પૂર્વપીઠિકા ॥
વાસુદેવ ઉવાચ ।
તતઃ સ પ્રયતો ભૂત્વા મમ તાત યુધિષ્ઠિર ।
પ્રાંજલિઃ પ્રાહ વિપ્રર્ષિર્નામસંગ્રહમાદિતઃ ॥ 1 ॥
ઉપમન્યુરુવાચ ।
બ્રહ્મપ્રોક્તૈરૃષિપ્રોક્તૈર્વેદવેદાંગસંભવૈઃ ।
સર્વલોકેષુ વિખ્યાતં સ્તુત્યં સ્તોષ્યામિ નામભિઃ ॥ 2 ॥
મહદ્ભિર્વિહિતૈઃ સત્યૈઃ સિદ્ધૈઃ સર્વાર્થસાધકૈઃ ।
ઋષિણા તંડિના ભક્ત્યા કૃતૈર્વેદકૃતાત્મના ॥ 3 ॥
યથોક્તૈઃ સાધુભિઃ ખ્યાતૈર્મુનિભિસ્તત્ત્વદર્શિભિઃ ।
પ્રવરં પ્રથમં સ્વર્ગ્યં સર્વભૂતહિતં શુભમ્ ॥ 4 ॥
શ્રુતૈઃ સર્વત્ર જગતિ બ્રહ્મલોકાવતારિતૈઃ ।
સત્યૈસ્તત્પરમં બ્રહ્મ બ્રહ્મપ્રોક્તં સનાતનમ્ ॥ 5 ॥
વક્ષ્યે યદુકુલશ્રેષ્ઠ શૃણુષ્વાવહિતો મમ ।
વરયૈનં ભવં દેવં ભક્તસ્ત્વં પરમેશ્વરમ્ ॥ 6 ॥
તેન તે શ્રાવયિષ્યામિ યત્તદ્બ્રહ્મ સનાતનમ્ ।
ન શક્યં વિસ્તરાત્કૃત્સ્નં વક્તું સર્વસ્ય કેનચિત્ ॥ 7 ॥
યુક્તેનાપિ વિભૂતીનામપિ વર્ષશતૈરપિ ।
યસ્યાદિર્મધ્યમંતં ચ સુરૈરપિ ન ગમ્યતે ॥ 8 ॥
કસ્તસ્ય શક્નુયાદ્વક્તું ગુણાન્ કાર્ત્સ્ન્યેન માધવ ।
કિં તુ દેવસ્ય મહતઃ સંક્ષિપ્તાર્થપદાક્ષરમ્ ॥ 9 ॥
શક્તિતશ્ચરિતં વક્ષ્યે પ્રસાદાત્તસ્ય ધીમતઃ ।
અપ્રાપ્ય તુ તતોઽનુજ્ઞાં ન શક્યઃ સ્તોતુમીશ્વરઃ ॥ 10 ॥
યદા તેનાભ્યનુજ્ઞાતઃ સ્તુતો વૈ સ તદા મયા ।
અનાદિનિધનસ્યાહં જગદ્યોનેર્મહાત્મનઃ ॥ 11 ॥
નામ્નાં કિંચિત્સમુદ્દેશં વક્ષ્યામ્યવ્યક્તયોનિનઃ ।
વરદસ્ય વરેણ્યસ્ય વિશ્વરૂપસ્ય ધીમતઃ ॥ 12 ॥
શૃણુ નામ્નાં ચ યં કૃષ્ણ યદુક્તં પદ્મયોનિના ।
દશનામસહસ્રાણિ યાન્યાહ પ્રપિતામહઃ ॥ 13 ॥
તાનિ નિર્મથ્ય મનસા દધ્નો ઘૃતમિવોદ્ધૃતમ્ ।
ગિરેઃ સારં યથા હેમ પુષ્પસારં યથા મધુ ॥ 14 ॥
ઘૃતાત્સારં યથા મંડસ્તથૈતત્સારમુદ્ધૃતમ્ ।
સર્વપાપાપહમિદં ચતુર્વેદસમન્વિતમ્ ॥ 15 ॥
પ્રયત્નેનાધિગંતવ્યં ધાર્યં ચ પ્રયતાત્મના ।
માંગળ્યં પૌષ્ટિકં ચૈવ રક્ષોઘ્નં પાવનં મહત્ ॥ 16 ॥
ઇદં ભક્તાય દાતવ્યં શ્રદ્દધાનાસ્તિકાય ચ ।
નાશ્રદ્દધાનરૂપાય નાસ્તિકાયાજિતાત્મને ॥ 17 ॥
યશ્ચાભ્યસૂયતે દેવં કારણાત્માનમીશ્વરમ્ ।
સ કૃષ્ણ નરકં યાતિ સહ પૂર્વૈઃ સહાત્મજૈઃ ॥ 18 ॥
ઇદં ધ્યાનમિદં યોગમિદં ધ્યેયમનુત્તમમ્ ।
ઇદં જપ્યમિદં જ્ઞાનં રહસ્યમિદમુત્તમમ્ ॥ 19 ॥
યં જ્ઞાત્વા અંતકાલેપિ ગચ્છેત પરમાં ગતિમ્ ।
પવિત્રં મંગળં મેધ્યં કલ્યાણમિદમુત્તમમ્ ॥ 20 ॥
ઇદં બ્રહ્મા પુરા કૃત્વા સર્વલોકપિતામહઃ ।
સર્વ સ્તવાનાં રાજત્વે દિવ્યાનાં સમકલ્પયત્ ॥ 21 ॥
તદા પ્રભૃતિ ચૈવાયમીશ્વરસ્ય મહાત્મનઃ ।
સ્તવરાજ ઇતિ ખ્યાતો જગત્યમરપૂજિતઃ ॥ 22 ॥
