શ્રી ગણેશાય નમઃ
શ્રી જાનકીવલ્લભો વિજયતે
શ્રી રામચરિતમાનસ
તૃતીય સોપાન (અરણ્યકાંડ)
મૂલં ધર્મતરોર્વિવેકજલધેઃ પૂર્ણેંદુમાનંદદં
વૈરાગ્યાંબુજભાસ્કરં હ્યઘઘનધ્વાંતાપહં તાપહમ્।
મોહાંભોધરપૂગપાટનવિધૌ સ્વઃસંભવં શંકરં
વંદે બ્રહ્મકુલં કલંકશમનં શ્રીરામભૂપપ્રિયમ્ ॥ 1 ॥
સાંદ્રાનંદપયોદસૌભગતનું પીતાંબરં સુંદરં
પાણૌ બાણશરાસનં કટિલસત્તૂણીરભારં વરમ્
રાજીવાયતલોચનં ધૃતજટાજૂટેન સંશોભિતં
સીતાલક્ષ્મણસંયુતં પથિગતં રામાભિરામં ભજે ॥ 2 ॥
સો. ઉમા રામ ગુન ગૂઢ઼ પંડિત મુનિ પાવહિં બિરતિ।
પાવહિં મોહ બિમૂઢ઼ જે હરિ બિમુખ ન ધર્મ રતિ ॥
પુર નર ભરત પ્રીતિ મૈં ગાઈ। મતિ અનુરૂપ અનૂપ સુહાઈ ॥
અબ પ્રભુ ચરિત સુનહુ અતિ પાવન। કરત જે બન સુર નર મુનિ ભાવન ॥
એક બાર ચુનિ કુસુમ સુહાએ। નિજ કર ભૂષન રામ બનાએ ॥
સીતહિ પહિરાએ પ્રભુ સાદર। બૈઠે ફટિક સિલા પર સુંદર ॥
સુરપતિ સુત ધરિ બાયસ બેષા। સઠ ચાહત રઘુપતિ બલ દેખા ॥
જિમિ પિપીલિકા સાગર થાહા। મહા મંદમતિ પાવન ચાહા ॥
સીતા ચરન ચૌંચ હતિ ભાગા। મૂઢ઼ મંદમતિ કારન કાગા ॥
ચલા રુધિર રઘુનાયક જાના। સીંક ધનુષ સાયક સંધાના ॥
દો. અતિ કૃપાલ રઘુનાયક સદા દીન પર નેહ।
તા સન આઇ કીન્હ છલુ મૂરખ અવગુન ગેહ ॥ 1 ॥
પ્રેરિત મંત્ર બ્રહ્મસર ધાવા। ચલા ભાજિ બાયસ ભય પાવા ॥
ધરિ નિજ રુપ ગયુ પિતુ પાહીં। રામ બિમુખ રાખા તેહિ નાહીમ્ ॥
ભા નિરાસ ઉપજી મન ત્રાસા। જથા ચક્ર ભય રિષિ દુર્બાસા ॥
બ્રહ્મધામ સિવપુર સબ લોકા। ફિરા શ્રમિત બ્યાકુલ ભય સોકા ॥
કાહૂઁ બૈઠન કહા ન ઓહી। રાખિ કો સકિ રામ કર દ્રોહી ॥
માતુ મૃત્યુ પિતુ સમન સમાના। સુધા હોઇ બિષ સુનુ હરિજાના ॥
મિત્ર કરિ સત રિપુ કૈ કરની। તા કહઁ બિબુધનદી બૈતરની ॥
સબ જગુ તાહિ અનલહુ તે તાતા। જો રઘુબીર બિમુખ સુનુ ભ્રાતા ॥
નારદ દેખા બિકલ જયંતા। લાગિ દયા કોમલ ચિત સંતા ॥
પઠવા તુરત રામ પહિં તાહી। કહેસિ પુકારિ પ્રનત હિત પાહી ॥
આતુર સભય ગહેસિ પદ જાઈ। ત્રાહિ ત્રાહિ દયાલ રઘુરાઈ ॥
અતુલિત બલ અતુલિત પ્રભુતાઈ। મૈં મતિમંદ જાનિ નહિં પાઈ ॥
નિજ કૃત કર્મ જનિત ફલ પાયુઁ। અબ પ્રભુ પાહિ સરન તકિ આયુઁ ॥
સુનિ કૃપાલ અતિ આરત બાની। એકનયન કરિ તજા ભવાની ॥
સો. કીન્હ મોહ બસ દ્રોહ જદ્યપિ તેહિ કર બધ ઉચિત।
પ્રભુ છાડ઼એઉ કરિ છોહ કો કૃપાલ રઘુબીર સમ ॥ 2 ॥
રઘુપતિ ચિત્રકૂટ બસિ નાના। ચરિત કિએ શ્રુતિ સુધા સમાના ॥
બહુરિ રામ અસ મન અનુમાના। હોઇહિ ભીર સબહિં મોહિ જાના ॥
સકલ મુનિન્હ સન બિદા કરાઈ। સીતા સહિત ચલે દ્વૌ ભાઈ ॥
અત્રિ કે આશ્રમ જબ પ્રભુ ગયૂ। સુનત મહામુનિ હરષિત ભયૂ ॥
પુલકિત ગાત અત્રિ ઉઠિ ધાએ। દેખિ રામુ આતુર ચલિ આએ ॥
કરત દંડવત મુનિ ઉર લાએ। પ્રેમ બારિ દ્વૌ જન અન્હવાએ ॥
દેખિ રામ છબિ નયન જુડ઼આને। સાદર નિજ આશ્રમ તબ આને ॥
કરિ પૂજા કહિ બચન સુહાએ। દિએ મૂલ ફલ પ્રભુ મન ભાએ ॥
સો. પ્રભુ આસન આસીન ભરિ લોચન સોભા નિરખિ।
મુનિબર પરમ પ્રબીન જોરિ પાનિ અસ્તુતિ કરત ॥ 3 ॥
છં. નમામિ ભક્ત વત્સલં। કૃપાલુ શીલ કોમલમ્ ॥
ભજામિ તે પદાંબુજં। અકામિનાં સ્વધામદમ્ ॥
નિકામ શ્યામ સુંદરં। ભવાંબુનાથ મંદરમ્ ॥
પ્રફુલ્લ કંજ લોચનં। મદાદિ દોષ મોચનમ્ ॥
પ્રલંબ બાહુ વિક્રમં। પ્રભોઽપ્રમેય વૈભવમ્ ॥
નિષંગ ચાપ સાયકં। ધરં ત્રિલોક નાયકમ્ ॥
દિનેશ વંશ મંડનં। મહેશ ચાપ ખંડનમ્ ॥
મુનીંદ્ર સંત રંજનં। સુરારિ વૃંદ ભંજનમ્ ॥
મનોજ વૈરિ વંદિતં। અજાદિ દેવ સેવિતમ્ ॥
વિશુદ્ધ બોધ વિગ્રહં। સમસ્ત દૂષણાપહમ્ ॥
નમામિ ઇંદિરા પતિં। સુખાકરં સતાં ગતિમ્ ॥
ભજે સશક્તિ સાનુજં। શચી પતિં પ્રિયાનુજમ્ ॥
ત્વદંઘ્રિ મૂલ યે નરાઃ। ભજંતિ હીન મત્સરા ॥
પતંતિ નો ભવાર્ણવે। વિતર્ક વીચિ સંકુલે ॥
વિવિક્ત વાસિનઃ સદા। ભજંતિ મુક્તયે મુદા ॥
નિરસ્ય ઇંદ્રિયાદિકં। પ્રયાંતિ તે ગતિં સ્વકમ્ ॥
તમેકમભ્દુતં પ્રભું। નિરીહમીશ્વરં વિભુમ્ ॥
જગદ્ગુરું ચ શાશ્વતં। તુરીયમેવ કેવલમ્ ॥
ભજામિ ભાવ વલ્લભં। કુયોગિનાં સુદુર્લભમ્ ॥
સ્વભક્ત કલ્પ પાદપં। સમં સુસેવ્યમન્વહમ્ ॥
અનૂપ રૂપ ભૂપતિં। નતોઽહમુર્વિજા પતિમ્ ॥
પ્રસીદ મે નમામિ તે। પદાબ્જ ભક્તિ દેહિ મે ॥
પઠંતિ યે સ્તવં ઇદં। નરાદરેણ તે પદમ્ ॥
વ્રજંતિ નાત્ર સંશયં। ત્વદીય ભક્તિ સંયુતા ॥
દો. બિનતી કરિ મુનિ નાઇ સિરુ કહ કર જોરિ બહોરિ।
ચરન સરોરુહ નાથ જનિ કબહુઁ તજૈ મતિ મોરિ ॥ 4 ॥
શ્રી ગણેશાય નમઃ
શ્રી જાનકીવલ્લભો વિજયતે
શ્રી રામચરિતમાનસ
———-
તૃતીય સોપાન
(અરણ્યકાંડ)
શ્લોક
મૂલં ધર્મતરોર્વિવેકજલધેઃ પૂર્ણેંદુમાનંદદં
વૈરાગ્યાંબુજભાસ્કરં હ્યઘઘનધ્વાંતાપહં તાપહમ્।
મોહાંભોધરપૂગપાટનવિધૌ સ્વઃસંભવં શંકરં
વંદે બ્રહ્મકુલં કલંકશમનં શ્રીરામભૂપપ્રિયમ્ ॥ 1 ॥
સાંદ્રાનંદપયોદસૌભગતનું પીતાંબરં સુંદરં
પાણૌ બાણશરાસનં કટિલસત્તૂણીરભારં વરમ્
રાજીવાયતલોચનં ધૃતજટાજૂટેન સંશોભિતં
સીતાલક્ષ્મણસંયુતં પથિગતં રામાભિરામં ભજે ॥ 2 ॥
સો. ઉમા રામ ગુન ગૂઢ઼ પંડિત મુનિ પાવહિં બિરતિ।
પાવહિં મોહ બિમૂઢ઼ જે હરિ બિમુખ ન ધર્મ રતિ ॥
પુર નર ભરત પ્રીતિ મૈં ગાઈ। મતિ અનુરૂપ અનૂપ સુહાઈ ॥
અબ પ્રભુ ચરિત સુનહુ અતિ પાવન। કરત જે બન સુર નર મુનિ ભાવન ॥
એક બાર ચુનિ કુસુમ સુહાએ। નિજ કર ભૂષન રામ બનાએ ॥
સીતહિ પહિરાએ પ્રભુ સાદર। બૈઠે ફટિક સિલા પર સુંદર ॥
સુરપતિ સુત ધરિ બાયસ બેષા। સઠ ચાહત રઘુપતિ બલ દેખા ॥
જિમિ પિપીલિકા સાગર થાહા। મહા મંદમતિ પાવન ચાહા ॥
સીતા ચરન ચૌંચ હતિ ભાગા। મૂઢ઼ મંદમતિ કારન કાગા ॥
ચલા રુધિર રઘુનાયક જાના। સીંક ધનુષ સાયક સંધાના ॥
દો. અતિ કૃપાલ રઘુનાયક સદા દીન પર નેહ।
તા સન આઇ કીન્હ છલુ મૂરખ અવગુન ગેહ ॥ 1 ॥
પ્રેરિત મંત્ર બ્રહ્મસર ધાવા। ચલા ભાજિ બાયસ ભય પાવા ॥
ધરિ નિજ રુપ ગયુ પિતુ પાહીં। રામ બિમુખ રાખા તેહિ નાહીમ્ ॥
ભા નિરાસ ઉપજી મન ત્રાસા। જથા ચક્ર ભય રિષિ દુર્બાસા ॥
બ્રહ્મધામ સિવપુર સબ લોકા। ફિરા શ્રમિત બ્યાકુલ ભય સોકા ॥
કાહૂઁ બૈઠન કહા ન ઓહી। રાખિ કો સકિ રામ કર દ્રોહી ॥
માતુ મૃત્યુ પિતુ સમન સમાના। સુધા હોઇ બિષ સુનુ હરિજાના ॥
મિત્ર કરિ સત રિપુ કૈ કરની। તા કહઁ બિબુધનદી બૈતરની ॥
સબ જગુ તાહિ અનલહુ તે તાતા। જો રઘુબીર બિમુખ સુનુ ભ્રાતા ॥
નારદ દેખા બિકલ જયંતા। લાગિ દયા કોમલ ચિત સંતા ॥
પઠવા તુરત રામ પહિં તાહી। કહેસિ પુકારિ પ્રનત હિત પાહી ॥
આતુર સભય ગહેસિ પદ જાઈ। ત્રાહિ ત્રાહિ દયાલ રઘુરાઈ ॥
અતુલિત બલ અતુલિત પ્રભુતાઈ। મૈં મતિમંદ જાનિ નહિં પાઈ ॥
