્વત॒ મૂર્ધ॑નિ । બ્રા॒હ્મણે᳚ભ્યો-ઽભ્ય॑નુજ્ઞા॒તા॒ ગ॒ચ્છ દે॑વિ ય॒થાસુ॑ખમ્ । સ્તુતો મયા વરદા વે॑દમા॒તા॒ પ્રચોદયંતી પવને᳚ દ્વિજા॒તા । આયુઃ પૃથિવ્યાં-દ્રવિણં બ્ર॑હ્મવ॒ર્ચ॒સં॒ મહ્યં દત્વા પ્રજાતું બ્ર॑હ્મલો॒કમ્ ॥ 36.2 (તૈ. અર. 6.36.1)
આદિત્યદેવતા મંત્રઃ (4.32)
ઘૃણિઃ॒ સૂર્ય॑ આદિ॒ત્યો ન પ્રભા॑-વા॒ત્યક્ષ॑રમ્ । મધુ॑ક્ષરંતિ॒ ત-દ્ર॑સમ્ । સ॒ત્યં-વૈઁ ત-દ્રસ॒-માપો॒ જ્યોતી॒રસો॒ઽમૃતં॒ બ્રહ્મ॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒રોમ્ ॥ 37.1 (તૈ. અર. 6.37.1)
ત્રિસુપર્ણમંત્રાઃ (4.33)
બ્રહ્મ॑ મેતુ॒ મામ્ । મધુ॑ મેતુ॒ મામ્ । બ્રહ્મ॑-મે॒વ મધુ॑ મેતુ॒ મામ્ । યાસ્તે॑ સોમ પ્ર॒જાવ॒થ્સો-ઽભિ॒સો અ॒હમ્ । દુઃષ્વ॑પ્ન॒હન્ દુ॑રુષ્વહ । યાસ્તે॑ સોમ પ્રા॒ણાગ્ગ્સ્તાં જુ॑હોમિ । ત્રિસુ॑પર્ણ॒ મયા॑ચિતં બ્રાહ્મ॒ણાય॑ દદ્યાત્ । બ્ર॒હ્મ॒હ॒ત્યાં-વાઁ એ॒તે ઘ્નં॑તિ । યે બ્રા᳚હ્મ॒ણા-સ્ત્રિસુ॑પર્ણં॒ પઠં॑તિ । તે સોમં॒ પ્રાપ્નુ॑વંતિ । આ॒સ॒હ॒સ્રાત્ પ॒ક્તિં પુનં॑તિ । ઓમ્ ॥ 38.1 (તૈ. અર. 6.38.1)
બ્રહ્મ॑ મે॒ધયા᳚ । મધુ॑ મે॒ધયા᳚ । બ્રહ્મ॑મે॒વ મધુ॑ મે॒ધયા᳚ । અ॒દ્યા નો॑ દેવ સવિતઃ પ્ર॒જાવ॑થ્સાવીઃ॒ સૌભ॑ગમ્ । પરા॑ દુઃ॒ષ્વપ્નિ॑યગ્મ્ સુવ । વિશ્વા॑નિ દેવ સવિત-ર્દુરિ॒તાનિ॒ પરા॑સુવ । ય-દ્ભ॒દ્રં તન્મ॒ આસુ॑વ । મધુ॒વાતા॑ ઋતાય॒તે મધુ॑ક્ષરંતિ॒ સિંધ॑વઃ । માદ્ધ્વી᳚ર્નઃ સં॒ત્વોષ॑ધીઃ । મધુ॒નક્ત॑ મુ॒તોષસિ॒ મધુ॑મ॒ત્ પાર્થિ॑વ॒ગ્મ્॒ રજઃ॑ । મધુ॒દ્યૌર॑સ્તુ નઃ પિ॒તા । મધુ॑માન્નો॒ વન॒સ્પતિ॒-ર્મધુ॑માગ્મ્ અસ્તુ॒ સૂર્યઃ॑ । માદ્ધ્વી॒ ર્ગાવો॑ ભવંતુ નઃ । ય ઇ॒મં ત્રિસુ॑પર્ણ॒-મયા॑ચિતં બ્રાહ્મ॒ણાય॑ દદ્યાત્ । ભ્રૂ॒ણ॒હ॒ત્યાં-વાઁ એ॒તે ઘ્નં॑તિ । યે બ્રા᳚હ્મ॒ણા-સ્ત્રિસુ॑પર્ણં॒ પઠં॑તિ । તે સોમં॒ પ્રાપ્નુ॑વંતિ । આ॒સ॒હ॒સ્રાત્ પ॒ક્તિં પુનં॑તિ । ઓમ્ ॥ 39.7 (તૈ. અર. 6.39.1)
બ્રહ્મ॑ મે॒ધવા᳚ । મધુ॑ મે॒ધવા᳚ । બ્રહ્મ॑મે॒વ મધુ॑ મે॒ધવા᳚ । બ્ર॒હ્મા દે॒વાનાં᳚ પદ॒વીઃ ક॑વી॒ના-મૃષિ॒-ર્વિપ્રા॑ણાં મહિ॒ષો મૃ॒ગાણા᳚મ્ । શ્યે॒નો ગૃદ્ધ્રા॑ણા॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તિ॒-ર્વના॑ના॒ગ્મ્॒ સોમઃ॑ પ॒વિત્ર॒-મત્યે॑તિ॒ રેભન્ન્॑ । હ॒ગ્મ્॒સઃ શુ॑ચિ॒ષ-દ્વસુ॑રંતરિક્ષ॒ સદ્ધોતા॑- વેદિ॒ષ-દતિ॑થિ-ર્દુરોણ॒સત્ । નૃ॒ષદ્વ॑ર॒-સદૃ॑ત॒-સ-દ્વ્યો॑મ॒-સદ॒બ્જા- ગો॒જા ઋ॑ત॒જા અ॑દ્રિ॒જા ઋ॒તં બૃ॒હત્ । ઋ॒ચેત્વા॑ રુ॒ચેત્વા॒ સમિથ્ સ્ર॑વંતિ સ॒રિતો॒ ન ધેનાઃ᳚ । અં॒ત-ર્હૃ॒દા મન॑સા પૂ॒યમા॑નાઃ । ઘૃ॒તસ્ય॒ ધારા॑ અ॒ભિચા॑કશીમિ । હિ॒ર॒ણ્યયો॑ વેત॒સો મદ્ધ્ય॑ આસામ્ । તસ્મિં᳚થ્ સુપ॒ર્ણો મ॑ધુ॒કૃત્ કુ॑લા॒યી ભજ॑ન્નાસ્તે॒ મધુ॑ દે॒વતા᳚ભ્યઃ । તસ્યા॑ સતે॒ હર॑યઃ સ॒પ્તતીરે᳚ સ્વ॒ધાં દુહા॑ના અ॒મૃત॑સ્ય॒ ધારા᳚મ્ । ય ઇ॒દં ત્રિસુ॑પર્ણ॒-મયા॑ચિતં બ્રાહ્મ॒ણાય॑ દદ્યાત્ । વી॒ર॒હ॒ત્યાં-વાઁ એ॒તે ઘ્નં॑તિ । યે બ્રા᳚હ્મ॒ણા-સ્ત્રિસુ॑પર્ણં॒ પઠં॑તિ । તે સોમં॒ પ્રાપ્નુ॑વંતિ । આ॒સ॒હ॒સ્રાત્ પં॒ક્તિં પુનં॑તિ । ઓમ્ ॥ 40.6 (તૈ. અર. 6.40.1)
મેધા સૂક્તં (4.34)
મે॒ધાદે॒વી જુ॒ષમા॑ણા ન॒ આગા᳚-દ્વિ॒શ્વાચી॑ ભ॒દ્રા સુ॑મન॒સ્ય મા॑ના । ત્વયા॒ જુષ્ટા॑ નુ॒દમા॑ના દુ॒રુક્તા᳚ન્ બૃ॒હદ્વ॑દેમ વિ॒દથે॑ સુ॒વીરાઃ᳚ । ત્વયા॒ જુષ્ટ॑ ઋ॒ષિ-ર્ભ॑વતિ દેવિ॒ ત્વયા॒ બ્રહ્મા॑ઽઽગ॒તશ્રી॑ રુ॒ત ત્વયા᳚ । ત્વયા॒ જુષ્ટ॑શ્ચિ॒ત્રં-વિઁં॑દતે વસુ॒ સા નો॑ જુષસ્વ॒ દ્રવિ॑ણો નમેધે ॥ 41.1 (તૈ. અર. 6.41.1)
