શ્રી રામ ચરિત માનસ – બાલકાંડ

॥ શ્રી ગણેશાય નમઃ ॥
શ્રીજાનકીવલ્લભો વિજયતે
શ્રી રામચરિત માનસ
પ્રથમ સોપાન (બાલકાંડ)

વર્ણાનામર્થસંઘાનાં રસાનાં છંદસામપિ।
મંગલાનાં ચ કર્ત્તારૌ વંદે વાણીવિનાયકૌ ॥ 1 ॥

ભવાનીશંકરૌ વંદે શ્રદ્ધાવિશ્વાસરૂપિણૌ।
યાભ્યાં વિના ન પશ્યંતિ સિદ્ધાઃસ્વાંતઃસ્થમીશ્વરમ્ ॥ 2 ॥

વંદે બોધમયં નિત્યં ગુરું શંકરરૂપિણમ્।
યમાશ્રિતો હિ વક્રોઽપિ ચંદ્રઃ સર્વત્ર વંદ્યતે ॥ 3 ॥

સીતારામગુણગ્રામપુણ્યારણ્યવિહારિણૌ।
વંદે વિશુદ્ધવિજ્ઞાનૌ કબીશ્વરકપીશ્વરૌ ॥ 4 ॥

ઉદ્ભવસ્થિતિસંહારકારિણીં ક્લેશહારિણીમ્।
સર્વશ્રેયસ્કરીં સીતાં નતોઽહં રામવલ્લભામ્ ॥ 5 ॥

યન્માયાવશવર્તિં વિશ્વમખિલં બ્રહ્માદિદેવાસુરા
યત્સત્વાદમૃષૈવ ભાતિ સકલં રજ્જૌ યથાહેર્ભ્રમઃ।
યત્પાદપ્લવમેકમેવ હિ ભવાંભોધેસ્તિતીર્ષાવતાં
વંદેઽહં તમશેષકારણપરં રામાખ્યમીશં હરિમ્ ॥ 6 ॥

નાનાપુરાણનિગમાગમસમ્મતં યદ્
રામાયણે નિગદિતં ક્વચિદન્યતોઽપિ।
સ્વાંતઃસુખાય તુલસી રઘુનાથગાથા-
ભાષાનિબંધમતિમંજુલમાતનોતિ ॥ 7 ॥

સો. જો સુમિરત સિધિ હોઇ ગન નાયક કરિબર બદન।
કરુ અનુગ્રહ સોઇ બુદ્ધિ રાસિ સુભ ગુન સદન ॥ 1 ॥

મૂક હોઇ બાચાલ પંગુ ચઢિ ગિરિબર ગહન।
જાસુ કૃપાઁ સો દયાલ દ્રવુ સકલ કલિ મલ દહન ॥ 2 ॥

નીલ સરોરુહ સ્યામ તરુન અરુન બારિજ નયન।
કરુ સો મમ ઉર ધામ સદા છીરસાગર સયન ॥ 3 ॥

કુંદ ઇંદુ સમ દેહ ઉમા રમન કરુના અયન।
જાહિ દીન પર નેહ કરુ કૃપા મર્દન મયન ॥ 4 ॥

બંદુ ગુરુ પદ કંજ કૃપા સિંધુ નરરૂપ હરિ।
મહામોહ તમ પુંજ જાસુ બચન રબિ કર નિકર ॥ 5 ॥

બંદુ ગુરુ પદ પદુમ પરાગા। સુરુચિ સુબાસ સરસ અનુરાગા ॥
અમિય મૂરિમય ચૂરન ચારૂ। સમન સકલ ભવ રુજ પરિવારૂ ॥
સુકૃતિ સંભુ તન બિમલ બિભૂતી। મંજુલ મંગલ મોદ પ્રસૂતી ॥
જન મન મંજુ મુકુર મલ હરની। કિએઁ તિલક ગુન ગન બસ કરની ॥
શ્રીગુર પદ નખ મનિ ગન જોતી। સુમિરત દિબ્ય દ્રૃષ્ટિ હિયઁ હોતી ॥
દલન મોહ તમ સો સપ્રકાસૂ। બડ઼એ ભાગ ઉર આવિ જાસૂ ॥
ઉઘરહિં બિમલ બિલોચન હી કે। મિટહિં દોષ દુખ ભવ રજની કે ॥
સૂઝહિં રામ ચરિત મનિ માનિક। ગુપુત પ્રગટ જહઁ જો જેહિ ખાનિક ॥

દો. જથા સુઅંજન અંજિ દૃગ સાધક સિદ્ધ સુજાન।
કૌતુક દેખત સૈલ બન ભૂતલ ભૂરિ નિધાન ॥ 1 ॥

ગુરુ પદ રજ મૃદુ મંજુલ અંજન। નયન અમિઅ દૃગ દોષ બિભંજન ॥
તેહિં કરિ બિમલ બિબેક બિલોચન। બરનુઁ રામ ચરિત ભવ મોચન ॥
બંદુઁ પ્રથમ મહીસુર ચરના। મોહ જનિત સંસય સબ હરના ॥
સુજન સમાજ સકલ ગુન ખાની। કરુઁ પ્રનામ સપ્રેમ સુબાની ॥
સાધુ ચરિત સુભ ચરિત કપાસૂ। નિરસ બિસદ ગુનમય ફલ જાસૂ ॥
જો સહિ દુખ પરછિદ્ર દુરાવા। બંદનીય જેહિં જગ જસ પાવા ॥
મુદ મંગલમય સંત સમાજૂ। જો જગ જંગમ તીરથરાજૂ ॥
રામ ભક્તિ જહઁ સુરસરિ ધારા। સરસિ બ્રહ્મ બિચાર પ્રચારા ॥
બિધિ નિષેધમય કલિ મલ હરની। કરમ કથા રબિનંદનિ બરની ॥
હરિ હર કથા બિરાજતિ બેની। સુનત સકલ મુદ મંગલ દેની ॥
બટુ બિસ્વાસ અચલ નિજ ધરમા। તીરથરાજ સમાજ સુકરમા ॥
સબહિં સુલભ સબ દિન સબ દેસા। સેવત સાદર સમન કલેસા ॥
અકથ અલૌકિક તીરથર્AU। દેઇ સદ્ય ફલ પ્રગટ પ્રભ્AU ॥

દો. સુનિ સમુઝહિં જન મુદિત મન મજ્જહિં અતિ અનુરાગ।
લહહિં ચારિ ફલ અછત તનુ સાધુ સમાજ પ્રયાગ ॥ 2 ॥

મજ્જન ફલ પેખિઅ તતકાલા। કાક હોહિં પિક બકુ મરાલા ॥
સુનિ આચરજ કરૈ જનિ કોઈ। સતસંગતિ મહિમા નહિં ગોઈ ॥
બાલમીક નારદ ઘટજોની। નિજ નિજ મુખનિ કહી નિજ હોની ॥
જલચર થલચર નભચર નાના। જે જડ઼ ચેતન જીવ જહાના ॥
મતિ કીરતિ ગતિ ભૂતિ ભલાઈ। જબ જેહિં જતન જહાઁ જેહિં પાઈ ॥
સો જાનબ સતસંગ પ્રભ્AU। લોકહુઁ બેદ ન આન ઉપ્AU ॥
બિનુ સતસંગ બિબેક ન હોઈ। રામ કૃપા બિનુ સુલભ ન સોઈ ॥
સતસંગત મુદ મંગલ મૂલા। સોઇ ફલ સિધિ સબ સાધન ફૂલા ॥
સઠ સુધરહિં સતસંગતિ પાઈ। પારસ પરસ કુધાત સુહાઈ ॥
બિધિ બસ સુજન કુસંગત પરહીં। ફનિ મનિ સમ નિજ ગુન અનુસરહીમ્ ॥
બિધિ હરિ હર કબિ કોબિદ બાની। કહત સાધુ મહિમા સકુચાની ॥
સો મો સન કહિ જાત ન કૈસેં। સાક બનિક મનિ ગુન ગન જૈસેમ્ ॥

દો. બંદુઁ સંત સમાન ચિત હિત અનહિત નહિં કોઇ।
અંજલિ ગત સુભ સુમન જિમિ સમ સુગંધ કર દોઇ ॥ 3(ક) ॥

સંત સરલ ચિત જગત હિત જાનિ સુભાઉ સનેહુ।
બાલબિનય સુનિ કરિ કૃપા રામ ચરન રતિ દેહુ ॥ 3(ખ) ॥

બહુરિ બંદિ ખલ ગન સતિભાએઁ। જે બિનુ કાજ દાહિનેહુ બાએઁ ॥
પર હિત હાનિ લાભ જિન્હ કેરેં। ઉજરેં હરષ બિષાદ બસેરેમ્ ॥
હરિ હર જસ રાકેસ રાહુ સે। પર અકાજ ભટ સહસબાહુ સે ॥
જે પર દોષ લખહિં સહસાખી। પર હિત ઘૃત જિન્હ કે મન માખી ॥
તેજ કૃસાનુ રોષ મહિષેસા। અઘ અવગુન ધન ધની ધનેસા ॥
ઉદય કેત સમ હિત સબહી કે। કુંભકરન સમ સોવત નીકે ॥
પર અકાજુ લગિ તનુ પરિહરહીં। જિમિ હિમ ઉપલ કૃષી દલિ ગરહીમ્ ॥
બંદુઁ ખલ જસ સેષ સરોષા। સહસ બદન બરનિ પર દોષા ॥
પુનિ પ્રનવુઁ પૃથુરાજ સમાના। પર અઘ સુનિ સહસ દસ કાના ॥
બહુરિ સક્ર સમ બિનવુઁ તેહી। સંતત સુરાનીક હિત જેહી ॥
બચન બજ્ર જેહિ સદા પિઆરા। સહસ નયન પર દોષ નિહારા ॥

દો. ઉદાસીન અરિ મીત હિત સુનત જરહિં ખલ રીતિ।
જાનિ પાનિ જુગ જોરિ જન બિનતી કરિ સપ્રીતિ ॥ 4 ॥

મૈં અપની દિસિ કીન્હ નિહોરા। તિન્હ નિજ ઓર ન લાઉબ ભોરા ॥
બાયસ પલિઅહિં અતિ અનુરાગા। હોહિં નિરામિષ કબહુઁ કિ કાગા ॥
બંદુઁ સંત અસજ્જન ચરના। દુખપ્રદ ઉભય બીચ કછુ બરના ॥
બિછુરત એક પ્રાન હરિ લેહીં। મિલત એક દુખ દારુન દેહીમ્ ॥
ઉપજહિં એક સંગ જગ માહીં। જલજ જોંક જિમિ ગુન બિલગાહીમ્ ॥
સુધા સુરા સમ સાધૂ અસાધૂ। જનક એક જગ જલધિ અગાધૂ ॥
ભલ અનભલ નિજ નિજ કરતૂતી। લહત સુજસ અપલોક બિભૂતી ॥
સુધા સુધાકર સુરસરિ સાધૂ। ગરલ અનલ કલિમલ સરિ બ્યાધૂ ॥
ગુન અવગુન જાનત સબ કોઈ। જો જેહિ ભાવ નીક તેહિ સોઈ ॥

દો. ભલો ભલાઇહિ પૈ લહિ લહિ નિચાઇહિ નીચુ।
સુધા સરાહિઅ અમરતાઁ ગરલ સરાહિઅ મીચુ ॥ 5 ॥

ખલ અઘ અગુન સાધૂ ગુન ગાહા। ઉભય અપાર ઉદધિ અવગાહા ॥
તેહિ તેં કછુ ગુન દોષ બખાને। સંગ્રહ ત્યાગ ન બિનુ પહિચાને ॥
ભલેઉ પોચ સબ બિધિ ઉપજાએ। ગનિ ગુન દોષ બેદ બિલગાએ ॥
કહહિં બેદ ઇતિહાસ પુરાના। બિધિ પ્રપંચુ ગુન અવગુન સાના ॥
દુખ સુખ પાપ પુન્ય દિન રાતી। સાધુ અસાધુ સુજાતિ કુજાતી ॥
દાનવ દેવ ઊઁચ અરુ નીચૂ। અમિઅ સુજીવનુ માહુરુ મીચૂ ॥
માયા બ્રહ્મ જીવ જગદીસા। લચ્છિ અલચ્છિ રંક અવનીસા ॥
કાસી મગ સુરસરિ ક્રમનાસા। મરુ મારવ મહિદેવ ગવાસા ॥
સરગ નરક અનુરાગ બિરાગા। નિગમાગમ ગુન દોષ બિભાગા ॥

દો. જડ઼ ચેતન ગુન દોષમય બિસ્વ કીન્હ કરતાર।
સંત હંસ ગુન ગહહિં પય પરિહરિ બારિ બિકાર ॥ 6 ॥

અસ બિબેક જબ દેઇ બિધાતા। તબ તજિ દોષ ગુનહિં મનુ રાતા ॥
કાલ સુભાઉ કરમ બરિઆઈ। ભલેઉ પ્રકૃતિ બસ ચુકિ ભલાઈ ॥
સો સુધારિ હરિજન જિમિ લેહીં। દલિ દુખ દોષ બિમલ જસુ દેહીમ્ ॥
ખલુ કરહિં ભલ પાઇ સુસંગૂ। મિટિ ન મલિન સુભાઉ અભંગૂ ॥
લખિ સુબેષ જગ બંચક જેઊ। બેષ પ્રતાપ પૂજિઅહિં તેઊ ॥
ઉધરહિં અંત ન હોઇ નિબાહૂ। કાલનેમિ જિમિ રાવન રાહૂ ॥
કિએહુઁ કુબેષ સાધુ સનમાનૂ। જિમિ જગ જામવંત હનુમાનૂ ॥
હાનિ કુસંગ સુસંગતિ લાહૂ। લોકહુઁ બેદ બિદિત સબ કાહૂ ॥
ગગન ચઢ઼ઇ રજ પવન પ્રસંગા। કીચહિં મિલિ નીચ જલ સંગા ॥
સાધુ અસાધુ સદન સુક સારીં। સુમિરહિં રામ દેહિં ગનિ ગારી ॥
ધૂમ કુસંગતિ કારિખ હોઈ। લિખિઅ પુરાન મંજુ મસિ સોઈ ॥
સોઇ જલ અનલ અનિલ સંઘાતા। હોઇ જલદ જગ જીવન દાતા ॥

દો. ગ્રહ ભેષજ જલ પવન પટ પાઇ કુજોગ સુજોગ।
હોહિ કુબસ્તુ સુબસ્તુ જગ લખહિં સુલચ્છન લોગ ॥ 7(ક) ॥

સમ પ્રકાસ તમ પાખ દુહુઁ નામ ભેદ બિધિ કીન્હ।
સસિ સોષક પોષક સમુઝિ જગ જસ અપજસ દીન્હ ॥ 7(ખ) ॥

જડ઼ ચેતન જગ જીવ જત સકલ રામમય જાનિ।
બંદુઁ સબ કે પદ કમલ સદા જોરિ જુગ પાનિ ॥ 7(ગ) ॥

દેવ દનુજ નર નાગ ખગ પ્રેત પિતર ગંધર્બ।
બંદુઁ કિંનર રજનિચર કૃપા કરહુ અબ સર્બ ॥ 7(ઘ) ॥

આકર ચારિ લાખ ચૌરાસી। જાતિ જીવ જલ થલ નભ બાસી ॥
સીય રામમય સબ જગ જાની। કરુઁ પ્રનામ જોરિ જુગ પાની ॥
જાનિ કૃપાકર કિંકર મોહૂ। સબ મિલિ કરહુ છાડ઼ઇ છલ છોહૂ ॥
નિજ બુધિ બલ ભરોસ મોહિ નાહીં। તાતેં બિનય કરુઁ સબ પાહી ॥
કરન ચહુઁ રઘુપતિ ગુન ગાહા। લઘુ મતિ મોરિ ચરિત અવગાહા ॥
સૂઝ ન એકુ અંગ ઉપ્AU। મન મતિ રંક મનોરથ ર્AU ॥
મતિ અતિ નીચ ઊઁચિ રુચિ આછી। ચહિઅ અમિઅ જગ જુરિ ન છાછી ॥
છમિહહિં સજ્જન મોરિ ઢિઠાઈ। સુનિહહિં બાલબચન મન લાઈ ॥
જૌ બાલક કહ તોતરિ બાતા। સુનહિં મુદિત મન પિતુ અરુ માતા ॥
હઁસિહહિ કૂર કુટિલ કુબિચારી। જે પર દૂષન ભૂષનધારી ॥
નિજ કવિત કેહિ લાગ ન નીકા। સરસ હૌ અથવા અતિ ફીકા ॥
જે પર ભનિતિ સુનત હરષાહી। તે બર પુરુષ બહુત જગ નાહીમ્ ॥
જગ બહુ નર સર સરિ સમ ભાઈ। જે નિજ બાઢ઼ઇ બઢ઼હિં જલ પાઈ ॥
સજ્જન સકૃત સિંધુ સમ કોઈ। દેખિ પૂર બિધુ બાઢ઼ઇ જોઈ ॥

દો. ભાગ છોટ અભિલાષુ બડ઼ કરુઁ એક બિસ્વાસ।
પૈહહિં સુખ સુનિ સુજન સબ ખલ કરહહિં ઉપહાસ ॥ 8 ॥

ખલ પરિહાસ હોઇ હિત મોરા। કાક કહહિં કલકંઠ કઠોરા ॥
હંસહિ બક દાદુર ચાતકહી। હઁસહિં મલિન ખલ બિમલ બતકહી ॥
કબિત રસિક ન રામ પદ નેહૂ। તિન્હ કહઁ સુખદ હાસ રસ એહૂ ॥
ભાષા ભનિતિ ભોરિ મતિ મોરી। હઁસિબે જોગ હઁસેં નહિં ખોરી ॥
પ્રભુ પદ પ્રીતિ ન સામુઝિ નીકી। તિન્હહિ કથા સુનિ લાગહિ ફીકી ॥
હરિ હર પદ રતિ મતિ ન કુતરકી। તિન્હ કહુઁ મધુર કથા રઘુવર કી ॥
રામ ભગતિ ભૂષિત જિયઁ જાની। સુનિહહિં સુજન સરાહિ સુબાની ॥
કબિ ન હૌઁ નહિં બચન પ્રબીનૂ। સકલ કલા સબ બિદ્યા હીનૂ ॥
આખર અરથ અલંકૃતિ નાના। છંદ પ્રબંધ અનેક બિધાના ॥
ભાવ ભેદ રસ ભેદ અપારા। કબિત દોષ ગુન બિબિધ પ્રકારા ॥
કબિત બિબેક એક નહિં મોરેં। સત્ય કહુઁ લિખિ કાગદ કોરે ॥

દો. ભનિતિ મોરિ સબ ગુન રહિત બિસ્વ બિદિત ગુન એક।
સો બિચારિ સુનિહહિં સુમતિ જિન્હ કેં બિમલ બિવેક ॥ 9 ॥

એહિ મહઁ રઘુપતિ નામ ઉદારા। અતિ પાવન પુરાન શ્રુતિ સારા ॥
મંગલ ભવન અમંગલ હારી। ઉમા સહિત જેહિ જપત પુરારી ॥
ભનિતિ બિચિત્ર સુકબિ કૃત જોઊ। રામ નામ બિનુ સોહ ન સોઊ ॥
બિધુબદની સબ ભાઁતિ સઁવારી। સોન ન બસન બિના બર નારી ॥
સબ ગુન રહિત કુકબિ કૃત બાની। રામ નામ જસ અંકિત જાની ॥
સાદર કહહિં સુનહિં બુધ તાહી। મધુકર સરિસ સંત ગુનગ્રાહી ॥
જદપિ કબિત રસ એકુ નાહી। રામ પ્રતાપ પ્રકટ એહિ માહીમ્ ॥
સોઇ ભરોસ મોરેં મન આવા। કેહિં ન સુસંગ બડપ્પનુ પાવા ॥
ધૂમુ તજિ સહજ કરુઆઈ। અગરુ પ્રસંગ સુગંધ બસાઈ ॥
ભનિતિ ભદેસ બસ્તુ ભલિ બરની। રામ કથા જગ મંગલ કરની ॥

છં. મંગલ કરનિ કલિ મલ હરનિ તુલસી કથા રઘુનાથ કી ॥
ગતિ કૂર કબિતા સરિત કી જ્યોં સરિત પાવન પાથ કી ॥
પ્રભુ સુજસ સંગતિ ભનિતિ ભલિ હોઇહિ સુજન મન ભાવની ॥
ભવ અંગ ભૂતિ મસાન કી સુમિરત સુહાવનિ પાવની ॥

દો. પ્રિય લાગિહિ અતિ સબહિ મમ ભનિતિ રામ જસ સંગ।
દારુ બિચારુ કિ કરિ કૌ બંદિઅ મલય પ્રસંગ ॥ 10(ક) ॥

સ્યામ સુરભિ પય બિસદ અતિ ગુનદ કરહિં સબ પાન।
ગિરા ગ્રામ્ય સિય રામ જસ ગાવહિં સુનહિં સુજાન ॥ 10(ખ) ॥

મનિ માનિક મુકુતા છબિ જૈસી। અહિ ગિરિ ગજ સિર સોહ ન તૈસી ॥
નૃપ કિરીટ તરુની તનુ પાઈ। લહહિં સકલ સોભા અધિકાઈ ॥
તૈસેહિં સુકબિ કબિત બુધ કહહીં। ઉપજહિં અનત અનત છબિ લહહીમ્ ॥
ભગતિ હેતુ બિધિ ભવન બિહાઈ। સુમિરત સારદ આવતિ ધાઈ ॥
રામ ચરિત સર બિનુ અન્હવાએઁ। સો શ્રમ જાઇ ન કોટિ ઉપાએઁ ॥
કબિ કોબિદ અસ હૃદયઁ બિચારી। ગાવહિં હરિ જસ કલિ મલ હારી ॥
કીન્હેં પ્રાકૃત જન ગુન ગાના। સિર ધુનિ ગિરા લગત પછિતાના ॥
હૃદય સિંધુ મતિ સીપ સમાના। સ્વાતિ સારદા કહહિં સુજાના ॥
જૌં બરષિ બર બારિ બિચારૂ। હોહિં કબિત મુકુતામનિ ચારૂ ॥

દો. જુગુતિ બેધિ પુનિ પોહિઅહિં રામચરિત બર તાગ।
પહિરહિં સજ્જન બિમલ ઉર સોભા અતિ અનુરાગ ॥ 11 ॥

જે જનમે કલિકાલ કરાલા। કરતબ બાયસ બેષ મરાલા ॥
ચલત કુપંથ બેદ મગ છાઁડ઼એ। કપટ કલેવર કલિ મલ ભાઁડ઼એમ્ ॥
બંચક ભગત કહાઇ રામ કે। કિંકર કંચન કોહ કામ કે ॥
તિન્હ મહઁ પ્રથમ રેખ જગ મોરી। ધીંગ ધરમધ્વજ ધંધક ધોરી ॥
જૌં અપને અવગુન સબ કહૂઁ। બાઢ઼ઇ કથા પાર નહિં લહૂઁ ॥
તાતે મૈં અતિ અલપ બખાને। થોરે મહુઁ જાનિહહિં સયાને ॥
સમુઝિ બિબિધિ બિધિ બિનતી મોરી। કૌ ન કથા સુનિ દેઇહિ ખોરી ॥
એતેહુ પર કરિહહિં જે અસંકા। મોહિ તે અધિક તે જડ઼ મતિ રંકા ॥
કબિ ન હૌઁ નહિં ચતુર કહાવુઁ। મતિ અનુરૂપ રામ ગુન ગાવુઁ ॥
કહઁ રઘુપતિ કે ચરિત અપારા। કહઁ મતિ મોરિ નિરત સંસારા ॥
જેહિં મારુત ગિરિ મેરુ ઉડ઼આહીં। કહહુ તૂલ કેહિ લેખે માહીમ્ ॥
સમુઝત અમિત રામ પ્રભુતાઈ। કરત કથા મન અતિ કદરાઈ ॥