બ્રહ્મલોકાદયં સ્વર્ગે સ્તવરાજોઽવતારિતઃ ।
યતસ્તંડિઃ પુરા પ્રાપ તેન તંડિકૃતોઽભવત્ ॥ 23 ॥
સ્વર્ગાચ્ચૈવાત્ર ભૂર્લોકં તંડિના હ્યવતારિતઃ ।
સર્વમંગળમાંગળ્યં સર્વપાપપ્રણાશનમ્ ॥ 24 ॥
નિગદિષ્યે મહાબાહો સ્તવાનામુત્તમં સ્તવમ્ ।
બ્રહ્મણામપિ યદ્બ્રહ્મ પરાણામપિ યત્પરમ્ ॥ 25 ॥
તેજસામપિ યત્તેજસ્તપસામપિ યત્તપઃ ।
શાંતાનામપિ યઃ શાંતો દ્યુતીનામપિ યા દ્યુતિઃ ॥ 26 ॥
દાંતાનામપિ યો દાંતો ધીમતામપિ યા ચ ધીઃ ।
દેવાનામપિ યો દેવ ઋષીણામપિ યસ્ત્વૃષિઃ ॥ 27 ॥
યજ્ઞાનામપિ યો યજ્ઞઃ શિવાનામપિ યઃ શિવઃ ।
રુદ્રાણામપિ યો રુદ્રઃ પ્રભા પ્રભવતામપિ ॥ 28 ॥
યોગિનામપિ યો યોગી કારણાનાં ચ કારણમ્ ।
યતો લોકાઃ સંભવંતિ ન ભવંતિ યતઃ પુનઃ ॥ 29 ॥
સર્વભૂતાત્મભૂતસ્ય હરસ્યામિતતેજસઃ ।
અષ્ટોત્તરસહસ્રં તુ નામ્નાં શર્વસ્ય મે શૃણુ ।
યચ્છ્રુત્વા મનુજવ્યાઘ્ર સર્વાન્કામાનવાપ્સ્યસિ ॥ 30 ॥
ધ્યાનમ્ ।
શાંતં પદ્માસનસ્થં શશિધરમુકુટં પંચવક્ત્રં ત્રિનેત્રં
શૂલં વજ્રં ચ ખડ્ગં પરશુમભયદં દક્ષભાગે વહંતમ્ ।
નાગં પાશં ચ ઘંટાં પ્રળયહુતવહં સાંકુશં વામભાગે
નાનાલંકારયુક્તં સ્ફટિકમણિનિભં પાર્વતીશં નમામિ ॥
સ્તોત્રમ્ ।
ઓં સ્થિરઃ સ્થાણુઃ પ્રભુર્ભીમઃ પ્રવરો વરદો વરઃ ।
સર્વાત્મા સર્વવિખ્યાતઃ સર્વઃ સર્વકરો ભવઃ ॥ 1 ॥
જટી ચર્મી શિખંડી ચ સર્વાંગઃ સર્વભાવનઃ ।
હરશ્ચ હરિણાક્ષશ્ચ સર્વભૂતહરઃ પ્રભુઃ ॥ 2 ॥
પ્રવૃત્તિશ્ચ નિવૃત્તિશ્ચ નિયતઃ શાશ્વતો ધ્રુવઃ ।
શ્મશાનવાસી ભગવાન્ ખચરો ગોચરોઽર્દનઃ ॥ 3 ॥
અભિવાદ્યો મહાકર્મા તપસ્વી ભૂતભાવનઃ ।
ઉન્મત્તવેષપ્રચ્છન્નઃ સર્વલોકપ્રજાપતિઃ ॥ 4 ॥
મહારૂપો મહાકાયો વૃષરૂપો મહાયશાઃ ।
મહાત્મા સર્વભૂતાત્મા વિશ્વરૂપો મહાહનુઃ ॥ 5 ॥
લોકપાલોઽંતર્હિતાત્મા પ્રસાદો હયગર્દભિઃ ।
પવિત્રં ચ મહાંશ્ચૈવ નિયમો નિયમાશ્રિતઃ ॥ 6 ॥
સર્વકર્મા સ્વયંભૂત આદિરાદિકરો નિધિઃ ।
સહસ્રાક્ષો વિશાલાક્ષઃ સોમો નક્ષત્રસાધકઃ ॥ 7 ॥
ચંદ્રઃ સૂર્યઃ શનિઃ કેતુર્ગ્રહો ગ્રહપતિર્વરઃ ।
અત્રિરત્ર્યા નમસ્કર્તા મૃગબાણાર્પણોઽનઘઃ ॥ 8 ॥ [આદ્યંતલયકર્તા ચ]
મહાતપા ઘોરતપા અદીનો દીનસાધકઃ ।
સંવત્સરકરો મંત્રઃ પ્રમાણં પરમં તપઃ ॥ 9 ॥
યોગી યોજ્યો મહાબીજો મહારેતા મહાબલઃ ।
સુવર્ણરેતાઃ સર્વજ્ઞઃ સુબીજો બીજવાહનઃ ॥ 10 ॥
દશબાહુસ્ત્વનિમિષો નીલકંઠ ઉમાપતિઃ ।
વિશ્વરૂપઃ સ્વયં શ્રેષ્ઠો બલવીરો બલો ગણઃ ॥ 11 ॥
ગણકર્તા ગણપતિર્દિગ્વાસાઃ કામ એવ ચ ।
મંત્રવિત્પરમો મંત્રઃ સર્વભાવકરો હરઃ ॥ 12 ॥
કમંડલુધરો ધન્વી બાણહસ્તઃ કપાલવાન્ ।
અશની શતઘ્ની ખડ્ગી પટ્ટિશી ચાયુધી મહાન્ ॥ 13 ॥