મે॒ધાં મ॒ ઇંદ્રો॑ દદાતુ મે॒ધાં દે॒વી સર॑સ્વતી । મે॒ધાં મે॑ અ॒શ્વિના॑-વુ॒ભાવાધ॑ત્તાં॒ પુષ્ક॑રસ્રજા ॥ અ॒ફ્સ॒રાસુ॑ ચ॒ યા મે॒ધા ગં॑ધ॒ર્વેષુ॑ ચ॒ યન્મનઃ॑ । દૈવીં᳚ મે॒ધા સર॑સ્વતી॒ સા માં᳚ મે॒ધા સુ॒રભિ॑-ર્જુષતા॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ ॥ 42.1 (તૈ. અર. 6.42.1)
આમાં᳚ મે॒ધા સુ॒રભિ॑-ર્વિ॒શ્વરૂ॑પા॒ હિર॑ણ્યવર્ણા॒ જગ॑તી જગ॒મ્યા । ઊર્જ॑સ્વતી॒ પય॑સા॒ પિન્વ॑માના॒ સા માં᳚ મે॒ધા સુ॒પ્રતી॑કા જુષંતામ્ ॥ 43.1 (તૈ. અર. 6.43.1)
મયિ॑ મે॒ધાં મયિ॑ પ્ર॒જાં મય્ય॒ગ્નિસ્તેજો॑ દધાતુ॒ મયિ॑ મે॒ધાં મયિ॑ પ્ર॒જાં મયીંદ્ર॑ ઇંદ્રિ॒યં દ॑ધાતુ॒ મયિ॑ મે॒ધાં મયિ॑ પ્ર॒જાં મયિ॒ સૂર્યો॒ ભ્રાજો॑ દધાતુ ॥ 44.1 (તૈ. અર. 6.44.1)
મૃત્યુનિવારણ મંત્રાઃ (4.35)
અપૈ॑તુ મૃ॒ત્યુ-ર॒મૃત॑ન્ન॒ આગ॑ન્. વૈવસ્વ॒તો નો॒ અભ॑યંકૃણોતુ । પ॒ર્ણં-વઁન॒સ્પતે॑ રિવા॒ભિનઃ॑ શીયતાગ્મ્ ર॒યિઃ સચ॑તાન્નઃ॒ શચી॒પતિઃ॑ ॥ 45.1 (તૈ. અર. 6.45.1)
પરં॑ મૃત્યો॒ અનુ॒ પરે॑હિ॒ પંથાં॒-યઁસ્તે॒સ્વ ઇત॑રો દેવ॒યાના᳚ત્ । ચક્ષુ॑ષ્મતે શૃણ્વ॒તે તે᳚ બ્રવીમિ॒ માનઃ॑ પ્ર॒જાગ્મ્ રી॑રિષો॒ મોત વી॒રાન્ ॥ 46.1 (તૈ. અર. 6.46.1)
વાતં॑ પ્રા॒ણં મન॑સા॒ ન્વાર॑ભામહે પ્ર॒જાપ॑તિં॒-યોઁ ભુવ॑નસ્ય ગો॒પાઃ । સનો॑ મૃ॒ત્યો સ્ત્રા॑યતાં॒ પાત્વગ્મ્હ॑સો॒ જ્યોગ્ જી॒વા જ॒રામ॑શીમહિ ॥ 47.1 (તૈ. અર. 6.47.1)
અ॒મુ॒ત્ર॒ ભૂયા॒દધ॒ યદ્ય॒મસ્ય॒ બૃહ॑સ્પતે અ॒ભિશ॑સ્તે॒ર મું॑ચઃ । પ્રત્યૌ॑હતા મ॒શ્વિના॑ મૃ॒ત્યુ મ॑સ્મા-દ્દે॒વાના॑મગ્ને ભિ॒ષજા॒ શચી॑ભિઃ ॥ 48.1 (તૈ. અર. 6.48.1)
હરિ॒ગ્મ્॒ હરં॑ત॒- મનુ॑યંતિ દે॒વા વિશ્વ॒સ્યેશા॑નં-વૃઁષ॒ભં મ॑તી॒નામ્ । બ્રહ્મ॒ સરૂ॑પ॒-મનુ॑મે॒દમા॑ગા॒-દય॑નં॒ મા વિવ॑ધી॒-ર્વિક્ર॑મસ્વ ॥ 49.1 (તૈ. અર. 6.49.1)
શલ્કૈ॑ર॒ગ્નિ-મિં॑ધા॒ન ઉ॒ભૌ લો॒કૌ સ॑નેમ॒હમ્ । ઉ॒ભયો᳚ ર્લો॒કયા॑-ર્ઋ॒ધ્દ્વાઽતિ॑ મૃ॒ત્યું ત॑રામ્ય॒હમ્ ॥ 50.1 (તૈ. અર. 6.50.1)
મા છિ॑દો મૃત્યો॒ મા વ॑ધી॒ર્મા મે॒ બલં॒-વિઁવૃ॑હો॒ મા પ્રમો॑ષીઃ । પ્ર॒જાં મા મે॑ રીરિષ॒ આયુ॑રુગ્ર નૃ॒ચક્ષ॑સં ત્વા હ॒વિષા॑ વિધેમ ॥ 51.1 (તૈ. અર. 6.51.1)
મા નો॑ મ॒હાંત॑મુ॒ત મા નો॑ અર્ભ॒કં મા ન॒ ઉક્ષં॑તમુ॒ત મા ન॑ ઉક્ષિ॒તમ્ । મા નો॑ વધીઃ પિ॒તરં॒ મોત મા॒તરં॑ પ્રિ॒યા મા ન॑સ્ત॒નુવો॑ રુદ્ર રીરિષઃ ॥ 52.1 (તૈ. અર. 6.52.1)
મા ન॑સ્તો॒કે તન॑યે॒ મા ન॒ આયુ॑ષિ॒ મા નો॒ ગોષુ॒ મા નો॒ અશ્વે॑ષુ રીરિષઃ । વી॒રાન્મા નો॑ રુદ્ર ભામિ॒તોવ॑ધી-ર્હ॒વિષ્મં॑તો॒ નમ॑સા વિધેમ તે ॥ 53.1 (તૈ. અર. 6.53.1)
પ્રજાપતિ-પ્રાર્થના મંત્રઃ (4.36)
પ્રજા॑પતે॒ ન ત્વદે॒તા-ન્ય॒ન્યો વિશ્વા॑ જા॒તાનિ॒ પરિ॒તા બ॑ભૂવ । યત્ કા॑માસ્તે જુહુ॒મસ્તન્નો॑ અસ્તુ વ॒યગ્ગ્ સ્યા॑મ॒ પત॑યો રયી॒ણામ્ ॥ 54.1 (તૈ. અર. 6.54.1)
ઇંદ્રપ્રાર્થના મંત્રઃ (4.37)
સ્વ॒સ્તિ॒દા વિ॒શસ્પતિ॑-ર્વૃત્ર॒હા વિમૃધો॑ વ॒શી । વૃષેંદ્રઃ॑ પુ॒ર એ॑તુ નસ્સ્વસ્તિ॒દા અ॑ભયં ક॒રઃ ॥ 55.1 (તૈ. અર. 6.55.1)
મૃત્યુંજય મંત્રાઃ (4.38)
ત્ર્યં॑બકં-યઁજામહે સુગં॒ધિં પુ॑ષ્ટિ॒વર્ધ॑નમ્ । ઉ॒ર્વા॒રુ॒કમિ॑વ॒ બંધ॑નાન્-મૃ॒ત્યો-ર્મુ॑ક્ષીય॒ માઽમૃતા᳚ત્ ॥ 56.1 (તૈ. અર. 6.56.1)
યે તે॑ સ॒હસ્ર॑મ॒યુતં॒ પાશા॒ મૃત્યો॒ મર્ત્યા॑ય॒ હંત॑વે । તાન્. ય॒જ્ઞસ્ય॑ મા॒યયા॒ સર્વા॒નવ॑ યજામહે । મૃ॒ત્યવે॒ સ્વાહા॑ મૃ॒ત્યવે॒ સ્વાહા᳚ ॥ 58.1 (તૈ. અર. 6.57-58)
પાપનિવારકા મંત્રાઃ (4.39)
દે॒વકૃ॑ત॒સ્યૈન॑સો-ઽવ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