નિજ કૃત કર્મ જનિત ફલ પાયુઁ। અબ પ્રભુ પાહિ સરન તકિ આયુઁ ॥
સુનિ કૃપાલ અતિ આરત બાની। એકનયન કરિ તજા ભવાની ॥
સો. કીન્હ મોહ બસ દ્રોહ જદ્યપિ તેહિ કર બધ ઉચિત।
પ્રભુ છાડ઼એઉ કરિ છોહ કો કૃપાલ રઘુબીર સમ ॥ 2 ॥
રઘુપતિ ચિત્રકૂટ બસિ નાના। ચરિત કિએ શ્રુતિ સુધા સમાના ॥
બહુરિ રામ અસ મન અનુમાના। હોઇહિ ભીર સબહિં મોહિ જાના ॥
સકલ મુનિન્હ સન બિદા કરાઈ। સીતા સહિત ચલે દ્વૌ ભાઈ ॥
અત્રિ કે આશ્રમ જબ પ્રભુ ગયૂ। સુનત મહામુનિ હરષિત ભયૂ ॥
પુલકિત ગાત અત્રિ ઉઠિ ધાએ। દેખિ રામુ આતુર ચલિ આએ ॥
કરત દંડવત મુનિ ઉર લાએ। પ્રેમ બારિ દ્વૌ જન અન્હવાએ ॥
દેખિ રામ છબિ નયન જુડ઼આને। સાદર નિજ આશ્રમ તબ આને ॥
કરિ પૂજા કહિ બચન સુહાએ। દિએ મૂલ ફલ પ્રભુ મન ભાએ ॥
સો. પ્રભુ આસન આસીન ભરિ લોચન સોભા નિરખિ।
મુનિબર પરમ પ્રબીન જોરિ પાનિ અસ્તુતિ કરત ॥ 3 ॥
છં. નમામિ ભક્ત વત્સલં। કૃપાલુ શીલ કોમલમ્ ॥
ભજામિ તે પદાંબુજં। અકામિનાં સ્વધામદમ્ ॥
નિકામ શ્યામ સુંદરં। ભવાંબુનાથ મંદરમ્ ॥
પ્રફુલ્લ કંજ લોચનં। મદાદિ દોષ મોચનમ્ ॥
પ્રલંબ બાહુ વિક્રમં। પ્રભોઽપ્રમેય વૈભવમ્ ॥
નિષંગ ચાપ સાયકં। ધરં ત્રિલોક નાયકમ્ ॥
દિનેશ વંશ મંડનં। મહેશ ચાપ ખંડનમ્ ॥
મુનીંદ્ર સંત રંજનં। સુરારિ વૃંદ ભંજનમ્ ॥
મનોજ વૈરિ વંદિતં। અજાદિ દેવ સેવિતમ્ ॥
વિશુદ્ધ બોધ વિગ્રહં। સમસ્ત દૂષણાપહમ્ ॥
નમામિ ઇંદિરા પતિં। સુખાકરં સતાં ગતિમ્ ॥
ભજે સશક્તિ સાનુજં। શચી પતિં પ્રિયાનુજમ્ ॥
ત્વદંઘ્રિ મૂલ યે નરાઃ। ભજંતિ હીન મત્સરા ॥
પતંતિ નો ભવાર્ણવે। વિતર્ક વીચિ સંકુલે ॥
વિવિક્ત વાસિનઃ સદા। ભજંતિ મુક્તયે મુદા ॥
નિરસ્ય ઇંદ્રિયાદિકં। પ્રયાંતિ તે ગતિં સ્વકમ્ ॥
તમેકમભ્દુતં પ્રભું। નિરીહમીશ્વરં વિભુમ્ ॥
જગદ્ગુરું ચ શાશ્વતં। તુરીયમેવ કેવલમ્ ॥
ભજામિ ભાવ વલ્લભં। કુયોગિનાં સુદુર્લભમ્ ॥
સ્વભક્ત કલ્પ પાદપં। સમં સુસેવ્યમન્વહમ્ ॥
અનૂપ રૂપ ભૂપતિં। નતોઽહમુર્વિજા પતિમ્ ॥
પ્રસીદ મે નમામિ તે। પદાબ્જ ભક્તિ દેહિ મે ॥
પઠંતિ યે સ્તવં ઇદં। નરાદરેણ તે પદમ્ ॥
વ્રજંતિ નાત્ર સંશયં। ત્વદીય ભક્તિ સંયુતા ॥
દો. બિનતી કરિ મુનિ નાઇ સિરુ કહ કર જોરિ બહોરિ।
ચરન સરોરુહ નાથ જનિ કબહુઁ તજૈ મતિ મોરિ ॥ 4 ॥
અનુસુઇયા કે પદ ગહિ સીતા। મિલી બહોરિ સુસીલ બિનીતા ॥
રિષિપતિની મન સુખ અધિકાઈ। આસિષ દેઇ નિકટ બૈઠાઈ ॥
દિબ્ય બસન ભૂષન પહિરાએ। જે નિત નૂતન અમલ સુહાએ ॥
કહ રિષિબધૂ સરસ મૃદુ બાની। નારિધર્મ કછુ બ્યાજ બખાની ॥
માતુ પિતા ભ્રાતા હિતકારી। મિતપ્રદ સબ સુનુ રાજકુમારી ॥
અમિત દાનિ ભર્તા બયદેહી। અધમ સો નારિ જો સેવ ન તેહી ॥
ધીરજ ધર્મ મિત્ર અરુ નારી। આપદ કાલ પરિખિઅહિં ચારી ॥
બૃદ્ધ રોગબસ જડ઼ ધનહીના। અધં બધિર ક્રોધી અતિ દીના ॥
ઐસેહુ પતિ કર કિએઁ અપમાના। નારિ પાવ જમપુર દુખ નાના ॥
એકિ ધર્મ એક બ્રત નેમા। કાયઁ બચન મન પતિ પદ પ્રેમા ॥
જગ પતિ બ્રતા ચારિ બિધિ અહહિં। બેદ પુરાન સંત સબ કહહિમ્ ॥
ઉત્તમ કે અસ બસ મન માહીં। સપનેહુઁ આન પુરુષ જગ નાહીમ્ ॥
મધ્યમ પરપતિ દેખિ કૈસેં। ભ્રાતા પિતા પુત્ર નિજ જૈંસેમ્ ॥
ધર્મ બિચારિ સમુઝિ કુલ રહી। સો નિકિષ્ટ ત્રિય શ્રુતિ અસ કહી ॥
બિનુ અવસર ભય તેં રહ જોઈ। જાનેહુ અધમ નારિ જગ સોઈ ॥
પતિ બંચક પરપતિ રતિ કરી। રૌરવ નરક કલ્પ સત પરી ॥
છન સુખ લાગિ જનમ સત કોટિ। દુખ ન સમુઝ તેહિ સમ કો ખોટી ॥
બિનુ શ્રમ નારિ પરમ ગતિ લહી। પતિબ્રત ધર્મ છાડ઼ઇ છલ ગહી ॥
પતિ પ્રતિકુલ જનમ જહઁ જાઈ। બિધવા હોઈ પાઈ તરુનાઈ ॥
સો. સહજ અપાવનિ નારિ પતિ સેવત સુભ ગતિ લહિ।
જસુ ગાવત શ્રુતિ ચારિ અજહુ તુલસિકા હરિહિ પ્રિય ॥ 5ક ॥
સનુ સીતા તવ નામ સુમિર નારિ પતિબ્રત કરહિ।
તોહિ પ્રાનપ્રિય રામ કહિઉઁ કથા સંસાર હિત ॥ 5ખ ॥
સુનિ જાનકીં પરમ સુખુ પાવા। સાદર તાસુ ચરન સિરુ નાવા ॥
તબ મુનિ સન કહ કૃપાનિધાના। આયસુ હોઇ જાઉઁ બન આના ॥
સંતત મો પર કૃપા કરેહૂ। સેવક જાનિ તજેહુ જનિ નેહૂ ॥
ધર્મ ધુરંધર પ્રભુ કૈ બાની। સુનિ સપ્રેમ બોલે મુનિ ગ્યાની ॥
જાસુ કૃપા અજ સિવ સનકાદી। ચહત સકલ પરમારથ બાદી ॥
તે તુમ્હ રામ અકામ પિઆરે। દીન બંધુ મૃદુ બચન ઉચારે ॥
અબ જાની મૈં શ્રી ચતુરાઈ। ભજી તુમ્હહિ સબ દેવ બિહાઈ ॥
જેહિ સમાન અતિસય નહિં કોઈ। તા કર સીલ કસ ન અસ હોઈ ॥
કેહિ બિધિ કહૌં જાહુ અબ સ્વામી। કહહુ નાથ તુમ્હ અંતરજામી ॥
અસ કહિ પ્રભુ બિલોકિ મુનિ ધીરા। લોચન જલ બહ પુલક સરીરા ॥
છં. તન પુલક નિર્ભર પ્રેમ પુરન નયન મુખ પંકજ દિએ।
મન ગ્યાન ગુન ગોતીત પ્રભુ મૈં દીખ જપ તપ કા કિએ ॥
જપ જોગ ધર્મ સમૂહ તેં નર ભગતિ અનુપમ પાવી।
રધુબીર ચરિત પુનીત નિસિ દિન દાસ તુલસી ગાવી ॥
દો. કલિમલ સમન દમન મન રામ સુજસ સુખમૂલ।
સાદર સુનહિ જે તિન્હ પર રામ રહહિં અનુકૂલ ॥ 6(ક) ॥
સો. કઠિન કાલ મલ કોસ ધર્મ ન ગ્યાન ન જોગ જપ।
પરિહરિ સકલ ભરોસ રામહિ ભજહિં તે ચતુર નર ॥ 6(ખ) ॥
મુનિ પદ કમલ નાઇ કરિ સીસા। ચલે બનહિ સુર નર મુનિ ઈસા ॥
આગે રામ અનુજ પુનિ પાછેં। મુનિ બર બેષ બને અતિ કાછેમ્ ॥
ઉમય બીચ શ્રી સોહિ કૈસી। બ્રહ્મ જીવ બિચ માયા જૈસી ॥
સરિતા બન ગિરિ અવઘટ ઘાટા। પતિ પહિચાની દેહિં બર બાટા ॥
જહઁ જહઁ જાહિ દેવ રઘુરાયા। કરહિં મેધ તહઁ તહઁ નભ છાયા ॥
મિલા અસુર બિરાધ મગ જાતા। આવતહીં રઘુવીર નિપાતા ॥
તુરતહિં રુચિર રૂપ તેહિં પાવા। દેખિ દુખી નિજ ધામ પઠાવા ॥
પુનિ આએ જહઁ મુનિ સરભંગા। સુંદર અનુજ જાનકી સંગા ॥
દો. દેખી રામ મુખ પંકજ મુનિબર લોચન ભૃંગ।
સાદર પાન કરત અતિ ધન્ય જન્મ સરભંગ ॥ 7 ॥
કહ મુનિ સુનુ રઘુબીર કૃપાલા। સંકર માનસ રાજમરાલા ॥
જાત રહેઉઁ બિરંચિ કે ધામા। સુનેઉઁ શ્રવન બન ઐહહિં રામા ॥
ચિતવત પંથ રહેઉઁ દિન રાતી। અબ પ્રભુ દેખિ જુડ઼આની છાતી ॥
નાથ સકલ સાધન મૈં હીના। કીન્હી કૃપા જાનિ જન દીના ॥
સો કછુ દેવ ન મોહિ નિહોરા। નિજ પન રાખેઉ જન મન ચોરા ॥
તબ લગિ રહહુ દીન હિત લાગી। જબ લગિ મિલૌં તુમ્હહિ તનુ ત્યાગી ॥
જોગ જગ્ય જપ તપ બ્રત કીન્હા। પ્રભુ કહઁ દેઇ ભગતિ બર લીન્હા ॥
એહિ બિધિ સર રચિ મુનિ સરભંગા। બૈઠે હૃદયઁ છાડ઼ઇ સબ સંગા ॥
દો. સીતા અનુજ સમેત પ્રભુ નીલ જલદ તનુ સ્યામ।
મમ હિયઁ બસહુ નિરંતર સગુનરુપ શ્રીરામ ॥ 8 ॥
અસ કહિ જોગ અગિનિ તનુ જારા। રામ કૃપાઁ બૈકુંઠ સિધારા ॥
તાતે મુનિ હરિ લીન ન ભયૂ। પ્રથમહિં ભેદ ભગતિ બર લયૂ ॥
રિષિ નિકાય મુનિબર ગતિ દેખિ। સુખી ભે નિજ હૃદયઁ બિસેષી ॥