સ્રુવહસ્તઃ સુરૂપશ્ચ તેજસ્તેજસ્કરો નિધિઃ ।
ઉષ્ણીષી ચ સુવક્ત્રશ્ચ ઉદગ્રો વિનતસ્તથા ॥ 14 ॥
દીર્ઘશ્ચ હરિકેશશ્ચ સુતીર્થઃ કૃષ્ણ એવ ચ ।
સૃગાલરૂપઃ સિદ્ધાર્થો મુંડઃ સર્વશુભંકરઃ ॥ 15 ॥
અજશ્ચ બહુરૂપશ્ચ ગંધધારી કપર્દ્યપિ ।
ઊર્ધ્વરેતા ઊર્ધ્વલિંગ ઊર્ધ્વશાયી નભઃસ્થલઃ ॥ 16 ॥
ત્રિજટી ચીરવાસાશ્ચ રુદ્રઃ સેનાપતિર્વિભુઃ ।
અહશ્ચરો નક્તંચરસ્તિગ્મમન્યુઃ સુવર્ચસઃ ॥ 17 ॥
ગજહા દૈત્યહા કાલો લોકધાતા ગુણાકરઃ ।
સિંહશાર્દૂલરૂપશ્ચ આર્દ્રચર્માંબરાવૃતઃ ॥ 18 ॥
કાલયોગી મહાનાદઃ સર્વકામશ્ચતુષ્પથઃ ।
નિશાચરઃ પ્રેતચારી ભૂતચારી મહેશ્વરઃ ॥ 19 ॥
બહુભૂતો બહુધરઃ સ્વર્ભાનુરમિતો ગતિઃ ।
નૃત્યપ્રિયો નિત્યનર્તો નર્તકઃ સર્વલાલસઃ ॥ 20 ॥
ઘોરો મહાતપાઃ પાશો નિત્યો ગિરિરુહો નભઃ ।
સહસ્રહસ્તો વિજયો વ્યવસાયો હ્યતંદ્રિતઃ ॥ 21 ॥
અધર્ષણો ધર્ષણાત્મા યજ્ઞહા કામનાશકઃ । [મર્ષ]
દક્ષયાગાપહારી ચ સુસહો મધ્યમસ્તથા ॥ 22 ॥
તેજોપહારી બલહા મુદિતોઽર્થોઽજિતોઽવરઃ ।
ગંભીરઘોષો ગંભીરો ગંભીરબલવાહનઃ ॥ 23 ॥
ન્યગ્રોધરૂપો ન્યગ્રોધો વૃક્ષકર્ણસ્થિતિર્વિભુઃ ।
સુતીક્ષ્ણદશનશ્ચૈવ મહાકાયો મહાનનઃ ॥ 24 ॥
વિષ્વક્સેનો હરિર્યજ્ઞઃ સંયુગાપીડવાહનઃ ।
તીક્ષ્ણતાપશ્ચ હર્યશ્વઃ સહાયઃ કર્મકાલવિત્ ॥ 25 ॥
વિષ્ણુપ્રસાદિતો યજ્ઞઃ સમુદ્રો બડબામુખઃ ।
હુતાશનસહાયશ્ચ પ્રશાંતાત્મા હુતાશનઃ ॥ 26 ॥
ઉગ્રતેજા મહાતેજા જન્યો વિજયકાલવિત્ ।
જ્યોતિષામયનં સિદ્ધિઃ સર્વવિગ્રહ એવ ચ ॥ 27 ॥
શિખી મુંડી જટી જ્વાલી મૂર્તિજો મૂર્ધગો બલી ।
વેણવી પણવી તાલી ખલી કાલકટંકટઃ ॥ 28 ॥
નક્ષત્રવિગ્રહમતિર્ગુણબુદ્ધિર્લયોઽગમઃ ।
પ્રજાપતિર્વિશ્વબાહુર્વિભાગઃ સર્વગોઽમુખઃ ॥ 29 ॥
વિમોચનઃ સુસરણો હિરણ્યકવચોદ્ભવઃ ।
મેઢ્રજો બલચારી ચ મહીચારી સ્રુતસ્તથા ॥ 30 ॥ [મેઘજો]
સર્વતૂર્યનિનાદી ચ સર્વાતોદ્યપરિગ્રહઃ ।
વ્યાલરૂપો ગુહાવાસી ગુહો માલી તરંગવિત્ ॥ 31 ॥
ત્રિદશસ્ત્રિકાલધૃક્કર્મસર્વબંધવિમોચનઃ ।
બંધનસ્ત્વસુરેંદ્રાણાં યુધિશત્રુવિનાશનઃ ॥ 32 ॥
સાંખ્યપ્રસાદો દુર્વાસાઃ સર્વસાધુનિષેવિતઃ ।
પ્રસ્કંદનો વિભાગજ્ઞો અતુલ્યો યજ્ઞભાગવિત્ ॥ 33 ॥
સર્વવાસઃ સર્વચારી દુર્વાસા વાસવોઽમરઃ ।
હૈમો હેમકરોઽયજ્ઞઃ સર્વધારી ધરોત્તમઃ ॥ 34 ॥ [યજ્ઞઃ]
લોહિતાક્ષો મહાક્ષશ્ચ વિજયાક્ષો વિશારદઃ ।
સંગ્રહો નિગ્રહઃ કર્તા સર્પચીરનિવાસનઃ ॥ 35 ॥
મુખ્યોઽમુખ્યશ્ચ દેહશ્ચ કાહલિઃ સર્વકામદઃ ।
સર્વકાલપ્રસાદશ્ચ સુબલો બલરૂપધૃત્ ॥ 36 ॥
સર્વકામવરશ્ચૈવ સર્વદઃ સર્વતોમુખઃ ।
આકાશનિર્વિરૂપશ્ચ નિપાતી હ્યવશઃ ખગઃ ॥ 37 ॥