મ॒નુ॒ષ્ય॑કૃત॒સ્યૈન॑સો ઽવ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
પિ॒તૃકૃ॑ત॒સ્યૈન॑સો ઽવ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
આ॒ત્મકૃ॑ત॒સ્યૈન॑સો ઽવ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
અ॒ન્યકૃ॑ત॒સ્યૈન॑સો ઽવ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
અ॒સ્મત્કૃ॑ત॒સ્યૈન॑સો ઽવ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
યદ્દિ॒વા ચ॒ નક્તં॒ ચૈન॑શ્ચકૃ॒મ તસ્યા॑ વ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
યથ્ સ્વ॒પંત॑શ્ચ॒ જાગ્ર॑ત॒-શ્ચૈન॑શ્ચ-કૃ॒મ તસ્યા॑ વ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
યથ્ સુ॒ષુપ્ત॑શ્ચ॒ જાગ્ર॑ત॒-શ્ચૈન॑શ્ચ-કૃ॒મ તસ્યા॑ વ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
ય-દ્વિ॒દ્વાગ્મ્સ॒શ્ચા વિ॑દ્વાગ્મ્સ॒શ્ચૈન॑શ્ચ-કૃ॒મ તસ્યા॑ વ॒યજ॑નમસિ॒ સ્વાહા᳚ ।
એનસ એનસો વયજનમ॑સિ સ્વા॒હા ॥ 59.1 (તૈ. અર. 6.59.1)
વસુ-પ્રાર્થના મંત્રઃ (4.40)
યદ્વો॑ દેવાશ્ચકૃ॒મ જિ॒હ્વયા॑ ગુ॒રુમન॑સો વા॒ પ્રયુ॑તી દેવ॒ હેડ॑નમ્ । અરા॑વા॒યો નો॑ અ॒ભિદુ॑ચ્છુના॒યતે॒ તસ્મિ॒ન્ તદેનો॑ વસવો॒
નિધે॑તન॒ સ્વાહા᳚ ॥ 60.1 (તૈ. અર. 6.60.1)
કામોઽકાર્ષીત્ – મન્યુરકાર્ષીત્ મંત્રઃ (4.41)
કામોઽકાર્ષી᳚ન્ નમો॒ નમઃ । કામોઽકાર્ષીત્ કામઃ કરોતિ નાહં કરોમિ કામઃ કર્તા નાહં કર્તા કામઃ॑ કાર॒યિતા નાહં॑ કાર॒યિતા એષ તે કામ કામા॑ય સ્વા॒હા ॥ 61.1 (તૈ. અર. 6.61.1)
મન્યુરકાર્ષી᳚ન્ નમો॒ નમઃ । મન્યુરકાર્ષીન્ મન્યુઃ કરોતિ નાહં કરોમિ મન્યુઃ કર્તા નાહં કર્તા મન્યુઃ॑ કાર॒યિતા નાહં॑ કાર॒યિતા એષ તે મન્યો મન્ય॑વે સ્વા॒હા ॥ 62.1 (તૈ. અર. 6.62.1)
વિરજા હોમ મંત્રાઃ (4.42)
તિલાંજુહોમિ સરસાગ્મ્ સપિષ્ટાન્ ગંધાર મમ ચિત્તે રમં॑તુ સ્વા॒હા । ગાવો હિરણ્યં ધનમન્નપાનગ્મ્ સર્વેષાગ્ગ્ શ્રિ॑યૈ સ્વા॒હા । શ્રિયંચ લક્ષ્મિંચ પુષ્ટિંચ કીર્તિં॑ ચા નૃ॒ણ્યતામ્ । બ્રહ્મણ્યં બ॑હુપુ॒ત્રતામ્ । શ્રદ્ધામેધે પ્રજાઃ સંદદા॑તુ સ્વા॒હા ॥ 63.3 (તૈ. અર. 6.63.1)
તિલાઃ કૃષ્ણા-સ્તિ॑લાઃ શ્વે॒તા॒-સ્તિલાઃ સૌમ્યા વ॑શાનુ॒ગાઃ । તિલાઃ પુનંતુ॑ મે પા॒પં॒-યઁત્કિંચિ-દ્દુરિતં મ॑યિ સ્વા॒હા । ચોર॒સ્યાન્નં ન॑વશ્રા॒દ્ધં॒ બ્ર॒હ્મ॒હા ગુ॑રુત॒લ્પગઃ । ગોસ્તેયગ્મ્ સ॑રાપા॒નં॒ ભ્રૂણહત્યા તિલા શાંતિગ્મ્ શમયં॑તુ સ્વા॒હા । શ્રીશ્ચ લક્ષ્મીશ્ચ પુષ્ટીશ્ચ કીર્તિં॑ ચા નૃ॒ણ્યતામ્ । બ્રહ્મણ્યં બ॑હુપુ॒ત્રતામ્ । શ્રદ્ધામેધે પ્રજ્ઞાતુ જાતવેદઃ સંદદા॑તુ સ્વા॒હા ॥ 64.3 (તૈ. અર. 6.64.1)
પ્રાણાપાન-વ્યાનોદાન-સમાના મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । વાં-મન-શ્ચક્ષુઃ-શ્રોત્ર-જિહ્વા-ઘ્રાણ-રેતો-બુદ્ધ્યાકૂતિઃ સંકલ્પા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । ત્વક્-ચર્મ-માગ્મ્સ-રુધિર-મેદો-મજ્જા-સ્નાયવો-ઽસ્થીનિ મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । શિરઃ પાણિ પાદ પાર્શ્વ પૃષ્ઠો-રૂદર-જંઘ-શિશ્ર્નોપસ્થ પાયવો મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । ઉત્તિષ્ઠ પુરુષ હરિત-પિંગલ લોહિતાક્ષિ દેહિ દેહિ દદાપયિતા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ ॥ 65.5 (તૈ. અર. 6.65.1)