દો. સારદ સેસ મહેસ બિધિ આગમ નિગમ પુરાન।
નેતિ નેતિ કહિ જાસુ ગુન કરહિં નિરંતર ગાન ॥ 12 ॥

સબ જાનત પ્રભુ પ્રભુતા સોઈ। તદપિ કહેં બિનુ રહા ન કોઈ ॥
તહાઁ બેદ અસ કારન રાખા। ભજન પ્રભાઉ ભાઁતિ બહુ ભાષા ॥
એક અનીહ અરૂપ અનામા। અજ સચ્ચિદાનંદ પર ધામા ॥
બ્યાપક બિસ્વરૂપ ભગવાના। તેહિં ધરિ દેહ ચરિત કૃત નાના ॥
સો કેવલ ભગતન હિત લાગી। પરમ કૃપાલ પ્રનત અનુરાગી ॥
જેહિ જન પર મમતા અતિ છોહૂ। જેહિં કરુના કરિ કીન્હ ન કોહૂ ॥
ગી બહોર ગરીબ નેવાજૂ। સરલ સબલ સાહિબ રઘુરાજૂ ॥
બુધ બરનહિં હરિ જસ અસ જાની। કરહિ પુનીત સુફલ નિજ બાની ॥
તેહિં બલ મૈં રઘુપતિ ગુન ગાથા। કહિહુઁ નાઇ રામ પદ માથા ॥
મુનિન્હ પ્રથમ હરિ કીરતિ ગાઈ। તેહિં મગ ચલત સુગમ મોહિ ભાઈ ॥

દો. અતિ અપાર જે સરિત બર જૌં નૃપ સેતુ કરાહિં।
ચઢિ પિપીલિકુ પરમ લઘુ બિનુ શ્રમ પારહિ જાહિમ્ ॥ 13 ॥

એહિ પ્રકાર બલ મનહિ દેખાઈ। કરિહુઁ રઘુપતિ કથા સુહાઈ ॥
બ્યાસ આદિ કબિ પુંગવ નાના। જિન્હ સાદર હરિ સુજસ બખાના ॥
ચરન કમલ બંદુઁ તિન્હ કેરે। પુરવહુઁ સકલ મનોરથ મેરે ॥
કલિ કે કબિન્હ કરુઁ પરનામા। જિન્હ બરને રઘુપતિ ગુન ગ્રામા ॥
જે પ્રાકૃત કબિ પરમ સયાને। ભાષાઁ જિન્હ હરિ ચરિત બખાને ॥
ભે જે અહહિં જે હોઇહહિં આગેં। પ્રનવુઁ સબહિં કપટ સબ ત્યાગેમ્ ॥
હોહુ પ્રસન્ન દેહુ બરદાનૂ। સાધુ સમાજ ભનિતિ સનમાનૂ ॥
જો પ્રબંધ બુધ નહિં આદરહીં। સો શ્રમ બાદિ બાલ કબિ કરહીમ્ ॥
કીરતિ ભનિતિ ભૂતિ ભલિ સોઈ। સુરસરિ સમ સબ કહઁ હિત હોઈ ॥
રામ સુકીરતિ ભનિતિ ભદેસા। અસમંજસ અસ મોહિ અઁદેસા ॥
તુમ્હરી કૃપા સુલભ સૌ મોરે। સિઅનિ સુહાવનિ ટાટ પટોરે ॥

દો. સરલ કબિત કીરતિ બિમલ સોઇ આદરહિં સુજાન।
સહજ બયર બિસરાઇ રિપુ જો સુનિ કરહિં બખાન ॥ 14(ક) ॥

સો ન હોઇ બિનુ બિમલ મતિ મોહિ મતિ બલ અતિ થોર।
કરહુ કૃપા હરિ જસ કહુઁ પુનિ પુનિ કરુઁ નિહોર ॥ 14(ખ) ॥

કબિ કોબિદ રઘુબર ચરિત માનસ મંજુ મરાલ।
બાલ બિનય સુનિ સુરુચિ લખિ મોપર હોહુ કૃપાલ ॥ 14(ગ) ॥

સો. બંદુઁ મુનિ પદ કંજુ રામાયન જેહિં નિરમયુ।
સખર સુકોમલ મંજુ દોષ રહિત દૂષન સહિત ॥ 14(ઘ) ॥

બંદુઁ ચારિઉ બેદ ભવ બારિધિ બોહિત સરિસ।
જિન્હહિ ન સપનેહુઁ ખેદ બરનત રઘુબર બિસદ જસુ ॥ 14(ઙ) ॥

બંદુઁ બિધિ પદ રેનુ ભવ સાગર જેહિ કીન્હ જહઁ।
સંત સુધા સસિ ધેનુ પ્રગટે ખલ બિષ બારુની ॥ 14(ચ) ॥

દો. બિબુધ બિપ્ર બુધ ગ્રહ ચરન બંદિ કહુઁ કર જોરિ।
હોઇ પ્રસન્ન પુરવહુ સકલ મંજુ મનોરથ મોરિ ॥ 14(છ) ॥

પુનિ બંદુઁ સારદ સુરસરિતા। જુગલ પુનીત મનોહર ચરિતા ॥
મજ્જન પાન પાપ હર એકા। કહત સુનત એક હર અબિબેકા ॥
ગુર પિતુ માતુ મહેસ ભવાની। પ્રનવુઁ દીનબંધુ દિન દાની ॥
સેવક સ્વામિ સખા સિય પી કે। હિત નિરુપધિ સબ બિધિ તુલસીકે ॥
કલિ બિલોકિ જગ હિત હર ગિરિજા। સાબર મંત્ર જાલ જિન્હ સિરિજા ॥
અનમિલ આખર અરથ ન જાપૂ। પ્રગટ પ્રભાઉ મહેસ પ્રતાપૂ ॥
સો ઉમેસ મોહિ પર અનુકૂલા। કરિહિં કથા મુદ મંગલ મૂલા ॥
સુમિરિ સિવા સિવ પાઇ પસ્AU। બરનુઁ રામચરિત ચિત ચ્AU ॥
ભનિતિ મોરિ સિવ કૃપાઁ બિભાતી। સસિ સમાજ મિલિ મનહુઁ સુરાતી ॥
જે એહિ કથહિ સનેહ સમેતા। કહિહહિં સુનિહહિં સમુઝિ સચેતા ॥
હોઇહહિં રામ ચરન અનુરાગી। કલિ મલ રહિત સુમંગલ ભાગી ॥

દો. સપનેહુઁ સાચેહુઁ મોહિ પર જૌં હર ગૌરિ પસાઉ।
તૌ ફુર હૌ જો કહેઉઁ સબ ભાષા ભનિતિ પ્રભાઉ ॥ 15 ॥

બંદુઁ અવધ પુરી અતિ પાવનિ। સરજૂ સરિ કલિ કલુષ નસાવનિ ॥
પ્રનવુઁ પુર નર નારિ બહોરી। મમતા જિન્હ પર પ્રભુહિ ન થોરી ॥
સિય નિંદક અઘ ઓઘ નસાએ। લોક બિસોક બનાઇ બસાએ ॥
બંદુઁ કૌસલ્યા દિસિ પ્રાચી। કીરતિ જાસુ સકલ જગ માચી ॥
પ્રગટેઉ જહઁ રઘુપતિ સસિ ચારૂ। બિસ્વ સુખદ ખલ કમલ તુસારૂ ॥
દસરથ રાઉ સહિત સબ રાની। સુકૃત સુમંગલ મૂરતિ માની ॥
કરુઁ પ્રનામ કરમ મન બાની। કરહુ કૃપા સુત સેવક જાની ॥
જિન્હહિ બિરચિ બડ઼ ભયુ બિધાતા। મહિમા અવધિ રામ પિતુ માતા ॥

સો. બંદુઁ અવધ ભુઆલ સત્ય પ્રેમ જેહિ રામ પદ।
બિછુરત દીનદયાલ પ્રિય તનુ તૃન ઇવ પરિહરેઉ ॥ 16 ॥

પ્રનવુઁ પરિજન સહિત બિદેહૂ। જાહિ રામ પદ ગૂઢ઼ સનેહૂ ॥
જોગ ભોગ મહઁ રાખેઉ ગોઈ। રામ બિલોકત પ્રગટેઉ સોઈ ॥
પ્રનવુઁ પ્રથમ ભરત કે ચરના। જાસુ નેમ બ્રત જાઇ ન બરના ॥
રામ ચરન પંકજ મન જાસૂ। લુબુધ મધુપ ઇવ તજિ ન પાસૂ ॥
બંદુઁ લછિમન પદ જલજાતા। સીતલ સુભગ ભગત સુખ દાતા ॥
રઘુપતિ કીરતિ બિમલ પતાકા। દંડ સમાન ભયુ જસ જાકા ॥
સેષ સહસ્રસીસ જગ કારન। જો અવતરેઉ ભૂમિ ભય ટારન ॥
સદા સો સાનુકૂલ રહ મો પર। કૃપાસિંધુ સૌમિત્રિ ગુનાકર ॥
રિપુસૂદન પદ કમલ નમામી। સૂર સુસીલ ભરત અનુગામી ॥
મહાવીર બિનવુઁ હનુમાના। રામ જાસુ જસ આપ બખાના ॥

સો. પ્રનવુઁ પવનકુમાર ખલ બન પાવક ગ્યાનધન।
જાસુ હૃદય આગાર બસહિં રામ સર ચાપ ધર ॥ 17 ॥

કપિપતિ રીછ નિસાચર રાજા। અંગદાદિ જે કીસ સમાજા ॥
બંદુઁ સબ કે ચરન સુહાએ। અધમ સરીર રામ જિન્હ પાએ ॥
રઘુપતિ ચરન ઉપાસક જેતે। ખગ મૃગ સુર નર અસુર સમેતે ॥
બંદુઁ પદ સરોજ સબ કેરે। જે બિનુ કામ રામ કે ચેરે ॥
સુક સનકાદિ ભગત મુનિ નારદ। જે મુનિબર બિગ્યાન બિસારદ ॥
પ્રનવુઁ સબહિં ધરનિ ધરિ સીસા। કરહુ કૃપા જન જાનિ મુનીસા ॥
જનકસુતા જગ જનનિ જાનકી। અતિસય પ્રિય કરુના નિધાન કી ॥
તાકે જુગ પદ કમલ મનાવુઁ। જાસુ કૃપાઁ નિરમલ મતિ પાવુઁ ॥
પુનિ મન બચન કર્મ રઘુનાયક। ચરન કમલ બંદુઁ સબ લાયક ॥
રાજિવનયન ધરેં ધનુ સાયક। ભગત બિપતિ ભંજન સુખ દાયક ॥

દો. ગિરા અરથ જલ બીચિ સમ કહિઅત ભિન્ન ન ભિન્ન।
બદુઁ સીતા રામ પદ જિન્હહિ પરમ પ્રિય ખિન્ન ॥ 18 ॥

બંદુઁ નામ રામ રઘુવર કો। હેતુ કૃસાનુ ભાનુ હિમકર કો ॥
બિધિ હરિ હરમય બેદ પ્રાન સો। અગુન અનૂપમ ગુન નિધાન સો ॥
મહામંત્ર જોઇ જપત મહેસૂ। કાસીં મુકુતિ હેતુ ઉપદેસૂ ॥
મહિમા જાસુ જાન ગનરાઉ। પ્રથમ પૂજિઅત નામ પ્રભ્AU ॥
જાન આદિકબિ નામ પ્રતાપૂ। ભયુ સુદ્ધ કરિ ઉલટા જાપૂ ॥
સહસ નામ સમ સુનિ સિવ બાની। જપિ જેઈ પિય સંગ ભવાની ॥
હરષે હેતુ હેરિ હર હી કો। કિય ભૂષન તિય ભૂષન તી કો ॥
નામ પ્રભાઉ જાન સિવ નીકો। કાલકૂટ ફલુ દીન્હ અમી કો ॥

દો. બરષા રિતુ રઘુપતિ ભગતિ તુલસી સાલિ સુદાસ ॥
રામ નામ બર બરન જુગ સાવન ભાદવ માસ ॥ 19 ॥

આખર મધુર મનોહર દોઊ। બરન બિલોચન જન જિય જોઊ ॥
સુમિરત સુલભ સુખદ સબ કાહૂ। લોક લાહુ પરલોક નિબાહૂ ॥
કહત સુનત સુમિરત સુઠિ નીકે। રામ લખન સમ પ્રિય તુલસી કે ॥
બરનત બરન પ્રીતિ બિલગાતી। બ્રહ્મ જીવ સમ સહજ સઁઘાતી ॥
નર નારાયન સરિસ સુભ્રાતા। જગ પાલક બિસેષિ જન ત્રાતા ॥
ભગતિ સુતિય કલ કરન બિભૂષન। જગ હિત હેતુ બિમલ બિધુ પૂષન ।
સ્વાદ તોષ સમ સુગતિ સુધા કે। કમઠ સેષ સમ ધર બસુધા કે ॥
જન મન મંજુ કંજ મધુકર સે। જીહ જસોમતિ હરિ હલધર સે ॥

દો. એકુ છત્રુ એકુ મુકુટમનિ સબ બરનનિ પર જૌ।
તુલસી રઘુબર નામ કે બરન બિરાજત દૌ ॥ 20 ॥

સમુઝત સરિસ નામ અરુ નામી। પ્રીતિ પરસપર પ્રભુ અનુગામી ॥
નામ રૂપ દુઇ ઈસ ઉપાધી। અકથ અનાદિ સુસામુઝિ સાધી ॥
કો બડ઼ છોટ કહત અપરાધૂ। સુનિ ગુન ભેદ સમુઝિહહિં સાધૂ ॥
દેખિઅહિં રૂપ નામ આધીના। રૂપ ગ્યાન નહિં નામ બિહીના ॥
રૂપ બિસેષ નામ બિનુ જાનેં। કરતલ ગત ન પરહિં પહિચાનેમ્ ॥
સુમિરિઅ નામ રૂપ બિનુ દેખેં। આવત હૃદયઁ સનેહ બિસેષેમ્ ॥
નામ રૂપ ગતિ અકથ કહાની। સમુઝત સુખદ ન પરતિ બખાની ॥
અગુન સગુન બિચ નામ સુસાખી। ઉભય પ્રબોધક ચતુર દુભાષી ॥

દો. રામ નામ મનિદીપ ધરુ જીહ દેહરી દ્વાર।
તુલસી ભીતર બાહેરહુઁ જૌં ચાહસિ ઉજિઆર ॥ 21 ॥

નામ જીહઁ જપિ જાગહિં જોગી। બિરતિ બિરંચિ પ્રપંચ બિયોગી ॥
બ્રહ્મસુખહિ અનુભવહિં અનૂપા। અકથ અનામય નામ ન રૂપા ॥
જાના ચહહિં ગૂઢ઼ ગતિ જેઊ। નામ જીહઁ જપિ જાનહિં તેઊ ॥
સાધક નામ જપહિં લય લાએઁ। હોહિં સિદ્ધ અનિમાદિક પાએઁ ॥
જપહિં નામુ જન આરત ભારી। મિટહિં કુસંકટ હોહિં સુખારી ॥
રામ ભગત જગ ચારિ પ્રકારા। સુકૃતી ચારિઉ અનઘ ઉદારા ॥
ચહૂ ચતુર કહુઁ નામ અધારા। ગ્યાની પ્રભુહિ બિસેષિ પિઆરા ॥
ચહુઁ જુગ ચહુઁ શ્રુતિ ના પ્રભ્AU। કલિ બિસેષિ નહિં આન ઉપ્AU ॥

દો. સકલ કામના હીન જે રામ ભગતિ રસ લીન।
નામ સુપ્રેમ પિયૂષ હદ તિન્હહુઁ કિએ મન મીન ॥ 22 ॥

અગુન સગુન દુઇ બ્રહ્મ સરૂપા। અકથ અગાધ અનાદિ અનૂપા ॥
મોરેં મત બડ઼ નામુ દુહૂ તેં। કિએ જેહિં જુગ નિજ બસ નિજ બૂતેમ્ ॥
પ્રોઢ઼ઇ સુજન જનિ જાનહિં જન કી। કહુઁ પ્રતીતિ પ્રીતિ રુચિ મન કી ॥
એકુ દારુગત દેખિઅ એકૂ। પાવક સમ જુગ બ્રહ્મ બિબેકૂ ॥
ઉભય અગમ જુગ સુગમ નામ તેં। કહેઉઁ નામુ બડ઼ બ્રહ્મ રામ તેમ્ ॥
બ્યાપકુ એકુ બ્રહ્મ અબિનાસી। સત ચેતન ધન આનઁદ રાસી ॥
અસ પ્રભુ હૃદયઁ અછત અબિકારી। સકલ જીવ જગ દીન દુખારી ॥
નામ નિરૂપન નામ જતન તેં। સૌ પ્રગટત જિમિ મોલ રતન તેમ્ ॥

દો. નિરગુન તેં એહિ ભાઁતિ બડ઼ નામ પ્રભાઉ અપાર।
કહુઁ નામુ બડ઼ રામ તેં નિજ બિચાર અનુસાર ॥ 23 ॥

રામ ભગત હિત નર તનુ ધારી। સહિ સંકટ કિએ સાધુ સુખારી ॥
નામુ સપ્રેમ જપત અનયાસા। ભગત હોહિં મુદ મંગલ બાસા ॥
રામ એક તાપસ તિય તારી। નામ કોટિ ખલ કુમતિ સુધારી ॥
રિષિ હિત રામ સુકેતુસુતા કી। સહિત સેન સુત કીન્હ બિબાકી ॥
સહિત દોષ દુખ દાસ દુરાસા। દલિ નામુ જિમિ રબિ નિસિ નાસા ॥
ભંજેઉ રામ આપુ ભવ ચાપૂ। ભવ ભય ભંજન નામ પ્રતાપૂ ॥
દંડક બનુ પ્રભુ કીન્હ સુહાવન। જન મન અમિત નામ કિએ પાવન ॥ ।
નિસિચર નિકર દલે રઘુનંદન। નામુ સકલ કલિ કલુષ નિકંદન ॥

દો. સબરી ગીધ સુસેવકનિ સુગતિ દીન્હિ રઘુનાથ।
નામ ઉધારે અમિત ખલ બેદ બિદિત ગુન ગાથ ॥ 24 ॥

રામ સુકંઠ બિભીષન દોઊ। રાખે સરન જાન સબુ કોઊ ॥
નામ ગરીબ અનેક નેવાજે। લોક બેદ બર બિરિદ બિરાજે ॥
રામ ભાલુ કપિ કટકુ બટોરા। સેતુ હેતુ શ્રમુ કીન્હ ન થોરા ॥
નામુ લેત ભવસિંધુ સુખાહીં। કરહુ બિચારુ સુજન મન માહીમ્ ॥
રામ સકુલ રન રાવનુ મારા। સીય સહિત નિજ પુર પગુ ધારા ॥
રાજા રામુ અવધ રજધાની। ગાવત ગુન સુર મુનિ બર બાની ॥
સેવક સુમિરત નામુ સપ્રીતી। બિનુ શ્રમ પ્રબલ મોહ દલુ જીતી ॥
ફિરત સનેહઁ મગન સુખ અપનેં। નામ પ્રસાદ સોચ નહિં સપનેમ્ ॥

દો. બ્રહ્મ રામ તેં નામુ બડ઼ બર દાયક બર દાનિ।
રામચરિત સત કોટિ મહઁ લિય મહેસ જિયઁ જાનિ ॥ 25 ॥

માસપારાયણ, પહલા વિશ્રામ
નામ પ્રસાદ સંભુ અબિનાસી। સાજુ અમંગલ મંગલ રાસી ॥
સુક સનકાદિ સિદ્ધ મુનિ જોગી। નામ પ્રસાદ બ્રહ્મસુખ ભોગી ॥
નારદ જાનેઉ નામ પ્રતાપૂ। જગ પ્રિય હરિ હરિ હર પ્રિય આપૂ ॥
નામુ જપત પ્રભુ કીન્હ પ્રસાદૂ। ભગત સિરોમનિ ભે પ્રહલાદૂ ॥
ધ્રુવઁ સગલાનિ જપેઉ હરિ ન્AUઁ। પાયુ અચલ અનૂપમ ઠ્AUઁ ॥
સુમિરિ પવનસુત પાવન નામૂ। અપને બસ કરિ રાખે રામૂ ॥
અપતુ અજામિલુ ગજુ ગનિક્AU। ભે મુકુત હરિ નામ પ્રભ્AU ॥
કહૌં કહાઁ લગિ નામ બડ઼આઈ। રામુ ન સકહિં નામ ગુન ગાઈ ॥

દો. નામુ રામ કો કલપતરુ કલિ કલ્યાન નિવાસુ।
જો સુમિરત ભયો ભાઁગ તેં તુલસી તુલસીદાસુ ॥ 26 ॥

ચહુઁ જુગ તીનિ કાલ તિહુઁ લોકા। ભે નામ જપિ જીવ બિસોકા ॥
બેદ પુરાન સંત મત એહૂ। સકલ સુકૃત ફલ રામ સનેહૂ ॥
ધ્યાનુ પ્રથમ જુગ મખબિધિ દૂજેં। દ્વાપર પરિતોષત પ્રભુ પૂજેમ્ ॥
કલિ કેવલ મલ મૂલ મલીના। પાપ પયોનિધિ જન જન મીના ॥
નામ કામતરુ કાલ કરાલા। સુમિરત સમન સકલ જગ જાલા ॥
રામ નામ કલિ અભિમત દાતા। હિત પરલોક લોક પિતુ માતા ॥
નહિં કલિ કરમ ન ભગતિ બિબેકૂ। રામ નામ અવલંબન એકૂ ॥
કાલનેમિ કલિ કપટ નિધાનૂ। નામ સુમતિ સમરથ હનુમાનૂ ॥

દો. રામ નામ નરકેસરી કનકકસિપુ કલિકાલ।
જાપક જન પ્રહલાદ જિમિ પાલિહિ દલિ સુરસાલ ॥ 27 ॥

ભાયઁ કુભાયઁ અનખ આલસહૂઁ। નામ જપત મંગલ દિસિ દસહૂઁ ॥
સુમિરિ સો નામ રામ ગુન ગાથા। કરુઁ નાઇ રઘુનાથહિ માથા ॥
મોરિ સુધારિહિ સો સબ ભાઁતી। જાસુ કૃપા નહિં કૃપાઁ અઘાતી ॥
રામ સુસ્વામિ કુસેવકુ મોસો। નિજ દિસિ દૈખિ દયાનિધિ પોસો ॥
લોકહુઁ બેદ સુસાહિબ રીતીં। બિનય સુનત પહિચાનત પ્રીતી ॥
ગની ગરીબ ગ્રામનર નાગર। પંડિત મૂઢ઼ મલીન ઉજાગર ॥
સુકબિ કુકબિ નિજ મતિ અનુહારી। નૃપહિ સરાહત સબ નર નારી ॥
સાધુ સુજાન સુસીલ નૃપાલા। ઈસ અંસ ભવ પરમ કૃપાલા ॥
સુનિ સનમાનહિં સબહિ સુબાની। ભનિતિ ભગતિ નતિ ગતિ પહિચાની ॥
યહ પ્રાકૃત મહિપાલ સુભ્AU। જાન સિરોમનિ કોસલર્AU ॥
રીઝત રામ સનેહ નિસોતેં। કો જગ મંદ મલિનમતિ મોતેમ્ ॥

દો. સઠ સેવક કી પ્રીતિ રુચિ રખિહહિં રામ કૃપાલુ।
ઉપલ કિએ જલજાન જેહિં સચિવ સુમતિ કપિ ભાલુ ॥ 28(ક) ॥