રૌદ્રરૂપોઽંશુરાદિત્યો બહુરશ્મિઃ સુવર્ચસી ।
વસુવેગો મહાવેગો મનોવેગો નિશાચરઃ ॥ 38 ॥
સર્વવાસી શ્રિયાવાસી ઉપદેશકરોઽકરઃ ।
મુનિરાત્મનિરાલોકઃ સંભગ્નશ્ચ સહસ્રદઃ ॥ 39 ॥
પક્ષી ચ પક્ષરૂપશ્ચ અતિદીપ્તો વિશાં પતિઃ ।
ઉન્માદો મદનઃ કામો હ્યશ્વત્થોઽર્થકરો યશઃ ॥ 40 ॥
વામદેવશ્ચ વામશ્ચ પ્રાગ્દક્ષિણશ્ચ વામનઃ ।
સિદ્ધયોગી મહર્ષિશ્ચ સિદ્ધાર્થઃ સિદ્ધસાધકઃ ॥ 41 ॥
ભિક્ષુશ્ચ ભિક્ષુરૂપશ્ચ વિપણો મૃદુરવ્યયઃ ।
મહાસેનો વિશાખશ્ચ ષષ્ટિભાગો ગવાં પતિઃ ॥ 42 ॥
વજ્રહસ્તશ્ચ વિષ્કંભી ચમૂસ્તંભન એવ ચ ।
વૃત્તાવૃત્તકરસ્તાલો મધુર્મધુકલોચનઃ ॥ 43 ॥
વાચસ્પત્યો વાજસનો નિત્યમાશ્રમપૂજિતઃ । [નિત્યમાશ્રિતપૂજિતઃ]
બ્રહ્મચારી લોકચારી સર્વચારી વિચારવિત્ ॥ 44 ॥
ઈશાન ઈશ્વરઃ કાલો નિશાચારી પિનાકભૃત્ ।
નિમિત્તસ્થો નિમિત્તં ચ નંદિર્નંદિકરો હરિઃ ॥ 45 ॥
નંદીશ્વરશ્ચ નંદી ચ નંદનો નંદિવર્ધનઃ ।
ભગહારી નિહંતા ચ કાલો બ્રહ્મા પિતામહઃ ॥ 46 ॥
ચતુર્મુખો મહાલિંગશ્ચારુલિંગસ્તથૈવ ચ ।
લિંગાધ્યક્ષઃ સુરાધ્યક્ષો યોગાધ્યક્ષો યુગાવહઃ ॥ 47 ॥
બીજાધ્યક્ષો બીજકર્તા અધ્યાત્માનુગતો બલઃ ।
ઇતિહાસઃ સકલ્પશ્ચ ગૌતમોઽથ નિશાકરઃ ॥ 48 ॥
દંભો હ્યદંભો વૈદંભો વશ્યો વશકરઃ કલિઃ ।
લોકકર્તા પશુપતિર્મહાકર્તા હ્યનૌષધઃ ॥ 49 ॥
અક્ષરં પરમં બ્રહ્મ બલવચ્છક્ર એવ ચ ।
નીતિર્હ્યનીતિઃ શુદ્ધાત્મા શુદ્ધો માન્યો ગતાગતઃ ॥ 50 ॥
બહુપ્રસાદઃ સુસ્વપ્નો દર્પણોઽથ ત્વમિત્રજિત્ ।
વેદકારો મંત્રકારો વિદ્વાન્ સમરમર્દનઃ ॥ 51 ॥
મહામેઘનિવાસી ચ મહાઘોરો વશીકરઃ ।
અગ્નિજ્વાલો મહાજ્વાલો અતિધૂમ્રો હુતો હવિઃ ॥ 52 ॥
વૃષણઃ શંકરો નિત્યવર્ચસ્વી ધૂમકેતનઃ ।
નીલસ્તથાંગલુબ્ધશ્ચ શોભનો નિરવગ્રહઃ ॥ 53 ॥
સ્વસ્તિદઃ સ્વસ્તિભાવશ્ચ ભાગી ભાગકરો લઘુઃ ।
ઉત્સંગશ્ચ મહાંગશ્ચ મહાગર્ભપરાયણઃ ॥ 54 ॥
કૃષ્ણવર્ણઃ સુવર્ણશ્ચ ઇંદ્રિયં સર્વદેહિનામ્ ।
મહાપાદો મહાહસ્તો મહાકાયો મહાયશાઃ ॥ 55 ॥
મહામૂર્ધા મહામાત્રો મહાનેત્રો નિશાલયઃ ।
મહાંતકો મહાકર્ણો મહોષ્ઠશ્ચ મહાહનુઃ ॥ 56 ॥
મહાનાસો મહાકંબુર્મહાગ્રીવઃ શ્મશાનભાક્ ।
મહાવક્ષા મહોરસ્કો હ્યંતરાત્મા મૃગાલયઃ ॥ 57 ॥
લંબનો લંબિતોષ્ઠશ્ચ મહામાયઃ પયોનિધિઃ ।
મહાદંતો મહાદંષ્ટ્રો મહાજિહ્વો મહામુખઃ ॥ 58 ॥
મહાનખો મહારોમા મહાકેશો મહાજટઃ ।
પ્રસન્નશ્ચ પ્રસાદશ્ચ પ્રત્યયો ગિરિસાધનઃ ॥ 59 ॥
સ્નેહનોઽસ્નેહનશ્ચૈવ અજિતશ્ચ મહામુનિઃ ।
વૃક્ષાકારો વૃક્ષકેતુરનલો વાયુવાહનઃ ॥ 60 ॥
ગંડલી મેરુધામા ચ દેવાધિપતિરેવ ચ ।