અસ્તુતિ કરહિં સકલ મુનિ બૃંદા। જયતિ પ્રનત હિત કરુના કંદા ॥
પુનિ રઘુનાથ ચલે બન આગે। મુનિબર બૃંદ બિપુલ સઁગ લાગે ॥
અસ્થિ સમૂહ દેખિ રઘુરાયા। પૂછી મુનિન્હ લાગિ અતિ દાયા ॥
જાનતહુઁ પૂછિઅ કસ સ્વામી। સબદરસી તુમ્હ અંતરજામી ॥
નિસિચર નિકર સકલ મુનિ ખાએ। સુનિ રઘુબીર નયન જલ છાએ ॥
દો. નિસિચર હીન કરુઁ મહિ ભુજ ઉઠાઇ પન કીન્હ।
સકલ મુનિન્હ કે આશ્રમન્હિ જાઇ જાઇ સુખ દીન્હ ॥ 9 ॥
મુનિ અગસ્તિ કર સિષ્ય સુજાના। નામ સુતીછન રતિ ભગવાના ॥
મન ક્રમ બચન રામ પદ સેવક। સપનેહુઁ આન ભરોસ ન દેવક ॥
પ્રભુ આગવનુ શ્રવન સુનિ પાવા। કરત મનોરથ આતુર ધાવા ॥
હે બિધિ દીનબંધુ રઘુરાયા। મો સે સઠ પર કરિહહિં દાયા ॥
સહિત અનુજ મોહિ રામ ગોસાઈ। મિલિહહિં નિજ સેવક કી નાઈ ॥
મોરે જિયઁ ભરોસ દૃઢ઼ નાહીં। ભગતિ બિરતિ ન ગ્યાન મન માહીમ્ ॥
નહિં સતસંગ જોગ જપ જાગા। નહિં દૃઢ઼ ચરન કમલ અનુરાગા ॥
એક બાનિ કરુનાનિધાન કી। સો પ્રિય જાકેં ગતિ ન આન કી ॥
હોઇહૈં સુફલ આજુ મમ લોચન। દેખિ બદન પંકજ ભવ મોચન ॥
નિર્ભર પ્રેમ મગન મુનિ ગ્યાની। કહિ ન જાઇ સો દસા ભવાની ॥
દિસિ અરુ બિદિસિ પંથ નહિં સૂઝા। કો મૈં ચલેઉઁ કહાઁ નહિં બૂઝા ॥
કબહુઁક ફિરિ પાછેં પુનિ જાઈ। કબહુઁક નૃત્ય કરિ ગુન ગાઈ ॥
અબિરલ પ્રેમ ભગતિ મુનિ પાઈ। પ્રભુ દેખૈં તરુ ઓટ લુકાઈ ॥
અતિસય પ્રીતિ દેખિ રઘુબીરા। પ્રગટે હૃદયઁ હરન ભવ ભીરા ॥
મુનિ મગ માઝ અચલ હોઇ બૈસા। પુલક સરીર પનસ ફલ જૈસા ॥
તબ રઘુનાથ નિકટ ચલિ આએ। દેખિ દસા નિજ જન મન ભાએ ॥
મુનિહિ રામ બહુ ભાઁતિ જગાવા। જાગ ન ધ્યાનજનિત સુખ પાવા ॥
ભૂપ રૂપ તબ રામ દુરાવા। હૃદયઁ ચતુર્ભુજ રૂપ દેખાવા ॥
મુનિ અકુલાઇ ઉઠા તબ કૈસેં। બિકલ હીન મનિ ફનિ બર જૈસેમ્ ॥
આગેં દેખિ રામ તન સ્યામા। સીતા અનુજ સહિત સુખ ધામા ॥
પરેઉ લકુટ ઇવ ચરનન્હિ લાગી। પ્રેમ મગન મુનિબર બડ઼ભાગી ॥
ભુજ બિસાલ ગહિ લિએ ઉઠાઈ। પરમ પ્રીતિ રાખે ઉર લાઈ ॥
મુનિહિ મિલત અસ સોહ કૃપાલા। કનક તરુહિ જનુ ભેંટ તમાલા ॥
રામ બદનુ બિલોક મુનિ ઠાઢ઼આ। માનહુઁ ચિત્ર માઝ લિખિ કાઢ઼આ ॥
દો. તબ મુનિ હૃદયઁ ધીર ધીર ગહિ પદ બારહિં બાર।
નિજ આશ્રમ પ્રભુ આનિ કરિ પૂજા બિબિધ પ્રકાર ॥ 10 ॥
કહ મુનિ પ્રભુ સુનુ બિનતી મોરી। અસ્તુતિ કરૌં કવન બિધિ તોરી ॥
મહિમા અમિત મોરિ મતિ થોરી। રબિ સન્મુખ ખદ્યોત અઁજોરી ॥
શ્યામ તામરસ દામ શરીરં। જટા મુકુટ પરિધન મુનિચીરમ્ ॥
પાણિ ચાપ શર કટિ તૂણીરં। નૌમિ નિરંતર શ્રીરઘુવીરમ્ ॥
મોહ વિપિન ઘન દહન કૃશાનુઃ। સંત સરોરુહ કાનન ભાનુઃ ॥
નિશિચર કરિ વરૂથ મૃગરાજઃ। ત્રાતુ સદા નો ભવ ખગ બાજઃ ॥
અરુણ નયન રાજીવ સુવેશં। સીતા નયન ચકોર નિશેશમ્ ॥
હર હ્રદિ માનસ બાલ મરાલં। નૌમિ રામ ઉર બાહુ વિશાલમ્ ॥
સંશય સર્પ ગ્રસન ઉરગાદઃ। શમન સુકર્કશ તર્ક વિષાદઃ ॥
ભવ ભંજન રંજન સુર યૂથઃ। ત્રાતુ સદા નો કૃપા વરૂથઃ ॥
નિર્ગુણ સગુણ વિષમ સમ રૂપં। જ્ઞાન ગિરા ગોતીતમનૂપમ્ ॥
અમલમખિલમનવદ્યમપારં। નૌમિ રામ ભંજન મહિ ભારમ્ ॥
ભક્ત કલ્પપાદપ આરામઃ। તર્જન ક્રોધ લોભ મદ કામઃ ॥
અતિ નાગર ભવ સાગર સેતુઃ। ત્રાતુ સદા દિનકર કુલ કેતુઃ ॥
અતુલિત ભુજ પ્રતાપ બલ ધામઃ। કલિ મલ વિપુલ વિભંજન નામઃ ॥
ધર્મ વર્મ નર્મદ ગુણ ગ્રામઃ। સંતત શં તનોતુ મમ રામઃ ॥
જદપિ બિરજ બ્યાપક અબિનાસી। સબ કે હૃદયઁ નિરંતર બાસી ॥
તદપિ અનુજ શ્રી સહિત ખરારી। બસતુ મનસિ મમ કાનનચારી ॥
જે જાનહિં તે જાનહુઁ સ્વામી। સગુન અગુન ઉર અંતરજામી ॥
જો કોસલ પતિ રાજિવ નયના। કરુ સો રામ હૃદય મમ અયના।
અસ અભિમાન જાઇ જનિ ભોરે। મૈં સેવક રઘુપતિ પતિ મોરે ॥
સુનિ મુનિ બચન રામ મન ભાએ। બહુરિ હરષિ મુનિબર ઉર લાએ ॥
પરમ પ્રસન્ન જાનુ મુનિ મોહી। જો બર માગહુ દેઉ સો તોહી ॥
મુનિ કહ મૈ બર કબહુઁ ન જાચા। સમુઝિ ન પરિ ઝૂઠ કા સાચા ॥
તુમ્હહિ નીક લાગૈ રઘુરાઈ। સો મોહિ દેહુ દાસ સુખદાઈ ॥
અબિરલ ભગતિ બિરતિ બિગ્યાના। હોહુ સકલ ગુન ગ્યાન નિધાના ॥
પ્રભુ જો દીન્હ સો બરુ મૈં પાવા। અબ સો દેહુ મોહિ જો ભાવા ॥
દો. અનુજ જાનકી સહિત પ્રભુ ચાપ બાન ધર રામ।
મમ હિય ગગન ઇંદુ ઇવ બસહુ સદા નિહકામ ॥ 11 ॥
એવમસ્તુ કરિ રમાનિવાસા। હરષિ ચલે કુભંજ રિષિ પાસા ॥
બહુત દિવસ ગુર દરસન પાએઁ। ભે મોહિ એહિં આશ્રમ આએઁ ॥
અબ પ્રભુ સંગ જાઉઁ ગુર પાહીં। તુમ્હ કહઁ નાથ નિહોરા નાહીમ્ ॥
દેખિ કૃપાનિધિ મુનિ ચતુરાઈ। લિએ સંગ બિહસૈ દ્વૌ ભાઈ ॥
પંથ કહત નિજ ભગતિ અનૂપા। મુનિ આશ્રમ પહુઁચે સુરભૂપા ॥
તુરત સુતીછન ગુર પહિં ગયૂ। કરિ દંડવત કહત અસ ભયૂ ॥
નાથ કૌસલાધીસ કુમારા। આએ મિલન જગત આધારા ॥
રામ અનુજ સમેત બૈદેહી। નિસિ દિનુ દેવ જપત હહુ જેહી ॥
સુનત અગસ્તિ તુરત ઉઠિ ધાએ। હરિ બિલોકિ લોચન જલ છાએ ॥
મુનિ પદ કમલ પરે દ્વૌ ભાઈ। રિષિ અતિ પ્રીતિ લિએ ઉર લાઈ ॥
સાદર કુસલ પૂછિ મુનિ ગ્યાની। આસન બર બૈઠારે આની ॥
પુનિ કરિ બહુ પ્રકાર પ્રભુ પૂજા। મોહિ સમ ભાગ્યવંત નહિં દૂજા ॥
જહઁ લગિ રહે અપર મુનિ બૃંદા। હરષે સબ બિલોકિ સુખકંદા ॥
દો. મુનિ સમૂહ મહઁ બૈઠે સન્મુખ સબ કી ઓર।
સરદ ઇંદુ તન ચિતવત માનહુઁ નિકર ચકોર ॥ 12 ॥
તબ રઘુબીર કહા મુનિ પાહીં। તુમ્હ સન પ્રભુ દુરાવ કછુ નાહી ॥
તુમ્હ જાનહુ જેહિ કારન આયુઁ। તાતે તાત ન કહિ સમુઝાયુઁ ॥
અબ સો મંત્ર દેહુ પ્રભુ મોહી। જેહિ પ્રકાર મારૌં મુનિદ્રોહી ॥
મુનિ મુસકાને સુનિ પ્રભુ બાની। પૂછેહુ નાથ મોહિ કા જાની ॥
તુમ્હરેઇઁ ભજન પ્રભાવ અઘારી। જાનુઁ મહિમા કછુક તુમ્હારી ॥
ઊમરિ તરુ બિસાલ તવ માયા। ફલ બ્રહ્માંડ અનેક નિકાયા ॥
જીવ ચરાચર જંતુ સમાના। ભીતર બસહિ ન જાનહિં આના ॥
તે ફલ ભચ્છક કઠિન કરાલા। તવ ભયઁ ડરત સદા સૌ કાલા ॥
તે તુમ્હ સકલ લોકપતિ સાઈં। પૂઁછેહુ મોહિ મનુજ કી નાઈમ્ ॥
યહ બર માગુઁ કૃપાનિકેતા। બસહુ હૃદયઁ શ્રી અનુજ સમેતા ॥
અબિરલ ભગતિ બિરતિ સતસંગા। ચરન સરોરુહ પ્રીતિ અભંગા ॥
જદ્યપિ બ્રહ્મ અખંડ અનંતા। અનુભવ ગમ્ય ભજહિં જેહિ સંતા ॥
અસ તવ રૂપ બખાનુઁ જાનુઁ। ફિરિ ફિરિ સગુન બ્રહ્મ રતિ માનુઁ ॥
સંતત દાસન્હ દેહુ બડ઼આઈ। તાતેં મોહિ પૂઁછેહુ રઘુરાઈ ॥
હૈ પ્રભુ પરમ મનોહર ઠ્AUઁ। પાવન પંચબટી તેહિ ન્AUઁ ॥
દંડક બન પુનીત પ્રભુ કરહૂ। ઉગ્ર સાપ મુનિબર કર હરહૂ ॥
બાસ કરહુ તહઁ રઘુકુલ રાયા। કીજે સકલ મુનિન્હ પર દાયા ॥
ચલે રામ મુનિ આયસુ પાઈ। તુરતહિં પંચબટી નિઅરાઈ ॥
દો. ગીધરાજ સૈં ભૈંટ ભિ બહુ બિધિ પ્રીતિ બઢ઼આઇ ॥
ગોદાવરી નિકટ પ્રભુ રહે પરન ગૃહ છાઇ ॥ 13 ॥