હૌહુ કહાવત સબુ કહત રામ સહત ઉપહાસ।
સાહિબ સીતાનાથ સો સેવક તુલસીદાસ ॥ 28(ખ) ॥

અતિ બડ઼ઇ મોરિ ઢિઠાઈ ખોરી। સુનિ અઘ નરકહુઁ નાક સકોરી ॥
સમુઝિ સહમ મોહિ અપડર અપનેં। સો સુધિ રામ કીન્હિ નહિં સપનેમ્ ॥
સુનિ અવલોકિ સુચિત ચખ ચાહી। ભગતિ મોરિ મતિ સ્વામિ સરાહી ॥
કહત નસાઇ હોઇ હિયઁ નીકી। રીઝત રામ જાનિ જન જી કી ॥
રહતિ ન પ્રભુ ચિત ચૂક કિએ કી। કરત સુરતિ સય બાર હિએ કી ॥
જેહિં અઘ બધેઉ બ્યાધ જિમિ બાલી। ફિરિ સુકંઠ સોઇ કીન્હ કુચાલી ॥
સોઇ કરતૂતિ બિભીષન કેરી। સપનેહુઁ સો ન રામ હિયઁ હેરી ॥
તે ભરતહિ ભેંટત સનમાને। રાજસભાઁ રઘુબીર બખાને ॥

દો. પ્રભુ તરુ તર કપિ ડાર પર તે કિએ આપુ સમાન ॥
તુલસી કહૂઁ ન રામ સે સાહિબ સીલનિધાન ॥ 29(ક) ॥

રામ નિકાઈં રાવરી હૈ સબહી કો નીક।
જોં યહ સાઁચી હૈ સદા તૌ નીકો તુલસીક ॥ 29(ખ) ॥

એહિ બિધિ નિજ ગુન દોષ કહિ સબહિ બહુરિ સિરુ નાઇ।
બરનુઁ રઘુબર બિસદ જસુ સુનિ કલિ કલુષ નસાઇ ॥ 29(ગ) ॥

જાગબલિક જો કથા સુહાઈ। ભરદ્વાજ મુનિબરહિ સુનાઈ ॥
કહિહુઁ સોઇ સંબાદ બખાની। સુનહુઁ સકલ સજ્જન સુખુ માની ॥
સંભુ કીન્હ યહ ચરિત સુહાવા। બહુરિ કૃપા કરિ ઉમહિ સુનાવા ॥
સોઇ સિવ કાગભુસુંડિહિ દીન્હા। રામ ભગત અધિકારી ચીન્હા ॥
તેહિ સન જાગબલિક પુનિ પાવા। તિન્હ પુનિ ભરદ્વાજ પ્રતિ ગાવા ॥
તે શ્રોતા બકતા સમસીલા। સવઁદરસી જાનહિં હરિલીલા ॥
જાનહિં તીનિ કાલ નિજ ગ્યાના। કરતલ ગત આમલક સમાના ॥
ઔરુ જે હરિભગત સુજાના। કહહિં સુનહિં સમુઝહિં બિધિ નાના ॥

દો. મૈ પુનિ નિજ ગુર સન સુની કથા સો સૂકરખેત।
સમુઝી નહિ તસિ બાલપન તબ અતિ રહેઉઁ અચેત ॥ 30(ક) ॥

શ્રોતા બકતા ગ્યાનનિધિ કથા રામ કૈ ગૂઢ઼।
કિમિ સમુઝૌં મૈ જીવ જડ઼ કલિ મલ ગ્રસિત બિમૂઢ઼ ॥ 30(ખ)

તદપિ કહી ગુર બારહિં બારા। સમુઝિ પરી કછુ મતિ અનુસારા ॥
ભાષાબદ્ધ કરબિ મૈં સોઈ। મોરેં મન પ્રબોધ જેહિં હોઈ ॥
જસ કછુ બુધિ બિબેક બલ મેરેં। તસ કહિહુઁ હિયઁ હરિ કે પ્રેરેમ્ ॥
નિજ સંદેહ મોહ ભ્રમ હરની। કરુઁ કથા ભવ સરિતા તરની ॥
બુધ બિશ્રામ સકલ જન રંજનિ। રામકથા કલિ કલુષ બિભંજનિ ॥
રામકથા કલિ પંનગ ભરની। પુનિ બિબેક પાવક કહુઁ અરની ॥
રામકથા કલિ કામદ ગાઈ। સુજન સજીવનિ મૂરિ સુહાઈ ॥
સોઇ બસુધાતલ સુધા તરંગિનિ। ભય ભંજનિ ભ્રમ ભેક ભુઅંગિનિ ॥
અસુર સેન સમ નરક નિકંદિનિ। સાધુ બિબુધ કુલ હિત ગિરિનંદિનિ ॥
સંત સમાજ પયોધિ રમા સી। બિસ્વ ભાર ભર અચલ છમા સી ॥
જમ ગન મુહઁ મસિ જગ જમુના સી। જીવન મુકુતિ હેતુ જનુ કાસી ॥
રામહિ પ્રિય પાવનિ તુલસી સી। તુલસિદાસ હિત હિયઁ હુલસી સી ॥
સિવપ્રય મેકલ સૈલ સુતા સી। સકલ સિદ્ધિ સુખ સંપતિ રાસી ॥
સદગુન સુરગન અંબ અદિતિ સી। રઘુબર ભગતિ પ્રેમ પરમિતિ સી ॥

દો. રામ કથા મંદાકિની ચિત્રકૂટ ચિત ચારુ।
તુલસી સુભગ સનેહ બન સિય રઘુબીર બિહારુ ॥ 31 ॥

રામ ચરિત ચિંતામનિ ચારૂ। સંત સુમતિ તિય સુભગ સિંગારૂ ॥
જગ મંગલ ગુન ગ્રામ રામ કે। દાનિ મુકુતિ ધન ધરમ ધામ કે ॥
સદગુર ગ્યાન બિરાગ જોગ કે। બિબુધ બૈદ ભવ ભીમ રોગ કે ॥
જનનિ જનક સિય રામ પ્રેમ કે। બીજ સકલ બ્રત ધરમ નેમ કે ॥
સમન પાપ સંતાપ સોક કે। પ્રિય પાલક પરલોક લોક કે ॥
સચિવ સુભટ ભૂપતિ બિચાર કે। કુંભજ લોભ ઉદધિ અપાર કે ॥
કામ કોહ કલિમલ કરિગન કે। કેહરિ સાવક જન મન બન કે ॥
અતિથિ પૂજ્ય પ્રિયતમ પુરારિ કે। કામદ ઘન દારિદ દવારિ કે ॥
મંત્ર મહામનિ બિષય બ્યાલ કે। મેટત કઠિન કુઅંક ભાલ કે ॥
હરન મોહ તમ દિનકર કર સે। સેવક સાલિ પાલ જલધર સે ॥
અભિમત દાનિ દેવતરુ બર સે। સેવત સુલભ સુખદ હરિ હર સે ॥
સુકબિ સરદ નભ મન ઉડગન સે। રામભગત જન જીવન ધન સે ॥
સકલ સુકૃત ફલ ભૂરિ ભોગ સે। જગ હિત નિરુપધિ સાધુ લોગ સે ॥
સેવક મન માનસ મરાલ સે। પાવક ગંગ તંરગ માલ સે ॥

દો. કુપથ કુતરક કુચાલિ કલિ કપટ દંભ પાષંડ।
દહન રામ ગુન ગ્રામ જિમિ ઇંધન અનલ પ્રચંડ ॥ 32(ક) ॥

રામચરિત રાકેસ કર સરિસ સુખદ સબ કાહુ।
સજ્જન કુમુદ ચકોર ચિત હિત બિસેષિ બડ઼ લાહુ ॥ 32(ખ) ॥

કીન્હિ પ્રસ્ન જેહિ ભાઁતિ ભવાની। જેહિ બિધિ સંકર કહા બખાની ॥
સો સબ હેતુ કહબ મૈં ગાઈ। કથાપ્રબંધ બિચિત્ર બનાઈ ॥
જેહિ યહ કથા સુની નહિં હોઈ। જનિ આચરજુ કરૈં સુનિ સોઈ ॥
કથા અલૌકિક સુનહિં જે ગ્યાની। નહિં આચરજુ કરહિં અસ જાની ॥
રામકથા કૈ મિતિ જગ નાહીં। અસિ પ્રતીતિ તિન્હ કે મન માહીમ્ ॥
નાના ભાઁતિ રામ અવતારા। રામાયન સત કોટિ અપારા ॥
કલપભેદ હરિચરિત સુહાએ। ભાઁતિ અનેક મુનીસન્હ ગાએ ॥
કરિઅ ન સંસય અસ ઉર આની। સુનિઅ કથા સારદ રતિ માની ॥

દો. રામ અનંત અનંત ગુન અમિત કથા બિસ્તાર।
સુનિ આચરજુ ન માનિહહિં જિન્હ કેં બિમલ બિચાર ॥ 33 ॥

એહિ બિધિ સબ સંસય કરિ દૂરી। સિર ધરિ ગુર પદ પંકજ ધૂરી ॥
પુનિ સબહી બિનવુઁ કર જોરી। કરત કથા જેહિં લાગ ન ખોરી ॥
સાદર સિવહિ નાઇ અબ માથા। બરનુઁ બિસદ રામ ગુન ગાથા ॥
સંબત સોરહ સૈ એકતીસા। કરુઁ કથા હરિ પદ ધરિ સીસા ॥
નૌમી ભૌમ બાર મધુ માસા। અવધપુરીં યહ ચરિત પ્રકાસા ॥
જેહિ દિન રામ જનમ શ્રુતિ ગાવહિં। તીરથ સકલ તહાઁ ચલિ આવહિમ્ ॥
અસુર નાગ ખગ નર મુનિ દેવા। આઇ કરહિં રઘુનાયક સેવા ॥
જન્મ મહોત્સવ રચહિં સુજાના। કરહિં રામ કલ કીરતિ ગાના ॥

દો. મજ્જહિ સજ્જન બૃંદ બહુ પાવન સરજૂ નીર।
જપહિં રામ ધરિ ધ્યાન ઉર સુંદર સ્યામ સરીર ॥ 34 ॥

દરસ પરસ મજ્જન અરુ પાના। હરિ પાપ કહ બેદ પુરાના ॥
નદી પુનીત અમિત મહિમા અતિ। કહિ ન સકિ સારદ બિમલમતિ ॥
રામ ધામદા પુરી સુહાવનિ। લોક સમસ્ત બિદિત અતિ પાવનિ ॥
ચારિ ખાનિ જગ જીવ અપારા। અવધ તજે તનુ નહિ સંસારા ॥
સબ બિધિ પુરી મનોહર જાની। સકલ સિદ્ધિપ્રદ મંગલ ખાની ॥
બિમલ કથા કર કીન્હ અરંભા। સુનત નસાહિં કામ મદ દંભા ॥
રામચરિતમાનસ એહિ નામા। સુનત શ્રવન પાઇઅ બિશ્રામા ॥
મન કરિ વિષય અનલ બન જરી। હોઇ સુખી જૌ એહિં સર પરી ॥
રામચરિતમાનસ મુનિ ભાવન। બિરચેઉ સંભુ સુહાવન પાવન ॥
ત્રિબિધ દોષ દુખ દારિદ દાવન। કલિ કુચાલિ કુલિ કલુષ નસાવન ॥
રચિ મહેસ નિજ માનસ રાખા। પાઇ સુસમુ સિવા સન ભાષા ॥
તાતેં રામચરિતમાનસ બર। ધરેઉ નામ હિયઁ હેરિ હરષિ હર ॥
કહુઁ કથા સોઇ સુખદ સુહાઈ। સાદર સુનહુ સુજન મન લાઈ ॥

દો. જસ માનસ જેહિ બિધિ ભયુ જગ પ્રચાર જેહિ હેતુ।
અબ સોઇ કહુઁ પ્રસંગ સબ સુમિરિ ઉમા બૃષકેતુ ॥ 35 ॥

સંભુ પ્રસાદ સુમતિ હિયઁ હુલસી। રામચરિતમાનસ કબિ તુલસી ॥
કરિ મનોહર મતિ અનુહારી। સુજન સુચિત સુનિ લેહુ સુધારી ॥
સુમતિ ભૂમિ થલ હૃદય અગાધૂ। બેદ પુરાન ઉદધિ ઘન સાધૂ ॥
બરષહિં રામ સુજસ બર બારી। મધુર મનોહર મંગલકારી ॥
લીલા સગુન જો કહહિં બખાની। સોઇ સ્વચ્છતા કરિ મલ હાની ॥
પ્રેમ ભગતિ જો બરનિ ન જાઈ। સોઇ મધુરતા સુસીતલતાઈ ॥
સો જલ સુકૃત સાલિ હિત હોઈ। રામ ભગત જન જીવન સોઈ ॥
મેધા મહિ ગત સો જલ પાવન। સકિલિ શ્રવન મગ ચલેઉ સુહાવન ॥
ભરેઉ સુમાનસ સુથલ થિરાના। સુખદ સીત રુચિ ચારુ ચિરાના ॥

દો. સુઠિ સુંદર સંબાદ બર બિરચે બુદ્ધિ બિચારિ।
તેઇ એહિ પાવન સુભગ સર ઘાટ મનોહર ચારિ ॥ 36 ॥

સપ્ત પ્રબંધ સુભગ સોપાના। ગ્યાન નયન નિરખત મન માના ॥
રઘુપતિ મહિમા અગુન અબાધા। બરનબ સોઇ બર બારિ અગાધા ॥
રામ સીય જસ સલિલ સુધાસમ। ઉપમા બીચિ બિલાસ મનોરમ ॥
પુરિનિ સઘન ચારુ ચૌપાઈ। જુગુતિ મંજુ મનિ સીપ સુહાઈ ॥
છંદ સોરઠા સુંદર દોહા। સોઇ બહુરંગ કમલ કુલ સોહા ॥
અરથ અનૂપ સુમાવ સુભાસા। સોઇ પરાગ મકરંદ સુબાસા ॥
સુકૃત પુંજ મંજુલ અલિ માલા। ગ્યાન બિરાગ બિચાર મરાલા ॥
ધુનિ અવરેબ કબિત ગુન જાતી। મીન મનોહર તે બહુભાઁતી ॥
અરથ ધરમ કામાદિક ચારી। કહબ ગ્યાન બિગ્યાન બિચારી ॥
નવ રસ જપ તપ જોગ બિરાગા। તે સબ જલચર ચારુ તડ઼આગા ॥
સુકૃતી સાધુ નામ ગુન ગાના। તે બિચિત્ર જલ બિહગ સમાના ॥
સંતસભા ચહુઁ દિસિ અવઁરાઈ। શ્રદ્ધા રિતુ બસંત સમ ગાઈ ॥
ભગતિ નિરુપન બિબિધ બિધાના। છમા દયા દમ લતા બિતાના ॥
સમ જમ નિયમ ફૂલ ફલ ગ્યાના। હરિ પત રતિ રસ બેદ બખાના ॥
ઔરુ કથા અનેક પ્રસંગા। તેઇ સુક પિક બહુબરન બિહંગા ॥

દો. પુલક બાટિકા બાગ બન સુખ સુબિહંગ બિહારુ।
માલી સુમન સનેહ જલ સીંચત લોચન ચારુ ॥ 37 ॥

જે ગાવહિં યહ ચરિત સઁભારે। તેઇ એહિ તાલ ચતુર રખવારે ॥
સદા સુનહિં સાદર નર નારી। તેઇ સુરબર માનસ અધિકારી ॥
અતિ ખલ જે બિષી બગ કાગા। એહિં સર નિકટ ન જાહિં અભાગા ॥
સંબુક ભેક સેવાર સમાના। ઇહાઁ ન બિષય કથા રસ નાના ॥
તેહિ કારન આવત હિયઁ હારે। કામી કાક બલાક બિચારે ॥
આવત એહિં સર અતિ કઠિનાઈ। રામ કૃપા બિનુ આઇ ન જાઈ ॥
કઠિન કુસંગ કુપંથ કરાલા। તિન્હ કે બચન બાઘ હરિ બ્યાલા ॥
ગૃહ કારજ નાના જંજાલા। તે અતિ દુર્ગમ સૈલ બિસાલા ॥
બન બહુ બિષમ મોહ મદ માના। નદીં કુતર્ક ભયંકર નાના ॥

દો. જે શ્રદ્ધા સંબલ રહિત નહિ સંતન્હ કર સાથ।
તિન્હ કહુઁ માનસ અગમ અતિ જિન્હહિ ન પ્રિય રઘુનાથ ॥ 38 ॥

જૌં કરિ કષ્ટ જાઇ પુનિ કોઈ। જાતહિં નીંદ જુડ઼આઈ હોઈ ॥
જડ઼તા જાડ઼ બિષમ ઉર લાગા। ગેહુઁ ન મજ્જન પાવ અભાગા ॥
કરિ ન જાઇ સર મજ્જન પાના। ફિરિ આવિ સમેત અભિમાના ॥
જૌં બહોરિ કૌ પૂછન આવા। સર નિંદા કરિ તાહિ બુઝાવા ॥
સકલ બિઘ્ન બ્યાપહિ નહિં તેહી। રામ સુકૃપાઁ બિલોકહિં જેહી ॥
સોઇ સાદર સર મજ્જનુ કરી। મહા ઘોર ત્રયતાપ ન જરી ॥
તે નર યહ સર તજહિં ન ક્AU। જિન્હ કે રામ ચરન ભલ ભ્AU ॥
જો નહાઇ ચહ એહિં સર ભાઈ। સો સતસંગ કરુ મન લાઈ ॥
અસ માનસ માનસ ચખ ચાહી। ભિ કબિ બુદ્ધિ બિમલ અવગાહી ॥
ભયુ હૃદયઁ આનંદ ઉછાહૂ। ઉમગેઉ પ્રેમ પ્રમોદ પ્રબાહૂ ॥
ચલી સુભગ કબિતા સરિતા સો। રામ બિમલ જસ જલ ભરિતા સો ॥
સરજૂ નામ સુમંગલ મૂલા। લોક બેદ મત મંજુલ કૂલા ॥
નદી પુનીત સુમાનસ નંદિનિ। કલિમલ તૃન તરુ મૂલ નિકંદિનિ ॥

દો. શ્રોતા ત્રિબિધ સમાજ પુર ગ્રામ નગર દુહુઁ કૂલ।
સંતસભા અનુપમ અવધ સકલ સુમંગલ મૂલ ॥ 39 ॥

રામભગતિ સુરસરિતહિ જાઈ। મિલી સુકીરતિ સરજુ સુહાઈ ॥
સાનુજ રામ સમર જસુ પાવન। મિલેઉ મહાનદુ સોન સુહાવન ॥
જુગ બિચ ભગતિ દેવધુનિ ધારા। સોહતિ સહિત સુબિરતિ બિચારા ॥
ત્રિબિધ તાપ ત્રાસક તિમુહાની। રામ સરુપ સિંધુ સમુહાની ॥
માનસ મૂલ મિલી સુરસરિહી। સુનત સુજન મન પાવન કરિહી ॥
બિચ બિચ કથા બિચિત્ર બિભાગા। જનુ સરિ તીર તીર બન બાગા ॥
ઉમા મહેસ બિબાહ બરાતી। તે જલચર અગનિત બહુભાઁતી ॥
રઘુબર જનમ અનંદ બધાઈ। ભવઁર તરંગ મનોહરતાઈ ॥

દો. બાલચરિત ચહુ બંધુ કે બનજ બિપુલ બહુરંગ।
નૃપ રાની પરિજન સુકૃત મધુકર બારિબિહંગ ॥ 40 ॥

સીય સ્વયંબર કથા સુહાઈ। સરિત સુહાવનિ સો છબિ છાઈ ॥
નદી નાવ પટુ પ્રસ્ન અનેકા। કેવટ કુસલ ઉતર સબિબેકા ॥
સુનિ અનુકથન પરસ્પર હોઈ। પથિક સમાજ સોહ સરિ સોઈ ॥
ઘોર ધાર ભૃગુનાથ રિસાની। ઘાટ સુબદ્ધ રામ બર બાની ॥
સાનુજ રામ બિબાહ ઉછાહૂ। સો સુભ ઉમગ સુખદ સબ કાહૂ ॥
કહત સુનત હરષહિં પુલકાહીં। તે સુકૃતી મન મુદિત નહાહીમ્ ॥
રામ તિલક હિત મંગલ સાજા। પરબ જોગ જનુ જુરે સમાજા ॥
કાઈ કુમતિ કેકી કેરી। પરી જાસુ ફલ બિપતિ ઘનેરી ॥

દો. સમન અમિત ઉતપાત સબ ભરતચરિત જપજાગ।
કલિ અઘ ખલ અવગુન કથન તે જલમલ બગ કાગ ॥ 41 ॥

કીરતિ સરિત છહૂઁ રિતુ રૂરી। સમય સુહાવનિ પાવનિ ભૂરી ॥
હિમ હિમસૈલસુતા સિવ બ્યાહૂ। સિસિર સુખદ પ્રભુ જનમ ઉછાહૂ ॥
બરનબ રામ બિબાહ સમાજૂ। સો મુદ મંગલમય રિતુરાજૂ ॥
ગ્રીષમ દુસહ રામ બનગવનૂ। પંથકથા ખર આતપ પવનૂ ॥
બરષા ઘોર નિસાચર રારી। સુરકુલ સાલિ સુમંગલકારી ॥
રામ રાજ સુખ બિનય બડ઼આઈ। બિસદ સુખદ સોઇ સરદ સુહાઈ ॥
સતી સિરોમનિ સિય ગુનગાથા। સોઇ ગુન અમલ અનૂપમ પાથા ॥
ભરત સુભાઉ સુસીતલતાઈ। સદા એકરસ બરનિ ન જાઈ ॥

દો. અવલોકનિ બોલનિ મિલનિ પ્રીતિ પરસપર હાસ।
ભાયપ ભલિ ચહુ બંધુ કી જલ માધુરી સુબાસ ॥ 42 ॥

આરતિ બિનય દીનતા મોરી। લઘુતા લલિત સુબારિ ન થોરી ॥
અદભુત સલિલ સુનત ગુનકારી। આસ પિઆસ મનોમલ હારી ॥
રામ સુપ્રેમહિ પોષત પાની। હરત સકલ કલિ કલુષ ગલાનૌ ॥
ભવ શ્રમ સોષક તોષક તોષા। સમન દુરિત દુખ દારિદ દોષા ॥
કામ કોહ મદ મોહ નસાવન। બિમલ બિબેક બિરાગ બઢ઼આવન ॥
સાદર મજ્જન પાન કિએ તેં। મિટહિં પાપ પરિતાપ હિએ તેમ્ ॥
જિન્હ એહિ બારિ ન માનસ ધોએ। તે કાયર કલિકાલ બિગોએ ॥
તૃષિત નિરખિ રબિ કર ભવ બારી। ફિરિહહિ મૃગ જિમિ જીવ દુખારી ॥

દો. મતિ અનુહારિ સુબારિ ગુન ગનિ મન અન્હવાઇ।
સુમિરિ ભવાની સંકરહિ કહ કબિ કથા સુહાઇ ॥ 43(ક) ॥

અબ રઘુપતિ પદ પંકરુહ હિયઁ ધરિ પાઇ પ્રસાદ ।
કહુઁ જુગલ મુનિબર્જ કર મિલન સુભગ સંબાદ ॥ 43(ખ) ॥

ભરદ્વાજ મુનિ બસહિં પ્રયાગા। તિન્હહિ રામ પદ અતિ અનુરાગા ॥
તાપસ સમ દમ દયા નિધાના। પરમારથ પથ પરમ સુજાના ॥
માઘ મકરગત રબિ જબ હોઈ। તીરથપતિહિં આવ સબ કોઈ ॥
દેવ દનુજ કિંનર નર શ્રેની। સાદર મજ્જહિં સકલ ત્રિબેનીમ્ ॥
પૂજહિ માધવ પદ જલજાતા। પરસિ અખય બટુ હરષહિં ગાતા ॥
ભરદ્વાજ આશ્રમ અતિ પાવન। પરમ રમ્ય મુનિબર મન ભાવન ॥
તહાઁ હોઇ મુનિ રિષય સમાજા। જાહિં જે મજ્જન તીરથરાજા ॥
મજ્જહિં પ્રાત સમેત ઉછાહા। કહહિં પરસપર હરિ ગુન ગાહા ॥