પૃથિવ્યાપ સ્તેજો વાયુ-રાકાશા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । શબ્દ-સ્પર્શ-રૂપરસ-ગંધા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । મનો-વાક્-કાય-કર્માણિ મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । અવ્યક્તભાવૈ-ર॑હંકા॒ર॒-ર્જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । આત્મા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । અંતરાત્મા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । પરમાત્મા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ । ક્ષુ॒ધે સ્વાહા᳚ । ક્ષુત્પિ॑પાસાય॒ સ્વાહા᳚ । વિવિ॑ટ્યૈ॒ સ્વાહા᳚ । ઋગ્વિ॑ધાનાય॒ સ્વાહા᳚ । ક॒ષો᳚ત્કાય॒ સ્વાહા᳚ । ક્ષુ॒ત્પિ॒પા॒સામ॑લં જ્યે॒ષ્ઠા॒મ॒લ॒ક્ષ્મી-ર્ના॑શયા॒મ્યહમ્ । અભૂ॑તિ॒-મસ॑મૃદ્ધિં॒ચ॒ સર્વાં (સર્વા) નિર્ણુદ મે પાપ્મા॑નગ્ગ્ સ્વા॒હા । અન્નમય-પ્રાણમય-મનોમય-વિજ્ઞાનમય-માનંદમય-માત્મા મે॑ શુદ્ધ્યં॒તાં॒ જ્યોતિ॑ ર॒હં-વિઁ॒રજા॑ વિપા॒પ્મા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ ॥ 66.10 (તૈ. અર. 6.66.1)
વૈશ્વદેવ મંત્રાઃ (4.43)
અ॒ગ્નયે॒ સ્વાહા᳚ । વિશ્વે᳚ભ્યો દે॒વેભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । ધ્રુ॒વાય॑ ભૂ॒માય॒ સ્વાહા᳚ । ધ્રુ॒વ॒ક્ષિત॑યે॒ સ્વાહા᳚ । અ॒ચ્યુ॒ત॒ક્ષિત॑યે॒ સ્વાહા᳚ । અ॒ગ્નયે᳚ સ્વિષ્ટ॒કૃતે॒ સ્વાહા᳚ । ધર્મા॑ય॒ સ્વાહા᳚ । અધ॑ર્માય॒ સ્વાહા᳚ । અ॒દ્ભ્યઃ સ્વાહા᳚ । ઓ॒ષ॒ધિ॒વ॒ન॒સ્પ॒તિભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । 67.1 (તૈ. અર. 6.67.1)
ર॒ક્ષો॒દે॒વ॒જ॒નેભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ ।
ગૃહ્યા᳚ભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । અ॒વ॒સાને᳚ભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । અ॒વ॒સાન॑પતિભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । સ॒ર્વ॒ભૂ॒તેભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । કામા॑ય॒ સ્વાહા᳚ । અં॒તરિ॑ક્ષાય॒ સ્વાહા᳚ । યદેજ॑તિ॒ જગ॑તિ॒ યચ્ચ॒ ચેષ્ટ॑તિ॒ નામ્નો॑ ભા॒ગોઽયં નામ્ને॒ સ્વાહા᳚ । પૃ॒થિ॒વ્યૈ સ્વાહા᳚ । અં॒તરિ॑ક્ષાય॒ સ્વાહા᳚ । 67.2 (તૈ. અર. 6.67.2)
દિ॒વે સ્વાહા᳚ । સૂર્યા॑ય॒ સ્વાહા᳚ । ચં॒દ્રમ॑સે॒ સ્વાહા᳚ । નક્ષ॑ત્રેભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । ઇંદ્રા॑ય॒ સ્વાહા᳚ । બૃહ॒સ્પત॑યે॒ સ્વાહા᳚ । પ્ર॒જાપ॑તયે॒ સ્વાહા᳚ । બ્રહ્મ॑ણે॒ સ્વાહા᳚ । સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । નમો॑ રુ॒દ્રાય॑ પશુ॒પત॑યે॒ સ્વાહા᳚ । 67.3 (તૈ. અર. 6.67.3)
દે॒વેભ્યઃ॒ સ્વાહા᳚ । પિ॒તૃભ્યઃ॑ સ્વ॒ધાઽસ્તુ॑ । ભૂ॒તેભ્યો॒ નમઃ॑ । મ॒નુ॒ષ્યે᳚ભ્યો॒ હંતા᳚ । પ્ર॒જાપ॑તયે॒ સ્વાહા᳚ । પ॒ર॒મે॒ષ્ઠિને॒ સ્વાહા᳚ । યથા કૂ॑પઃ શ॒તધા॑રઃ સ॒હસ્ર॑ધારો॒ અક્ષિ॑તઃ । એ॒વા મે॑ અસ્તુ ધા॒ન્યગ્મ્ સ॒હસ્ર॑ધાર॒-મક્ષિ॑તમ્ । ધન॑ધાન્યૈ॒ સ્વાહા᳚ ॥ યે ભૂ॒તાઃ પ્ર॒ચરં॑તિ॒ દિવા॒નક્તં॒ બલિ॑-મિ॒ચ્છંતો॑ વિ॒તુદ॑સ્ય॒ પ્રેષ્યાઃ᳚ । તેભ્યો॑ બ॒લિં પુ॑ષ્ટિ॒કામો॑ હરામિ॒ મયિ॒ પુષ્ટિં॒ પુષ્ટિ॑પતિ-ર્દધાતુ॒ સ્વાહા᳚ ॥ 67.4 (તૈ. અર. 6.67.4)
(ઓ॒ષ॒ધિ॒વ॒ન॒સ્પ॒તિભ્યઃ॒ સ્વાહા॒ – ઽંતરિ॑ક્ષાય॒ સ્વાહા॒ – નમો॑ રુ॒દ્રાય॑ પશુ॒પત॑યે॒ સ્વાહા॑ – વિ॒તુદ॑સ્ય॒ પ્રેષ્યા॒ એકં॑ ચ)