જબ તે રામ કીન્હ તહઁ બાસા। સુખી ભે મુનિ બીતી ત્રાસા ॥
ગિરિ બન નદીં તાલ છબિ છાએ। દિન દિન પ્રતિ અતિ હૌહિં સુહાએ ॥
ખગ મૃગ બૃંદ અનંદિત રહહીં। મધુપ મધુર ગંજત છબિ લહહીમ્ ॥
સો બન બરનિ ન સક અહિરાજા। જહાઁ પ્રગટ રઘુબીર બિરાજા ॥
એક બાર પ્રભુ સુખ આસીના। લછિમન બચન કહે છલહીના ॥
સુર નર મુનિ સચરાચર સાઈં। મૈં પૂછુઁ નિજ પ્રભુ કી નાઈ ॥
મોહિ સમુઝાઇ કહહુ સોઇ દેવા। સબ તજિ કરૌં ચરન રજ સેવા ॥
કહહુ ગ્યાન બિરાગ અરુ માયા। કહહુ સો ભગતિ કરહુ જેહિં દાયા ॥
દો. ઈસ્વર જીવ ભેદ પ્રભુ સકલ કહૌ સમુઝાઇ ॥
જાતેં હોઇ ચરન રતિ સોક મોહ ભ્રમ જાઇ ॥ 14 ॥
થોરેહિ મહઁ સબ કહુઁ બુઝાઈ। સુનહુ તાત મતિ મન ચિત લાઈ ॥
મૈં અરુ મોર તોર તૈં માયા। જેહિં બસ કીન્હે જીવ નિકાયા ॥
ગો ગોચર જહઁ લગિ મન જાઈ। સો સબ માયા જાનેહુ ભાઈ ॥
તેહિ કર ભેદ સુનહુ તુમ્હ સોઊ। બિદ્યા અપર અબિદ્યા દોઊ ॥
એક દુષ્ટ અતિસય દુખરૂપા। જા બસ જીવ પરા ભવકૂપા ॥
એક રચિ જગ ગુન બસ જાકેં। પ્રભુ પ્રેરિત નહિં નિજ બલ તાકેમ્ ॥
ગ્યાન માન જહઁ એકુ નાહીં। દેખ બ્રહ્મ સમાન સબ માહી ॥
કહિઅ તાત સો પરમ બિરાગી। તૃન સમ સિદ્ધિ તીનિ ગુન ત્યાગી ॥
દો. માયા ઈસ ન આપુ કહુઁ જાન કહિઅ સો જીવ।
બંધ મોચ્છ પ્રદ સર્બપર માયા પ્રેરક સીવ ॥ 15 ॥
ધર્મ તેં બિરતિ જોગ તેં ગ્યાના। ગ્યાન મોચ્છપ્રદ બેદ બખાના ॥
જાતેં બેગિ દ્રવુઁ મૈં ભાઈ। સો મમ ભગતિ ભગત સુખદાઈ ॥
સો સુતંત્ર અવલંબ ન આના। તેહિ આધીન ગ્યાન બિગ્યાના ॥
ભગતિ તાત અનુપમ સુખમૂલા। મિલિ જો સંત હોઇઁ અનુકૂલા ॥
ભગતિ કિ સાધન કહુઁ બખાની। સુગમ પંથ મોહિ પાવહિં પ્રાની ॥
પ્રથમહિં બિપ્ર ચરન અતિ પ્રીતી। નિજ નિજ કર્મ નિરત શ્રુતિ રીતી ॥
એહિ કર ફલ પુનિ બિષય બિરાગા। તબ મમ ધર્મ ઉપજ અનુરાગા ॥
શ્રવનાદિક નવ ભક્તિ દૃઢ઼આહીં। મમ લીલા રતિ અતિ મન માહીમ્ ॥
સંત ચરન પંકજ અતિ પ્રેમા। મન ક્રમ બચન ભજન દૃઢ઼ નેમા ॥
ગુરુ પિતુ માતુ બંધુ પતિ દેવા। સબ મોહિ કહઁ જાને દૃઢ઼ સેવા ॥
મમ ગુન ગાવત પુલક સરીરા। ગદગદ ગિરા નયન બહ નીરા ॥
કામ આદિ મદ દંભ ન જાકેં। તાત નિરંતર બસ મૈં તાકેમ્ ॥
દો. બચન કર્મ મન મોરિ ગતિ ભજનુ કરહિં નિઃકામ ॥
તિન્હ કે હૃદય કમલ મહુઁ કરુઁ સદા બિશ્રામ ॥ 16 ॥
ભગતિ જોગ સુનિ અતિ સુખ પાવા। લછિમન પ્રભુ ચરનન્હિ સિરુ નાવા ॥
એહિ બિધિ ગે કછુક દિન બીતી। કહત બિરાગ ગ્યાન ગુન નીતી ॥
સૂપનખા રાવન કૈ બહિની। દુષ્ટ હૃદય દારુન જસ અહિની ॥
પંચબટી સો ગિ એક બારા। દેખિ બિકલ ભિ જુગલ કુમારા ॥
ભ્રાતા પિતા પુત્ર ઉરગારી। પુરુષ મનોહર નિરખત નારી ॥
હોઇ બિકલ સક મનહિ ન રોકી। જિમિ રબિમનિ દ્રવ રબિહિ બિલોકી ॥
રુચિર રુપ ધરિ પ્રભુ પહિં જાઈ। બોલી બચન બહુત મુસુકાઈ ॥
તુમ્હ સમ પુરુષ ન મો સમ નારી। યહ સઁજોગ બિધિ રચા બિચારી ॥
મમ અનુરૂપ પુરુષ જગ માહીં। દેખેઉઁ ખોજિ લોક તિહુ નાહીમ્ ॥
તાતે અબ લગિ રહિઉઁ કુમારી। મનુ માના કછુ તુમ્હહિ નિહારી ॥
સીતહિ ચિતિ કહી પ્રભુ બાતા। અહિ કુઆર મોર લઘુ ભ્રાતા ॥
ગિ લછિમન રિપુ ભગિની જાની। પ્રભુ બિલોકિ બોલે મૃદુ બાની ॥
સુંદરિ સુનુ મૈં ઉન્હ કર દાસા। પરાધીન નહિં તોર સુપાસા ॥
પ્રભુ સમર્થ કોસલપુર રાજા। જો કછુ કરહિં ઉનહિ સબ છાજા ॥
સેવક સુખ ચહ માન ભિખારી। બ્યસની ધન સુભ ગતિ બિભિચારી ॥
લોભી જસુ ચહ ચાર ગુમાની। નભ દુહિ દૂધ ચહત એ પ્રાની ॥
પુનિ ફિરિ રામ નિકટ સો આઈ। પ્રભુ લછિમન પહિં બહુરિ પઠાઈ ॥
લછિમન કહા તોહિ સો બરી। જો તૃન તોરિ લાજ પરિહરી ॥
તબ ખિસિઆનિ રામ પહિં ગી। રૂપ ભયંકર પ્રગટત ભી ॥
સીતહિ સભય દેખિ રઘુરાઈ। કહા અનુજ સન સયન બુઝાઈ ॥
દો. લછિમન અતિ લાઘવઁ સો નાક કાન બિનુ કીન્હિ।
તાકે કર રાવન કહઁ મનૌ ચુનૌતી દીન્હિ ॥ 17 ॥
નાક કાન બિનુ ભિ બિકરારા। જનુ સ્ત્રવ સૈલ ગૈરુ કૈ ધારા ॥
ખર દૂષન પહિં ગિ બિલપાતા। ધિગ ધિગ તવ પૌરુષ બલ ભ્રાતા ॥
તેહિ પૂછા સબ કહેસિ બુઝાઈ। જાતુધાન સુનિ સેન બનાઈ ॥
ધાએ નિસિચર નિકર બરૂથા। જનુ સપચ્છ કજ્જલ ગિરિ જૂથા ॥
નાના બાહન નાનાકારા। નાનાયુધ ધર ઘોર અપારા ॥
સુપનખા આગેં કરિ લીની। અસુભ રૂપ શ્રુતિ નાસા હીની ॥
અસગુન અમિત હોહિં ભયકારી। ગનહિં ન મૃત્યુ બિબસ સબ ઝારી ॥
ગર્જહિ તર્જહિં ગગન ઉડ઼આહીં। દેખિ કટકુ ભટ અતિ હરષાહીમ્ ॥
કૌ કહ જિઅત ધરહુ દ્વૌ ભાઈ। ધરિ મારહુ તિય લેહુ છડ઼આઈ ॥
ધૂરિ પૂરિ નભ મંડલ રહા। રામ બોલાઇ અનુજ સન કહા ॥
લૈ જાનકિહિ જાહુ ગિરિ કંદર। આવા નિસિચર કટકુ ભયંકર ॥
રહેહુ સજગ સુનિ પ્રભુ કૈ બાની। ચલે સહિત શ્રી સર ધનુ પાની ॥
દેખિ રામ રિપુદલ ચલિ આવા। બિહસિ કઠિન કોદંડ ચઢ઼આવા ॥
છં. કોદંડ કઠિન ચઢ઼આઇ સિર જટ જૂટ બાઁધત સોહ ક્યોં।
મરકત સયલ પર લરત દામિનિ કોટિ સોં જુગ ભુજગ જ્યોમ્ ॥
કટિ કસિ નિષંગ બિસાલ ભુજ ગહિ ચાપ બિસિખ સુધારિ કૈ ॥
ચિતવત મનહુઁ મૃગરાજ પ્રભુ ગજરાજ ઘટા નિહારિ કૈ ॥
સો. આઇ ગે બગમેલ ધરહુ ધરહુ ધાવત સુભટ।
જથા બિલોકિ અકેલ બાલ રબિહિ ઘેરત દનુજ ॥ 18 ॥
પ્રભુ બિલોકિ સર સકહિં ન ડારી। થકિત ભી રજનીચર ધારી ॥
સચિવ બોલિ બોલે ખર દૂષન। યહ કૌ નૃપબાલક નર ભૂષન ॥
નાગ અસુર સુર નર મુનિ જેતે। દેખે જિતે હતે હમ કેતે ॥
હમ ભરિ જન્મ સુનહુ સબ ભાઈ। દેખી નહિં અસિ સુંદરતાઈ ॥
જદ્યપિ ભગિની કીન્હ કુરૂપા। બધ લાયક નહિં પુરુષ અનૂપા ॥
દેહુ તુરત નિજ નારિ દુરાઈ। જીઅત ભવન જાહુ દ્વૌ ભાઈ ॥
મોર કહા તુમ્હ તાહિ સુનાવહુ। તાસુ બચન સુનિ આતુર આવહુ ॥
દૂતન્હ કહા રામ સન જાઈ। સુનત રામ બોલે મુસકાઈ ॥
હમ છત્રી મૃગયા બન કરહીં। તુમ્હ સે ખલ મૃગ ખૌજત ફિરહીમ્ ॥
રિપુ બલવંત દેખિ નહિં ડરહીં। એક બાર કાલહુ સન લરહીમ્ ॥
જદ્યપિ મનુજ દનુજ કુલ ઘાલક। મુનિ પાલક ખલ સાલક બાલક ॥
જૌં ન હોઇ બલ ઘર ફિરિ જાહૂ। સમર બિમુખ મૈં હતુઁ ન કાહૂ ॥
રન ચઢ઼ઇ કરિઅ કપટ ચતુરાઈ। રિપુ પર કૃપા પરમ કદરાઈ ॥
દૂતન્હ જાઇ તુરત સબ કહેઊ। સુનિ ખર દૂષન ઉર અતિ દહેઊ ॥
છં. ઉર દહેઉ કહેઉ કિ ધરહુ ધાએ બિકટ ભટ રજનીચરા।
સર ચાપ તોમર સક્તિ સૂલ કૃપાન પરિઘ પરસુ ધરા ॥
પ્રભુ કીન્હ ધનુષ ટકોર પ્રથમ કઠોર ઘોર ભયાવહા।
ભે બધિર બ્યાકુલ જાતુધાન ન ગ્યાન તેહિ અવસર રહા ॥
દો. સાવધાન હોઇ ધાએ જાનિ સબલ આરાતિ।
લાગે બરષન રામ પર અસ્ત્ર સસ્ત્ર બહુ ભાઁતિ ॥ 19(ક) ॥
તિન્હ કે આયુધ તિલ સમ કરિ કાટે રઘુબીર।
તાનિ સરાસન શ્રવન લગિ પુનિ છાઁડ઼એ નિજ તીર ॥ 19(ખ) ॥
છં. તબ ચલે જાન બબાન કરાલ। ફુંકરત જનુ બહુ બ્યાલ ॥