દો. બ્રહ્મ નિરૂપમ ધરમ બિધિ બરનહિં તત્ત્વ બિભાગ।

કહહિં ભગતિ ભગવંત કૈ સંજુત ગ્યાન બિરાગ ॥ 44 ॥

એહિ પ્રકાર ભરિ માઘ નહાહીં। પુનિ સબ નિજ નિજ આશ્રમ જાહીમ્ ॥
પ્રતિ સંબત અતિ હોઇ અનંદા। મકર મજ્જિ ગવનહિં મુનિબૃંદા ॥
એક બાર ભરિ મકર નહાએ। સબ મુનીસ આશ્રમન્હ સિધાએ ॥
જગબાલિક મુનિ પરમ બિબેકી। ભરવ્દાજ રાખે પદ ટેકી ॥
સાદર ચરન સરોજ પખારે। અતિ પુનીત આસન બૈઠારે ॥
કરિ પૂજા મુનિ સુજસ બખાની। બોલે અતિ પુનીત મૃદુ બાની ॥
નાથ એક સંસુ બડ઼ મોરેં। કરગત બેદતત્વ સબુ તોરેમ્ ॥
કહત સો મોહિ લાગત ભય લાજા। જૌ ન કહુઁ બડ઼ હોઇ અકાજા ॥

દો. સંત કહહિ અસિ નીતિ પ્રભુ શ્રુતિ પુરાન મુનિ ગાવ।
હોઇ ન બિમલ બિબેક ઉર ગુર સન કિએઁ દુરાવ ॥ 45 ॥

અસ બિચારિ પ્રગટુઁ નિજ મોહૂ। હરહુ નાથ કરિ જન પર છોહૂ ॥
રાસ નામ કર અમિત પ્રભાવા। સંત પુરાન ઉપનિષદ ગાવા ॥
સંતત જપત સંભુ અબિનાસી। સિવ ભગવાન ગ્યાન ગુન રાસી ॥
આકર ચારિ જીવ જગ અહહીં। કાસીં મરત પરમ પદ લહહીમ્ ॥
સોઽપિ રામ મહિમા મુનિરાયા। સિવ ઉપદેસુ કરત કરિ દાયા ॥
રામુ કવન પ્રભુ પૂછુઁ તોહી। કહિઅ બુઝાઇ કૃપાનિધિ મોહી ॥
એક રામ અવધેસ કુમારા। તિન્હ કર ચરિત બિદિત સંસારા ॥
નારિ બિરહઁ દુખુ લહેઉ અપારા। ભયહુ રોષુ રન રાવનુ મારા ॥

દો. પ્રભુ સોઇ રામ કિ અપર કૌ જાહિ જપત ત્રિપુરારિ।
સત્યધામ સર્બગ્ય તુમ્હ કહહુ બિબેકુ બિચારિ ॥ 46 ॥

જૈસે મિટૈ મોર ભ્રમ ભારી। કહહુ સો કથા નાથ બિસ્તારી ॥
જાગબલિક બોલે મુસુકાઈ। તુમ્હહિ બિદિત રઘુપતિ પ્રભુતાઈ ॥
રામમગત તુમ્હ મન ક્રમ બાની। ચતુરાઈ તુમ્હારી મૈં જાની ॥
ચાહહુ સુનૈ રામ ગુન ગૂઢ઼આ। કીન્હિહુ પ્રસ્ન મનહુઁ અતિ મૂઢ઼આ ॥
તાત સુનહુ સાદર મનુ લાઈ। કહુઁ રામ કૈ કથા સુહાઈ ॥
મહામોહુ મહિષેસુ બિસાલા। રામકથા કાલિકા કરાલા ॥
રામકથા સસિ કિરન સમાના। સંત ચકોર કરહિં જેહિ પાના ॥
ઐસેઇ સંસય કીન્હ ભવાની। મહાદેવ તબ કહા બખાની ॥

દો. કહુઁ સો મતિ અનુહારિ અબ ઉમા સંભુ સંબાદ।
ભયુ સમય જેહિ હેતુ જેહિ સુનુ મુનિ મિટિહિ બિષાદ ॥ 47 ॥

એક બાર ત્રેતા જુગ માહીં। સંભુ ગે કુંભજ રિષિ પાહીમ્ ॥
સંગ સતી જગજનનિ ભવાની। પૂજે રિષિ અખિલેસ્વર જાની ॥
રામકથા મુનીબર્જ બખાની। સુની મહેસ પરમ સુખુ માની ॥
રિષિ પૂછી હરિભગતિ સુહાઈ। કહી સંભુ અધિકારી પાઈ ॥
કહત સુનત રઘુપતિ ગુન ગાથા। કછુ દિન તહાઁ રહે ગિરિનાથા ॥
મુનિ સન બિદા માગિ ત્રિપુરારી। ચલે ભવન સઁગ દચ્છકુમારી ॥
તેહિ અવસર ભંજન મહિભારા। હરિ રઘુબંસ લીન્હ અવતારા ॥
પિતા બચન તજિ રાજુ ઉદાસી। દંડક બન બિચરત અબિનાસી ॥

દો. હ્દયઁ બિચારત જાત હર કેહિ બિધિ દરસનુ હોઇ।
ગુપ્ત રુપ અવતરેઉ પ્રભુ ગેઁ જાન સબુ કોઇ ॥ 48(ક) ॥

સો. સંકર ઉર અતિ છોભુ સતી ન જાનહિં મરમુ સોઇ ॥
તુલસી દરસન લોભુ મન ડરુ લોચન લાલચી ॥ 48(ખ) ॥

રાવન મરન મનુજ કર જાચા। પ્રભુ બિધિ બચનુ કીન્હ ચહ સાચા ॥
જૌં નહિં જાઉઁ રહિ પછિતાવા। કરત બિચારુ ન બનત બનાવા ॥
એહિ બિધિ ભે સોચબસ ઈસા। તેહિ સમય જાઇ દસસીસા ॥
લીન્હ નીચ મારીચહિ સંગા। ભયુ તુરત સોઇ કપટ કુરંગા ॥
કરિ છલુ મૂઢ઼ હરી બૈદેહી। પ્રભુ પ્રભાઉ તસ બિદિત ન તેહી ॥
મૃગ બધિ બંધુ સહિત હરિ આએ। આશ્રમુ દેખિ નયન જલ છાએ ॥
બિરહ બિકલ નર ઇવ રઘુરાઈ। ખોજત બિપિન ફિરત દૌ ભાઈ ॥
કબહૂઁ જોગ બિયોગ ન જાકેં। દેખા પ્રગટ બિરહ દુખ તાકેમ્ ॥

દો. અતિ વિચિત્ર રઘુપતિ ચરિત જાનહિં પરમ સુજાન।
જે મતિમંદ બિમોહ બસ હૃદયઁ ધરહિં કછુ આન ॥ 49 ॥

સંભુ સમય તેહિ રામહિ દેખા। ઉપજા હિયઁ અતિ હરપુ બિસેષા ॥
ભરિ લોચન છબિસિંધુ નિહારી। કુસમય જાનિન કીન્હિ ચિન્હારી ॥
જય સચ્ચિદાનંદ જગ પાવન। અસ કહિ ચલેઉ મનોજ નસાવન ॥
ચલે જાત સિવ સતી સમેતા। પુનિ પુનિ પુલકત કૃપાનિકેતા ॥
સતીં સો દસા સંભુ કૈ દેખી। ઉર ઉપજા સંદેહુ બિસેષી ॥
સંકરુ જગતબંદ્ય જગદીસા। સુર નર મુનિ સબ નાવત સીસા ॥
તિન્હ નૃપસુતહિ નહ પરનામા। કહિ સચ્ચિદાનંદ પરધામા ॥
ભે મગન છબિ તાસુ બિલોકી। અજહુઁ પ્રીતિ ઉર રહતિ ન રોકી ॥

દો. બ્રહ્મ જો વ્યાપક બિરજ અજ અકલ અનીહ અભેદ।

સો કિ દેહ ધરિ હોઇ નર જાહિ ન જાનત વેદ ॥ 50 ॥

બિષ્નુ જો સુર હિત નરતનુ ધારી। સૌ સર્બગ્ય જથા ત્રિપુરારી ॥
ખોજિ સો કિ અગ્ય ઇવ નારી। ગ્યાનધામ શ્રીપતિ અસુરારી ॥
સંભુગિરા પુનિ મૃષા ન હોઈ। સિવ સર્બગ્ય જાન સબુ કોઈ ॥
અસ સંસય મન ભયુ અપારા। હોઈ ન હૃદયઁ પ્રબોધ પ્રચારા ॥
જદ્યપિ પ્રગટ ન કહેઉ ભવાની। હર અંતરજામી સબ જાની ॥
સુનહિ સતી તવ નારિ સુભ્AU। સંસય અસ ન ધરિઅ ઉર ક્AU ॥
જાસુ કથા કુભંજ રિષિ ગાઈ। ભગતિ જાસુ મૈં મુનિહિ સુનાઈ ॥
સૌ મમ ઇષ્ટદેવ રઘુબીરા। સેવત જાહિ સદા મુનિ ધીરા ॥

છં. મુનિ ધીર જોગી સિદ્ધ સંતત બિમલ મન જેહિ ધ્યાવહીં।
કહિ નેતિ નિગમ પુરાન આગમ જાસુ કીરતિ ગાવહીમ્ ॥
સોઇ રામુ બ્યાપક બ્રહ્મ ભુવન નિકાય પતિ માયા ધની।
અવતરેઉ અપને ભગત હિત નિજતંત્ર નિત રઘુકુલમનિ ॥

સો. લાગ ન ઉર ઉપદેસુ જદપિ કહેઉ સિવઁ બાર બહુ।
બોલે બિહસિ મહેસુ હરિમાયા બલુ જાનિ જિયઁ ॥ 51 ॥

જૌં તુમ્હરેં મન અતિ સંદેહૂ। તૌ કિન જાઇ પરીછા લેહૂ ॥
તબ લગિ બૈઠ અહુઁ બટછાહિં। જબ લગિ તુમ્હ ઐહહુ મોહિ પાહી ॥
જૈસેં જાઇ મોહ ભ્રમ ભારી। કરેહુ સો જતનુ બિબેક બિચારી ॥
ચલીં સતી સિવ આયસુ પાઈ। કરહિં બિચારુ કરૌં કા ભાઈ ॥
ઇહાઁ સંભુ અસ મન અનુમાના। દચ્છસુતા કહુઁ નહિં કલ્યાના ॥
મોરેહુ કહેં ન સંસય જાહીં। બિધી બિપરીત ભલાઈ નાહીમ્ ॥
હોઇહિ સોઇ જો રામ રચિ રાખા। કો કરિ તર્ક બઢ઼આવૈ સાખા ॥
અસ કહિ લગે જપન હરિનામા। ગી સતી જહઁ પ્રભુ સુખધામા ॥

દો. પુનિ પુનિ હૃદયઁ વિચારુ કરિ ધરિ સીતા કર રુપ।
આગેં હોઇ ચલિ પંથ તેહિ જેહિં આવત નરભૂપ ॥ 52 ॥

લછિમન દીખ ઉમાકૃત બેષા ચકિત ભે ભ્રમ હૃદયઁ બિસેષા ॥
કહિ ન સકત કછુ અતિ ગંભીરા। પ્રભુ પ્રભાઉ જાનત મતિધીરા ॥
સતી કપટુ જાનેઉ સુરસ્વામી। સબદરસી સબ અંતરજામી ॥
સુમિરત જાહિ મિટિ અગ્યાના। સોઇ સરબગ્ય રામુ ભગવાના ॥
સતી કીન્હ ચહ તહઁહુઁ દુર્AU। દેખહુ નારિ સુભાવ પ્રભ્AU ॥
નિજ માયા બલુ હૃદયઁ બખાની। બોલે બિહસિ રામુ મૃદુ બાની ॥
જોરિ પાનિ પ્રભુ કીન્હ પ્રનામૂ। પિતા સમેત લીન્હ નિજ નામૂ ॥
કહેઉ બહોરિ કહાઁ બૃષકેતૂ। બિપિન અકેલિ ફિરહુ કેહિ હેતૂ ॥

દો. રામ બચન મૃદુ ગૂઢ઼ સુનિ ઉપજા અતિ સંકોચુ।
સતી સભીત મહેસ પહિં ચલીં હૃદયઁ બડ઼ સોચુ ॥ 53 ॥

મૈં સંકર કર કહા ન માના। નિજ અગ્યાનુ રામ પર આના ॥
જાઇ ઉતરુ અબ દેહુઁ કાહા। ઉર ઉપજા અતિ દારુન દાહા ॥
જાના રામ સતીં દુખુ પાવા। નિજ પ્રભાઉ કછુ પ્રગટિ જનાવા ॥
સતીં દીખ કૌતુકુ મગ જાતા। આગેં રામુ સહિત શ્રી ભ્રાતા ॥
ફિરિ ચિતવા પાછેં પ્રભુ દેખા। સહિત બંધુ સિય સુંદર વેષા ॥
જહઁ ચિતવહિં તહઁ પ્રભુ આસીના। સેવહિં સિદ્ધ મુનીસ પ્રબીના ॥
દેખે સિવ બિધિ બિષ્નુ અનેકા। અમિત પ્રભાઉ એક તેં એકા ॥
બંદત ચરન કરત પ્રભુ સેવા। બિબિધ બેષ દેખે સબ દેવા ॥

દો. સતી બિધાત્રી ઇંદિરા દેખીં અમિત અનૂપ।
જેહિં જેહિં બેષ અજાદિ સુર તેહિ તેહિ તન અનુરૂપ ॥ 54 ॥

દેખે જહઁ તહઁ રઘુપતિ જેતે। સક્તિન્હ સહિત સકલ સુર તેતે ॥
જીવ ચરાચર જો સંસારા। દેખે સકલ અનેક પ્રકારા ॥
પૂજહિં પ્રભુહિ દેવ બહુ બેષા। રામ રૂપ દૂસર નહિં દેખા ॥
અવલોકે રઘુપતિ બહુતેરે। સીતા સહિત ન બેષ ઘનેરે ॥
સોઇ રઘુબર સોઇ લછિમનુ સીતા। દેખિ સતી અતિ ભી સભીતા ॥
હૃદય કંપ તન સુધિ કછુ નાહીં। નયન મૂદિ બૈઠીં મગ માહીમ્ ॥
બહુરિ બિલોકેઉ નયન ઉઘારી। કછુ ન દીખ તહઁ દચ્છકુમારી ॥
પુનિ પુનિ નાઇ રામ પદ સીસા। ચલીં તહાઁ જહઁ રહે ગિરીસા ॥

દો. ગી સમીપ મહેસ તબ હઁસિ પૂછી કુસલાત।
લીન્હી પરીછા કવન બિધિ કહહુ સત્ય સબ બાત ॥ 55 ॥

માસપારાયણ, દૂસરા વિશ્રામ
સતીં સમુઝિ રઘુબીર પ્રભ્AU। ભય બસ સિવ સન કીન્હ દુર્AU ॥
કછુ ન પરીછા લીન્હિ ગોસાઈ। કીન્હ પ્રનામુ તુમ્હારિહિ નાઈ ॥
જો તુમ્હ કહા સો મૃષા ન હોઈ। મોરેં મન પ્રતીતિ અતિ સોઈ ॥
તબ સંકર દેખેઉ ધરિ ધ્યાના। સતીં જો કીન્હ ચરિત સબ જાના ॥
બહુરિ રામમાયહિ સિરુ નાવા। પ્રેરિ સતિહિ જેહિં ઝૂઁઠ કહાવા ॥
હરિ ઇચ્છા ભાવી બલવાના। હૃદયઁ બિચારત સંભુ સુજાના ॥
સતીં કીન્હ સીતા કર બેષા। સિવ ઉર ભયુ બિષાદ બિસેષા ॥
જૌં અબ કરુઁ સતી સન પ્રીતી। મિટિ ભગતિ પથુ હોઇ અનીતી ॥

દો. પરમ પુનીત ન જાઇ તજિ કિએઁ પ્રેમ બડ઼ પાપુ।
પ્રગટિ ન કહત મહેસુ કછુ હૃદયઁ અધિક સંતાપુ ॥ 56 ॥

તબ સંકર પ્રભુ પદ સિરુ નાવા। સુમિરત રામુ હૃદયઁ અસ આવા ॥
એહિં તન સતિહિ ભેટ મોહિ નાહીં। સિવ સંકલ્પુ કીન્હ મન માહીમ્ ॥
અસ બિચારિ સંકરુ મતિધીરા। ચલે ભવન સુમિરત રઘુબીરા ॥
ચલત ગગન ભૈ ગિરા સુહાઈ। જય મહેસ ભલિ ભગતિ દૃઢ઼આઈ ॥
અસ પન તુમ્હ બિનુ કરિ કો આના। રામભગત સમરથ ભગવાના ॥
સુનિ નભગિરા સતી ઉર સોચા। પૂછા સિવહિ સમેત સકોચા ॥
કીન્હ કવન પન કહહુ કૃપાલા। સત્યધામ પ્રભુ દીનદયાલા ॥
જદપિ સતીં પૂછા બહુ ભાઁતી। તદપિ ન કહેઉ ત્રિપુર આરાતી ॥

દો. સતીં હૃદય અનુમાન કિય સબુ જાનેઉ સર્બગ્ય।
કીન્હ કપટુ મૈં સંભુ સન નારિ સહજ જડ઼ અગ્ય ॥ 57ક ॥

હૃદયઁ સોચુ સમુઝત નિજ કરની। ચિંતા અમિત જાઇ નહિ બરની ॥
કૃપાસિંધુ સિવ પરમ અગાધા। પ્રગટ ન કહેઉ મોર અપરાધા ॥
સંકર રુખ અવલોકિ ભવાની। પ્રભુ મોહિ તજેઉ હૃદયઁ અકુલાની ॥
નિજ અઘ સમુઝિ ન કછુ કહિ જાઈ। તપિ અવાઁ ઇવ ઉર અધિકાઈ ॥
સતિહિ સસોચ જાનિ બૃષકેતૂ। કહીં કથા સુંદર સુખ હેતૂ ॥
બરનત પંથ બિબિધ ઇતિહાસા। બિસ્વનાથ પહુઁચે કૈલાસા ॥
તહઁ પુનિ સંભુ સમુઝિ પન આપન। બૈઠે બટ તર કરિ કમલાસન ॥
સંકર સહજ સરુપ સંહારા। લાગિ સમાધિ અખંડ અપારા ॥

દો. સતી બસહિ કૈલાસ તબ અધિક સોચુ મન માહિં।
મરમુ ન કોઊ જાન કછુ જુગ સમ દિવસ સિરાહિમ્ ॥ 58 ॥

નિત નવ સોચુ સતીં ઉર ભારા। કબ જૈહુઁ દુખ સાગર પારા ॥
મૈં જો કીન્હ રઘુપતિ અપમાના। પુનિપતિ બચનુ મૃષા કરિ જાના ॥
સો ફલુ મોહિ બિધાતાઁ દીન્હા। જો કછુ ઉચિત રહા સોઇ કીન્હા ॥
અબ બિધિ અસ બૂઝિઅ નહિ તોહી। સંકર બિમુખ જિઆવસિ મોહી ॥
કહિ ન જાઈ કછુ હૃદય ગલાની। મન મહુઁ રામાહિ સુમિર સયાની ॥
જૌ પ્રભુ દીનદયાલુ કહાવા। આરતી હરન બેદ જસુ ગાવા ॥
તૌ મૈં બિનય કરુઁ કર જોરી। છૂટુ બેગિ દેહ યહ મોરી ॥
જૌં મોરે સિવ ચરન સનેહૂ। મન ક્રમ બચન સત્ય બ્રતુ એહૂ ॥

દો. તૌ સબદરસી સુનિઅ પ્રભુ કરુ સો બેગિ ઉપાઇ।
હોઇ મરનુ જેહી બિનહિં શ્રમ દુસહ બિપત્તિ બિહાઇ ॥ 59 ॥

સો. જલુ પય સરિસ બિકાઇ દેખહુ પ્રીતિ કિ રીતિ ભલિ।
બિલગ હોઇ રસુ જાઇ કપટ ખટાઈ પરત પુનિ ॥ 57ખ ॥

એહિ બિધિ દુખિત પ્રજેસકુમારી। અકથનીય દારુન દુખુ ભારી ॥
બીતેં સંબત સહસ સતાસી। તજી સમાધિ સંભુ અબિનાસી ॥
રામ નામ સિવ સુમિરન લાગે। જાનેઉ સતીં જગતપતિ જાગે ॥
જાઇ સંભુ પદ બંદનુ કીન્હી। સનમુખ સંકર આસનુ દીન્હા ॥
લગે કહન હરિકથા રસાલા। દચ્છ પ્રજેસ ભે તેહિ કાલા ॥
દેખા બિધિ બિચારિ સબ લાયક। દચ્છહિ કીન્હ પ્રજાપતિ નાયક ॥
બડ઼ અધિકાર દચ્છ જબ પાવા। અતિ અભિમાનુ હૃદયઁ તબ આવા ॥
નહિં કૌ અસ જનમા જગ માહીં। પ્રભુતા પાઇ જાહિ મદ નાહીમ્ ॥

દો. દચ્છ લિએ મુનિ બોલિ સબ કરન લગે બડ઼ જાગ।
નેવતે સાદર સકલ સુર જે પાવત મખ ભાગ ॥ 60 ॥

કિંનર નાગ સિદ્ધ ગંધર્બા। બધુન્હ સમેત ચલે સુર સર્બા ॥
બિષ્નુ બિરંચિ મહેસુ બિહાઈ। ચલે સકલ સુર જાન બનાઈ ॥
સતીં બિલોકે બ્યોમ બિમાના। જાત ચલે સુંદર બિધિ નાના ॥
સુર સુંદરી કરહિં કલ ગાના। સુનત શ્રવન છૂટહિં મુનિ ધ્યાના ॥
પૂછેઉ તબ સિવઁ કહેઉ બખાની। પિતા જગ્ય સુનિ કછુ હરષાની ॥
જૌં મહેસુ મોહિ આયસુ દેહીં। કુછ દિન જાઇ રહૌં મિસ એહીમ્ ॥
પતિ પરિત્યાગ હૃદય દુખુ ભારી। કહિ ન નિજ અપરાધ બિચારી ॥
બોલી સતી મનોહર બાની। ભય સંકોચ પ્રેમ રસ સાની ॥

દો. પિતા ભવન ઉત્સવ પરમ જૌં પ્રભુ આયસુ હોઇ।
તૌ મૈ જાઉઁ કૃપાયતન સાદર દેખન સોઇ ॥ 61 ॥

કહેહુ નીક મોરેહુઁ મન ભાવા। યહ અનુચિત નહિં નેવત પઠાવા ॥
દચ્છ સકલ નિજ સુતા બોલાઈ। હમરેં બયર તુમ્હુ બિસરાઈ ॥
બ્રહ્મસભાઁ હમ સન દુખુ માના। તેહિ તેં અજહુઁ કરહિં અપમાના ॥
જૌં બિનુ બોલેં જાહુ ભવાની। રહિ ન સીલુ સનેહુ ન કાની ॥
જદપિ મિત્ર પ્રભુ પિતુ ગુર ગેહા। જાઇઅ બિનુ બોલેહુઁ ન સઁદેહા ॥
તદપિ બિરોધ માન જહઁ કોઈ। તહાઁ ગેઁ કલ્યાનુ ન હોઈ ॥
ભાઁતિ અનેક સંભુ સમુઝાવા। ભાવી બસ ન ગ્યાનુ ઉર આવા ॥
કહ પ્રભુ જાહુ જો બિનહિં બોલાએઁ। નહિં ભલિ બાત હમારે ભાએઁ ॥

દો. કહિ દેખા હર જતન બહુ રહિ ન દચ્છકુમારિ।
દિએ મુખ્ય ગન સંગ તબ બિદા કીન્હ ત્રિપુરારિ ॥ 62 ॥