ઓં᳚ ત-દ્બ્ર॒હ્મ । ઓં᳚ ત-દ્વા॒યુઃ । ઓં᳚ તદા॒ત્મા । ઓં᳚ તથ્ સ॒ત્યમ્ । ઓં᳚ તથ્ સર્વ᳚મ્ । ઓં᳚ તત્ પુરો॒-ર્નમઃ । અંતશ્ચરતિ॑ ભૂતે॒ષુ॒ ગુહાયાં-વિઁ॑શ્વ મૂ॒ર્તિષુ । ત્વં-યઁજ્ઞસ્ત્વં-વઁષટ્કારસ્ત્વ-મિદ્રસ્ત્વગ્મ્ રુદ્રસ્ત્વંવિઁષ્ણુસ્ત્વં બ્રહ્મત્વં॑ પ્રજા॒પતિઃ । ત્વં ત॑દાપ॒ આપો॒ જ્યોતી॒ રસો॒ઽમૃતં॒ બ્રહ્મ॒ ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒રોમ્ ॥ 68.2 (તૈ. અર. 6.68.1)
4.44 પ્રાણાહુતિ મંત્રાઃ
શ્ર॒દ્ધાયાં᳚ પ્રા॒ણે નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શ્ર॒દ્ધાયા॑મપા॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શ્ર॒દ્ધાયાં᳚-વ્યાઁ॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શ્ર॒દ્ધાયા॑મુદા॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શ્ર॒દ્ધાયાગ્મ્॑ સમા॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
બ્રહ્મ॑ણિ મ આ॒ત્માઽમૃ॑ત॒ત્વાય॑ ॥
અ॒મૃ॒તો॒પ॒સ્તર॑ણમસિ ॥
શ્ર॒દ્ધાયાં᳚ પ્રા॒ણે નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શિ॒વો મા॑ વિ॒શાપ્ર॑દાહાય । પ્રા॒ણાય॒ સ્વાહા᳚ ।
શ્ર॒દ્ધાયા॑મપા॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શિ॒વો મા॑ વિ॒શાપ્ર॑દાહાય । અ॒પા॒નાય॒ સ્વાહા᳚ ।
શ્ર॒દ્ધાયાં᳚-વ્યાઁ॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શિ॒વો મા॑ વિ॒શાપ્ર॑દાહાય । વ્યા॒નાય॒ સ્વાહા᳚ ।
શ્ર॒દ્ધાયા॑-મુદા॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શિ॒વો મા॑ વિ॒શાપ્ર॑દાહાય । ઉ॒દા॒નાય॒ સ્વાહા᳚ ।
શ્ર॒દ્ધાયાગ્મ્॑ સમા॒ને નિવિ॑ષ્ટો॒ઽમૃતં॑ જુહોમિ ।
શિ॒વો મા॑ વિ॒શાપ્ર॑દાહાય । સ॒મા॒નાય॒ સ્વાહા᳚ ।
બ્રહ્મ॑ણિ મ આ॒ત્માઽમૃ॑ત॒ત્વાય॑ ॥
અ॒મૃ॒તા॒પિ॒ધા॒નમ॑સિ ॥ 69.4 (તૈ. અર. 6.69.1)
ભુક્તાન્નાભિમંત્રણ મંત્રાઃ (4.45)
શ્ર॒દ્ધાયાં᳚ પ્રા॒ણે નિવિ॑શ્યા॒ઽમૃતગ્મ્॑ હુ॒તમ્ । પ્રા॒ણ મન્ને॑નાપ્યાયસ્વ ।
શ્ર॒દ્ધાયા॑મપા॒ને નિવિ॑શ્યા॒ઽમૃતગ્મ્॑ હુ॒તમ્ । અ॒પા॒ન મન્ને॑નાપ્યાયસ્વ ।
શ્ર॒દ્ધાયાં᳚-વ્યાઁ॒ને નિવિ॑શ્યા॒ઽમૃતગ્મ્॑ હુ॒તમ્ । વ્યા॒ન મન્ને॑નાપ્યાયસ્વ ।
શ્ર॒દ્ધાયા॑-મુદા॒ને નિવિ॑શ્યા॒ઽમૃતગ્મ્॑ હુ॒તમ્ । ઉ॒દા॒ન મન્ને॑નાપ્યાયસ્વ ।
શ્ર॒દ્ધાયાગ્મ્॑ સમા॒ને નિવિ॑શ્યા॒ઽમૃતગ્મ્॑ હુ॒તમ્ । સ॒માન॒ મન્ને॑નાપ્યાયસ્વ ॥ 70.1 (તૈ. અર. 6.70.1)
ભોજનાંતે આત્માનુસંધાન મંત્રાઃ (4.46)
અંગુષ્ઠમાત્રઃ પુરુષોઽંગુષ્ઠંચ॑ સમા॒શ્રિતઃ । ઈશઃ સર્વસ્ય જગતઃ પ્રભુઃ પ્રીણાતિ॑ વિશ્વ॒ભુક્ ॥ 71.1 (તૈ. અર. 6.71.1)
અવયવસ્વસ્થતા પ્રાર્થના મંત્રઃ (4.47)
વાંમ॑ આ॒સન્ન્ । ન॒સોઃ પ્રા॒ણઃ । અ॒ક્ષ્યો-શ્ચક્ષુઃ॑ । કર્ણ॑યોઃ॒ શ્રોત્ર᳚મ્ । બા॒હુ॒વો-ર્બલ᳚મ્ । ઊ॒રુ॒વો રોજઃ॑ । અરિ॑ષ્ટા॒ વિશ્વા॒ન્યંગા॑નિ ત॒નૂઃ । ત॒નુવા॑ મે સ॒હ નમ॑સ્તે અસ્તુ॒ મા મા॑ હિગ્મ્સીઃ ॥ 72.1 (તૈ. અર. 6.72.1)
ઇંદ્ર સપ્તર્ષિ સંવાઁદ મંત્રઃ (4.48)
વયઃ॑ સુપ॒ર્ણા ઉપ॑સેદુ॒રિંદ્રં॑ પ્રિ॒ય મે॑ધા॒ ઋષ॑યો॒ નાધ॑માનાઃ । અપ॑દ્ધ્વાં॒ત મૂ᳚ર્ણુ॒હિ પૂ॒ર્ધિ ચક્ષુ॑-ર્મુમુ॒ગ્ધ્ય॑સ્માન્ નિ॒ધયે॑ ઽવબ॒દ્ધાન્ ॥ 73.1 (તૈ. અર. 6.73.1)
હૃદયાલંભન મંત્રઃ (4.49)
પ્રાણાનાં ગ્રંથિરસિ રુદ્રો મા॑ વિશાં॒તકઃ । તેનાન્નેના᳚-પ્યાય॒સ્વ ॥ 74.1 (તૈ. અર. 6.74.1)
દેવતા પ્રાણનિરૂપણ મંત્રઃ (4.50)
નમો રુદ્રાય વિષ્ણવે મૃત્યુ॑ર્મે પા॒હિ ॥ 75.1 (તૈ. અર. 6.75.1)
અગ્નિ સ્તુતિ મંત્રઃ (4.51)
ત્વમ॑ગ્ને॒ દ્યુભિ॒-સ્ત્વમા॑શુ-શુ॒ક્ષણિ॒-સ્ત્વમ॒દ્ભ્ય-સ્ત્વમશ્મ॑ન॒સ્પરિ॑ । ત્વં-વઁને᳚ભ્ય॒-સ્ત્વમોષ॑ધીભ્ય॒-સ્ત્વં નૃ॒ણાં નૃ॑પતે જાયસે॒ શુચિઃ॑ ॥ 76.1 (તૈ. અર. 6.76.1)