કોપેઉ સમર શ્રીરામ। ચલે બિસિખ નિસિત નિકામ ॥
અવલોકિ ખરતર તીર। મુરિ ચલે નિસિચર બીર ॥
ભે ક્રુદ્ધ તીનિઉ ભાઇ। જો ભાગિ રન તે જાઇ ॥
તેહિ બધબ હમ નિજ પાનિ। ફિરે મરન મન મહુઁ ઠાનિ ॥
આયુધ અનેક પ્રકાર। સનમુખ તે કરહિં પ્રહાર ॥
રિપુ પરમ કોપે જાનિ। પ્રભુ ધનુષ સર સંધાનિ ॥
છાઁડ઼એ બિપુલ નારાચ। લગે કટન બિકટ પિસાચ ॥
ઉર સીસ ભુજ કર ચરન। જહઁ તહઁ લગે મહિ પરન ॥
ચિક્કરત લાગત બાન। ધર પરત કુધર સમાન ॥
ભટ કટત તન સત ખંડ। પુનિ ઉઠત કરિ પાષંડ ॥
નભ ઉડ઼ત બહુ ભુજ મુંડ। બિનુ મૌલિ ધાવત રુંડ ॥
ખગ કંક કાક સૃગાલ। કટકટહિં કઠિન કરાલ ॥
છં. કટકટહિં જ઼ંબુક ભૂત પ્રેત પિસાચ ખર્પર સંચહીં।
બેતાલ બીર કપાલ તાલ બજાઇ જોગિનિ નંચહીમ્ ॥
રઘુબીર બાન પ્રચંડ ખંડહિં ભટન્હ કે ઉર ભુજ સિરા।
જહઁ તહઁ પરહિં ઉઠિ લરહિં ધર ધરુ ધરુ કરહિં ભયકર ગિરા ॥
અંતાવરીં ગહિ ઉડ઼ત ગીધ પિસાચ કર ગહિ ધાવહીમ્ ॥
સંગ્રામ પુર બાસી મનહુઁ બહુ બાલ ગુડ઼ઈ ઉડ઼આવહીમ્ ॥
મારે પછારે ઉર બિદારે બિપુલ ભટ કહઁરત પરે।
અવલોકિ નિજ દલ બિકલ ભટ તિસિરાદિ ખર દૂષન ફિરે ॥
સર સક્તિ તોમર પરસુ સૂલ કૃપાન એકહિ બારહીં।
કરિ કોપ શ્રીરઘુબીર પર અગનિત નિસાચર ડારહીમ્ ॥
પ્રભુ નિમિષ મહુઁ રિપુ સર નિવારિ પચારિ ડારે સાયકા।
દસ દસ બિસિખ ઉર માઝ મારે સકલ નિસિચર નાયકા ॥
મહિ પરત ઉઠિ ભટ ભિરત મરત ન કરત માયા અતિ ઘની।
સુર ડરત ચૌદહ સહસ પ્રેત બિલોકિ એક અવધ ધની ॥
સુર મુનિ સભય પ્રભુ દેખિ માયાનાથ અતિ કૌતુક કર્ યો।
દેખહિ પરસપર રામ કરિ સંગ્રામ રિપુદલ લરિ મર્ યો ॥
દો. રામ રામ કહિ તનુ તજહિં પાવહિં પદ નિર્બાન।
કરિ ઉપાય રિપુ મારે છન મહુઁ કૃપાનિધાન ॥ 20(ક) ॥
હરષિત બરષહિં સુમન સુર બાજહિં ગગન નિસાન।
અસ્તુતિ કરિ કરિ સબ ચલે સોભિત બિબિધ બિમાન ॥ 20(ખ) ॥
જબ રઘુનાથ સમર રિપુ જીતે। સુર નર મુનિ સબ કે ભય બીતે ॥
તબ લછિમન સીતહિ લૈ આએ। પ્રભુ પદ પરત હરષિ ઉર લાએ।
સીતા ચિતવ સ્યામ મૃદુ ગાતા। પરમ પ્રેમ લોચન ન અઘાતા ॥
પંચવટીં બસિ શ્રીરઘુનાયક। કરત ચરિત સુર મુનિ સુખદાયક ॥
ધુઆઁ દેખિ ખરદૂષન કેરા। જાઇ સુપનખાઁ રાવન પ્રેરા ॥
બોલિ બચન ક્રોધ કરિ ભારી। દેસ કોસ કૈ સુરતિ બિસારી ॥
કરસિ પાન સોવસિ દિનુ રાતી। સુધિ નહિં તવ સિર પર આરાતી ॥
રાજ નીતિ બિનુ ધન બિનુ ધર્મા। હરિહિ સમર્પે બિનુ સતકર્મા ॥
બિદ્યા બિનુ બિબેક ઉપજાએઁ। શ્રમ ફલ પઢ઼એ કિએઁ અરુ પાએઁ ॥
સંગ તે જતી કુમંત્ર તે રાજા। માન તે ગ્યાન પાન તેં લાજા ॥
પ્રીતિ પ્રનય બિનુ મદ તે ગુની। નાસહિ બેગિ નીતિ અસ સુની ॥
સો. રિપુ રુજ પાવક પાપ પ્રભુ અહિ ગનિઅ ન છોટ કરિ।
અસ કહિ બિબિધ બિલાપ કરિ લાગી રોદન કરન ॥ 21(ક) ॥
દો. સભા માઝ પરિ બ્યાકુલ બહુ પ્રકાર કહ રોઇ।
તોહિ જિઅત દસકંધર મોરિ કિ અસિ ગતિ હોઇ ॥ 21(ખ) ॥
સુનત સભાસદ ઉઠે અકુલાઈ। સમુઝાઈ ગહિ બાહઁ ઉઠાઈ ॥
કહ લંકેસ કહસિ નિજ બાતા। કેઁઇઁ તવ નાસા કાન નિપાતા ॥
અવધ નૃપતિ દસરથ કે જાએ। પુરુષ સિંઘ બન ખેલન આએ ॥
સમુઝિ પરી મોહિ ઉન્હ કૈ કરની। રહિત નિસાચર કરિહહિં ધરની ॥
જિન્હ કર ભુજબલ પાઇ દસાનન। અભય ભે બિચરત મુનિ કાનન ॥
દેખત બાલક કાલ સમાના। પરમ ધીર ધન્વી ગુન નાના ॥
અતુલિત બલ પ્રતાપ દ્વૌ ભ્રાતા। ખલ બધ રત સુર મુનિ સુખદાતા ॥
સોભાધામ રામ અસ નામા। તિન્હ કે સંગ નારિ એક સ્યામા ॥
રુપ રાસિ બિધિ નારિ સઁવારી। રતિ સત કોટિ તાસુ બલિહારી ॥
તાસુ અનુજ કાટે શ્રુતિ નાસા। સુનિ તવ ભગિનિ કરહિં પરિહાસા ॥
ખર દૂષન સુનિ લગે પુકારા। છન મહુઁ સકલ કટક ઉન્હ મારા ॥
ખર દૂષન તિસિરા કર ઘાતા। સુનિ દસસીસ જરે સબ ગાતા ॥
દો. સુપનખહિ સમુઝાઇ કરિ બલ બોલેસિ બહુ ભાઁતિ।
ગયુ ભવન અતિ સોચબસ નીદ પરિ નહિં રાતિ ॥ 22 ॥
સુર નર અસુર નાગ ખગ માહીં। મોરે અનુચર કહઁ કૌ નાહીમ્ ॥
ખર દૂષન મોહિ સમ બલવંતા। તિન્હહિ કો મારિ બિનુ ભગવંતા ॥
સુર રંજન ભંજન મહિ ભારા। જૌં ભગવંત લીન્હ અવતારા ॥
તૌ મૈ જાઇ બૈરુ હઠિ કરૂઁ। પ્રભુ સર પ્રાન તજેં ભવ તરૂઁ ॥
હોઇહિ ભજનુ ન તામસ દેહા। મન ક્રમ બચન મંત્ર દૃઢ઼ એહા ॥
જૌં નરરુપ ભૂપસુત કોઊ। હરિહુઁ નારિ જીતિ રન દોઊ ॥
ચલા અકેલ જાન ચઢિ તહવાઁ। બસ મારીચ સિંધુ તટ જહવાઁ ॥
ઇહાઁ રામ જસિ જુગુતિ બનાઈ। સુનહુ ઉમા સો કથા સુહાઈ ॥
દો. લછિમન ગે બનહિં જબ લેન મૂલ ફલ કંદ।
જનકસુતા સન બોલે બિહસિ કૃપા સુખ બૃંદ ॥ 23 ॥
સુનહુ પ્રિયા બ્રત રુચિર સુસીલા। મૈં કછુ કરબિ લલિત નરલીલા ॥
તુમ્હ પાવક મહુઁ કરહુ નિવાસા। જૌ લગિ કરૌં નિસાચર નાસા ॥
જબહિં રામ સબ કહા બખાની। પ્રભુ પદ ધરિ હિયઁ અનલ સમાની ॥
નિજ પ્રતિબિંબ રાખિ તહઁ સીતા। તૈસિ સીલ રુપ સુબિનીતા ॥
લછિમનહૂઁ યહ મરમુ ન જાના। જો કછુ ચરિત રચા ભગવાના ॥
દસમુખ ગયુ જહાઁ મારીચા। નાઇ માથ સ્વારથ રત નીચા ॥
નવનિ નીચ કૈ અતિ દુખદાઈ। જિમિ અંકુસ ધનુ ઉરગ બિલાઈ ॥
ભયદાયક ખલ કૈ પ્રિય બાની। જિમિ અકાલ કે કુસુમ ભવાની ॥
દો. કરિ પૂજા મારીચ તબ સાદર પૂછી બાત।
કવન હેતુ મન બ્યગ્ર અતિ અકસર આયહુ તાત ॥ 24 ॥
દસમુખ સકલ કથા તેહિ આગેં। કહી સહિત અભિમાન અભાગેમ્ ॥
હોહુ કપટ મૃગ તુમ્હ છલકારી। જેહિ બિધિ હરિ આનૌ નૃપનારી ॥
તેહિં પુનિ કહા સુનહુ દસસીસા। તે નરરુપ ચરાચર ઈસા ॥
તાસોં તાત બયરુ નહિં કીજે। મારેં મરિઅ જિઆએઁ જીજૈ ॥
મુનિ મખ રાખન ગયુ કુમારા। બિનુ ફર સર રઘુપતિ મોહિ મારા ॥
સત જોજન આયુઁ છન માહીં। તિન્હ સન બયરુ કિએઁ ભલ નાહીમ્ ॥
ભિ મમ કીટ ભૃંગ કી નાઈ। જહઁ તહઁ મૈં દેખુઁ દૌ ભાઈ ॥
જૌં નર તાત તદપિ અતિ સૂરા। તિન્હહિ બિરોધિ ન આઇહિ પૂરા ॥
દો. જેહિં તાડ઼કા સુબાહુ હતિ ખંડેઉ હર કોદંડ ॥
ખર દૂષન તિસિરા બધેઉ મનુજ કિ અસ બરિબંડ ॥ 25 ॥
જાહુ ભવન કુલ કુસલ બિચારી। સુનત જરા દીન્હિસિ બહુ ગારી ॥
ગુરુ જિમિ મૂઢ઼ કરસિ મમ બોધા। કહુ જગ મોહિ સમાન કો જોધા ॥
તબ મારીચ હૃદયઁ અનુમાના। નવહિ બિરોધેં નહિં કલ્યાના ॥
સસ્ત્રી મર્મી પ્રભુ સઠ ધની। બૈદ બંદિ કબિ ભાનસ ગુની ॥
ઉભય ભાઁતિ દેખા નિજ મરના। તબ તાકિસિ રઘુનાયક સરના ॥
ઉતરુ દેત મોહિ બધબ અભાગેં। કસ ન મરૌં રઘુપતિ સર લાગેમ્ ॥
અસ જિયઁ જાનિ દસાનન સંગા। ચલા રામ પદ પ્રેમ અભંગા ॥
મન અતિ હરષ જનાવ ન તેહી। આજુ દેખિહુઁ પરમ સનેહી ॥
છં. નિજ પરમ પ્રીતમ દેખિ લોચન સુફલ કરિ સુખ પાઇહૌં।
શ્રી સહિત અનુજ સમેત કૃપાનિકેત પદ મન લાઇહૌમ્ ॥
નિર્બાન દાયક ક્રોધ જા કર ભગતિ અબસહિ બસકરી।
નિજ પાનિ સર સંધાનિ સો મોહિ બધિહિ સુખસાગર હરી ॥
દો. મમ પાછેં ધર ધાવત ધરેં સરાસન બાન।