પિતા ભવન જબ ગી ભવાની। દચ્છ ત્રાસ કાહુઁ ન સનમાની ॥
સાદર ભલેહિં મિલી એક માતા। ભગિનીં મિલીં બહુત મુસુકાતા ॥
દચ્છ ન કછુ પૂછી કુસલાતા। સતિહિ બિલોકિ જરે સબ ગાતા ॥
સતીં જાઇ દેખેઉ તબ જાગા। કતહુઁ ન દીખ સંભુ કર ભાગા ॥
તબ ચિત ચઢ઼એઉ જો સંકર કહેઊ। પ્રભુ અપમાનુ સમુઝિ ઉર દહેઊ ॥
પાછિલ દુખુ ન હૃદયઁ અસ બ્યાપા। જસ યહ ભયુ મહા પરિતાપા ॥
જદ્યપિ જગ દારુન દુખ નાના। સબ તેં કઠિન જાતિ અવમાના ॥
સમુઝિ સો સતિહિ ભયુ અતિ ક્રોધા। બહુ બિધિ જનનીં કીન્હ પ્રબોધા ॥

દો. સિવ અપમાનુ ન જાઇ સહિ હૃદયઁ ન હોઇ પ્રબોધ।
સકલ સભહિ હઠિ હટકિ તબ બોલીં બચન સક્રોધ ॥ 63 ॥

સુનહુ સભાસદ સકલ મુનિંદા। કહી સુની જિન્હ સંકર નિંદા ॥
સો ફલુ તુરત લહબ સબ કાહૂઁ। ભલી ભાઁતિ પછિતાબ પિતાહૂઁ ॥
સંત સંભુ શ્રીપતિ અપબાદા। સુનિઅ જહાઁ તહઁ અસિ મરજાદા ॥
કાટિઅ તાસુ જીભ જો બસાઈ। શ્રવન મૂદિ ન ત ચલિઅ પરાઈ ॥
જગદાતમા મહેસુ પુરારી। જગત જનક સબ કે હિતકારી ॥
પિતા મંદમતિ નિંદત તેહી। દચ્છ સુક્ર સંભવ યહ દેહી ॥
તજિહુઁ તુરત દેહ તેહિ હેતૂ। ઉર ધરિ ચંદ્રમૌલિ બૃષકેતૂ ॥
અસ કહિ જોગ અગિનિ તનુ જારા। ભયુ સકલ મખ હાહાકારા ॥

દો. સતી મરનુ સુનિ સંભુ ગન લગે કરન મખ ખીસ।
જગ્ય બિધંસ બિલોકિ ભૃગુ રચ્છા કીન્હિ મુનીસ ॥ 64 ॥

સમાચાર સબ સંકર પાએ। બીરભદ્રુ કરિ કોપ પઠાએ ॥
જગ્ય બિધંસ જાઇ તિન્હ કીન્હા। સકલ સુરન્હ બિધિવત ફલુ દીન્હા ॥
ભે જગબિદિત દચ્છ ગતિ સોઈ। જસિ કછુ સંભુ બિમુખ કૈ હોઈ ॥
યહ ઇતિહાસ સકલ જગ જાની। તાતે મૈં સંછેપ બખાની ॥
સતીં મરત હરિ સન બરુ માગા। જનમ જનમ સિવ પદ અનુરાગા ॥
તેહિ કારન હિમગિરિ ગૃહ જાઈ। જનમીં પારબતી તનુ પાઈ ॥
જબ તેં ઉમા સૈલ ગૃહ જાઈં। સકલ સિદ્ધિ સંપતિ તહઁ છાઈ ॥
જહઁ તહઁ મુનિન્હ સુઆશ્રમ કીન્હે। ઉચિત બાસ હિમ ભૂધર દીન્હે ॥

દો. સદા સુમન ફલ સહિત સબ દ્રુમ નવ નાના જાતિ।

પ્રગટીં સુંદર સૈલ પર મનિ આકર બહુ ભાઁતિ ॥ 65 ॥

સરિતા સબ પુનિત જલુ બહહીં। ખગ મૃગ મધુપ સુખી સબ રહહીમ્ ॥
સહજ બયરુ સબ જીવન્હ ત્યાગા। ગિરિ પર સકલ કરહિં અનુરાગા ॥
સોહ સૈલ ગિરિજા ગૃહ આએઁ। જિમિ જનુ રામભગતિ કે પાએઁ ॥
નિત નૂતન મંગલ ગૃહ તાસૂ। બ્રહ્માદિક ગાવહિં જસુ જાસૂ ॥
નારદ સમાચાર સબ પાએ। કૌતુકહીં ગિરિ ગેહ સિધાએ ॥
સૈલરાજ બડ઼ આદર કીન્હા। પદ પખારિ બર આસનુ દીન્હા ॥
નારિ સહિત મુનિ પદ સિરુ નાવા। ચરન સલિલ સબુ ભવનુ સિંચાવા ॥
નિજ સૌભાગ્ય બહુત ગિરિ બરના। સુતા બોલિ મેલી મુનિ ચરના ॥

દો. ત્રિકાલગ્ય સર્બગ્ય તુમ્હ ગતિ સર્બત્ર તુમ્હારિ ॥
કહહુ સુતા કે દોષ ગુન મુનિબર હૃદયઁ બિચારિ ॥ 66 ॥

કહ મુનિ બિહસિ ગૂઢ઼ મૃદુ બાની। સુતા તુમ્હારિ સકલ ગુન ખાની ॥
સુંદર સહજ સુસીલ સયાની। નામ ઉમા અંબિકા ભવાની ॥
સબ લચ્છન સંપન્ન કુમારી। હોઇહિ સંતત પિયહિ પિઆરી ॥
સદા અચલ એહિ કર અહિવાતા। એહિ તેં જસુ પૈહહિં પિતુ માતા ॥
હોઇહિ પૂજ્ય સકલ જગ માહીં। એહિ સેવત કછુ દુર્લભ નાહીમ્ ॥
એહિ કર નામુ સુમિરિ સંસારા। ત્રિય ચઢ઼હહિઁ પતિબ્રત અસિધારા ॥
સૈલ સુલચ્છન સુતા તુમ્હારી। સુનહુ જે અબ અવગુન દુઇ ચારી ॥
અગુન અમાન માતુ પિતુ હીના। ઉદાસીન સબ સંસય છીના ॥

દો. જોગી જટિલ અકામ મન નગન અમંગલ બેષ ॥
અસ સ્વામી એહિ કહઁ મિલિહિ પરી હસ્ત અસિ રેખ ॥ 67 ॥

સુનિ મુનિ ગિરા સત્ય જિયઁ જાની। દુખ દંપતિહિ ઉમા હરષાની ॥
નારદહુઁ યહ ભેદુ ન જાના। દસા એક સમુઝબ બિલગાના ॥
સકલ સખીં ગિરિજા ગિરિ મૈના। પુલક સરીર ભરે જલ નૈના ॥
હોઇ ન મૃષા દેવરિષિ ભાષા। ઉમા સો બચનુ હૃદયઁ ધરિ રાખા ॥
ઉપજેઉ સિવ પદ કમલ સનેહૂ। મિલન કઠિન મન ભા સંદેહૂ ॥
જાનિ કુઅવસરુ પ્રીતિ દુરાઈ। સખી ઉછઁગ બૈઠી પુનિ જાઈ ॥
ઝૂઠિ ન હોઇ દેવરિષિ બાની। સોચહિ દંપતિ સખીં સયાની ॥
ઉર ધરિ ધીર કહિ ગિરિર્AU। કહહુ નાથ કા કરિઅ ઉપ્AU ॥

દો. કહ મુનીસ હિમવંત સુનુ જો બિધિ લિખા લિલાર।
દેવ દનુજ નર નાગ મુનિ કૌ ન મેટનિહાર ॥ 68 ॥

તદપિ એક મૈં કહુઁ ઉપાઈ। હોઇ કરૈ જૌં દૈઉ સહાઈ ॥
જસ બરુ મૈં બરનેઉઁ તુમ્હ પાહીં। મિલહિ ઉમહિ તસ સંસય નાહીમ્ ॥
જે જે બર કે દોષ બખાને। તે સબ સિવ પહિ મૈં અનુમાને ॥
જૌં બિબાહુ સંકર સન હોઈ। દોષુ ગુન સમ કહ સબુ કોઈ ॥
જૌં અહિ સેજ સયન હરિ કરહીં। બુધ કછુ તિન્હ કર દોષુ ન ધરહીમ્ ॥
ભાનુ કૃસાનુ સર્બ રસ ખાહીં। તિન્હ કહઁ મંદ કહત કૌ નાહીમ્ ॥
સુભ અરુ અસુભ સલિલ સબ બહી। સુરસરિ કૌ અપુનીત ન કહી ॥
સમરથ કહુઁ નહિં દોષુ ગોસાઈ। રબિ પાવક સુરસરિ કી નાઈ ॥

દો. જૌં અસ હિસિષા કરહિં નર જડ઼ઇ બિબેક અભિમાન।
પરહિં કલપ ભરિ નરક મહુઁ જીવ કિ ઈસ સમાન ॥ 69 ॥

સુરસરિ જલ કૃત બારુનિ જાના। કબહુઁ ન સંત કરહિં તેહિ પાના ॥
સુરસરિ મિલેં સો પાવન જૈસેં। ઈસ અનીસહિ અંતરુ તૈસેમ્ ॥
સંભુ સહજ સમરથ ભગવાના। એહિ બિબાહઁ સબ બિધિ કલ્યાના ॥
દુરારાધ્ય પૈ અહહિં મહેસૂ। આસુતોષ પુનિ કિએઁ કલેસૂ ॥
જૌં તપુ કરૈ કુમારિ તુમ્હારી। ભાવિઉ મેટિ સકહિં ત્રિપુરારી ॥
જદ્યપિ બર અનેક જગ માહીં। એહિ કહઁ સિવ તજિ દૂસર નાહીમ્ ॥
બર દાયક પ્રનતારતિ ભંજન। કૃપાસિંધુ સેવક મન રંજન ॥
ઇચ્છિત ફલ બિનુ સિવ અવરાધે। લહિઅ ન કોટિ જોગ જપ સાધેમ્ ॥

દો. અસ કહિ નારદ સુમિરિ હરિ ગિરિજહિ દીન્હિ અસીસ।
હોઇહિ યહ કલ્યાન અબ સંસય તજહુ ગિરીસ ॥ 70 ॥

કહિ અસ બ્રહ્મભવન મુનિ ગયૂ। આગિલ ચરિત સુનહુ જસ ભયૂ ॥
પતિહિ એકાંત પાઇ કહ મૈના। નાથ ન મૈં સમુઝે મુનિ બૈના ॥
જૌં ઘરુ બરુ કુલુ હોઇ અનૂપા। કરિઅ બિબાહુ સુતા અનુરુપા ॥
ન ત કન્યા બરુ રહુ કુઆરી। કંત ઉમા મમ પ્રાનપિઆરી ॥
જૌં ન મિલહિ બરુ ગિરિજહિ જોગૂ। ગિરિ જડ઼ સહજ કહિહિ સબુ લોગૂ ॥
સોઇ બિચારિ પતિ કરેહુ બિબાહૂ। જેહિં ન બહોરિ હોઇ ઉર દાહૂ ॥
અસ કહિ પરિ ચરન ધરિ સીસા। બોલે સહિત સનેહ ગિરીસા ॥
બરુ પાવક પ્રગટૈ સસિ માહીં। નારદ બચનુ અન્યથા નાહીમ્ ॥

દો. પ્રિયા સોચુ પરિહરહુ સબુ સુમિરહુ શ્રીભગવાન।
પારબતિહિ નિરમયુ જેહિં સોઇ કરિહિ કલ્યાન ॥ 71 ॥

અબ જૌ તુમ્હહિ સુતા પર નેહૂ। તૌ અસ જાઇ સિખાવન દેહૂ ॥
કરૈ સો તપુ જેહિં મિલહિં મહેસૂ। આન ઉપાયઁ ન મિટહિ કલેસૂ ॥
નારદ બચન સગર્ભ સહેતૂ। સુંદર સબ ગુન નિધિ બૃષકેતૂ ॥
અસ બિચારિ તુમ્હ તજહુ અસંકા। સબહિ ભાઁતિ સંકરુ અકલંકા ॥
સુનિ પતિ બચન હરષિ મન માહીં। ગી તુરત ઉઠિ ગિરિજા પાહીમ્ ॥
ઉમહિ બિલોકિ નયન ભરે બારી। સહિત સનેહ ગોદ બૈઠારી ॥
બારહિં બાર લેતિ ઉર લાઈ। ગદગદ કંઠ ન કછુ કહિ જાઈ ॥
જગત માતુ સર્બગ્ય ભવાની। માતુ સુખદ બોલીં મૃદુ બાની ॥

દો. સુનહિ માતુ મૈં દીખ અસ સપન સુનાવુઁ તોહિ।
સુંદર ગૌર સુબિપ્રબર અસ ઉપદેસેઉ મોહિ ॥ 72 ॥

કરહિ જાઇ તપુ સૈલકુમારી। નારદ કહા સો સત્ય બિચારી ॥
માતુ પિતહિ પુનિ યહ મત ભાવા। તપુ સુખપ્રદ દુખ દોષ નસાવા ॥
તપબલ રચિ પ્રપંચ બિધાતા। તપબલ બિષ્નુ સકલ જગ ત્રાતા ॥
તપબલ સંભુ કરહિં સંઘારા। તપબલ સેષુ ધરિ મહિભારા ॥
તપ અધાર સબ સૃષ્ટિ ભવાની। કરહિ જાઇ તપુ અસ જિયઁ જાની ॥
સુનત બચન બિસમિત મહતારી। સપન સુનાયુ ગિરિહિ હઁકારી ॥
માતુ પિતુહિ બહુબિધિ સમુઝાઈ। ચલીં ઉમા તપ હિત હરષાઈ ॥
પ્રિય પરિવાર પિતા અરુ માતા। ભે બિકલ મુખ આવ ન બાતા ॥

દો. બેદસિરા મુનિ આઇ તબ સબહિ કહા સમુઝાઇ ॥
પારબતી મહિમા સુનત રહે પ્રબોધહિ પાઇ ॥ 73 ॥

ઉર ધરિ ઉમા પ્રાનપતિ ચરના। જાઇ બિપિન લાગીં તપુ કરના ॥
અતિ સુકુમાર ન તનુ તપ જોગૂ। પતિ પદ સુમિરિ તજેઉ સબુ ભોગૂ ॥
નિત નવ ચરન ઉપજ અનુરાગા। બિસરી દેહ તપહિં મનુ લાગા ॥
સંબત સહસ મૂલ ફલ ખાએ। સાગુ ખાઇ સત બરષ ગવાઁએ ॥
કછુ દિન ભોજનુ બારિ બતાસા। કિએ કઠિન કછુ દિન ઉપબાસા ॥
બેલ પાતી મહિ પરિ સુખાઈ। તીનિ સહસ સંબત સોઈ ખાઈ ॥
પુનિ પરિહરે સુખાનેઉ પરના। ઉમહિ નામ તબ ભયુ અપરના ॥
દેખિ ઉમહિ તપ ખીન સરીરા। બ્રહ્મગિરા ભૈ ગગન ગભીરા ॥

દો. ભયુ મનોરથ સુફલ તવ સુનુ ગિરિજાકુમારિ।
પરિહરુ દુસહ કલેસ સબ અબ મિલિહહિં ત્રિપુરારિ ॥ 74 ॥

અસ તપુ કાહુઁ ન કીન્હ ભવાની। ભુ અનેક ધીર મુનિ ગ્યાની ॥
અબ ઉર ધરહુ બ્રહ્મ બર બાની। સત્ય સદા સંતત સુચિ જાની ॥
આવૈ પિતા બોલાવન જબહીં। હઠ પરિહરિ ઘર જાએહુ તબહીમ્ ॥
મિલહિં તુમ્હહિ જબ સપ્ત રિષીસા। જાનેહુ તબ પ્રમાન બાગીસા ॥
સુનત ગિરા બિધિ ગગન બખાની। પુલક ગાત ગિરિજા હરષાની ॥
ઉમા ચરિત સુંદર મૈં ગાવા। સુનહુ સંભુ કર ચરિત સુહાવા ॥
જબ તેં સતી જાઇ તનુ ત્યાગા। તબ સેં સિવ મન ભયુ બિરાગા ॥
જપહિં સદા રઘુનાયક નામા। જહઁ તહઁ સુનહિં રામ ગુન ગ્રામા ॥

દો. ચિદાનંદ સુખધામ સિવ બિગત મોહ મદ કામ।
બિચરહિં મહિ ધરિ હૃદયઁ હરિ સકલ લોક અભિરામ ॥ 75 ॥

કતહુઁ મુનિન્હ ઉપદેસહિં ગ્યાના। કતહુઁ રામ ગુન કરહિં બખાના ॥
જદપિ અકામ તદપિ ભગવાના। ભગત બિરહ દુખ દુખિત સુજાના ॥
એહિ બિધિ ગયુ કાલુ બહુ બીતી। નિત નૈ હોઇ રામ પદ પ્રીતી ॥
નૈમુ પ્રેમુ સંકર કર દેખા। અબિચલ હૃદયઁ ભગતિ કૈ રેખા ॥
પ્રગટૈ રામુ કૃતગ્ય કૃપાલા। રૂપ સીલ નિધિ તેજ બિસાલા ॥
બહુ પ્રકાર સંકરહિ સરાહા। તુમ્હ બિનુ અસ બ્રતુ કો નિરબાહા ॥
બહુબિધિ રામ સિવહિ સમુઝાવા। પારબતી કર જન્મુ સુનાવા ॥
અતિ પુનીત ગિરિજા કૈ કરની। બિસ્તર સહિત કૃપાનિધિ બરની ॥

દો. અબ બિનતી મમ સુનેહુ સિવ જૌં મો પર નિજ નેહુ।
જાઇ બિબાહહુ સૈલજહિ યહ મોહિ માગેં દેહુ ॥ 76 ॥

કહ સિવ જદપિ ઉચિત અસ નાહીં। નાથ બચન પુનિ મેટિ ન જાહીમ્ ॥
સિર ધરિ આયસુ કરિઅ તુમ્હારા। પરમ ધરમુ યહ નાથ હમારા ॥
માતુ પિતા ગુર પ્રભુ કૈ બાની। બિનહિં બિચાર કરિઅ સુભ જાની ॥
તુમ્હ સબ ભાઁતિ પરમ હિતકારી। અગ્યા સિર પર નાથ તુમ્હારી ॥
પ્રભુ તોષેઉ સુનિ સંકર બચના। ભક્તિ બિબેક ધર્મ જુત રચના ॥
કહ પ્રભુ હર તુમ્હાર પન રહેઊ। અબ ઉર રાખેહુ જો હમ કહેઊ ॥
અંતરધાન ભે અસ ભાષી। સંકર સોઇ મૂરતિ ઉર રાખી ॥
તબહિં સપ્તરિષિ સિવ પહિં આએ। બોલે પ્રભુ અતિ બચન સુહાએ ॥

દો. પારબતી પહિં જાઇ તુમ્હ પ્રેમ પરિચ્છા લેહુ।
ગિરિહિ પ્રેરિ પઠેહુ ભવન દૂરિ કરેહુ સંદેહુ ॥ 77 ॥

રિષિન્હ ગૌરિ દેખી તહઁ કૈસી। મૂરતિમંત તપસ્યા જૈસી ॥
બોલે મુનિ સુનુ સૈલકુમારી। કરહુ કવન કારન તપુ ભારી ॥
કેહિ અવરાધહુ કા તુમ્હ ચહહૂ। હમ સન સત્ય મરમુ કિન કહહૂ ॥
કહત બચત મનુ અતિ સકુચાઈ। હઁસિહહુ સુનિ હમારિ જડ઼તાઈ ॥
મનુ હઠ પરા ન સુનિ સિખાવા। ચહત બારિ પર ભીતિ ઉઠાવા ॥
નારદ કહા સત્ય સોઇ જાના। બિનુ પંખન્હ હમ ચહહિં ઉડ઼આના ॥
દેખહુ મુનિ અબિબેકુ હમારા। ચાહિઅ સદા સિવહિ ભરતારા ॥

દો. સુનત બચન બિહસે રિષય ગિરિસંભવ તબ દેહ।
નારદ કર ઉપદેસુ સુનિ કહહુ બસેઉ કિસુ ગેહ ॥ 78 ॥

દચ્છસુતન્હ ઉપદેસેન્હિ જાઈ। તિન્હ ફિરિ ભવનુ ન દેખા આઈ ॥
ચિત્રકેતુ કર ઘરુ ઉન ઘાલા। કનકકસિપુ કર પુનિ અસ હાલા ॥
નારદ સિખ જે સુનહિં નર નારી। અવસિ હોહિં તજિ ભવનુ ભિખારી ॥
મન કપટી તન સજ્જન ચીન્હા। આપુ સરિસ સબહી ચહ કીન્હા ॥
તેહિ કેં બચન માનિ બિસ્વાસા। તુમ્હ ચાહહુ પતિ સહજ ઉદાસા ॥
નિર્ગુન નિલજ કુબેષ કપાલી। અકુલ અગેહ દિગંબર બ્યાલી ॥
કહહુ કવન સુખુ અસ બરુ પાએઁ। ભલ ભૂલિહુ ઠગ કે બૌરાએઁ ॥
પંચ કહેં સિવઁ સતી બિબાહી। પુનિ અવડેરિ મરાએન્હિ તાહી ॥

દો. અબ સુખ સોવત સોચુ નહિ ભીખ માગિ ભવ ખાહિં।
સહજ એકાકિન્હ કે ભવન કબહુઁ કિ નારિ ખટાહિમ્ ॥ 79 ॥

અજહૂઁ માનહુ કહા હમારા। હમ તુમ્હ કહુઁ બરુ નીક બિચારા ॥
અતિ સુંદર સુચિ સુખદ સુસીલા। ગાવહિં બેદ જાસુ જસ લીલા ॥
દૂષન રહિત સકલ ગુન રાસી। શ્રીપતિ પુર બૈકુંઠ નિવાસી ॥
અસ બરુ તુમ્હહિ મિલાઉબ આની। સુનત બિહસિ કહ બચન ભવાની ॥
સત્ય કહેહુ ગિરિભવ તનુ એહા। હઠ ન છૂટ છૂટૈ બરુ દેહા ॥
કનકુ પુનિ પષાન તેં હોઈ। જારેહુઁ સહજુ ન પરિહર સોઈ ॥
નારદ બચન ન મૈં પરિહરૂઁ। બસુ ભવનુ ઉજરુ નહિં ડરૂઁ ॥
ગુર કેં બચન પ્રતીતિ ન જેહી। સપનેહુઁ સુગમ ન સુખ સિધિ તેહી ॥

દો. મહાદેવ અવગુન ભવન બિષ્નુ સકલ ગુન ધામ।
જેહિ કર મનુ રમ જાહિ સન તેહિ તેહી સન કામ ॥ 80 ॥

જૌં તુમ્હ મિલતેહુ પ્રથમ મુનીસા। સુનતિઉઁ સિખ તુમ્હારિ ધરિ સીસા ॥
અબ મૈં જન્મુ સંભુ હિત હારા। કો ગુન દૂષન કરૈ બિચારા ॥
જૌં તુમ્હરે હઠ હૃદયઁ બિસેષી। રહિ ન જાઇ બિનુ કિએઁ બરેષી ॥
તૌ કૌતુકિઅન્હ આલસુ નાહીં। બર કન્યા અનેક જગ માહીમ્ ॥
જન્મ કોટિ લગિ રગર હમારી। બરુઁ સંભુ ન ત રહુઁ કુઆરી ॥
તજુઁ ન નારદ કર ઉપદેસૂ। આપુ કહહિ સત બાર મહેસૂ ॥
મૈં પા પરુઁ કહિ જગદંબા। તુમ્હ ગૃહ ગવનહુ ભયુ બિલંબા ॥
દેખિ પ્રેમુ બોલે મુનિ ગ્યાની। જય જય જગદંબિકે ભવાની ॥

દો. તુમ્હ માયા ભગવાન સિવ સકલ જગત પિતુ માતુ।
નાઇ ચરન સિર મુનિ ચલે પુનિ પુનિ હરષત ગાતુ ॥ 81 ॥