અભીષ્ટ યાચના મંત્રઃ (4.52)
શિ॒વેન॑ મે॒ સંતિ॑ષ્ઠસ્વ સ્યો॒નેન॑ મે॒ સંતિ॑ષ્ઠસ્વ સુભૂ॒તેન॑ મે॒ સંતિ॑ષ્ઠસ્વ બ્રહ્મવર્ચ॒સેન॑ મે॒ સંતિ॑ષ્ઠસ્વ ય॒જ્ઞસ્યર્ધિ॒ મનુ॒ સંતિ॑ષ્ઠ॒ સ્વોપ॑ તે યજ્ઞ॒ નમ॒ ઉપ॑ તે॒ નમ॒ ઉપ॑ તે॒ નમઃ॑ ॥ 77.1 (તૈ. અર. 6.77.1)
પર તત્ત્વ નિરૂપણં (4.53)
સ॒ત્યં પરં॒ પરગ્મ્॑ સ॒ત્યગ્મ્ સ॒ત્યેન॒ ન સુ॑વ॒ર્ગા-લ્લો॒કાચ્ચ્ય॑વંતે
ક॒દાચ॒ન સ॒તાગ્મ્ હિ સ॒ત્યં તસ્મા᳚થ્ સ॒ત્યે ર॑મંતે॒,
તપ॒ ઇતિ॒ તપો॒ નાનશ॑ના॒ત્ પરં॒-યઁદ્ધિ પરં॒ તપ॒સ્ત-દ્દુધ॑ર્ષં॒
ત-દ્દુરા॑ધર્ષં॒ તસ્મા॒ત્ તપ॑સિ રમંતે॒,
દમ॒ ઇતિ॒ નિય॑તં બ્રહ્મચા॒રિણ॒-સ્તસ્મા॒-દ્દમે॑ રમંતે॒,
શમ॒ ઇત્યર॑ણ્યે મુ॒નય॒-સ્તસ્મા॒ચ્છમે॑ રમંતે,
દા॒નમિતિ॒ સર્વા॑ણિ ભૂ॒તાનિ॑ પ્ર॒શગ્મ્સં॑તિ દા॒નાન્નાતિ॑ દુ॒શ્ચરં॒ તસ્મા᳚-દ્દા॒ને ર॑મંતે,
ધ॒ર્મ ઇતિ॒ ધર્મે॑ણ॒ સર્વ॑મિ॒દં પરિ॑ગૃહીતં ધ॒ર્માન્નાતિ॑-દુ॒ષ્કરં॒ તસ્મા᳚-દ્-ધ॒ર્મે ર॑મંતે,
પ્ર॒જન॒ ઇતિ॒ ભૂયાગ્મ્॑॑સ॒-સ્તસ્મા॒-દ્ભૂયિ॑ષ્ઠાઃ॒ પ્રજા॑યંતે॒ તસ્મા॒-દ્ભૂયિ॑ષ્ઠાઃ પ્ર॒જન॑ને રમંતે॒,
ઽગ્નય॒ ઇત્યા॑હ॒ તસ્મા॑-દ॒ગ્નય॒ આધા॑તવ્યા અગ્નિહો॒ત્ર-મિત્યા॑હ॒ તસ્મા॑-દગ્નિહો॒ત્રે ર॑મંતે,
ય॒જ્ઞ ઇતિ॑ ય॒જ્ઞો હિ દે॒વા સ્તસ્મા᳚-દ્ય॒જ્ઞે ર॑મંતે,
માન॒સ-મિતિ॑ વિ॒દ્વાગ્મ્સ॒-સ્તસ્મા᳚-દ્વિ॒દ્વાગ્મ્સ॑ એ॒વ મા॑ન॒સે ર॑મંતે,
ન્યા॒સ ઇતિ॑ બ્ર॒હ્મા બ્ર॒હ્મા હિ પરઃ॒ પરો॑ હિ બ્ર॒હ્મા તાનિ॒ વા એ॒તાન્યવ॑રાણિ॒ પરાગ્મ્॑સિ ન્યા॒સ એ॒વાત્ય॑રેચય॒-દ્ય એ॒વં-વેઁદે᳚ત્યુપ॒નિષત્ ॥ 78.11 (તૈ. અર. 6.78.1)
4.54 જ્ઞાન સાધન નિરૂપણં
પ્રા॒જા॒પ॒ત્યો હારુ॑ણિઃ સુપ॒ર્ણેયઃ॑ પ્ર॒જાપ॑તિં પિ॒તર॒-મુપ॑સસાર॒ કિં ભ॑ગવં॒તઃ પ॑ર॒મં-વઁ॑દં॒તીતિ॒ તસ્મૈ॒ પ્રો॑વાચ,
સ॒ત્યેન॑ વા॒યુરાવા॑તિ સ॒ત્યે-ના॑દિ॒ત્યો રો॑ચતે દિ॒વિ સ॒ત્યં-વાઁ॒ચઃ પ્ર॑તિ॒ષ્ઠા સ॒ત્યે સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા᳚થ્ સ॒ત્યં પ॑ર॒મં-વઁદં॑તિ॒,
તપ॑સા દે॒વા દે॒વતા॒-મગ્ર॑ આય॒ન્ તપ॒સર્ષ॑યઃ॒ સુવ॒રન્વ॑-વિંદ॒ન્ તપ॑સા સ॒પત્ના॒ન્ પ્રણુ॑દા॒-મારા॑તી॒ સ્તપ॑સિ સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા॒ત્ તપઃ॑ પર॒મં-વઁદં॑તિ॒,
દમે॑ન દાં॒તાઃ કિ॒લ્બિષ॑-મવધૂ॒ન્વંતિ॒ દમે॑ન બ્રહ્મચા॒રિણઃ॒ સુવ॑રગચ્છ॒ન્ દમો॑ ભૂ॒તાનાં᳚ દુરા॒ધર્ષં॒ દમે॑ સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા॒-દ્દમઃ॑ પર॒મં-વઁદં॑તિ॒,
શમે॑ન શાં॒તાઃ શિ॒વ-મા॒ચરં॑તિ॒ શમે॑ન ના॒કં મુ॒નયો॒-ઽન્વવિં॑દ॒ન્ છમો॑ ભૂ॒તાનાં᳚ દુરા॒ધર્ષં॒ છમે॑ સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા॒ચ્છમઃ॑ પર॒મં-વઁદં॑તિ,
દા॒નં-યઁ॒જ્ઞાનાં॒-વઁરૂ॑થં॒ દક્ષિ॑ણા લો॒કે દા॒તારગ્મ્॑ સર્વ ભૂ॒તાન્યુ॑પજી॒વંતિ॑ દા॒નેનારા॑તી॒-રપા॑નુદંત દા॒નેન॑ દ્વિષં॒તો મિ॒ત્રા ભ॑વંતિ દા॒ને સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા᳚-દ્દા॒નં પ॑ર॒મં-વઁદં॑તિ,
ધ॒ર્મો વિશ્વ॑સ્ય॒ જગ॑તઃ પ્રતિ॒ષ્ઠા લો॒કે ધ॒ર્મિષ્ઠં॑ પ્ર॒જા ઉ॑પસ॒ર્પંતિ॑ ધ॒ર્મેણ॑ પા॒પ-મ॑પ॒નુદ॑તિ ધ॒ર્મે સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા᳚-દ્ધ॒ર્મં પ॑ર॒મં-વઁદં॑તિ,
પ્ર॒જન॑નં॒-વૈઁ પ્ર॑તિ॒ષ્ઠા લો॒કે સા॒ધુ પ્ર॒જાયા᳚ સ્તં॒તું-ત॑ન્વા॒નઃ પિ॑તૃ॒ણા મ॑નૃ॒ણો ભવ॑તિ॒ તદે॑વ ત॒સ્યા અનૃ॑ણં॒ તસ્મા᳚ત્ પ્ર॒જન॑નં પર॒મં-વઁદં॑ત્ય॒,