અથર્વશીર્ષઃ સામાસ્ય ઋક્સહસ્રામિતેક્ષણઃ ॥ 61 ॥
યજુઃ પાદભુજો ગુહ્યઃ પ્રકાશો જંગમસ્તથા ।
અમોઘાર્થઃ પ્રસાદશ્ચ અભિગમ્યઃ સુદર્શનઃ ॥ 62 ॥
ઉપકારઃ પ્રિયઃ સર્વઃ કનકઃ કાંચનચ્છવિઃ ।
નાભિર્નંદિકરો ભાવઃ પુષ્કરસ્થપતિઃ સ્થિરઃ ॥ 63 ॥
દ્વાદશસ્ત્રાસનશ્ચાદ્યો યજ્ઞો યજ્ઞસમાહિતઃ ।
નક્તં કલિશ્ચ કાલશ્ચ મકરઃ કાલપૂજિતઃ ॥ 64 ॥
સગણો ગણકારશ્ચ ભૂતવાહનસારથિઃ ।
ભસ્મશયો ભસ્મગોપ્તા ભસ્મભૂતસ્તરુર્ગણઃ ॥ 65 ॥
લોકપાલસ્તથાઽલોકો મહાત્મા સર્વપૂજિતઃ ।
શુક્લસ્ત્રિશુક્લઃ સંપન્નઃ શુચિર્ભૂતનિષેવિતઃ ॥ 66 ॥
આશ્રમસ્થઃ ક્રિયાવસ્થો વિશ્વકર્મમતિર્વરઃ ।
વિશાલશાખસ્તામ્રોષ્ઠો હ્યંબુજાલઃ સુનિશ્ચલઃ ॥ 67 ॥
કપિલઃ કપિશઃ શુક્લ આયુશ્ચૈવ પરોઽપરઃ ।
ગંધર્વો હ્યદિતિસ્તાર્ક્ષ્યઃ સુવિજ્ઞેયઃ સુશારદઃ ॥ 68 ॥
પરશ્વધાયુધો દેવો હ્યનુકારી સુબાંધવઃ ।
તુંબવીણો મહાક્રોધ ઊર્ધ્વરેતા જલેશયઃ ॥ 69 ॥
ઉગ્રો વંશકરો વંશો વંશનાદો હ્યનિંદિતઃ ।
સર્વાંગરૂપો માયાવી સુહૃદો હ્યનિલોઽનલઃ ॥ 70 ॥
બંધનો બંધકર્તા ચ સુબંધનવિમોચનઃ ।
સ યજ્ઞારિઃ સ કામારિર્મહાદંષ્ટ્રો મહાયુધઃ ॥ 71 ॥
બહુધા નિંદિતઃ શર્વઃ શંકરઃ શંકરોઽધનઃ ।
અમરેશો મહાદેવો વિશ્વદેવઃ સુરારિહા ॥ 72 ॥
અહિર્બુધ્ન્યોઽનિલાભશ્ચ ચેકિતાનો હવિસ્તથા । [હરિ]
અજૈકપાચ્ચ કાપાલી ત્રિશંકુરજિતઃ શિવઃ ॥ 73 ॥
ધન્વંતરિર્ધૂમકેતુઃ સ્કંદો વૈશ્રવણસ્તથા ।
ધાતા શક્રશ્ચ વિષ્ણુશ્ચ મિત્રસ્ત્વષ્ટા ધ્રુવો ધરઃ ॥ 74 ॥
પ્રભાવઃ સર્વગો વાયુરર્યમા સવિતા રવિઃ ।
ઉષંગુશ્ચ વિધાતા ચ માંધાતા ભૂતભાવનઃ ॥ 75 ॥
વિભુર્વર્ણવિભાવી ચ સર્વકામગુણાવહઃ ।
પદ્મનાભો મહાગર્ભશ્ચંદ્રવક્ત્રોઽનિલોઽનલઃ ॥ 76 ॥
બલવાંશ્ચોપશાંતશ્ચ પુરાણઃ પુણ્યચંચુરી ।
કુરુકર્તા કુરુવાસી કુરુભૂતો ગુણૌષધઃ ॥ 77 ॥
સર્વાશયો દર્ભચારી સર્વેષાં પ્રાણિનાં પતિઃ ।
દેવદેવઃ સુખાસક્તઃ સદસત્સર્વરત્નવિત્ ॥ 78 ॥
કૈલાસગિરિવાસી ચ હિમવદ્ગિરિસંશ્રયઃ ।
કૂલહારી કૂલકર્તા બહુવિદ્યો બહુપ્રદઃ ॥ 79 ॥
વણિજો વર્ધકી વૃક્ષો વકુલશ્ચંદનશ્છદઃ ।
સારગ્રીવો મહાજત્રુરલોલશ્ચ મહૌષધઃ ॥ 80 ॥
સિદ્ધાર્થકારી સિદ્ધાર્થશ્છંદોવ્યાકરણોત્તરઃ ।
સિંહનાદઃ સિંહદંષ્ટ્રઃ સિંહગઃ સિંહવાહનઃ ॥ 81 ॥
પ્રભાવાત્મા જગત્કાલસ્થાલો લોકહિતસ્તરુઃ ।
સારંગો નવચક્રાંગઃ કેતુમાલી સભાવનઃ ॥ 82 ॥
ભૂતાલયો ભૂતપતિરહોરાત્રમનિંદિતઃ ॥ 83 ॥
વાહિતા સર્વભૂતાનાં નિલયશ્ચ વિભુર્ભવઃ ।
અમોઘઃ સંયતો હ્યશ્વો ભોજનઃ પ્રાણધારણઃ ॥ 84 ॥
ધૃતિમાન્ મતિમાન્ દક્ષઃ સત્કૃતશ્ચ યુગાધિપઃ ।
ગોપાલિર્ગોપતિર્ગ્રામો ગોચર્મવસનો હરિઃ ॥ 85 ॥