જાઇ મુનિન્હ હિમવંતુ પઠાએ। કરિ બિનતી ગિરજહિં ગૃહ લ્યાએ ॥
બહુરિ સપ્તરિષિ સિવ પહિં જાઈ। કથા ઉમા કૈ સકલ સુનાઈ ॥
ભે મગન સિવ સુનત સનેહા। હરષિ સપ્તરિષિ ગવને ગેહા ॥
મનુ થિર કરિ તબ સંભુ સુજાના। લગે કરન રઘુનાયક ધ્યાના ॥
તારકુ અસુર ભયુ તેહિ કાલા। ભુજ પ્રતાપ બલ તેજ બિસાલા ॥
તેંહિ સબ લોક લોકપતિ જીતે। ભે દેવ સુખ સંપતિ રીતે ॥
અજર અમર સો જીતિ ન જાઈ। હારે સુર કરિ બિબિધ લરાઈ ॥
તબ બિરંચિ સન જાઇ પુકારે। દેખે બિધિ સબ દેવ દુખારે ॥

દો. સબ સન કહા બુઝાઇ બિધિ દનુજ નિધન તબ હોઇ।
સંભુ સુક્ર સંભૂત સુત એહિ જીતિ રન સોઇ ॥ 82 ॥

મોર કહા સુનિ કરહુ ઉપાઈ। હોઇહિ ઈસ્વર કરિહિ સહાઈ ॥
સતીં જો તજી દચ્છ મખ દેહા। જનમી જાઇ હિમાચલ ગેહા ॥
તેહિં તપુ કીન્હ સંભુ પતિ લાગી। સિવ સમાધિ બૈઠે સબુ ત્યાગી ॥
જદપિ અહિ અસમંજસ ભારી। તદપિ બાત એક સુનહુ હમારી ॥
પઠવહુ કામુ જાઇ સિવ પાહીં। કરૈ છોભુ સંકર મન માહીમ્ ॥
તબ હમ જાઇ સિવહિ સિર નાઈ। કરવાઉબ બિબાહુ બરિઆઈ ॥
એહિ બિધિ ભલેહિ દેવહિત હોઈ। મર અતિ નીક કહિ સબુ કોઈ ॥
અસ્તુતિ સુરન્હ કીન્હિ અતિ હેતૂ। પ્રગટેઉ બિષમબાન ઝષકેતૂ ॥

દો. સુરન્હ કહીં નિજ બિપતિ સબ સુનિ મન કીન્હ બિચાર।
સંભુ બિરોધ ન કુસલ મોહિ બિહસિ કહેઉ અસ માર ॥ 83 ॥

તદપિ કરબ મૈં કાજુ તુમ્હારા। શ્રુતિ કહ પરમ ધરમ ઉપકારા ॥
પર હિત લાગિ તજિ જો દેહી। સંતત સંત પ્રસંસહિં તેહી ॥
અસ કહિ ચલેઉ સબહિ સિરુ નાઈ। સુમન ધનુષ કર સહિત સહાઈ ॥
ચલત માર અસ હૃદયઁ બિચારા। સિવ બિરોધ ધ્રુવ મરનુ હમારા ॥
તબ આપન પ્રભાઉ બિસ્તારા। નિજ બસ કીન્હ સકલ સંસારા ॥
કોપેઉ જબહિ બારિચરકેતૂ। છન મહુઁ મિટે સકલ શ્રુતિ સેતૂ ॥
બ્રહ્મચર્જ બ્રત સંજમ નાના। ધીરજ ધરમ ગ્યાન બિગ્યાના ॥
સદાચાર જપ જોગ બિરાગા। સભય બિબેક કટકુ સબ ભાગા ॥

છં. ભાગેઉ બિબેક સહાય સહિત સો સુભટ સંજુગ મહિ મુરે।
સદગ્રંથ પર્બત કંદરન્હિ મહુઁ જાઇ તેહિ અવસર દુરે ॥
હોનિહાર કા કરતાર કો રખવાર જગ ખરભરુ પરા।
દુઇ માથ કેહિ રતિનાથ જેહિ કહુઁ કોઽપિ કર ધનુ સરુ ધરા ॥

દો. જે સજીવ જગ અચર ચર નારિ પુરુષ અસ નામ।
તે નિજ નિજ મરજાદ તજિ ભે સકલ બસ કામ ॥ 84 ॥

સબ કે હૃદયઁ મદન અભિલાષા। લતા નિહારિ નવહિં તરુ સાખા ॥
નદીં ઉમગિ અંબુધિ કહુઁ ધાઈ। સંગમ કરહિં તલાવ તલાઈ ॥
જહઁ અસિ દસા જડ઼ન્હ કૈ બરની। કો કહિ સકિ સચેતન કરની ॥
પસુ પચ્છી નભ જલ થલચારી। ભે કામબસ સમય બિસારી ॥
મદન અંધ બ્યાકુલ સબ લોકા। નિસિ દિનુ નહિં અવલોકહિં કોકા ॥
દેવ દનુજ નર કિંનર બ્યાલા। પ્રેત પિસાચ ભૂત બેતાલા ॥
ઇન્હ કૈ દસા ન કહેઉઁ બખાની। સદા કામ કે ચેરે જાની ॥
સિદ્ધ બિરક્ત મહામુનિ જોગી। તેપિ કામબસ ભે બિયોગી ॥

છં. ભે કામબસ જોગીસ તાપસ પાવઁરન્હિ કી કો કહૈ।
દેખહિં ચરાચર નારિમય જે બ્રહ્મમય દેખત રહે ॥
અબલા બિલોકહિં પુરુષમય જગુ પુરુષ સબ અબલામયં।
દુઇ દંડ ભરિ બ્રહ્માંડ ભીતર કામકૃત કૌતુક અયમ્ ॥

સો. ધરી ન કાહૂઁ ધિર સબકે મન મનસિજ હરે।
જે રાખે રઘુબીર તે ઉબરે તેહિ કાલ મહુઁ ॥ 85 ॥

ઉભય ઘરી અસ કૌતુક ભયૂ। જૌ લગિ કામુ સંભુ પહિં ગયૂ ॥
સિવહિ બિલોકિ સસંકેઉ મારૂ। ભયુ જથાથિતિ સબુ સંસારૂ ॥
ભે તુરત સબ જીવ સુખારે। જિમિ મદ ઉતરિ ગેઁ મતવારે ॥
રુદ્રહિ દેખિ મદન ભય માના। દુરાધરષ દુર્ગમ ભગવાના ॥
ફિરત લાજ કછુ કરિ નહિં જાઈ। મરનુ ઠાનિ મન રચેસિ ઉપાઈ ॥
પ્રગટેસિ તુરત રુચિર રિતુરાજા। કુસુમિત નવ તરુ રાજિ બિરાજા ॥
બન ઉપબન બાપિકા તડ઼આગા। પરમ સુભગ સબ દિસા બિભાગા ॥
જહઁ તહઁ જનુ ઉમગત અનુરાગા। દેખિ મુએહુઁ મન મનસિજ જાગા ॥

છં. જાગિ મનોભવ મુએહુઁ મન બન સુભગતા ન પરૈ કહી।
સીતલ સુગંધ સુમંદ મારુત મદન અનલ સખા સહી ॥
બિકસે સરન્હિ બહુ કંજ ગુંજત પુંજ મંજુલ મધુકરા।
કલહંસ પિક સુક સરસ રવ કરિ ગાન નાચહિં અપછરા ॥

દો. સકલ કલા કરિ કોટિ બિધિ હારેઉ સેન સમેત।
ચલી ન અચલ સમાધિ સિવ કોપેઉ હૃદયનિકેત ॥ 86 ॥

દેખિ રસાલ બિટપ બર સાખા। તેહિ પર ચઢ઼એઉ મદનુ મન માખા ॥
સુમન ચાપ નિજ સર સંધાને। અતિ રિસ તાકિ શ્રવન લગિ તાને ॥
છાડ઼એ બિષમ બિસિખ ઉર લાગે। છુટિ સમાધિ સંભુ તબ જાગે ॥
ભયુ ઈસ મન છોભુ બિસેષી। નયન ઉઘારિ સકલ દિસિ દેખી ॥
સૌરભ પલ્લવ મદનુ બિલોકા। ભયુ કોપુ કંપેઉ ત્રૈલોકા ॥
તબ સિવઁ તીસર નયન ઉઘારા। ચિતવત કામુ ભયુ જરિ છારા ॥
હાહાકાર ભયુ જગ ભારી। ડરપે સુર ભે અસુર સુખારી ॥
સમુઝિ કામસુખુ સોચહિં ભોગી। ભે અકંટક સાધક જોગી ॥

છં. જોગિ અકંટક ભે પતિ ગતિ સુનત રતિ મુરુછિત ભી।
રોદતિ બદતિ બહુ ભાઁતિ કરુના કરતિ સંકર પહિં ગી।
અતિ પ્રેમ કરિ બિનતી બિબિધ બિધિ જોરિ કર સન્મુખ રહી।
પ્રભુ આસુતોષ કૃપાલ સિવ અબલા નિરખિ બોલે સહી ॥

દો. અબ તેં રતિ તવ નાથ કર હોઇહિ નામુ અનંગુ।
બિનુ બપુ બ્યાપિહિ સબહિ પુનિ સુનુ નિજ મિલન પ્રસંગુ ॥ 87 ॥

જબ જદુબંસ કૃષ્ન અવતારા। હોઇહિ હરન મહા મહિભારા ॥
કૃષ્ન તનય હોઇહિ પતિ તોરા। બચનુ અન્યથા હોઇ ન મોરા ॥
રતિ ગવની સુનિ સંકર બાની। કથા અપર અબ કહુઁ બખાની ॥
દેવન્હ સમાચાર સબ પાએ। બ્રહ્માદિક બૈકુંઠ સિધાએ ॥
સબ સુર બિષ્નુ બિરંચિ સમેતા। ગે જહાઁ સિવ કૃપાનિકેતા ॥
પૃથક પૃથક તિન્હ કીન્હિ પ્રસંસા। ભે પ્રસન્ન ચંદ્ર અવતંસા ॥
બોલે કૃપાસિંધુ બૃષકેતૂ। કહહુ અમર આએ કેહિ હેતૂ ॥
કહ બિધિ તુમ્હ પ્રભુ અંતરજામી। તદપિ ભગતિ બસ બિનવુઁ સ્વામી ॥

દો. સકલ સુરન્હ કે હૃદયઁ અસ સંકર પરમ ઉછાહુ।
નિજ નયનન્હિ દેખા ચહહિં નાથ તુમ્હાર બિબાહુ ॥ 88 ॥

યહ ઉત્સવ દેખિઅ ભરિ લોચન। સોઇ કછુ કરહુ મદન મદ મોચન।
કામુ જારિ રતિ કહુઁ બરુ દીન્હા। કૃપાસિંધુ યહ અતિ ભલ કીન્હા ॥
સાસતિ કરિ પુનિ કરહિં પસ્AU। નાથ પ્રભુન્હ કર સહજ સુભ્AU ॥
પારબતીં તપુ કીન્હ અપારા। કરહુ તાસુ અબ અંગીકારા ॥
સુનિ બિધિ બિનય સમુઝિ પ્રભુ બાની। ઐસેઇ હૌ કહા સુખુ માની ॥
તબ દેવન્હ દુંદુભીં બજાઈં। બરષિ સુમન જય જય સુર સાઈ ॥
અવસરુ જાનિ સપ્તરિષિ આએ। તુરતહિં બિધિ ગિરિભવન પઠાએ ॥
પ્રથમ ગે જહઁ રહી ભવાની। બોલે મધુર બચન છલ સાની ॥

દો. કહા હમાર ન સુનેહુ તબ નારદ કેં ઉપદેસ।
અબ ભા ઝૂઠ તુમ્હાર પન જારેઉ કામુ મહેસ ॥ 89 ॥

માસપારાયણ,તીસરા વિશ્રામ
સુનિ બોલીં મુસકાઇ ભવાની। ઉચિત કહેહુ મુનિબર બિગ્યાની ॥
તુમ્હરેં જાન કામુ અબ જારા। અબ લગિ સંભુ રહે સબિકારા ॥
હમરેં જાન સદા સિવ જોગી। અજ અનવદ્ય અકામ અભોગી ॥
જૌં મૈં સિવ સેયે અસ જાની। પ્રીતિ સમેત કર્મ મન બાની ॥
તૌ હમાર પન સુનહુ મુનીસા। કરિહહિં સત્ય કૃપાનિધિ ઈસા ॥
તુમ્હ જો કહા હર જારેઉ મારા। સોઇ અતિ બડ઼ અબિબેકુ તુમ્હારા ॥
તાત અનલ કર સહજ સુભ્AU। હિમ તેહિ નિકટ જાઇ નહિં ક્AU ॥
ગેઁ સમીપ સો અવસિ નસાઈ। અસિ મન્મથ મહેસ કી નાઈ ॥

દો. હિયઁ હરષે મુનિ બચન સુનિ દેખિ પ્રીતિ બિસ્વાસ ॥
ચલે ભવાનિહિ નાઇ સિર ગે હિમાચલ પાસ ॥ 90 ॥

સબુ પ્રસંગુ ગિરિપતિહિ સુનાવા। મદન દહન સુનિ અતિ દુખુ પાવા ॥
બહુરિ કહેઉ રતિ કર બરદાના। સુનિ હિમવંત બહુત સુખુ માના ॥
હૃદયઁ બિચારિ સંભુ પ્રભુતાઈ। સાદર મુનિબર લિએ બોલાઈ ॥
સુદિનુ સુનખતુ સુઘરી સોચાઈ। બેગિ બેદબિધિ લગન ધરાઈ ॥
પત્રી સપ્તરિષિન્હ સોઇ દીન્હી। ગહિ પદ બિનય હિમાચલ કીન્હી ॥
જાઇ બિધિહિ દીન્હિ સો પાતી। બાચત પ્રીતિ ન હૃદયઁ સમાતી ॥
લગન બાચિ અજ સબહિ સુનાઈ। હરષે મુનિ સબ સુર સમુદાઈ ॥
સુમન બૃષ્ટિ નભ બાજન બાજે। મંગલ કલસ દસહુઁ દિસિ સાજે ॥

દો. લગે સઁવારન સકલ સુર બાહન બિબિધ બિમાન।
હોહિ સગુન મંગલ સુભદ કરહિં અપછરા ગાન ॥ 91 ॥

સિવહિ સંભુ ગન કરહિં સિંગારા। જટા મુકુટ અહિ મૌરુ સઁવારા ॥
કુંડલ કંકન પહિરે બ્યાલા। તન બિભૂતિ પટ કેહરિ છાલા ॥
સસિ લલાટ સુંદર સિર ગંગા। નયન તીનિ ઉપબીત ભુજંગા ॥
ગરલ કંઠ ઉર નર સિર માલા। અસિવ બેષ સિવધામ કૃપાલા ॥
કર ત્રિસૂલ અરુ ડમરુ બિરાજા। ચલે બસહઁ ચઢ઼ઇ બાજહિં બાજા ॥
દેખિ સિવહિ સુરત્રિય મુસુકાહીં। બર લાયક દુલહિનિ જગ નાહીમ્ ॥
બિષ્નુ બિરંચિ આદિ સુરબ્રાતા। ચઢ઼ઇ ચઢ઼ઇ બાહન ચલે બરાતા ॥
સુર સમાજ સબ ભાઁતિ અનૂપા। નહિં બરાત દૂલહ અનુરૂપા ॥

દો. બિષ્નુ કહા અસ બિહસિ તબ બોલિ સકલ દિસિરાજ।
બિલગ બિલગ હોઇ ચલહુ સબ નિજ નિજ સહિત સમાજ ॥ 92 ॥

બર અનુહારિ બરાત ન ભાઈ। હઁસી કરૈહહુ પર પુર જાઈ ॥
બિષ્નુ બચન સુનિ સુર મુસકાને। નિજ નિજ સેન સહિત બિલગાને ॥
મનહીં મન મહેસુ મુસુકાહીં। હરિ કે બિંગ્ય બચન નહિં જાહીમ્ ॥
અતિ પ્રિય બચન સુનત પ્રિય કેરે। ભૃંગિહિ પ્રેરિ સકલ ગન ટેરે ॥
સિવ અનુસાસન સુનિ સબ આએ। પ્રભુ પદ જલજ સીસ તિન્હ નાએ ॥
નાના બાહન નાના બેષા। બિહસે સિવ સમાજ નિજ દેખા ॥
કૌ મુખહીન બિપુલ મુખ કાહૂ। બિનુ પદ કર કૌ બહુ પદ બાહૂ ॥
બિપુલ નયન કૌ નયન બિહીના। રિષ્ટપુષ્ટ કૌ અતિ તનખીના ॥

છં. તન ખીન કૌ અતિ પીન પાવન કૌ અપાવન ગતિ ધરેં।
ભૂષન કરાલ કપાલ કર સબ સદ્ય સોનિત તન ભરેમ્ ॥
ખર સ્વાન સુઅર સૃકાલ મુખ ગન બેષ અગનિત કો ગનૈ।
બહુ જિનસ પ્રેત પિસાચ જોગિ જમાત બરનત નહિં બનૈ ॥

સો. નાચહિં ગાવહિં ગીત પરમ તરંગી ભૂત સબ।
દેખત અતિ બિપરીત બોલહિં બચન બિચિત્ર બિધિ ॥ 93 ॥

જસ દૂલહુ તસિ બની બરાતા। કૌતુક બિબિધ હોહિં મગ જાતા ॥
ઇહાઁ હિમાચલ રચેઉ બિતાના। અતિ બિચિત્ર નહિં જાઇ બખાના ॥
સૈલ સકલ જહઁ લગિ જગ માહીં। લઘુ બિસાલ નહિં બરનિ સિરાહીમ્ ॥
બન સાગર સબ નદીં તલાવા। હિમગિરિ સબ કહુઁ નેવત પઠાવા ॥
કામરૂપ સુંદર તન ધારી। સહિત સમાજ સહિત બર નારી ॥
ગે સકલ તુહિનાચલ ગેહા। ગાવહિં મંગલ સહિત સનેહા ॥
પ્રથમહિં ગિરિ બહુ ગૃહ સઁવરાએ। જથાજોગુ તહઁ તહઁ સબ છાએ ॥
પુર સોભા અવલોકિ સુહાઈ। લાગિ લઘુ બિરંચિ નિપુનાઈ ॥

છં. લઘુ લાગ બિધિ કી નિપુનતા અવલોકિ પુર સોભા સહી।
બન બાગ કૂપ તડ઼આગ સરિતા સુભગ સબ સક કો કહી ॥
મંગલ બિપુલ તોરન પતાકા કેતુ ગૃહ ગૃહ સોહહીમ્ ॥
બનિતા પુરુષ સુંદર ચતુર છબિ દેખિ મુનિ મન મોહહીમ્ ॥

દો. જગદંબા જહઁ અવતરી સો પુરુ બરનિ કિ જાઇ।
રિદ્ધિ સિદ્ધિ સંપત્તિ સુખ નિત નૂતન અધિકાઇ ॥ 94 ॥

નગર નિકટ બરાત સુનિ આઈ। પુર ખરભરુ સોભા અધિકાઈ ॥
કરિ બનાવ સજિ બાહન નાના। ચલે લેન સાદર અગવાના ॥
હિયઁ હરષે સુર સેન નિહારી। હરિહિ દેખિ અતિ ભે સુખારી ॥
સિવ સમાજ જબ દેખન લાગે। બિડરિ ચલે બાહન સબ ભાગે ॥
ધરિ ધીરજુ તહઁ રહે સયાને। બાલક સબ લૈ જીવ પરાને ॥
ગેઁ ભવન પૂછહિં પિતુ માતા। કહહિં બચન ભય કંપિત ગાતા ॥
કહિઅ કાહ કહિ જાઇ ન બાતા। જમ કર ધાર કિધૌં બરિઆતા ॥
બરુ બૌરાહ બસહઁ અસવારા। બ્યાલ કપાલ બિભૂષન છારા ॥

છં. તન છાર બ્યાલ કપાલ ભૂષન નગન જટિલ ભયંકરા।
સઁગ ભૂત પ્રેત પિસાચ જોગિનિ બિકટ મુખ રજનીચરા ॥
જો જિઅત રહિહિ બરાત દેખત પુન્ય બડ઼ તેહિ કર સહી।
દેખિહિ સો ઉમા બિબાહુ ઘર ઘર બાત અસિ લરિકન્હ કહી ॥

દો. સમુઝિ મહેસ સમાજ સબ જનનિ જનક મુસુકાહિં।
બાલ બુઝાએ બિબિધ બિધિ નિડર હોહુ ડરુ નાહિમ્ ॥ 95 ॥

લૈ અગવાન બરાતહિ આએ। દિએ સબહિ જનવાસ સુહાએ ॥
મૈનાઁ સુભ આરતી સઁવારી। સંગ સુમંગલ ગાવહિં નારી ॥
કંચન થાર સોહ બર પાની। પરિછન ચલી હરહિ હરષાની ॥
બિકટ બેષ રુદ્રહિ જબ દેખા। અબલન્હ ઉર ભય ભયુ બિસેષા ॥
ભાગિ ભવન પૈઠીં અતિ ત્રાસા। ગે મહેસુ જહાઁ જનવાસા ॥
મૈના હૃદયઁ ભયુ દુખુ ભારી। લીન્હી બોલિ ગિરીસકુમારી ॥
અધિક સનેહઁ ગોદ બૈઠારી। સ્યામ સરોજ નયન ભરે બારી ॥
જેહિં બિધિ તુમ્હહિ રૂપુ અસ દીન્હા। તેહિં જડ઼ બરુ બાઉર કસ કીન્હા ॥

છં. કસ કીન્હ બરુ બૌરાહ બિધિ જેહિં તુમ્હહિ સુંદરતા દી।
જો ફલુ ચહિઅ સુરતરુહિં સો બરબસ બબૂરહિં લાગી ॥
તુમ્હ સહિત ગિરિ તેં ગિરૌં પાવક જરૌં જલનિધિ મહુઁ પરૌમ્ ॥
ઘરુ જાઉ અપજસુ હૌ જગ જીવત બિબાહુ ન હૌં કરૌમ્ ॥

દો. ભી બિકલ અબલા સકલ દુખિત દેખિ ગિરિનારિ।
કરિ બિલાપુ રોદતિ બદતિ સુતા સનેહુ સઁભારિ ॥ 96 ॥

નારદ કર મૈં કાહ બિગારા। ભવનુ મોર જિન્હ બસત ઉજારા ॥
અસ ઉપદેસુ ઉમહિ જિન્હ દીન્હા। બૌરે બરહિ લગિ તપુ કીન્હા ॥
સાચેહુઁ ઉન્હ કે મોહ ન માયા। ઉદાસીન ધનુ ધામુ ન જાયા ॥
પર ઘર ઘાલક લાજ ન ભીરા। બાઝઁ કિ જાન પ્રસવ કૈં પીરા ॥
જનનિહિ બિકલ બિલોકિ ભવાની। બોલી જુત બિબેક મૃદુ બાની ॥
અસ બિચારિ સોચહિ મતિ માતા। સો ન ટરિ જો રચિ બિધાતા ॥
કરમ લિખા જૌ બાઉર નાહૂ। તૌ કત દોસુ લગાઇઅ કાહૂ ॥

તુમ્હ સન મિટહિં કિ બિધિ કે અંકા। માતુ બ્યર્થ જનિ લેહુ કલંકા ॥

છં. જનિ લેહુ માતુ કલંકુ કરુના પરિહરહુ અવસર નહીં।
દુખુ સુખુ જો લિખા લિલાર હમરેં જાબ જહઁ પાઉબ તહીમ્ ॥
સુનિ ઉમા બચન બિનીત કોમલ સકલ અબલા સોચહીમ્ ॥
બહુ ભાઁતિ બિધિહિ લગાઇ દૂષન નયન બારિ બિમોચહીમ્ ॥

દો. તેહિ અવસર નારદ સહિત અરુ રિષિ સપ્ત સમેત।
સમાચાર સુનિ તુહિનગિરિ ગવને તુરત નિકેત ॥ 97 ॥