ફિરિ ફિરિ પ્રભુહિ બિલોકિહુઁ ધન્ય ન મો સમ આન ॥ 26 ॥
તેહિ બન નિકટ દસાનન ગયૂ। તબ મારીચ કપટમૃગ ભયૂ ॥
અતિ બિચિત્ર કછુ બરનિ ન જાઈ। કનક દેહ મનિ રચિત બનાઈ ॥
સીતા પરમ રુચિર મૃગ દેખા। અંગ અંગ સુમનોહર બેષા ॥
સુનહુ દેવ રઘુબીર કૃપાલા। એહિ મૃગ કર અતિ સુંદર છાલા ॥
સત્યસંધ પ્રભુ બધિ કરિ એહી। આનહુ ચર્મ કહતિ બૈદેહી ॥
તબ રઘુપતિ જાનત સબ કારન। ઉઠે હરષિ સુર કાજુ સઁવારન ॥
મૃગ બિલોકિ કટિ પરિકર બાઁધા। કરતલ ચાપ રુચિર સર સાઁધા ॥
પ્રભુ લછિમનિહિ કહા સમુઝાઈ। ફિરત બિપિન નિસિચર બહુ ભાઈ ॥
સીતા કેરિ કરેહુ રખવારી। બુધિ બિબેક બલ સમય બિચારી ॥
પ્રભુહિ બિલોકિ ચલા મૃગ ભાજી। ધાએ રામુ સરાસન સાજી ॥
નિગમ નેતિ સિવ ધ્યાન ન પાવા। માયામૃગ પાછેં સો ધાવા ॥
કબહુઁ નિકટ પુનિ દૂરિ પરાઈ। કબહુઁક પ્રગટિ કબહુઁ છપાઈ ॥
પ્રગટત દુરત કરત છલ ભૂરી। એહિ બિધિ પ્રભુહિ ગયુ લૈ દૂરી ॥
તબ તકિ રામ કઠિન સર મારા। ધરનિ પરેઉ કરિ ઘોર પુકારા ॥
લછિમન કર પ્રથમહિં લૈ નામા। પાછેં સુમિરેસિ મન મહુઁ રામા ॥
પ્રાન તજત પ્રગટેસિ નિજ દેહા। સુમિરેસિ રામુ સમેત સનેહા ॥
અંતર પ્રેમ તાસુ પહિચાના। મુનિ દુર્લભ ગતિ દીન્હિ સુજાના ॥
દો. બિપુલ સુમન સુર બરષહિં ગાવહિં પ્રભુ ગુન ગાથ।
નિજ પદ દીન્હ અસુર કહુઁ દીનબંધુ રઘુનાથ ॥ 27 ॥
ખલ બધિ તુરત ફિરે રઘુબીરા। સોહ ચાપ કર કટિ તૂનીરા ॥
આરત ગિરા સુની જબ સીતા। કહ લછિમન સન પરમ સભીતા ॥
જાહુ બેગિ સંકટ અતિ ભ્રાતા। લછિમન બિહસિ કહા સુનુ માતા ॥
ભૃકુટિ બિલાસ સૃષ્ટિ લય હોઈ। સપનેહુઁ સંકટ પરિ કિ સોઈ ॥
મરમ બચન જબ સીતા બોલા। હરિ પ્રેરિત લછિમન મન ડોલા ॥
બન દિસિ દેવ સૌંપિ સબ કાહૂ। ચલે જહાઁ રાવન સસિ રાહૂ ॥
સૂન બીચ દસકંધર દેખા। આવા નિકટ જતી કેં બેષા ॥
જાકેં ડર સુર અસુર ડેરાહીં। નિસિ ન નીદ દિન અન્ન ન ખાહીમ્ ॥
સો દસસીસ સ્વાન કી નાઈ। ઇત ઉત ચિતિ ચલા ભડ઼ઇહાઈ ॥
ઇમિ કુપંથ પગ દેત ખગેસા। રહ ન તેજ બુધિ બલ લેસા ॥
નાના બિધિ કરિ કથા સુહાઈ। રાજનીતિ ભય પ્રીતિ દેખાઈ ॥
કહ સીતા સુનુ જતી ગોસાઈં। બોલેહુ બચન દુષ્ટ કી નાઈમ્ ॥
તબ રાવન નિજ રૂપ દેખાવા। ભી સભય જબ નામ સુનાવા ॥
કહ સીતા ધરિ ધીરજુ ગાઢ઼આ। આઇ ગયુ પ્રભુ રહુ ખલ ઠાઢ઼આ ॥
જિમિ હરિબધુહિ છુદ્ર સસ ચાહા। ભેસિ કાલબસ નિસિચર નાહા ॥
સુનત બચન દસસીસ રિસાના। મન મહુઁ ચરન બંદિ સુખ માના ॥
દો. ક્રોધવંત તબ રાવન લીન્હિસિ રથ બૈઠાઇ।
ચલા ગગનપથ આતુર ભયઁ રથ હાઁકિ ન જાઇ ॥ 28 ॥
હા જગ એક બીર રઘુરાયા। કેહિં અપરાધ બિસારેહુ દાયા ॥
આરતિ હરન સરન સુખદાયક। હા રઘુકુલ સરોજ દિનનાયક ॥
હા લછિમન તુમ્હાર નહિં દોસા। સો ફલુ પાયુઁ કીન્હેઉઁ રોસા ॥
બિબિધ બિલાપ કરતિ બૈદેહી। ભૂરિ કૃપા પ્રભુ દૂરિ સનેહી ॥
બિપતિ મોરિ કો પ્રભુહિ સુનાવા। પુરોડાસ ચહ રાસભ ખાવા ॥
સીતા કૈ બિલાપ સુનિ ભારી। ભે ચરાચર જીવ દુખારી ॥
ગીધરાજ સુનિ આરત બાની। રઘુકુલતિલક નારિ પહિચાની ॥
અધમ નિસાચર લીન્હે જાઈ। જિમિ મલેછ બસ કપિલા ગાઈ ॥
સીતે પુત્રિ કરસિ જનિ ત્રાસા। કરિહુઁ જાતુધાન કર નાસા ॥
ધાવા ક્રોધવંત ખગ કૈસેં। છૂટિ પબિ પરબત કહુઁ જૈસે ॥
રે રે દુષ્ટ ઠાઢ઼ કિન હોહી। નિર્ભય ચલેસિ ન જાનેહિ મોહી ॥
આવત દેખિ કૃતાંત સમાના। ફિરિ દસકંધર કર અનુમાના ॥
કી મૈનાક કિ ખગપતિ હોઈ। મમ બલ જાન સહિત પતિ સોઈ ॥
જાના જરઠ જટાયૂ એહા। મમ કર તીરથ છાઁડ઼ઇહિ દેહા ॥
સુનત ગીધ ક્રોધાતુર ધાવા। કહ સુનુ રાવન મોર સિખાવા ॥
તજિ જાનકિહિ કુસલ ગૃહ જાહૂ। નાહિં ત અસ હોઇહિ બહુબાહૂ ॥
રામ રોષ પાવક અતિ ઘોરા। હોઇહિ સકલ સલભ કુલ તોરા ॥
ઉતરુ ન દેત દસાનન જોધા। તબહિં ગીધ ધાવા કરિ ક્રોધા ॥
ધરિ કચ બિરથ કીન્હ મહિ ગિરા। સીતહિ રાખિ ગીધ પુનિ ફિરા ॥
ચૌચન્હ મારિ બિદારેસિ દેહી। દંડ એક ભિ મુરુછા તેહી ॥
તબ સક્રોધ નિસિચર ખિસિઆના। કાઢ઼એસિ પરમ કરાલ કૃપાના ॥
કાટેસિ પંખ પરા ખગ ધરની। સુમિરિ રામ કરિ અદભુત કરની ॥
સીતહિ જાનિ ચઢ઼આઇ બહોરી। ચલા ઉતાઇલ ત્રાસ ન થોરી ॥
કરતિ બિલાપ જાતિ નભ સીતા। બ્યાધ બિબસ જનુ મૃગી સભીતા ॥
ગિરિ પર બૈઠે કપિન્હ નિહારી। કહિ હરિ નામ દીન્હ પટ ડારી ॥
એહિ બિધિ સીતહિ સો લૈ ગયૂ। બન અસોક મહઁ રાખત ભયૂ ॥
દો. હારિ પરા ખલ બહુ બિધિ ભય અરુ પ્રીતિ દેખાઇ।
તબ અસોક પાદપ તર રાખિસિ જતન કરાઇ ॥ 29(ક) ॥
નવાન્હપારાયણ, છઠા વિશ્રામ
જેહિ બિધિ કપટ કુરંગ સઁગ ધાઇ ચલે શ્રીરામ।
સો છબિ સીતા રાખિ ઉર રટતિ રહતિ હરિનામ ॥ 29(ખ) ॥
રઘુપતિ અનુજહિ આવત દેખી। બાહિજ ચિંતા કીન્હિ બિસેષી ॥
જનકસુતા પરિહરિહુ અકેલી। આયહુ તાત બચન મમ પેલી ॥
નિસિચર નિકર ફિરહિં બન માહીં। મમ મન સીતા આશ્રમ નાહીમ્ ॥
ગહિ પદ કમલ અનુજ કર જોરી। કહેઉ નાથ કછુ મોહિ ન ખોરી ॥
અનુજ સમેત ગે પ્રભુ તહવાઁ। ગોદાવરિ તટ આશ્રમ જહવાઁ ॥
આશ્રમ દેખિ જાનકી હીના। ભે બિકલ જસ પ્રાકૃત દીના ॥
હા ગુન ખાનિ જાનકી સીતા। રૂપ સીલ બ્રત નેમ પુનીતા ॥
લછિમન સમુઝાએ બહુ ભાઁતી। પૂછત ચલે લતા તરુ પાઁતી ॥
હે ખગ મૃગ હે મધુકર શ્રેની। તુમ્હ દેખી સીતા મૃગનૈની ॥
ખંજન સુક કપોત મૃગ મીના। મધુપ નિકર કોકિલા પ્રબીના ॥
કુંદ કલી દાડ઼ઇમ દામિની। કમલ સરદ સસિ અહિભામિની ॥
બરુન પાસ મનોજ ધનુ હંસા। ગજ કેહરિ નિજ સુનત પ્રસંસા ॥
શ્રીફલ કનક કદલિ હરષાહીં। નેકુ ન સંક સકુચ મન માહીમ્ ॥
સુનુ જાનકી તોહિ બિનુ આજૂ। હરષે સકલ પાઇ જનુ રાજૂ ॥
કિમિ સહિ જાત અનખ તોહિ પાહીમ્ । પ્રિયા બેગિ પ્રગટસિ કસ નાહીમ્ ॥
એહિ બિધિ ખૌજત બિલપત સ્વામી। મનહુઁ મહા બિરહી અતિ કામી ॥
પૂરનકામ રામ સુખ રાસી। મનુજ ચરિત કર અજ અબિનાસી ॥
આગે પરા ગીધપતિ દેખા। સુમિરત રામ ચરન જિન્હ રેખા ॥
દો. કર સરોજ સિર પરસેઉ કૃપાસિંધુ રધુબીર ॥
નિરખિ રામ છબિ ધામ મુખ બિગત ભી સબ પીર ॥ 30 ॥
તબ કહ ગીધ બચન ધરિ ધીરા । સુનહુ રામ ભંજન ભવ ભીરા ॥
નાથ દસાનન યહ ગતિ કીન્હી। તેહિ ખલ જનકસુતા હરિ લીન્હી ॥
લૈ દચ્છિન દિસિ ગયુ ગોસાઈ। બિલપતિ અતિ કુરરી કી નાઈ ॥
દરસ લાગી પ્રભુ રાખેંઉઁ પ્રાના। ચલન ચહત અબ કૃપાનિધાના ॥
રામ કહા તનુ રાખહુ તાતા। મુખ મુસકાઇ કહી તેહિં બાતા ॥
જા કર નામ મરત મુખ આવા। અધમુ મુકુત હોઈ શ્રુતિ ગાવા ॥
સો મમ લોચન ગોચર આગેં। રાખૌં દેહ નાથ કેહિ ખાઁગેઁ ॥
જલ ભરિ નયન કહહિઁ રઘુરાઈ। તાત કર્મ નિજ તે ગતિં પાઈ ॥
પરહિત બસ જિન્હ કે મન માહીઁ। તિન્હ કહુઁ જગ દુર્લભ કછુ નાહીઁ ॥
તનુ તજિ તાત જાહુ મમ ધામા। દેઉઁ કાહ તુમ્હ પૂરનકામા ॥