હિરણ્યબાહુશ્ચ તથા ગુહાપાલઃ પ્રવેશિનામ્ ।
પ્રકૃષ્ટારિર્મહાહર્ષો જિતકામો જિતેંદ્રિયઃ ॥ 86 ॥
ગાંધારશ્ચ સુવાસશ્ચ તપઃસક્તો રતિર્નરઃ ।
મહાગીતો મહાનૃત્યો હ્યપ્સરોગણસેવિતઃ ॥ 87 ॥
મહાકેતુર્મહાધાતુર્નૈકસાનુચરશ્ચલઃ ।
આવેદનીય આદેશઃ સર્વગંધસુખાવહઃ ॥ 88 ॥
તોરણસ્તારણો વાતઃ પરિધી પતિખેચરઃ ।
સંયોગો વર્ધનો વૃદ્ધો અતિવૃદ્ધો ગુણાધિકઃ ॥ 89 ॥
નિત્ય આત્મસહાયશ્ચ દેવાસુરપતિઃ પતિઃ ।
યુક્તશ્ચ યુક્તબાહુશ્ચ દેવો દિવિસુપર્વણઃ ॥ 90 ॥
આષાઢશ્ચ સુષાઢશ્ચ ધ્રુવોઽથ હરિણો હરઃ ।
વપુરાવર્તમાનેભ્યો વસુશ્રેષ્ઠો મહાપથઃ ॥ 91 ॥
શિરોહારી વિમર્શશ્ચ સર્વલક્ષણલક્ષિતઃ ।
અક્ષશ્ચ રથયોગી ચ સર્વયોગી મહાબલઃ ॥ 92 ॥
સમામ્નાયોઽસમામ્નાયસ્તીર્થદેવો મહારથઃ ।
નિર્જીવો જીવનો મંત્રઃ શુભાક્ષો બહુકર્કશઃ ॥ 93 ॥
રત્નપ્રભૂતો રક્તાંગો મહાર્ણવનિપાનવિત્ । [રત્નાંગો]
મૂલં વિશાલો હ્યમૃતો વ્યક્તાવ્યક્તસ્તપોનિધિઃ ॥ 94 ॥
આરોહણોઽધિરોહશ્ચ શીલધારી મહાયશાઃ ।
સેનાકલ્પો મહાકલ્પો યોગો યુગકરો હરિઃ ॥ 95 ॥ [યોગકરો]
યુગરૂપો મહારૂપો મહાનાગહનો વધઃ ।
ન્યાયનિર્વપણઃ પાદઃ પંડિતો હ્યચલોપમઃ ॥ 96 ॥
બહુમાલો મહામાલઃ શશી હરસુલોચનઃ ।
વિસ્તારો લવણઃ કૂપસ્ત્રિયુગઃ સફલોદયઃ ॥ 97 ॥
ત્રિલોચનો વિષણ્ણાંગો મણિવિદ્ધો જટાધરઃ ।
બિંદુર્વિસર્ગઃ સુમુખઃ શરઃ સર્વાયુધઃ સહઃ ॥ 98 ॥
નિવેદનઃ સુખાજાતઃ સુગંધારો મહાધનુઃ ।
ગંધપાલી ચ ભગવાનુત્થાનઃ સર્વકર્મણામ્ ॥ 99 ॥
મંથાનો બહુલો વાયુઃ સકલઃ સર્વલોચનઃ ।
તલસ્તાલઃ કરસ્થાલી ઊર્ધ્વસંહનનો મહાન્ ॥ 100 ॥
છત્રં સુચ્છત્રો વિખ્યાતો લોકઃ સર્વાશ્રયઃ ક્રમઃ ।
મુંડો વિરૂપો વિકૃતો દંડી કુંડી વિકુર્વણઃ ॥ 101 ॥
હર્યક્ષઃ કકુભો વજ્રી શતજિહ્વઃ સહસ્રપાત્ ।
સહસ્રમૂર્ધા દેવેંદ્રઃ સર્વદેવમયો ગુરુઃ ॥ 102 ॥
સહસ્રબાહુઃ સર્વાંગઃ શરણ્યઃ સર્વલોકકૃત્ ।
પવિત્રં ત્રિકકુન્મંત્રઃ કનિષ્ઠઃ કૃષ્ણપિંગળઃ ॥ 103 ॥
બ્રહ્મદંડવિનિર્માતા શતઘ્નીપાશશક્તિમાન્ ।
પદ્મગર્ભો મહાગર્ભો બ્રહ્મગર્ભો જલોદ્ભવઃ ॥ 104 ॥
ગભસ્તિર્બ્રહ્મકૃદ્બ્રહ્મી બ્રહ્મવિદ્બ્રાહ્મણો ગતિઃ ।
અનંતરૂપો નૈકાત્મા તિગ્મતેજાઃ સ્વયંભુવઃ ॥ 105 ॥
ઊર્ધ્વગાત્મા પશુપતિર્વાતરંહા મનોજવઃ ।
ચંદની પદ્મનાલાગ્રઃ સુરભ્યુત્તરણો નરઃ ॥ 106 ॥
કર્ણિકારમહાસ્રગ્વી નીલમૌળિઃ પિનાકધૃત્ ।
ઉમાપતિરુમાકાંતો જાહ્નવીધૃદુમાધવઃ ॥ 107 ॥
વરો વરાહો વરદો વરેણ્યઃ સુમહાસ્વનઃ ।
મહાપ્રસાદો દમનઃ શત્રુહા શ્વેતપિંગળઃ ॥ 108 ॥
પીતાત્મા પરમાત્મા ચ પ્રયતાત્મા પ્રધાનધૃત્ । [પ્રીતાત્મા]