તબ નારદ સબહિ સમુઝાવા। પૂરુબ કથાપ્રસંગુ સુનાવા ॥
મયના સત્ય સુનહુ મમ બાની। જગદંબા તવ સુતા ભવાની ॥
અજા અનાદિ સક્તિ અબિનાસિનિ। સદા સંભુ અરધંગ નિવાસિનિ ॥
જગ સંભવ પાલન લય કારિનિ। નિજ ઇચ્છા લીલા બપુ ધારિનિ ॥
જનમીં પ્રથમ દચ્છ ગૃહ જાઈ। નામુ સતી સુંદર તનુ પાઈ ॥
તહઁહુઁ સતી સંકરહિ બિબાહીં। કથા પ્રસિદ્ધ સકલ જગ માહીમ્ ॥
એક બાર આવત સિવ સંગા। દેખેઉ રઘુકુલ કમલ પતંગા ॥
ભયુ મોહુ સિવ કહા ન કીન્હા। ભ્રમ બસ બેષુ સીય કર લીન્હા ॥

છં. સિય બેષુ સતી જો કીન્હ તેહિ અપરાધ સંકર પરિહરીં।
હર બિરહઁ જાઇ બહોરિ પિતુ કેં જગ્ય જોગાનલ જરીમ્ ॥
અબ જનમિ તુમ્હરે ભવન નિજ પતિ લાગિ દારુન તપુ કિયા।
અસ જાનિ સંસય તજહુ ગિરિજા સર્બદા સંકર પ્રિયા ॥

દો. સુનિ નારદ કે બચન તબ સબ કર મિટા બિષાદ।
છન મહુઁ બ્યાપેઉ સકલ પુર ઘર ઘર યહ સંબાદ ॥ 98 ॥

તબ મયના હિમવંતુ અનંદે। પુનિ પુનિ પારબતી પદ બંદે ॥
નારિ પુરુષ સિસુ જુબા સયાને। નગર લોગ સબ અતિ હરષાને ॥
લગે હોન પુર મંગલગાના। સજે સબહિ હાટક ઘટ નાના ॥
ભાઁતિ અનેક ભી જેવરાના। સૂપસાસ્ત્ર જસ કછુ બ્યવહારા ॥
સો જેવનાર કિ જાઇ બખાની। બસહિં ભવન જેહિં માતુ ભવાની ॥
સાદર બોલે સકલ બરાતી। બિષ્નુ બિરંચિ દેવ સબ જાતી ॥
બિબિધિ પાઁતિ બૈઠી જેવનારા। લાગે પરુસન નિપુન સુઆરા ॥
નારિબૃંદ સુર જેવઁત જાની। લગીં દેન ગારીં મૃદુ બાની ॥

છં. ગારીં મધુર સ્વર દેહિં સુંદરિ બિંગ્ય બચન સુનાવહીં।
ભોજનુ કરહિં સુર અતિ બિલંબુ બિનોદુ સુનિ સચુ પાવહીમ્ ॥
જેવઁત જો બઢ઼યો અનંદુ સો મુખ કોટિહૂઁ ન પરૈ કહ્યો।
અચવાઁઇ દીન્હે પાન ગવને બાસ જહઁ જાકો રહ્યો ॥

દો. બહુરિ મુનિન્હ હિમવંત કહુઁ લગન સુનાઈ આઇ।
સમય બિલોકિ બિબાહ કર પઠે દેવ બોલાઇ ॥ 99 ॥

બોલિ સકલ સુર સાદર લીન્હે। સબહિ જથોચિત આસન દીન્હે ॥
બેદી બેદ બિધાન સઁવારી। સુભગ સુમંગલ ગાવહિં નારી ॥
સિંઘાસનુ અતિ દિબ્ય સુહાવા। જાઇ ન બરનિ બિરંચિ બનાવા ॥
બૈઠે સિવ બિપ્રન્હ સિરુ નાઈ। હૃદયઁ સુમિરિ નિજ પ્રભુ રઘુરાઈ ॥
બહુરિ મુનીસન્હ ઉમા બોલાઈ। કરિ સિંગારુ સખીં લૈ આઈ ॥
દેખત રૂપુ સકલ સુર મોહે। બરનૈ છબિ અસ જગ કબિ કો હૈ ॥
જગદંબિકા જાનિ ભવ ભામા। સુરન્હ મનહિં મન કીન્હ પ્રનામા ॥
સુંદરતા મરજાદ ભવાની। જાઇ ન કોટિહુઁ બદન બખાની ॥

છં. કોટિહુઁ બદન નહિં બનૈ બરનત જગ જનનિ સોભા મહા।
સકુચહિં કહત શ્રુતિ સેષ સારદ મંદમતિ તુલસી કહા ॥
છબિખાનિ માતુ ભવાનિ ગવની મધ્ય મંડપ સિવ જહાઁ ॥
અવલોકિ સકહિં ન સકુચ પતિ પદ કમલ મનુ મધુકરુ તહાઁ ॥

દો. મુનિ અનુસાસન ગનપતિહિ પૂજેઉ સંભુ ભવાનિ।

કૌ સુનિ સંસય કરૈ જનિ સુર અનાદિ જિયઁ જાનિ ॥ 100 ॥

જસિ બિબાહ કૈ બિધિ શ્રુતિ ગાઈ। મહામુનિન્હ સો સબ કરવાઈ ॥
ગહિ ગિરીસ કુસ કન્યા પાની। ભવહિ સમરપીં જાનિ ભવાની ॥
પાનિગ્રહન જબ કીન્હ મહેસા। હિંયઁ હરષે તબ સકલ સુરેસા ॥
બેદ મંત્ર મુનિબર ઉચ્ચરહીં। જય જય જય સંકર સુર કરહીમ્ ॥
બાજહિં બાજન બિબિધ બિધાના। સુમનબૃષ્ટિ નભ ભૈ બિધિ નાના ॥
હર ગિરિજા કર ભયુ બિબાહૂ। સકલ ભુવન ભરિ રહા ઉછાહૂ ॥
દાસીં દાસ તુરગ રથ નાગા। ધેનુ બસન મનિ બસ્તુ બિભાગા ॥
અન્ન કનકભાજન ભરિ જાના। દાઇજ દીન્હ ન જાઇ બખાના ॥

છં. દાઇજ દિયો બહુ ભાઁતિ પુનિ કર જોરિ હિમભૂધર કહ્યો।
કા દેઉઁ પૂરનકામ સંકર ચરન પંકજ ગહિ રહ્યો ॥
સિવઁ કૃપાસાગર સસુર કર સંતોષુ સબ ભાઁતિહિં કિયો।
પુનિ ગહે પદ પાથોજ મયનાઁ પ્રેમ પરિપૂરન હિયો ॥

દો. નાથ ઉમા મન પ્રાન સમ ગૃહકિંકરી કરેહુ।
છમેહુ સકલ અપરાધ અબ હોઇ પ્રસન્ન બરુ દેહુ ॥ 101 ॥

બહુ બિધિ સંભુ સાસ સમુઝાઈ। ગવની ભવન ચરન સિરુ નાઈ ॥
જનનીં ઉમા બોલિ તબ લીન્હી। લૈ ઉછંગ સુંદર સિખ દીન્હી ॥
કરેહુ સદા સંકર પદ પૂજા। નારિધરમુ પતિ દેઉ ન દૂજા ॥
બચન કહત ભરે લોચન બારી। બહુરિ લાઇ ઉર લીન્હિ કુમારી ॥
કત બિધિ સૃજીં નારિ જગ માહીં। પરાધીન સપનેહુઁ સુખુ નાહીમ્ ॥
ભૈ અતિ પ્રેમ બિકલ મહતારી। ધીરજુ કીન્હ કુસમય બિચારી ॥
પુનિ પુનિ મિલતિ પરતિ ગહિ ચરના। પરમ પ્રેમ કછુ જાઇ ન બરના ॥
સબ નારિન્હ મિલિ ભેટિ ભવાની। જાઇ જનનિ ઉર પુનિ લપટાની ॥

છં. જનનિહિ બહુરિ મિલિ ચલી ઉચિત અસીસ સબ કાહૂઁ દીં।
ફિરિ ફિરિ બિલોકતિ માતુ તન તબ સખીં લૈ સિવ પહિં ગી ॥
જાચક સકલ સંતોષિ સંકરુ ઉમા સહિત ભવન ચલે।
સબ અમર હરષે સુમન બરષિ નિસાન નભ બાજે ભલે ॥

દો. ચલે સંગ હિમવંતુ તબ પહુઁચાવન અતિ હેતુ।
બિબિધ ભાઁતિ પરિતોષુ કરિ બિદા કીન્હ બૃષકેતુ ॥ 102 ॥

તુરત ભવન આએ ગિરિરાઈ। સકલ સૈલ સર લિએ બોલાઈ ॥
આદર દાન બિનય બહુમાના। સબ કર બિદા કીન્હ હિમવાના ॥
જબહિં સંભુ કૈલાસહિં આએ। સુર સબ નિજ નિજ લોક સિધાએ ॥
જગત માતુ પિતુ સંભુ ભવાની। તેહી સિંગારુ ન કહુઁ બખાની ॥
કરહિં બિબિધ બિધિ ભોગ બિલાસા। ગનન્હ સમેત બસહિં કૈલાસા ॥
હર ગિરિજા બિહાર નિત નયૂ। એહિ બિધિ બિપુલ કાલ ચલિ ગયૂ ॥
તબ જનમેઉ ષટબદન કુમારા। તારકુ અસુર સમર જેહિં મારા ॥
આગમ નિગમ પ્રસિદ્ધ પુરાના। ષન્મુખ જન્મુ સકલ જગ જાના ॥

છં. જગુ જાન ષન્મુખ જન્મુ કર્મુ પ્રતાપુ પુરુષારથુ મહા।
તેહિ હેતુ મૈં બૃષકેતુ સુત કર ચરિત સંછેપહિં કહા ॥
યહ ઉમા સંગુ બિબાહુ જે નર નારિ કહહિં જે ગાવહીં।
કલ્યાન કાજ બિબાહ મંગલ સર્બદા સુખુ પાવહીમ્ ॥

દો. ચરિત સિંધુ ગિરિજા રમન બેદ ન પાવહિં પારુ।
બરનૈ તુલસીદાસુ કિમિ અતિ મતિમંદ ગવાઁરુ ॥ 103 ॥

સંભુ ચરિત સુનિ સરસ સુહાવા। ભરદ્વાજ મુનિ અતિ સુખ પાવા ॥
બહુ લાલસા કથા પર બાઢ઼ઈ। નયનન્હિ નીરુ રોમાવલિ ઠાઢ઼ઈ ॥
પ્રેમ બિબસ મુખ આવ ન બાની। દસા દેખિ હરષે મુનિ ગ્યાની ॥
અહો ધન્ય તવ જન્મુ મુનીસા। તુમ્હહિ પ્રાન સમ પ્રિય ગૌરીસા ॥
સિવ પદ કમલ જિન્હહિ રતિ નાહીં। રામહિ તે સપનેહુઁ ન સોહાહીમ્ ॥
બિનુ છલ બિસ્વનાથ પદ નેહૂ। રામ ભગત કર લચ્છન એહૂ ॥
સિવ સમ કો રઘુપતિ બ્રતધારી। બિનુ અઘ તજી સતી અસિ નારી ॥
પનુ કરિ રઘુપતિ ભગતિ દેખાઈ। કો સિવ સમ રામહિ પ્રિય ભાઈ ॥

દો. પ્રથમહિં મૈ કહિ સિવ ચરિત બૂઝા મરમુ તુમ્હાર।
સુચિ સેવક તુમ્હ રામ કે રહિત સમસ્ત બિકાર ॥ 104 ॥

મૈં જાના તુમ્હાર ગુન સીલા। કહુઁ સુનહુ અબ રઘુપતિ લીલા ॥
સુનુ મુનિ આજુ સમાગમ તોરેં। કહિ ન જાઇ જસ સુખુ મન મોરેમ્ ॥
રામ ચરિત અતિ અમિત મુનિસા। કહિ ન સકહિં સત કોટિ અહીસા ॥
તદપિ જથાશ્રુત કહુઁ બખાની। સુમિરિ ગિરાપતિ પ્રભુ ધનુપાની ॥
સારદ દારુનારિ સમ સ્વામી। રામુ સૂત્રધર અંતરજામી ॥
જેહિ પર કૃપા કરહિં જનુ જાની। કબિ ઉર અજિર નચાવહિં બાની ॥
પ્રનવુઁ સોઇ કૃપાલ રઘુનાથા। બરનુઁ બિસદ તાસુ ગુન ગાથા ॥
પરમ રમ્ય ગિરિબરુ કૈલાસૂ। સદા જહાઁ સિવ ઉમા નિવાસૂ ॥

દો. સિદ્ધ તપોધન જોગિજન સૂર કિંનર મુનિબૃંદ।
બસહિં તહાઁ સુકૃતી સકલ સેવહિં સિબ સુખકંદ ॥ 105 ॥

હરિ હર બિમુખ ધર્મ રતિ નાહીં। તે નર તહઁ સપનેહુઁ નહિં જાહીમ્ ॥
તેહિ ગિરિ પર બટ બિટપ બિસાલા। નિત નૂતન સુંદર સબ કાલા ॥
ત્રિબિધ સમીર સુસીતલિ છાયા। સિવ બિશ્રામ બિટપ શ્રુતિ ગાયા ॥
એક બાર તેહિ તર પ્રભુ ગયૂ। તરુ બિલોકિ ઉર અતિ સુખુ ભયૂ ॥
નિજ કર ડાસિ નાગરિપુ છાલા। બૈઠૈ સહજહિં સંભુ કૃપાલા ॥
કુંદ ઇંદુ દર ગૌર સરીરા। ભુજ પ્રલંબ પરિધન મુનિચીરા ॥
તરુન અરુન અંબુજ સમ ચરના। નખ દુતિ ભગત હૃદય તમ હરના ॥
ભુજગ ભૂતિ ભૂષન ત્રિપુરારી। આનનુ સરદ ચંદ છબિ હારી ॥

દો. જટા મુકુટ સુરસરિત સિર લોચન નલિન બિસાલ।
નીલકંઠ લાવન્યનિધિ સોહ બાલબિધુ ભાલ ॥ 106 ॥

બૈઠે સોહ કામરિપુ કૈસેં। ધરેં સરીરુ સાંતરસુ જૈસેમ્ ॥
પારબતી ભલ અવસરુ જાની। ગી સંભુ પહિં માતુ ભવાની ॥
જાનિ પ્રિયા આદરુ અતિ કીન્હા। બામ ભાગ આસનુ હર દીન્હા ॥
બૈઠીં સિવ સમીપ હરષાઈ। પૂરુબ જન્મ કથા ચિત આઈ ॥
પતિ હિયઁ હેતુ અધિક અનુમાની। બિહસિ ઉમા બોલીં પ્રિય બાની ॥
કથા જો સકલ લોક હિતકારી। સોઇ પૂછન ચહ સૈલકુમારી ॥
બિસ્વનાથ મમ નાથ પુરારી। ત્રિભુવન મહિમા બિદિત તુમ્હારી ॥
ચર અરુ અચર નાગ નર દેવા। સકલ કરહિં પદ પંકજ સેવા ॥

દો. પ્રભુ સમરથ સર્બગ્ય સિવ સકલ કલા ગુન ધામ ॥
જોગ ગ્યાન બૈરાગ્ય નિધિ પ્રનત કલપતરુ નામ ॥ 107 ॥

જૌં મો પર પ્રસન્ન સુખરાસી। જાનિઅ સત્ય મોહિ નિજ દાસી ॥
તૌં પ્રભુ હરહુ મોર અગ્યાના। કહિ રઘુનાથ કથા બિધિ નાના ॥
જાસુ ભવનુ સુરતરુ તર હોઈ। સહિ કિ દરિદ્ર જનિત દુખુ સોઈ ॥
સસિભૂષન અસ હૃદયઁ બિચારી। હરહુ નાથ મમ મતિ ભ્રમ ભારી ॥
પ્રભુ જે મુનિ પરમારથબાદી। કહહિં રામ કહુઁ બ્રહ્મ અનાદી ॥
સેસ સારદા બેદ પુરાના। સકલ કરહિં રઘુપતિ ગુન ગાના ॥
તુમ્હ પુનિ રામ રામ દિન રાતી। સાદર જપહુ અનઁગ આરાતી ॥
રામુ સો અવધ નૃપતિ સુત સોઈ। કી અજ અગુન અલખગતિ કોઈ ॥

દો. જૌં નૃપ તનય ત બ્રહ્મ કિમિ નારિ બિરહઁ મતિ ભોરિ।
દેખ ચરિત મહિમા સુનત ભ્રમતિ બુદ્ધિ અતિ મોરિ ॥ 108 ॥

જૌં અનીહ બ્યાપક બિભુ કોઊ। કબહુ બુઝાઇ નાથ મોહિ સોઊ ॥
અગ્ય જાનિ રિસ ઉર જનિ ધરહૂ। જેહિ બિધિ મોહ મિટૈ સોઇ કરહૂ ॥
મૈ બન દીખિ રામ પ્રભુતાઈ। અતિ ભય બિકલ ન તુમ્હહિ સુનાઈ ॥
તદપિ મલિન મન બોધુ ન આવા। સો ફલુ ભલી ભાઁતિ હમ પાવા ॥
અજહૂઁ કછુ સંસુ મન મોરે। કરહુ કૃપા બિનવુઁ કર જોરેમ્ ॥
પ્રભુ તબ મોહિ બહુ ભાઁતિ પ્રબોધા। નાથ સો સમુઝિ કરહુ જનિ ક્રોધા ॥
તબ કર અસ બિમોહ અબ નાહીં। રામકથા પર રુચિ મન માહીમ્ ॥
કહહુ પુનીત રામ ગુન ગાથા। ભુજગરાજ ભૂષન સુરનાથા ॥

દો. બંદુ પદ ધરિ ધરનિ સિરુ બિનય કરુઁ કર જોરિ।
બરનહુ રઘુબર બિસદ જસુ શ્રુતિ સિદ્ધાંત નિચોરિ ॥ 109 ॥

જદપિ જોષિતા નહિં અધિકારી। દાસી મન ક્રમ બચન તુમ્હારી ॥
ગૂઢ઼ઉ તત્ત્વ ન સાધુ દુરાવહિં। આરત અધિકારી જહઁ પાવહિમ્ ॥
અતિ આરતિ પૂછુઁ સુરરાયા। રઘુપતિ કથા કહહુ કરિ દાયા ॥
પ્રથમ સો કારન કહહુ બિચારી। નિર્ગુન બ્રહ્મ સગુન બપુ ધારી ॥
પુનિ પ્રભુ કહહુ રામ અવતારા। બાલચરિત પુનિ કહહુ ઉદારા ॥
કહહુ જથા જાનકી બિબાહીં। રાજ તજા સો દૂષન કાહીમ્ ॥
બન બસિ કીન્હે ચરિત અપારા। કહહુ નાથ જિમિ રાવન મારા ॥
રાજ બૈઠિ કીન્હીં બહુ લીલા। સકલ કહહુ સંકર સુખલીલા ॥

દો. બહુરિ કહહુ કરુનાયતન કીન્હ જો અચરજ રામ।
પ્રજા સહિત રઘુબંસમનિ કિમિ ગવને નિજ ધામ ॥ 110 ॥

પુનિ પ્રભુ કહહુ સો તત્ત્વ બખાની। જેહિં બિગ્યાન મગન મુનિ ગ્યાની ॥
ભગતિ ગ્યાન બિગ્યાન બિરાગા। પુનિ સબ બરનહુ સહિત બિભાગા ॥
ઔરુ રામ રહસ્ય અનેકા। કહહુ નાથ અતિ બિમલ બિબેકા ॥
જો પ્રભુ મૈં પૂછા નહિ હોઈ। સૌ દયાલ રાખહુ જનિ ગોઈ ॥
તુમ્હ ત્રિભુવન ગુર બેદ બખાના। આન જીવ પાઁવર કા જાના ॥
પ્રસ્ન ઉમા કૈ સહજ સુહાઈ। છલ બિહીન સુનિ સિવ મન ભાઈ ॥
હર હિયઁ રામચરિત સબ આએ। પ્રેમ પુલક લોચન જલ છાએ ॥
શ્રીરઘુનાથ રૂપ ઉર આવા। પરમાનંદ અમિત સુખ પાવા ॥

દો. મગન ધ્યાનરસ દંડ જુગ પુનિ મન બાહેર કીન્હ।
રઘુપતિ ચરિત મહેસ તબ હરષિત બરનૈ લીન્હ ॥ 111 ॥

ઝૂઠેઉ સત્ય જાહિ બિનુ જાનેં। જિમિ ભુજંગ બિનુ રજુ પહિચાનેમ્ ॥
જેહિ જાનેં જગ જાઇ હેરાઈ। જાગેં જથા સપન ભ્રમ જાઈ ॥
બંદુઁ બાલરૂપ સોઈ રામૂ। સબ સિધિ સુલભ જપત જિસુ નામૂ ॥
મંગલ ભવન અમંગલ હારી। દ્રવુ સો દસરથ અજિર બિહારી ॥
કરિ પ્રનામ રામહિ ત્રિપુરારી। હરષિ સુધા સમ ગિરા ઉચારી ॥
ધન્ય ધન્ય ગિરિરાજકુમારી। તુમ્હ સમાન નહિં કૌ ઉપકારી ॥
પૂઁછેહુ રઘુપતિ કથા પ્રસંગા। સકલ લોક જગ પાવનિ ગંગા ॥
તુમ્હ રઘુબીર ચરન અનુરાગી। કીન્હહુ પ્રસ્ન જગત હિત લાગી ॥

દો. રામકૃપા તેં પારબતિ સપનેહુઁ તવ મન માહિં।
સોક મોહ સંદેહ ભ્રમ મમ બિચાર કછુ નાહિમ્ ॥ 112 ॥

તદપિ અસંકા કીન્હિહુ સોઈ। કહત સુનત સબ કર હિત હોઈ ॥
જિન્હ હરિ કથા સુની નહિં કાના। શ્રવન રંધ્ર અહિભવન સમાના ॥
નયનન્હિ સંત દરસ નહિં દેખા। લોચન મોરપંખ કર લેખા ॥
તે સિર કટુ તુંબરિ સમતૂલા। જે ન નમત હરિ ગુર પદ મૂલા ॥
જિન્હ હરિભગતિ હૃદયઁ નહિં આની। જીવત સવ સમાન તેઇ પ્રાની ॥
જો નહિં કરિ રામ ગુન ગાના। જીહ સો દાદુર જીહ સમાના ॥
કુલિસ કઠોર નિઠુર સોઇ છાતી। સુનિ હરિચરિત ન જો હરષાતી ॥
ગિરિજા સુનહુ રામ કૈ લીલા। સુર હિત દનુજ બિમોહનસીલા ॥

દો. રામકથા સુરધેનુ સમ સેવત સબ સુખ દાનિ।
સતસમાજ સુરલોક સબ કો ન સુનૈ અસ જાનિ ॥ 113 ॥

રામકથા સુંદર કર તારી। સંસય બિહગ ઉડાવનિહારી ॥
રામકથા કલિ બિટપ કુઠારી। સાદર સુનુ ગિરિરાજકુમારી ॥
રામ નામ ગુન ચરિત સુહાએ। જનમ કરમ અગનિત શ્રુતિ ગાએ ॥
જથા અનંત રામ ભગવાના। તથા કથા કીરતિ ગુન નાના ॥
તદપિ જથા શ્રુત જસિ મતિ મોરી। કહિહુઁ દેખિ પ્રીતિ અતિ તોરી ॥
ઉમા પ્રસ્ન તવ સહજ સુહાઈ। સુખદ સંતસંમત મોહિ ભાઈ ॥
એક બાત નહિ મોહિ સોહાની। જદપિ મોહ બસ કહેહુ ભવાની ॥
તુમ જો કહા રામ કૌ આના। જેહિ શ્રુતિ ગાવ ધરહિં મુનિ ધ્યાના ॥