ગ્નયો॒ વૈ ત્રયી॑ વિ॒દ્યા દે॑વ॒યાનઃ॒ પંથા॑ ગાર્હપ॒ત્ય ઋક્-પૃ॑થિ॒વી ર॑થંત॒ર-મ॑ન્વાહા-ર્ય॒પચ॑નં॒-યઁજુ॑રં॒તરિ॑ક્ષં-વાઁમદે॒વ્ય મા॑હવ॒નીયઃ॒ સામ॑સુવ॒ર્ગો લો॒કો બૃ॒હત્-તસ્મા॑-દ॒ગ્નીન્ પ॑ર॒મં-વઁદં॑ત્ય,
ગ્નિહો॒ત્રગ્મ્ સા॑યં પ્રા॒ત-ર્ગૃ॒હાણાં॒-નિષ્કૃ॑તિઃ॒ સ્વિ॑ષ્ટગ્મ્ સુહુ॒તં-યઁ॑જ્ઞક્રતૂ॒નાં પ્રાય॑ણગ્મ્ સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્ય॒ જ્યોતિ॒-સ્તસ્મા॑-દગ્નિહો॒ત્રં પ॑ર॒મં-વઁદં॑તિ,
ય॒જ્ઞ ઇતિ॑ ય॒જ્ઞેન॒ હિ દે॒વા દિવં॑ ગ॒તા ય॒જ્ઞેનાસુ॑રા॒-નપા॑નુદંત ય॒જ્ઞેન॑ દ્વિષં॒તો મિ॒ત્રા ભ॑વંતિ ય॒જ્ઞે સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા᳚-દ્ય॒જ્ઞં પ॑ર॒મં-વઁદં॑તિ,
માન॒સં-વૈઁ પ્રા॑જાપ॒ત્યં પ॒વિત્રં॑ માન॒સેન॒ મન॑સા સા॒ધુ પ॑શ્યતિ માન॒સા ઋષ॑યઃ પ્ર॒જા અ॑સૃજંત માન॒સે સ॒ર્વં પ્રતિ॑ષ્ઠિતં॒ તસ્મા᳚ન્ માન॒સં પ॑ર॒મં-વઁદં॑તિ,
ન્યા॒સ ઇ॒ત્યાહુ॑-ર્મની॒ષિણો᳚ બ્ર॒હ્માણં॑ બ્ર॒હ્મા વિશ્વઃ॑ કત॒મઃ સ્વ॑ય॒ભુંઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ સંવઁથ્સર॒ ઇતિ॑, સંવઁથ્સ॒રો॑ ઽસાવા॑દિ॒ત્યો ય એ॒ષ આ॑દિ॒ત્યે પુરુ॑ષઃ॒ સ પ॑રમે॒ષ્ઠી બ્રહ્મા॒ત્મા,
યાભિ॑રાદિ॒ત્ય-સ્તપ॑તિ ર॒શ્મિભિ॒સ્તાભિઃ॑ પ॒ર્જન્યો॑ વર્ષતિ પ॒ર્જન્યે॑-નૌષધિ-વનસ્પ॒તયઃ॒ પ્રજા॑યંત ઓષધિ-વનસ્પ॒તિભિ॒-રન્નં॑ ભવ॒ત્યન્ને॑ન પ્રા॒ણાઃ પ્રા॒ણૈ-ર્બલં॒ બલે॑ન॒ તપ॒-સ્તપ॑સા શ્ર॒દ્ધા શ્ર॒દ્ધયા॑ મે॒ધા મે॒ધયા॑ મની॒ષા મ॑ની॒ષયા॒ મનો॒ મન॑સા॒ શાંતિઃ॒ શાંત્યા॑ ચિ॒ત્તં ચિ॒ત્તેન॒ સ્મૃતિ॒ગ્ગ્॒ સ્મૃત્યા॒ સ્માર॒ગ્ગ્॒ સ્મારે॑ણ વિ॒જ્ઞાનં॑-વિઁ॒જ્ઞાને॑-ના॒ત્માનં॑-વેઁદયતિ॒ તસ્મા॑દ॒ન્નં દદં॒થ્ સર્વા᳚ણ્યે॒તાનિ॑ દદા॒-ત્યન્ના᳚ત્ પ્રા॒ણા ભ॑વંતિ,
ભૂ॒તાનાં᳚ પ્રા॒ણૈ-ર્મનો॒ મન॑સશ્ચ વિ॒જ્ઞાનં॑-વિઁ॒જ્ઞાના॑-દાનં॒દો બ્ર॑હ્મ યો॒નિઃ સ વા એ॒ષ પુરુ॑ષઃ પંચ॒ધા પં॑ચા॒ત્મા યેન॒ સર્વ॑મિ॒દં પ્રોતં॑ પૃથિ॒વી ચાં॒તરિ॑ક્ષં ચ॒ દ્યૌશ્ચ॒ દિશ॑શ્ચાવાંતરદિ॒શાશ્ચ॒ સ વૈ સર્વ॑મિ॒દં જગ॒થ્સ સ॒ભૂતગ્મ્॑ સ ભ॒વ્યં જિ॑જ્ઞાસ ક્લૃ॒પ્ત ઋ॑ત॒જા રયિ॑ષ્ઠા,
શ્ર॒દ્ધા સ॒ત્યો મહ॑સ્વાન્ ત॒પસો॒ પરિ॑ષ્ઠા॒દ્ (વરિ॑ષ્ઠા॒દ્) જ્ઞાત્વા॑ તમે॒વં મન॑સા હૃ॒દા ચ॒ ભૂયો॑ ન મૃ॒ત્યુ-મુપ॑યાહિ વિ॒દ્વાન્ તસ્મા᳚-ન્ન્યા॒સ-મે॒ષાં તપ॑સા-મતિરિક્ત॒માહુ॑-ર્વસુર॒ણ્વો॑ વિ॒ભૂર॑સિ પ્રા॒ણે ત્વમસિ॑ સંધા॒તા
બ્રહ્મ॑ન્ ત્વમસિ॑ વિશ્વ॒ધૃત્તે॑-જો॒દાસ્ ત્વમ॑સ્ય॒ગ્નિ-ર॑સિ વર્ચો॒દા-સ્ત્વમ॑સિ॒ સૂર્ય॑સ્ય દ્યુમ્નો॒દા સ્ત્વમ॑સિ ચં॒દ્રમ॑સ ઉપયા॒મગૃ॑હીતોઽસિ બ્ર॒હ્મણે᳚ ત્વા॒ મહસ॒,
ઓમિત્યા॒ત્માનં॑-યુંઁજીતૈ॒તદ્વૈ મ॑હોપ॒નિષ॑દં દે॒વાનાં॒ ગુહ્યં॒-યઁ એ॒વં-વેઁદ॑ બ્ર॒હ્મણો॑ મહિ॒માન॑-માપ્નોતિ॒ તસ્મા᳚-દ્બ્ર॒હ્મણો॑ મહિ॒માન॑-મિત્યુપ॒નિષત્ ॥ 79.20 (તૈ. અર. 6.79.1)
જ્ઞાનયજ્ઞઃ (4.55)
તસ્યૈ॒વં-વિઁ॒દુષો॑ ય॒જ્ઞસ્યા॒ત્મા યજ॑માનઃ-શ્ર॒ધ્દાપત્ની॒ શરી॑ર-મિ॒દ્ધ્મમુરો॒
વેદિ॒-ર્લોમા॑નિ બ॒ર॒ઃઇ-ર્વે॒દઃ-શિખા॒ હૃદ॑યં॒-યૂઁપઃ॒ કામ॒ આજ્યં॑ મ॒ન્યુઃ પ॒શુ-સ્તપો॒ઽગ્નિ-ર્દમઃ॑ શમયિ॒તા દક્ષિ॑ણા॒-વાગ્ઘોતા᳚ પ્રા॒ણ
ઉ॑દ્ગ॒તા ચક્ષુ॑રધ્વ॒ર્યુ-ર્મનો॒ બ્રહ્મા॒ શ્રોત્ર॑મ॒ગ્ની-ધ્યાવ॒ધ્દ્રિય॑તે॒ સા દી॒ક્ષા યદશ્ર્ના॑તિ॒ તધ્દવિ॒-ર્યત્પિબ॑તિ॒ તદ॑સ્ય સોમપા॒નં-યઁદ્રમ॑તે॒ તદુ॑પ॒સદો॒ યથ્ સં॒ચર॑-ત્યુપ॒વિશ॑-ત્યુ॒ત્તિષ્ઠ॑તે ચ॒ સપ્ર॑વ॒ર્ગ્યો॑ યન્મુખં॒ તદા॑હવ॒નીયો॒ યા વ્યાહૃ॑તિ-રાહુ॒તિ-ર્યદ॑સ્ય વિ॒જ્ઞાનં॒ તજ્જુ॒હોતિ॒ યથ્સા॒યં પ્રા॒તર॑ત્તિ॒ તથ્સ॒મિધં॒-યઁત્પ્રા॒ત-ર્મ॒દ્ધ્યંદિ॑નગ્મ્ સા॒યં ચ॒ તાનિ॒ સવ॑નાનિ॒ યે અ॑હોરા॒ત્રે તે દ॑ર્શપૂર્ણમા॒સૌ યે᳚ઽર્ધમા॒સાશ્ચ॒ માસા᳚શ્ચ॒ તે ચા॑તુર્મા॒સ્યાનિ॒ ય ઋ॒તવ॒સ્તે પ॑શુબં॒ધા યે સં॑વઁથ્સ॒રાશ્ચ॑ પરિવથ્સ॒રાશ્ચ॒ તેઽહ॑ર્ગ॒ણાઃ સ॑ર્વ વેદ॒સં-વાઁ એ॒તથ્ સ॒ત્રં-યઁન્મર॑ણં॒ તદ॑વ॒ભૃથ॑