સર્વપાર્શ્વમુખસ્ત્ર્યક્ષો ધર્મસાધારણો વરઃ ॥ 109 ॥
ચરાચરાત્મા સૂક્ષ્માત્મા અમૃતો ગોવૃષેશ્વરઃ ।
સાધ્યર્ષિર્વસુરાદિત્યો વિવસ્વાન્સવિતામૃતઃ ॥ 110 ॥
વ્યાસઃ સર્ગઃ સુસંક્ષેપો વિસ્તરઃ પર્યયો નરઃ ।
ઋતુઃ સંવત્સરો માસઃ પક્ષઃ સંખ્યાસમાપનઃ ॥ 111 ॥
કળા કાષ્ઠા લવા માત્રા મુહૂર્તાહઃ ક્ષપાઃ ક્ષણાઃ ।
વિશ્વક્ષેત્રં પ્રજાબીજં લિંગમાદ્યસ્તુ નિર્ગમઃ ॥ 112 ॥
સદસદ્વ્યક્તમવ્યક્તં પિતા માતા પિતામહઃ ।
સ્વર્ગદ્વારં પ્રજાદ્વારં મોક્ષદ્વારં ત્રિવિષ્ટપમ્ ॥ 113 ॥
નિર્વાણં હ્લાદનશ્ચૈવ બ્રહ્મલોકઃ પરા ગતિઃ ।
દેવાસુરવિનિર્માતા દેવાસુરપરાયણઃ ॥ 114 ॥
દેવાસુરગુરુર્દેવો દેવાસુરનમસ્કૃતઃ ।
દેવાસુરમહામાત્રો દેવાસુરગણાશ્રયઃ ॥ 115 ॥
દેવાસુરગણાધ્યક્ષો દેવાસુરગણાગ્રણીઃ ।
દેવાતિદેવો દેવર્ષિર્દેવાસુરવરપ્રદઃ ॥ 116 ॥ [દેવાદિ]
દેવાસુરેશ્વરો વિશ્વો દેવાસુરમહેશ્વરઃ ।
સર્વદેવમયોઽચિંત્યો દેવતાત્માઽઽત્મસંભવઃ ॥ 117 ॥
ઉદ્ભિત્ત્રિવિક્રમો વૈદ્યો વિરજો નીરજોઽમરઃ ।
ઈડ્યો હસ્તીશ્વરો વ્યાઘ્રો દેવસિંહો નરર્ષભઃ ॥ 118 ॥
વિબુધોઽગ્રવરઃ સૂક્ષ્મઃ સર્વદેવસ્તપોમયઃ ।
સુયુક્તઃ શોભનો વજ્રી પ્રાસાનાં પ્રભવોઽવ્યયઃ ॥ 119 ॥
ગુહઃ કાંતો નિજઃ સર્ગઃ પવિત્રં સર્વપાવનઃ ।
શૃંગી શૃંગપ્રિયો બભ્રૂ રાજરાજો નિરામયઃ ॥ 120 ॥
અભિરામઃ સુરગણો વિરામઃ સર્વસાધનઃ ।
લલાટાક્ષો વિશ્વદેવો હરિણો બ્રહ્મવર્ચસઃ ॥ 121 ॥
સ્થાવરાણાં પતિશ્ચૈવ નિયમેંદ્રિયવર્ધનઃ ।
સિદ્ધાર્થઃ સિદ્ધભૂતાર્થોઽચિંત્યઃ સત્યવ્રતઃ શુચિઃ ॥ 122 ॥
વ્રતાધિપઃ પરં બ્રહ્મ ભક્તાનાં પરમા ગતિઃ । [ભક્તાનુગ્રહકારકઃ]
વિમુક્તો મુક્તતેજાશ્ચ શ્રીમાન્ શ્રીવર્ધનો જગત્ ॥ 123 ॥
ઉત્તરપીઠિકા (ફલશૃતિ)
યથા પ્રધાનં ભગવાનિતિ ભક્ત્યા સ્તુતો મયા ।
યં ન બ્રહ્માદયો દેવા વિદુસ્તત્ત્વેન નર્ષયઃ ॥ 1 ॥
સ્તોતવ્યમર્ચ્યં વંદ્યં ચ કઃ સ્તોષ્યતિ જગત્પતિમ્ ।
ભક્ત્યા ત્વેવં પુરસ્કૃત્ય મયા યજ્ઞપતિર્વિભુઃ ॥ 2 ॥
તતોઽભ્યનુજ્ઞાં સંપ્રાપ્ય સ્તુતો મતિમતાં વરઃ ।
શિવમેભિઃ સ્તુવન્ દેવં નામભિઃ પુષ્ટિવર્ધનૈઃ ॥ 3 ॥
નિત્યયુક્તઃ શુચિર્ભક્તઃ પ્રાપ્નોત્યાત્માનમાત્મના ।
એતદ્ધિ પરમં બ્રહ્મ પરં બ્રહ્માધિગચ્છતિ ॥ 4 ॥
ઋષયશ્ચૈવ દેવાશ્ચ સ્તુવંત્યેતેન તત્પરમ્ ।
સ્તૂયમાનો મહાદેવસ્તુષ્યતે નિયતાત્મભિઃ ॥ 5 ॥
ભક્તાનુકંપી ભગવાનાત્મસંસ્થાકરો વિભુઃ ।
તથૈવ ચ મનુષ્યેષુ યે મનુષ્યાઃ પ્રધાનતઃ ॥ 6 ॥
આસ્તિકાઃ શ્રદ્દધાનાશ્ચ બહુભિર્જન્મભિઃ સ્તવૈઃ ।
ભક્ત્યા હ્યનન્યમીશાનં પરં દેવં સનાતનમ્ ॥ 7 ॥
કર્મણા મનસા વાચા ભાવેનામિતતેજસઃ ।