દો. સીતા હરન તાત જનિ કહહુ પિતા સન જાઇ ॥
જૌઁ મૈઁ રામ ત કુલ સહિત કહિહિ દસાનન આઇ ॥ 31 ॥
ગીધ દેહ તજિ ધરિ હરિ રુપા। ભૂષન બહુ પટ પીત અનૂપા ॥
સ્યામ ગાત બિસાલ ભુજ ચારી। અસ્તુતિ કરત નયન ભરિ બારી ॥
છં. જય રામ રૂપ અનૂપ નિર્ગુન સગુન ગુન પ્રેરક સહી।
દસસીસ બાહુ પ્રચંડ ખંડન ચંડ સર મંડન મહી ॥
પાથોદ ગાત સરોજ મુખ રાજીવ આયત લોચનં।
નિત નૌમિ રામુ કૃપાલ બાહુ બિસાલ ભવ ભય મોચનમ્ ॥ 1 ॥
બલમપ્રમેયમનાદિમજમબ્યક્તમેકમગોચરં।
ગોબિંદ ગોપર દ્વંદ્વહર બિગ્યાનઘન ધરનીધરમ્ ॥
જે રામ મંત્ર જપંત સંત અનંત જન મન રંજનં।
નિત નૌમિ રામ અકામ પ્રિય કામાદિ ખલ દલ ગંજનમ્ ॥ 2।
જેહિ શ્રુતિ નિરંજન બ્રહ્મ બ્યાપક બિરજ અજ કહિ ગાવહીમ્ ॥
કરિ ધ્યાન ગ્યાન બિરાગ જોગ અનેક મુનિ જેહિ પાવહીમ્ ॥
સો પ્રગટ કરુના કંદ સોભા બૃંદ અગ જગ મોહી।
મમ હૃદય પંકજ ભૃંગ અંગ અનંગ બહુ છબિ સોહી ॥ 3 ॥
જો અગમ સુગમ સુભાવ નિર્મલ અસમ સમ સીતલ સદા।
પસ્યંતિ જં જોગી જતન કરિ કરત મન ગો બસ સદા ॥
સો રામ રમા નિવાસ સંતત દાસ બસ ત્રિભુવન ધની।
મમ ઉર બસુ સો સમન સંસૃતિ જાસુ કીરતિ પાવની ॥ 4 ॥
દો. અબિરલ ભગતિ માગિ બર ગીધ ગયુ હરિધામ।
તેહિ કી ક્રિયા જથોચિત નિજ કર કીન્હી રામ ॥ 32 ॥
કોમલ ચિત અતિ દીનદયાલા। કારન બિનુ રઘુનાથ કૃપાલા ॥
ગીધ અધમ ખગ આમિષ ભોગી। ગતિ દીન્હિ જો જાચત જોગી ॥
સુનહુ ઉમા તે લોગ અભાગી। હરિ તજિ હોહિં બિષય અનુરાગી ॥
પુનિ સીતહિ ખોજત દ્વૌ ભાઈ। ચલે બિલોકત બન બહુતાઈ ॥
સંકુલ લતા બિટપ ઘન કાનન। બહુ ખગ મૃગ તહઁ ગજ પંચાનન ॥
આવત પંથ કબંધ નિપાતા। તેહિં સબ કહી સાપ કૈ બાતા ॥
દુરબાસા મોહિ દીન્હી સાપા। પ્રભુ પદ પેખિ મિટા સો પાપા ॥
સુનુ ગંધર્બ કહુઁ મૈ તોહી। મોહિ ન સોહાઇ બ્રહ્મકુલ દ્રોહી ॥
દો. મન ક્રમ બચન કપટ તજિ જો કર ભૂસુર સેવ।
મોહિ સમેત બિરંચિ સિવ બસ તાકેં સબ દેવ ॥ 33 ॥
સાપત તાડ઼ત પરુષ કહંતા। બિપ્ર પૂજ્ય અસ ગાવહિં સંતા ॥
પૂજિઅ બિપ્ર સીલ ગુન હીના। સૂદ્ર ન ગુન ગન ગ્યાન પ્રબીના ॥
કહિ નિજ ધર્મ તાહિ સમુઝાવા। નિજ પદ પ્રીતિ દેખિ મન ભાવા ॥
રઘુપતિ ચરન કમલ સિરુ નાઈ। ગયુ ગગન આપનિ ગતિ પાઈ ॥
તાહિ દેઇ ગતિ રામ ઉદારા। સબરી કેં આશ્રમ પગુ ધારા ॥
સબરી દેખિ રામ ગૃહઁ આએ। મુનિ કે બચન સમુઝિ જિયઁ ભાએ ॥
સરસિજ લોચન બાહુ બિસાલા। જટા મુકુટ સિર ઉર બનમાલા ॥
સ્યામ ગૌર સુંદર દૌ ભાઈ। સબરી પરી ચરન લપટાઈ ॥
પ્રેમ મગન મુખ બચન ન આવા। પુનિ પુનિ પદ સરોજ સિર નાવા ॥
સાદર જલ લૈ ચરન પખારે। પુનિ સુંદર આસન બૈઠારે ॥
દો. કંદ મૂલ ફલ સુરસ અતિ દિએ રામ કહુઁ આનિ।
પ્રેમ સહિત પ્રભુ ખાએ બારંબાર બખાનિ ॥ 34 ॥
પાનિ જોરિ આગેં ભિ ઠાઢ઼ઈ। પ્રભુહિ બિલોકિ પ્રીતિ અતિ બાઢ઼ઈ ॥
કેહિ બિધિ અસ્તુતિ કરૌ તુમ્હારી। અધમ જાતિ મૈં જડ઼મતિ ભારી ॥
અધમ તે અધમ અધમ અતિ નારી। તિન્હ મહઁ મૈં મતિમંદ અઘારી ॥
કહ રઘુપતિ સુનુ ભામિનિ બાતા। માનુઁ એક ભગતિ કર નાતા ॥
જાતિ પાઁતિ કુલ ધર્મ બડ઼આઈ। ધન બલ પરિજન ગુન ચતુરાઈ ॥
ભગતિ હીન નર સોહિ કૈસા। બિનુ જલ બારિદ દેખિઅ જૈસા ॥
નવધા ભગતિ કહુઁ તોહિ પાહીં। સાવધાન સુનુ ધરુ મન માહીમ્ ॥
પ્રથમ ભગતિ સંતન્હ કર સંગા। દૂસરિ રતિ મમ કથા પ્રસંગા ॥
દો. ગુર પદ પંકજ સેવા તીસરિ ભગતિ અમાન।
ચૌથિ ભગતિ મમ ગુન ગન કરિ કપટ તજિ ગાન ॥ 35 ॥
મંત્ર જાપ મમ દૃઢ઼ બિસ્વાસા। પંચમ ભજન સો બેદ પ્રકાસા ॥
છઠ દમ સીલ બિરતિ બહુ કરમા। નિરત નિરંતર સજ્જન ધરમા ॥
સાતવઁ સમ મોહિ મય જગ દેખા। મોતેં સંત અધિક કરિ લેખા ॥
આઠવઁ જથાલાભ સંતોષા। સપનેહુઁ નહિં દેખિ પરદોષા ॥
નવમ સરલ સબ સન છલહીના। મમ ભરોસ હિયઁ હરષ ન દીના ॥
નવ મહુઁ એકુ જિન્હ કે હોઈ। નારિ પુરુષ સચરાચર કોઈ ॥
સોઇ અતિસય પ્રિય ભામિનિ મોરે। સકલ પ્રકાર ભગતિ દૃઢ઼ તોરેમ્ ॥
જોગિ બૃંદ દુરલભ ગતિ જોઈ। તો કહુઁ આજુ સુલભ ભિ સોઈ ॥
મમ દરસન ફલ પરમ અનૂપા। જીવ પાવ નિજ સહજ સરૂપા ॥
જનકસુતા કિ સુધિ ભામિની। જાનહિ કહુ કરિબરગામિની ॥
પંપા સરહિ જાહુ રઘુરાઈ। તહઁ હોઇહિ સુગ્રીવ મિતાઈ ॥
સો સબ કહિહિ દેવ રઘુબીરા। જાનતહૂઁ પૂછહુ મતિધીરા ॥
બાર બાર પ્રભુ પદ સિરુ નાઈ। પ્રેમ સહિત સબ કથા સુનાઈ ॥
છં. કહિ કથા સકલ બિલોકિ હરિ મુખ હૃદયઁ પદ પંકજ ધરે।
તજિ જોગ પાવક દેહ હરિ પદ લીન ભિ જહઁ નહિં ફિરે ॥
નર બિબિધ કર્મ અધર્મ બહુ મત સોકપ્રદ સબ ત્યાગહૂ।
બિસ્વાસ કરિ કહ દાસ તુલસી રામ પદ અનુરાગહૂ ॥
દો. જાતિ હીન અઘ જન્મ મહિ મુક્ત કીન્હિ અસિ નારિ।
મહામંદ મન સુખ ચહસિ ઐસે પ્રભુહિ બિસારિ ॥ 36 ॥
ચલે રામ ત્યાગા બન સોઊ। અતુલિત બલ નર કેહરિ દોઊ ॥
બિરહી ઇવ પ્રભુ કરત બિષાદા। કહત કથા અનેક સંબાદા ॥
લછિમન દેખુ બિપિન કિ સોભા। દેખત કેહિ કર મન નહિં છોભા ॥
નારિ સહિત સબ ખગ મૃગ બૃંદા। માનહુઁ મોરિ કરત હહિં નિંદા ॥
હમહિ દેખિ મૃગ નિકર પરાહીં। મૃગીં કહહિં તુમ્હ કહઁ ભય નાહીમ્ ॥
તુમ્હ આનંદ કરહુ મૃગ જાએ। કંચન મૃગ ખોજન એ આએ ॥
સંગ લાઇ કરિનીં કરિ લેહીં। માનહુઁ મોહિ સિખાવનુ દેહીમ્ ॥
સાસ્ત્ર સુચિંતિત પુનિ પુનિ દેખિઅ। ભૂપ સુસેવિત બસ નહિં લેખિઅ ॥
રાખિઅ નારિ જદપિ ઉર માહીં। જુબતી સાસ્ત્ર નૃપતિ બસ નાહીમ્ ॥
દેખહુ તાત બસંત સુહાવા। પ્રિયા હીન મોહિ ભય ઉપજાવા ॥
દો. બિરહ બિકલ બલહીન મોહિ જાનેસિ નિપટ અકેલ।
સહિત બિપિન મધુકર ખગ મદન કીન્હ બગમેલ ॥ 37(ક) ॥
દેખિ ગયુ ભ્રાતા સહિત તાસુ દૂત સુનિ બાત।
ડેરા કીન્હેઉ મનહુઁ તબ કટકુ હટકિ મનજાત ॥ 37(ખ) ॥
બિટપ બિસાલ લતા અરુઝાની। બિબિધ બિતાન દિએ જનુ તાની ॥
કદલિ તાલ બર ધુજા પતાકા। દૈખિ ન મોહ ધીર મન જાકા ॥
બિબિધ ભાઁતિ ફૂલે તરુ નાના। જનુ બાનૈત બને બહુ બાના ॥
કહુઁ કહુઁ સુંદર બિટપ સુહાએ। જનુ ભટ બિલગ બિલગ હોઇ છાએ ॥
કૂજત પિક માનહુઁ ગજ માતે। ઢેક મહોખ ઊઁટ બિસરાતે ॥
મોર ચકોર કીર બર બાજી। પારાવત મરાલ સબ તાજી ॥
તીતિર લાવક પદચર જૂથા। બરનિ ન જાઇ મનોજ બરુથા ॥
રથ ગિરિ સિલા દુંદુભી ઝરના। ચાતક બંદી ગુન ગન બરના ॥
મધુકર મુખર ભેરિ સહનાઈ। ત્રિબિધ બયારિ બસીઠીં આઈ ॥
ચતુરંગિની સેન સઁગ લીન્હેં। બિચરત સબહિ ચુનૌતી દીન્હેમ્ ॥
લછિમન દેખત કામ અનીકા। રહહિં ધીર તિન્હ કૈ જગ લીકા ॥
એહિ કેં એક પરમ બલ નારી। તેહિ તેં ઉબર સુભટ સોઇ ભારી ॥
દો. તાત તીનિ અતિ પ્રબલ ખલ કામ ક્રોધ અરુ લોભ।
મુનિ બિગ્યાન ધામ મન કરહિં નિમિષ મહુઁ છોભ ॥ 38(ક) ॥
લોભ કેં ઇચ્છા દંભ બલ કામ કેં કેવલ નારિ।