એ॒તદ્વૈ જ॑રામર્ય-મગ્નિહો॒ત્રગ્મ્ સ॒ત્રં-યઁ એ॒વં-વિઁ॒દ્વા-નુ॑દ॒ગય॑ને પ્ર॒મીય॑તે
દે॒વાના॑મે॒વ મ॑હિ॒માનં॑ ગ॒ત્વાઽઽદિ॒ત્યસ્ય॒ સાયુ॑જ્યં ગચ્છ॒ત્યથ॒ યો દ॑ક્ષિ॒ણે પ્ર॒મીય॑તે પિતૃ॒ણા-મે॒વ મ॑હિ॒માનં॑ ગ॒ત્વા ચં॒દ્રમ॑સઃ॒ સાયુ॑જ્યગ્મ્ સલો॒કતા॑-માપ્નોત્યે॒તૌ વૈ સૂ᳚ર્યા ચંદ્ર॒મસૌ᳚-ર્મહિ॒માનૌ᳚ બ્રાહ્મ॒ણો વિ॒દ્વા-ન॒ભિજ॑યતિ॒ તસ્મા᳚-દ્બ્ર॒હ્મણો॑ મહિ॒માન॑માપ્નોતિ॒ તસ્મા᳚-દ્બ્ર॒હ્મણો॑ મહિ॒માન॑-મિત્યુપ॒નિષત્ ॥ 80.1 (તૈ. અર. 6.80.1)
સ॒હ ના॑ વવતુ । સ॒હ નૌ॑ ભુનક્તુ । સ॒હ વી॒ર્યં॑ કરવાવહૈ । તે॒જ॒સ્વિના॒ વધી॑તમસ્તુ॒ મા વિ॑દ્વિષા॒વહૈ᳚ ॥
॥ ઓં શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॑ ॥
ઇતિ મહાનારાયણોપનિષત્ સમાપ્તા
(અંભ॒સ્યૈક॑પંચા॒શચ્છ॒તં – જા॒તવે॑દસે॒ ચતુ॑ર્દશ॒ – ભૂરન્નં॒ – ભૂર॒ગ્નયે॒ – ભૂર॒ગ્નયે॒ ચૈક॑મેકં – પાહિ – પા॒હિ ચ॒ત્વારિ॑ ચત્વારિ॒ – યઃ છંદ॑સાં॒ દ્વે – નમો॒ બ્રહ્મ॑ણે – ઋ॒તં તપો॒ – યથા॑ વૃ॒ક્ષસ્યૈક॑ મેક – મ॒ણોરણી॑યા॒ગ્ગ્॒ શ્ચતુ॑સ્ત્રિગ્મ્શથ્ – સહસ્ર॒શી॑ષ॒ગ્મ્॒ ષટ્વિ॑ગ્મ્શતિ – રાદિ॒ત્યો વા એ॒ષ – આ॑દિ॒ત્યો વૈ તેજ॒ એક॑મેકં॒ – નિધ॑નપતયે॒ ત્રયો॑વિગ્મ્શતિઃ – સ॒દ્યોજા॒તં ત્રીણિ॑ – વામદે॒વાયૈક॑ – મ॒ઘોરે᳚ભ્ય॒ – સ્તત્પુરુ॑ષાય॒ દ્વે દ્વે॒ – ઈશાનો – નમો હિરણ્યબાહવ॒ એક॑મેક – મૃ॒તગ્મ્ સ॒ત્યં દ્વે – સર્વો॒ વૈ ચ॒ત્વારિ॒ – કદ્રુ॒દ્રાય॒ ત્રીણિ॒ – યસ્ય॒ વૈ કંક॑તી – કૃણુ॒ષ્વ પાજો – ઽદિ॑તિ॒ – રાપો॒ વા ઇ॒દગ્મ્ સર્વ॒ મેક॑મેક॒ – માપઃ॑ પુનંતુ ચ॒ત્વા – ર્યગ્નિશ્ચ – સૂર્યશ્ચ નવ॑ – ન॒વોમિતિ॑ ચ॒ત્વા – ર્યાયા॑તુ॒ પચૌ – જો॑ઽસિ॒ દશો॒ – ત્તમે॑ ચ॒ત્વારિ॒ – ઘૃણિ॒સ્ત્રીણિ॒ – બ્રહ્મ॑મેતુ॒ માં-યાઁસ્તે᳚ બ્રહ્મહ॒ત્યાં દ્વાદ॑શ॒ – બ્રહ્મ॑ મે॒ધયા॒ઽદ્યા ન॑ ઇ॒મં ભ્રૂ॑ષહ॒ત્યાં – બ્રહ્મ॑ મે॒ધવા᳚ બ્ર॒હ્મા દે॒વાના॑મિ॒દં-વીઁ॑રહ॒ત્યામેકા॒ન્ન વિ॑ગ્મ્શતિ॒ રેકા॒ન્નવિ॑ગ્મ્શતિ–ર્ મે॒ધા દે॒વી – મે॒ધાં મ॒ ઇંદ્ર॑શ્ચ॒ત્વારિ॑ ચત્વા॒ર્યા – માં᳚ મે॒ધા દ્વે – મયિ॑ મે॒ધા મેક॒- મપૈ॑તુ॒ – પરં॒ – વાઁતં॑ પ્રા॒ણ – મ॑મુત્ર॒ભૂયા॒-દ્- દ્ધરિ॒ગ્મ્॒ – શલ્કૈ॑ર॒ગ્નિં – મા છિ॑દો મૃત્યો॒ – મા નો॑ મ॒હાંતં॒ – માન॑સ્તો॒કે – પ્રજા॑પતે – સ્વસ્તિ॒દા – ત્ર્યં॑બકં॒ – યેઁ તે॑ સ॒હસ્રં॒ દ્વે દ્વે – મૃ॒ત્યવે॒ સ્વાહૈકં॑ – દે॒વકૃ॑ત॒સ્યૈકા॑દશ॒ – યદ્વો॑ દેવાઃ॒ – કામોઽકાર્ષી॒ન્ – મન્યુરકાર્ષી॒-દ્દ્વે દ્વે॒ – તિલાંજુહોમિ ગાવઃ શ્રિયં પ્ર॑જાઃ પંચ॒ – તિલાઃ કૃણ્ષાશ્ચોર॑સ્ય॒ શ્રીઃ પ્રજ્ઞાતુ જાતવે॑દઃ સ॒પ્ત – પ્રાણ વાક્ ત્વક્ છિર ઉત્તિષ્ઠ પુરુષ॑ પંચ॒ – પૃથિવી શબ્દ મનો વાગ્ વ્યક્તાઽઽત્માઽંતરાત્મા પરમાત્મા મે᳚ ક્ષુ॒ધેઽન્નમય॒ પંચ॑દશા॒ – ગ્નયે॒ સ્વાહૈક॑ચત્વારિ॒ગ્મ્॒શ – ર્દો᳚ ંતદ્બ્ર॒હ્મ નવ॑ – શ્ર॒દ્ધાયાં᳚ પ્રા॒ણે નિવિષ્ટ॒ શ્ચતુ॑ર્વિગ્મ્શતિઃ – શ્ર॒દ્ધાયાં॒ દશા – ંગુષ્ઠ માત્રઃ પુરુષો દ્વે – વાંમ॑ આ॒સન્ન॒ષ્ટૌ – વયઃ॑ સુપ॒ર્ષાઃ – પ્રાણાનાં ગ્રંથિરસિ દ્વે દ્વે – નમો રુદ્રાયૈકં॒ – ત્વમ॑ગ્ને॒ દ્યુભિર્॒ દ્વે – શિ॒વેન॑ મે॒ સંતિ॑ષ્ઠસ્વ – સ॒ત્યં – પ્રા॑જાપ॒ત્ય – સ્તસ્યૈ॒વ મેક॑ મેક॒ મશતિઃ)