શયાના જાગ્રમાણાશ્ચ વ્રજન્નુપવિશંસ્તથા ॥ 8 ॥
ઉન્મિષન્નિમિષંશ્ચૈવ ચિંતયંતઃ પુનઃ પુનઃ ।
શૃણ્વંતઃ શ્રાવયંતશ્ચ કથયંતશ્ચ તે ભવમ્ ॥ 9 ॥
સ્તુવંતઃ સ્તૂયમાનાશ્ચ તુષ્યંતિ ચ રમંતિ ચ ।
જન્મકોટિસહસ્રેષુ નાનાસંસારયોનિષુ ॥ 10 ॥
જંતોર્વિગતપાપસ્ય ભવે ભક્તિઃ પ્રજાયતે ।
ઉત્પન્ના ચ ભવે ભક્તિરનન્યા સર્વભાવતઃ ॥ 11 ॥
ભાવિનઃ કારણે ચાસ્ય સર્વયુક્તસ્ય સર્વથા ।
એતદ્દેવેષુ દુષ્પ્રાપં મનુષ્યેષુ ન લભ્યતે ॥ 12 ॥
નિર્વિઘ્ના નિશ્ચલા રુદ્રે ભક્તિરવ્યભિચારિણી ।
તસ્યૈવ ચ પ્રસાદેન ભક્તિરુત્પદ્યતે નૃણામ્ ॥ 13 ॥
યેન યાંતિ પરાં સિદ્ધિં તદ્ભાવગતચેતસઃ ।
યે સર્વભાવાનુગતાઃ પ્રપદ્યંતે મહેશ્વરમ્ ॥ 14 ॥
પ્રપન્નવત્સલો દેવઃ સંસારાત્તાન્સમુદ્ધરેત્ ।
એવમન્યે વિકુર્વંતિ દેવાઃ સંસારમોચનમ્ ॥ 15 ॥
મનુષ્યાણામૃતે દેવં નાન્યા શક્તિસ્તપોબલમ્ ।
ઇતિ તેનેંદ્રકલ્પેન ભગવાન્ સદસત્પતિઃ ॥ 16 ॥
કૃત્તિવાસાઃ સ્તુતઃ કૃષ્ણ તંડિના શુભબુદ્ધિના ।
સ્તવમેતં ભગવતો બ્રહ્મા સ્વયમધારયત્ ॥ 17 ॥
ગીયતે ચ સ બુદ્ધ્યેત બ્રહ્મા શંકરસન્નિધૌ ।
ઇદં પુણ્યં પવિત્રં ચ સર્વદા પાપનાશનમ્ ॥ 18 ॥
યોગદં મોક્ષદં ચૈવ સ્વર્ગદં તોષદં તથા ।
એવમેતત્પઠંતે ય એકભક્ત્યા તુ શંકરમ્ ॥ 19 ॥
યા ગતિઃ સાંખ્યયોગાનાં વ્રજંત્યેતાં ગતિં તદા ।
સ્તવમેતં પ્રયત્નેન સદા રુદ્રસ્ય સન્નિધૌ ॥ 20 ॥
અબ્દમેકં ચરેદ્ભક્તઃ પ્રાપ્નુયાદીપ્સિતં ફલમ્ ।
એતદ્રહસ્યં પરમં બ્રહ્મણો હૃદિ સંસ્થિતમ્ ॥ 21 ॥
બ્રહ્મા પ્રોવાચ શક્રાય શક્રઃ પ્રોવાચ મૃત્યવે ।
મૃત્યુઃ પ્રોવાચ રુદ્રેભ્યો રુદ્રેભ્યસ્તંડિમાગમત્ ॥ 22 ॥
મહતા તપસા પ્રાપ્તસ્તંડિના બ્રહ્મસદ્મનિ ।
તંડિઃ પ્રોવાચ શુક્રાય ગૌતમાય ચ ભાર્ગવઃ ॥ 23 ॥
વૈવસ્વતાય મનવે ગૌતમઃ પ્રાહ માધવ ।
નારાયણાય સાધ્યાય સમાધિષ્ઠાય ધીમતે ॥ 24 ॥
યમાય પ્રાહ ભગવાન્ સાધ્યો નારાયણોઽચ્યુતઃ ।
નાચિકેતાય ભગવાનાહ વૈવસ્વતો યમઃ ॥ 25 ॥
માર્કંડેયાય વાર્ષ્ણેય નાચિકેતોઽભ્યભાષત ।
માર્કંડેયાન્મયા પ્રાપ્તો નિયમેન જનાર્દન ॥ 26 ॥
તવાપ્યહમમિત્રઘ્ન સ્તવં દદ્યાં હ્યવિશ્રુતમ્ ।
સ્વર્ગ્યમારોગ્યમાયુષ્યં ધન્યં વેદેન સમ્મિતમ્ ॥ 27 ॥
નાસ્ય વિઘ્નં વિકુર્વંતિ દાનવા યક્ષરાક્ષસાઃ ।
પિશાચા યાતુધાના વા ગુહ્યકા ભુજગા અપિ ॥ 28 ॥
યઃ પઠેત શુચિઃ પાર્થ બ્રહ્મચારી જિતેંદ્રિયઃ । [ભૂત્વા]
અભગ્નયોગો વર્ષં તુ સોઽશ્વમેધફલં લભેત્ ॥ 29 ॥
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અનુશાસનપર્વણિ મહાદેવસહસ્રનામ સ્તોત્રં નામ સપ્તદશોઽધ્યાયઃ ॥