ક્રોધ કે પરુષ બચન બલ મુનિબર કહહિં બિચારિ ॥ 38(ખ) ॥
ગુનાતીત સચરાચર સ્વામી। રામ ઉમા સબ અંતરજામી ॥
કામિન્હ કૈ દીનતા દેખાઈ। ધીરન્હ કેં મન બિરતિ દૃઢ઼આઈ ॥
ક્રોધ મનોજ લોભ મદ માયા। છૂટહિં સકલ રામ કીં દાયા ॥
સો નર ઇંદ્રજાલ નહિં ભૂલા। જા પર હોઇ સો નટ અનુકૂલા ॥
ઉમા કહુઁ મૈં અનુભવ અપના। સત હરિ ભજનુ જગત સબ સપના ॥
પુનિ પ્રભુ ગે સરોબર તીરા। પંપા નામ સુભગ ગંભીરા ॥
સંત હૃદય જસ નિર્મલ બારી। બાઁધે ઘાટ મનોહર ચારી ॥
જહઁ તહઁ પિઅહિં બિબિધ મૃગ નીરા। જનુ ઉદાર ગૃહ જાચક ભીરા ॥
દો. પુરિનિ સબન ઓટ જલ બેગિ ન પાઇઅ મર્મ।
માયાછન્ન ન દેખિઐ જૈસે નિર્ગુન બ્રહ્મ ॥ 39(ક) ॥
સુખિ મીન સબ એકરસ અતિ અગાધ જલ માહિં।
જથા ધર્મસીલન્હ કે દિન સુખ સંજુત જાહિમ્ ॥ 39(ખ) ॥
બિકસે સરસિજ નાના રંગા। મધુર મુખર ગુંજત બહુ ભૃંગા ॥
બોલત જલકુક્કુટ કલહંસા। પ્રભુ બિલોકિ જનુ કરત પ્રસંસા ॥
ચક્રવાક બક ખગ સમુદાઈ। દેખત બનિ બરનિ નહિં જાઈ ॥
સુંદર ખગ ગન ગિરા સુહાઈ। જાત પથિક જનુ લેત બોલાઈ ॥
તાલ સમીપ મુનિન્હ ગૃહ છાએ। ચહુ દિસિ કાનન બિટપ સુહાએ ॥
ચંપક બકુલ કદંબ તમાલા। પાટલ પનસ પરાસ રસાલા ॥
નવ પલ્લવ કુસુમિત તરુ નાના। ચંચરીક પટલી કર ગાના ॥
સીતલ મંદ સુગંધ સુભ્AU। સંતત બહિ મનોહર બ્AU ॥
કુહૂ કુહૂ કોકિલ ધુનિ કરહીં। સુનિ રવ સરસ ધ્યાન મુનિ ટરહીમ્ ॥
દો. ફલ ભારન નમિ બિટપ સબ રહે ભૂમિ નિઅરાઇ।
પર ઉપકારી પુરુષ જિમિ નવહિં સુસંપતિ પાઇ ॥ 40 ॥
દેખિ રામ અતિ રુચિર તલાવા। મજ્જનુ કીન્હ પરમ સુખ પાવા ॥
દેખી સુંદર તરુબર છાયા। બૈઠે અનુજ સહિત રઘુરાયા ॥
તહઁ પુનિ સકલ દેવ મુનિ આએ। અસ્તુતિ કરિ નિજ ધામ સિધાએ ॥
બૈઠે પરમ પ્રસન્ન કૃપાલા। કહત અનુજ સન કથા રસાલા ॥
બિરહવંત ભગવંતહિ દેખી। નારદ મન ભા સોચ બિસેષી ॥
મોર સાપ કરિ અંગીકારા। સહત રામ નાના દુખ ભારા ॥
ઐસે પ્રભુહિ બિલોકુઁ જાઈ। પુનિ ન બનિહિ અસ અવસરુ આઈ ॥
યહ બિચારિ નારદ કર બીના। ગે જહાઁ પ્રભુ સુખ આસીના ॥
ગાવત રામ ચરિત મૃદુ બાની। પ્રેમ સહિત બહુ ભાઁતિ બખાની ॥
કરત દંડવત લિએ ઉઠાઈ। રાખે બહુત બાર ઉર લાઈ ॥
સ્વાગત પૂઁછિ નિકટ બૈઠારે। લછિમન સાદર ચરન પખારે ॥
દો. નાના બિધિ બિનતી કરિ પ્રભુ પ્રસન્ન જિયઁ જાનિ।
નારદ બોલે બચન તબ જોરિ સરોરુહ પાનિ ॥ 41 ॥
સુનહુ ઉદાર સહજ રઘુનાયક। સુંદર અગમ સુગમ બર દાયક ॥
દેહુ એક બર માગુઁ સ્વામી। જદ્યપિ જાનત અંતરજામી ॥
જાનહુ મુનિ તુમ્હ મોર સુભ્AU। જન સન કબહુઁ કિ કરુઁ દુર્AU ॥
કવન બસ્તુ અસિ પ્રિય મોહિ લાગી। જો મુનિબર ન સકહુ તુમ્હ માગી ॥
જન કહુઁ કછુ અદેય નહિં મોરેં। અસ બિસ્વાસ તજહુ જનિ ભોરેમ્ ॥
તબ નારદ બોલે હરષાઈ । અસ બર માગુઁ કરુઁ ઢિઠાઈ ॥
જદ્યપિ પ્રભુ કે નામ અનેકા। શ્રુતિ કહ અધિક એક તેં એકા ॥
રામ સકલ નામન્હ તે અધિકા। હૌ નાથ અઘ ખગ ગન બધિકા ॥
દો. રાકા રજની ભગતિ તવ રામ નામ સોઇ સોમ।
અપર નામ ઉડગન બિમલ બસુહુઁ ભગત ઉર બ્યોમ ॥ 42(ક) ॥
એવમસ્તુ મુનિ સન કહેઉ કૃપાસિંધુ રઘુનાથ।
તબ નારદ મન હરષ અતિ પ્રભુ પદ નાયુ માથ ॥ 42(ખ) ॥
અતિ પ્રસન્ન રઘુનાથહિ જાની। પુનિ નારદ બોલે મૃદુ બાની ॥
રામ જબહિં પ્રેરેઉ નિજ માયા। મોહેહુ મોહિ સુનહુ રઘુરાયા ॥
તબ બિબાહ મૈં ચાહુઁ કીન્હા। પ્રભુ કેહિ કારન કરૈ ન દીન્હા ॥
સુનુ મુનિ તોહિ કહુઁ સહરોસા। ભજહિં જે મોહિ તજિ સકલ ભરોસા ॥
કરુઁ સદા તિન્હ કૈ રખવારી। જિમિ બાલક રાખિ મહતારી ॥
ગહ સિસુ બચ્છ અનલ અહિ ધાઈ। તહઁ રાખિ જનની અરગાઈ ॥
પ્રૌઢ઼ ભેઁ તેહિ સુત પર માતા। પ્રીતિ કરિ નહિં પાછિલિ બાતા ॥
મોરે પ્રૌઢ઼ તનય સમ ગ્યાની। બાલક સુત સમ દાસ અમાની ॥
જનહિ મોર બલ નિજ બલ તાહી। દુહુ કહઁ કામ ક્રોધ રિપુ આહી ॥
યહ બિચારિ પંડિત મોહિ ભજહીં। પાએહુઁ ગ્યાન ભગતિ નહિં તજહીમ્ ॥
દો. કામ ક્રોધ લોભાદિ મદ પ્રબલ મોહ કૈ ધારિ।
તિન્હ મહઁ અતિ દારુન દુખદ માયારૂપી નારિ ॥ 43 ॥
સુનિ મુનિ કહ પુરાન શ્રુતિ સંતા। મોહ બિપિન કહુઁ નારિ બસંતા ॥
જપ તપ નેમ જલાશ્રય ઝારી। હોઇ ગ્રીષમ સોષિ સબ નારી ॥
કામ ક્રોધ મદ મત્સર ભેકા। ઇન્હહિ હરષપ્રદ બરષા એકા ॥
દુર્બાસના કુમુદ સમુદાઈ। તિન્હ કહઁ સરદ સદા સુખદાઈ ॥
ધર્મ સકલ સરસીરુહ બૃંદા। હોઇ હિમ તિન્હહિ દહિ સુખ મંદા ॥
પુનિ મમતા જવાસ બહુતાઈ। પલુહિ નારિ સિસિર રિતુ પાઈ ॥
પાપ ઉલૂક નિકર સુખકારી। નારિ નિબિડ઼ રજની અઁધિઆરી ॥
બુધિ બલ સીલ સત્ય સબ મીના। બનસી સમ ત્રિય કહહિં પ્રબીના ॥
દો. અવગુન મૂલ સૂલપ્રદ પ્રમદા સબ દુખ ખાનિ।
તાતે કીન્હ નિવારન મુનિ મૈં યહ જિયઁ જાનિ ॥ 44 ॥
સુનિ રઘુપતિ કે બચન સુહાએ। મુનિ તન પુલક નયન ભરિ આએ ॥
કહહુ કવન પ્રભુ કૈ અસિ રીતી। સેવક પર મમતા અરુ પ્રીતી ॥
જે ન ભજહિં અસ પ્રભુ ભ્રમ ત્યાગી। ગ્યાન રંક નર મંદ અભાગી ॥
પુનિ સાદર બોલે મુનિ નારદ। સુનહુ રામ બિગ્યાન બિસારદ ॥
સંતન્હ કે લચ્છન રઘુબીરા। કહહુ નાથ ભવ ભંજન ભીરા ॥
સુનુ મુનિ સંતન્હ કે ગુન કહૂઁ। જિન્હ તે મૈં ઉન્હ કેં બસ રહૂઁ ॥
ષટ બિકાર જિત અનઘ અકામા। અચલ અકિંચન સુચિ સુખધામા ॥
અમિતબોધ અનીહ મિતભોગી। સત્યસાર કબિ કોબિદ જોગી ॥
સાવધાન માનદ મદહીના। ધીર ધર્મ ગતિ પરમ પ્રબીના ॥
દો. ગુનાગાર સંસાર દુખ રહિત બિગત સંદેહ ॥
તજિ મમ ચરન સરોજ પ્રિય તિન્હ કહુઁ દેહ ન ગેહ ॥ 45 ॥
નિજ ગુન શ્રવન સુનત સકુચાહીં। પર ગુન સુનત અધિક હરષાહીમ્ ॥
સમ સીતલ નહિં ત્યાગહિં નીતી। સરલ સુભાઉ સબહિં સન પ્રીતી ॥
જપ તપ બ્રત દમ સંજમ નેમા। ગુરુ ગોબિંદ બિપ્ર પદ પ્રેમા ॥
શ્રદ્ધા છમા મયત્રી દાયા। મુદિતા મમ પદ પ્રીતિ અમાયા ॥
બિરતિ બિબેક બિનય બિગ્યાના। બોધ જથારથ બેદ પુરાના ॥
દંભ માન મદ કરહિં ન ક્AU। ભૂલિ ન દેહિં કુમારગ પ્AU ॥
ગાવહિં સુનહિં સદા મમ લીલા। હેતુ રહિત પરહિત રત સીલા ॥
મુનિ સુનુ સાધુન્હ કે ગુન જેતે। કહિ ન સકહિં સારદ શ્રુતિ તેતે ॥
છં. કહિ સક ન સારદ સેષ નારદ સુનત પદ પંકજ ગહે।
અસ દીનબંધુ કૃપાલ અપને ભગત ગુન નિજ મુખ કહે ॥
સિરુ નાહ બારહિં બાર ચરનન્હિ બ્રહ્મપુર નારદ ગે ॥
તે ધન્ય તુલસીદાસ આસ બિહાઇ જે હરિ રઁગ રઁએ ॥
દો. રાવનારિ જસુ પાવન ગાવહિં સુનહિં જે લોગ।
રામ ભગતિ દૃઢ઼ પાવહિં બિનુ બિરાગ જપ જોગ ॥ 46(ક) ॥
દીપ સિખા સમ જુબતિ તન મન જનિ હોસિ પતંગ।
ભજહિ રામ તજિ કામ મદ કરહિ સદા સતસંગ ॥ 46(ખ) ॥
માસપારાયણ, બાઈસવાઁ વિશ્રામ
ઇતિ શ્રીમદ્રામચરિતમાનસે સકલકલિકલુષવિધ્વંસને
તૃતીયઃ સોપાનઃ સમાપ્તઃ।
(અરણ્યકાંડ સમાપ્ત)