દો. કહહિ સુનહિ અસ અધમ નર ગ્રસે જે મોહ પિસાચ।
પાષંડી હરિ પદ બિમુખ જાનહિં ઝૂઠ ન સાચ ॥ 114 ॥

અગ્ય અકોબિદ અંધ અભાગી। કાઈ બિષય મુકર મન લાગી ॥
લંપટ કપટી કુટિલ બિસેષી। સપનેહુઁ સંતસભા નહિં દેખી ॥
કહહિં તે બેદ અસંમત બાની। જિન્હ કેં સૂઝ લાભુ નહિં હાની ॥
મુકર મલિન અરુ નયન બિહીના। રામ રૂપ દેખહિં કિમિ દીના ॥
જિન્હ કેં અગુન ન સગુન બિબેકા। જલ્પહિં કલ્પિત બચન અનેકા ॥
હરિમાયા બસ જગત ભ્રમાહીં। તિન્હહિ કહત કછુ અઘટિત નાહીમ્ ॥
બાતુલ ભૂત બિબસ મતવારે। તે નહિં બોલહિં બચન બિચારે ॥
જિન્હ કૃત મહામોહ મદ પાના। તિન્ કર કહા કરિઅ નહિં કાના ॥

સો. અસ નિજ હૃદયઁ બિચારિ તજુ સંસય ભજુ રામ પદ।
સુનુ ગિરિરાજ કુમારિ ભ્રમ તમ રબિ કર બચન મમ ॥ 115 ॥

સગુનહિ અગુનહિ નહિં કછુ ભેદા। ગાવહિં મુનિ પુરાન બુધ બેદા ॥
અગુન અરુપ અલખ અજ જોઈ। ભગત પ્રેમ બસ સગુન સો હોઈ ॥
જો ગુન રહિત સગુન સોઇ કૈસેં। જલુ હિમ ઉપલ બિલગ નહિં જૈસેમ્ ॥
જાસુ નામ ભ્રમ તિમિર પતંગા। તેહિ કિમિ કહિઅ બિમોહ પ્રસંગા ॥
રામ સચ્ચિદાનંદ દિનેસા। નહિં તહઁ મોહ નિસા લવલેસા ॥
સહજ પ્રકાસરુપ ભગવાના। નહિં તહઁ પુનિ બિગ્યાન બિહાના ॥
હરષ બિષાદ ગ્યાન અગ્યાના। જીવ ધર્મ અહમિતિ અભિમાના ॥
રામ બ્રહ્મ બ્યાપક જગ જાના। પરમાનંદ પરેસ પુરાના ॥

દો. પુરુષ પ્રસિદ્ધ પ્રકાસ નિધિ પ્રગટ પરાવર નાથ ॥
રઘુકુલમનિ મમ સ્વામિ સોઇ કહિ સિવઁ નાયુ માથ ॥ 116 ॥

નિજ ભ્રમ નહિં સમુઝહિં અગ્યાની। પ્રભુ પર મોહ ધરહિં જડ઼ પ્રાની ॥
જથા ગગન ઘન પટલ નિહારી। ઝાઁપેઉ માનુ કહહિં કુબિચારી ॥
ચિતવ જો લોચન અંગુલિ લાએઁ। પ્રગટ જુગલ સસિ તેહિ કે ભાએઁ ॥
ઉમા રામ બિષિક અસ મોહા। નભ તમ ધૂમ ધૂરિ જિમિ સોહા ॥
બિષય કરન સુર જીવ સમેતા। સકલ એક તેં એક સચેતા ॥
સબ કર પરમ પ્રકાસક જોઈ। રામ અનાદિ અવધપતિ સોઈ ॥
જગત પ્રકાસ્ય પ્રકાસક રામૂ। માયાધીસ ગ્યાન ગુન ધામૂ ॥
જાસુ સત્યતા તેં જડ માયા। ભાસ સત્ય ઇવ મોહ સહાયા ॥

દો. રજત સીપ મહુઁ માસ જિમિ જથા ભાનુ કર બારિ।
જદપિ મૃષા તિહુઁ કાલ સોઇ ભ્રમ ન સકિ કૌ ટારિ ॥ 117 ॥

એહિ બિધિ જગ હરિ આશ્રિત રહી। જદપિ અસત્ય દેત દુખ અહી ॥
જૌં સપનેં સિર કાટૈ કોઈ। બિનુ જાગેં ન દૂરિ દુખ હોઈ ॥
જાસુ કૃપાઁ અસ ભ્રમ મિટિ જાઈ। ગિરિજા સોઇ કૃપાલ રઘુરાઈ ॥
આદિ અંત કૌ જાસુ ન પાવા। મતિ અનુમાનિ નિગમ અસ ગાવા ॥
બિનુ પદ ચલિ સુનિ બિનુ કાના। કર બિનુ કરમ કરિ બિધિ નાના ॥
આનન રહિત સકલ રસ ભોગી। બિનુ બાની બકતા બડ઼ જોગી ॥
તનુ બિનુ પરસ નયન બિનુ દેખા। ગ્રહિ ઘ્રાન બિનુ બાસ અસેષા ॥
અસિ સબ ભાઁતિ અલૌકિક કરની। મહિમા જાસુ જાઇ નહિં બરની ॥

દો. જેહિ ઇમિ ગાવહિ બેદ બુધ જાહિ ધરહિં મુનિ ધ્યાન ॥
સોઇ દસરથ સુત ભગત હિત કોસલપતિ ભગવાન ॥ 118 ॥

કાસીં મરત જંતુ અવલોકી। જાસુ નામ બલ કરુઁ બિસોકી ॥
સોઇ પ્રભુ મોર ચરાચર સ્વામી। રઘુબર સબ ઉર અંતરજામી ॥
બિબસહુઁ જાસુ નામ નર કહહીં। જનમ અનેક રચિત અઘ દહહીમ્ ॥
સાદર સુમિરન જે નર કરહીં। ભવ બારિધિ ગોપદ ઇવ તરહીમ્ ॥
રામ સો પરમાતમા ભવાની। તહઁ ભ્રમ અતિ અબિહિત તવ બાની ॥
અસ સંસય આનત ઉર માહીં। ગ્યાન બિરાગ સકલ ગુન જાહીમ્ ॥
સુનિ સિવ કે ભ્રમ ભંજન બચના। મિટિ ગૈ સબ કુતરક કૈ રચના ॥
ભિ રઘુપતિ પદ પ્રીતિ પ્રતીતી। દારુન અસંભાવના બીતી ॥

દો. પુનિ પુનિ પ્રભુ પદ કમલ ગહિ જોરિ પંકરુહ પાનિ।
બોલી ગિરિજા બચન બર મનહુઁ પ્રેમ રસ સાનિ ॥ 119 ॥

સસિ કર સમ સુનિ ગિરા તુમ્હારી। મિટા મોહ સરદાતપ ભારી ॥
તુમ્હ કૃપાલ સબુ સંસુ હરેઊ। રામ સ્વરુપ જાનિ મોહિ પરેઊ ॥
નાથ કૃપાઁ અબ ગયુ બિષાદા। સુખી ભયુઁ પ્રભુ ચરન પ્રસાદા ॥
અબ મોહિ આપનિ કિંકરિ જાની। જદપિ સહજ જડ નારિ અયાની ॥
પ્રથમ જો મૈં પૂછા સોઇ કહહૂ। જૌં મો પર પ્રસન્ન પ્રભુ અહહૂ ॥
રામ બ્રહ્મ ચિનમય અબિનાસી। સર્બ રહિત સબ ઉર પુર બાસી ॥
નાથ ધરેઉ નરતનુ કેહિ હેતૂ। મોહિ સમુઝાઇ કહહુ બૃષકેતૂ ॥
ઉમા બચન સુનિ પરમ બિનીતા। રામકથા પર પ્રીતિ પુનીતા ॥

દો. હિઁયઁ હરષે કામારિ તબ સંકર સહજ સુજાન
બહુ બિધિ ઉમહિ પ્રસંસિ પુનિ બોલે કૃપાનિધાન ॥ 120(ક) ॥

નવાન્હપારાયન,પહલા વિશ્રામ
માસપારાયણ, ચૌથા વિશ્રામ

સો. સુનુ સુભ કથા ભવાનિ રામચરિતમાનસ બિમલ।
કહા ભુસુંડિ બખાનિ સુના બિહગ નાયક ગરુડ ॥ 120(ખ) ॥

સો સંબાદ ઉદાર જેહિ બિધિ ભા આગેં કહબ।
સુનહુ રામ અવતાર ચરિત પરમ સુંદર અનઘ ॥ 120(ગ) ॥

હરિ ગુન નામ અપાર કથા રૂપ અગનિત અમિત।
મૈં નિજ મતિ અનુસાર કહુઁ ઉમા સાદર સુનહુ ॥ 120(ઘ ॥

સુનુ ગિરિજા હરિચરિત સુહાએ। બિપુલ બિસદ નિગમાગમ ગાએ ॥
હરિ અવતાર હેતુ જેહિ હોઈ। ઇદમિત્થં કહિ જાઇ ન સોઈ ॥
રામ અતર્ક્ય બુદ્ધિ મન બાની। મત હમાર અસ સુનહિ સયાની ॥
તદપિ સંત મુનિ બેદ પુરાના। જસ કછુ કહહિં સ્વમતિ અનુમાના ॥
તસ મૈં સુમુખિ સુનાવુઁ તોહી। સમુઝિ પરિ જસ કારન મોહી ॥
જબ જબ હોઇ ધરમ કૈ હાની। બાઢહિં અસુર અધમ અભિમાની ॥
કરહિં અનીતિ જાઇ નહિં બરની। સીદહિં બિપ્ર ધેનુ સુર ધરની ॥
તબ તબ પ્રભુ ધરિ બિબિધ સરીરા। હરહિ કૃપાનિધિ સજ્જન પીરા ॥

દો. અસુર મારિ થાપહિં સુરન્હ રાખહિં નિજ શ્રુતિ સેતુ।
જગ બિસ્તારહિં બિસદ જસ રામ જન્મ કર હેતુ ॥ 121 ॥

સોઇ જસ ગાઇ ભગત ભવ તરહીં। કૃપાસિંધુ જન હિત તનુ ધરહીમ્ ॥
રામ જનમ કે હેતુ અનેકા। પરમ બિચિત્ર એક તેં એકા ॥
જનમ એક દુઇ કહુઁ બખાની। સાવધાન સુનુ સુમતિ ભવાની ॥
દ્વારપાલ હરિ કે પ્રિય દોઊ। જય અરુ બિજય જાન સબ કોઊ ॥
બિપ્ર શ્રાપ તેં દૂનુ ભાઈ। તામસ અસુર દેહ તિન્હ પાઈ ॥
કનકકસિપુ અરુ હાટક લોચન। જગત બિદિત સુરપતિ મદ મોચન ॥
બિજી સમર બીર બિખ્યાતા। ધરિ બરાહ બપુ એક નિપાતા ॥
હોઇ નરહરિ દૂસર પુનિ મારા। જન પ્રહલાદ સુજસ બિસ્તારા ॥

દો. ભે નિસાચર જાઇ તેઇ મહાબીર બલવાન।
કુંભકરન રાવણ સુભટ સુર બિજી જગ જાન ॥ 122 ।

મુકુત ન ભે હતે ભગવાના। તીનિ જનમ દ્વિજ બચન પ્રવાના ॥
એક બાર તિન્હ કે હિત લાગી। ધરેઉ સરીર ભગત અનુરાગી ॥
કસ્યપ અદિતિ તહાઁ પિતુ માતા। દસરથ કૌસલ્યા બિખ્યાતા ॥
એક કલપ એહિ બિધિ અવતારા। ચરિત્ર પવિત્ર કિએ સંસારા ॥
એક કલપ સુર દેખિ દુખારે। સમર જલંધર સન સબ હારે ॥
સંભુ કીન્હ સંગ્રામ અપારા। દનુજ મહાબલ મરિ ન મારા ॥
પરમ સતી અસુરાધિપ નારી। તેહિ બલ તાહિ ન જિતહિં પુરારી ॥

દો. છલ કરિ ટારેઉ તાસુ બ્રત પ્રભુ સુર કારજ કીન્હ ॥
જબ તેહિ જાનેઉ મરમ તબ શ્રાપ કોપ કરિ દીન્હ ॥ 123 ॥

તાસુ શ્રાપ હરિ દીન્હ પ્રમાના। કૌતુકનિધિ કૃપાલ ભગવાના ॥
તહાઁ જલંધર રાવન ભયૂ। રન હતિ રામ પરમ પદ દયૂ ॥
એક જનમ કર કારન એહા। જેહિ લાગિ રામ ધરી નરદેહા ॥
પ્રતિ અવતાર કથા પ્રભુ કેરી। સુનુ મુનિ બરની કબિન્હ ઘનેરી ॥
નારદ શ્રાપ દીન્હ એક બારા। કલપ એક તેહિ લગિ અવતારા ॥
ગિરિજા ચકિત ભી સુનિ બાની। નારદ બિષ્નુભગત પુનિ ગ્યાનિ ॥
કારન કવન શ્રાપ મુનિ દીન્હા। કા અપરાધ રમાપતિ કીન્હા ॥
યહ પ્રસંગ મોહિ કહહુ પુરારી। મુનિ મન મોહ આચરજ ભારી ॥

દો. બોલે બિહસિ મહેસ તબ ગ્યાની મૂઢ઼ ન કોઇ।
જેહિ જસ રઘુપતિ કરહિં જબ સો તસ તેહિ છન હોઇ ॥ 124(ક) ॥

સો. કહુઁ રામ ગુન ગાથ ભરદ્વાજ સાદર સુનહુ।
ભવ ભંજન રઘુનાથ ભજુ તુલસી તજિ માન મદ ॥ 124(ખ) ॥

હિમગિરિ ગુહા એક અતિ પાવનિ। બહ સમીપ સુરસરી સુહાવનિ ॥
આશ્રમ પરમ પુનીત સુહાવા। દેખિ દેવરિષિ મન અતિ ભાવા ॥
નિરખિ સૈલ સરિ બિપિન બિભાગા। ભયુ રમાપતિ પદ અનુરાગા ॥
સુમિરત હરિહિ શ્રાપ ગતિ બાધી। સહજ બિમલ મન લાગિ સમાધી ॥
મુનિ ગતિ દેખિ સુરેસ ડેરાના। કામહિ બોલિ કીન્હ સમાના ॥
સહિત સહાય જાહુ મમ હેતૂ। ચકેઉ હરષિ હિયઁ જલચરકેતૂ ॥
સુનાસીર મન મહુઁ અસિ ત્રાસા। ચહત દેવરિષિ મમ પુર બાસા ॥
જે કામી લોલુપ જગ માહીં। કુટિલ કાક ઇવ સબહિ ડેરાહીમ્ ॥

દો. સુખ હાડ઼ લૈ ભાગ સઠ સ્વાન નિરખિ મૃગરાજ।
છીનિ લેઇ જનિ જાન જડ઼ તિમિ સુરપતિહિ ન લાજ ॥ 125 ॥

તેહિ આશ્રમહિં મદન જબ ગયૂ। નિજ માયાઁ બસંત નિરમયૂ ॥
કુસુમિત બિબિધ બિટપ બહુરંગા। કૂજહિં કોકિલ ગુંજહિ ભૃંગા ॥
ચલી સુહાવનિ ત્રિબિધ બયારી। કામ કૃસાનુ બઢ઼આવનિહારી ॥
રંભાદિક સુરનારિ નબીના । સકલ અસમસર કલા પ્રબીના ॥
કરહિં ગાન બહુ તાન તરંગા। બહુબિધિ ક્રીડ઼હિ પાનિ પતંગા ॥
દેખિ સહાય મદન હરષાના। કીન્હેસિ પુનિ પ્રપંચ બિધિ નાના ॥
કામ કલા કછુ મુનિહિ ન બ્યાપી। નિજ ભયઁ ડરેઉ મનોભવ પાપી ॥
સીમ કિ ચાઁપિ સકિ કૌ તાસુ। બડ઼ રખવાર રમાપતિ જાસૂ ॥

દો. સહિત સહાય સભીત અતિ માનિ હારિ મન મૈન।
ગહેસિ જાઇ મુનિ ચરન તબ કહિ સુઠિ આરત બૈન ॥ 126 ॥

ભયુ ન નારદ મન કછુ રોષા। કહિ પ્રિય બચન કામ પરિતોષા ॥
નાઇ ચરન સિરુ આયસુ પાઈ। ગયુ મદન તબ સહિત સહાઈ ॥
મુનિ સુસીલતા આપનિ કરની। સુરપતિ સભાઁ જાઇ સબ બરની ॥
સુનિ સબ કેં મન અચરજુ આવા। મુનિહિ પ્રસંસિ હરિહિ સિરુ નાવા ॥
તબ નારદ ગવને સિવ પાહીં। જિતા કામ અહમિતિ મન માહીમ્ ॥
માર ચરિત સંકરહિં સુનાએ। અતિપ્રિય જાનિ મહેસ સિખાએ ॥
બાર બાર બિનવુઁ મુનિ તોહીં। જિમિ યહ કથા સુનાયહુ મોહીમ્ ॥
તિમિ જનિ હરિહિ સુનાવહુ કબહૂઁ। ચલેહુઁ પ્રસંગ દુરાએડુ તબહૂઁ ॥

દો. સંભુ દીન્હ ઉપદેસ હિત નહિં નારદહિ સોહાન।
ભારદ્વાજ કૌતુક સુનહુ હરિ ઇચ્છા બલવાન ॥ 127 ॥

રામ કીન્હ ચાહહિં સોઇ હોઈ। કરૈ અન્યથા અસ નહિં કોઈ ॥
સંભુ બચન મુનિ મન નહિં ભાએ। તબ બિરંચિ કે લોક સિધાએ ॥
એક બાર કરતલ બર બીના। ગાવત હરિ ગુન ગાન પ્રબીના ॥
છીરસિંધુ ગવને મુનિનાથા। જહઁ બસ શ્રીનિવાસ શ્રુતિમાથા ॥
હરષિ મિલે ઉઠિ રમાનિકેતા। બૈઠે આસન રિષિહિ સમેતા ॥
બોલે બિહસિ ચરાચર રાયા। બહુતે દિનન કીન્હિ મુનિ દાયા ॥
કામ ચરિત નારદ સબ ભાષે। જદ્યપિ પ્રથમ બરજિ સિવઁ રાખે ॥
અતિ પ્રચંડ રઘુપતિ કૈ માયા। જેહિ ન મોહ અસ કો જગ જાયા ॥

દો. રૂખ બદન કરિ બચન મૃદુ બોલે શ્રીભગવાન ।
તુમ્હરે સુમિરન તેં મિટહિં મોહ માર મદ માન ॥ 128 ॥

સુનુ મુનિ મોહ હોઇ મન તાકેં। ગ્યાન બિરાગ હૃદય નહિં જાકે ॥
બ્રહ્મચરજ બ્રત રત મતિધીરા। તુમ્હહિ કિ કરિ મનોભવ પીરા ॥
નારદ કહેઉ સહિત અભિમાના। કૃપા તુમ્હારિ સકલ ભગવાના ॥
કરુનાનિધિ મન દીખ બિચારી। ઉર અંકુરેઉ ગરબ તરુ ભારી ॥
બેગિ સો મૈ ડારિહુઁ ઉખારી। પન હમાર સેવક હિતકારી ॥
મુનિ કર હિત મમ કૌતુક હોઈ। અવસિ ઉપાય કરબિ મૈ સોઈ ॥
તબ નારદ હરિ પદ સિર નાઈ। ચલે હૃદયઁ અહમિતિ અધિકાઈ ॥
શ્રીપતિ નિજ માયા તબ પ્રેરી। સુનહુ કઠિન કરની તેહિ કેરી ॥

દો. બિરચેઉ મગ મહુઁ નગર તેહિં સત જોજન બિસ્તાર।
શ્રીનિવાસપુર તેં અધિક રચના બિબિધ પ્રકાર ॥ 129 ॥

બસહિં નગર સુંદર નર નારી। જનુ બહુ મનસિજ રતિ તનુધારી ॥
તેહિં પુર બસિ સીલનિધિ રાજા। અગનિત હય ગય સેન સમાજા ॥
સત સુરેસ સમ બિભવ બિલાસા। રૂપ તેજ બલ નીતિ નિવાસા ॥
બિસ્વમોહની તાસુ કુમારી। શ્રી બિમોહ જિસુ રૂપુ નિહારી ॥
સોઇ હરિમાયા સબ ગુન ખાની। સોભા તાસુ કિ જાઇ બખાની ॥
કરિ સ્વયંબર સો નૃપબાલા। આએ તહઁ અગનિત મહિપાલા ॥
મુનિ કૌતુકી નગર તેહિં ગયૂ। પુરબાસિંહ સબ પૂછત ભયૂ ॥
સુનિ સબ ચરિત ભૂપગૃહઁ આએ। કરિ પૂજા નૃપ મુનિ બૈઠાએ ॥

દો. આનિ દેખાઈ નારદહિ ભૂપતિ રાજકુમારિ।
કહહુ નાથ ગુન દોષ સબ એહિ કે હૃદયઁ બિચારિ ॥ 130 ॥

દેખિ રૂપ મુનિ બિરતિ બિસારી। બડ઼ઈ બાર લગિ રહે નિહારી ॥
લચ્છન તાસુ બિલોકિ ભુલાને। હૃદયઁ હરષ નહિં પ્રગટ બખાને ॥
જો એહિ બરિ અમર સોઇ હોઈ। સમરભૂમિ તેહિ જીત ન કોઈ ॥
સેવહિં સકલ ચરાચર તાહી। બરિ સીલનિધિ કન્યા જાહી ॥
લચ્છન સબ બિચારિ ઉર રાખે। કછુક બનાઇ ભૂપ સન ભાષે ॥
સુતા સુલચ્છન કહિ નૃપ પાહીં। નારદ ચલે સોચ મન માહીમ્ ॥
કરૌં જાઇ સોઇ જતન બિચારી। જેહિ પ્રકાર મોહિ બરૈ કુમારી ॥
જપ તપ કછુ ન હોઇ તેહિ કાલા। હે બિધિ મિલિ કવન બિધિ બાલા ॥

દો. એહિ અવસર ચાહિઅ પરમ સોભા રૂપ બિસાલ।
જો બિલોકિ રીઝૈ કુઅઁરિ તબ મેલૈ જયમાલ ॥ 131 ॥

હરિ સન માગૌં સુંદરતાઈ। હોઇહિ જાત ગહરુ અતિ ભાઈ ॥
મોરેં હિત હરિ સમ નહિં કોઊ। એહિ અવસર સહાય સોઇ હોઊ ॥
બહુબિધિ બિનય કીન્હિ તેહિ કાલા। પ્રગટેઉ પ્રભુ કૌતુકી કૃપાલા ॥
પ્રભુ બિલોકિ મુનિ નયન જુડ઼આને। હોઇહિ કાજુ હિએઁ હરષાને ॥
અતિ આરતિ કહિ કથા સુનાઈ। કરહુ કૃપા કરિ હોહુ સહાઈ ॥
આપન રૂપ દેહુ પ્રભુ મોહી। આન ભાઁતિ નહિં પાવૌં ઓહી ॥
જેહિ બિધિ નાથ હોઇ હિત મોરા। કરહુ સો બેગિ દાસ મૈં તોરા ॥
નિજ માયા બલ દેખિ બિસાલા। હિયઁ હઁસિ બોલે દીનદયાલા ॥

દો. જેહિ બિધિ હોઇહિ પરમ હિત નારદ સુનહુ તુમ્હાર।
સોઇ હમ કરબ ન આન કછુ બચન ન મૃષા હમાર ॥ 132 ॥

કુપથ માગ રુજ બ્યાકુલ રોગી। બૈદ ન દેઇ સુનહુ મુનિ જોગી ॥
એહિ બિધિ હિત તુમ્હાર મૈં ઠયૂ। કહિ અસ અંતરહિત પ્રભુ ભયૂ ॥
માયા બિબસ ભે મુનિ મૂઢ઼આ। સમુઝી નહિં હરિ ગિરા નિગૂઢ઼આ ॥
ગવને તુરત તહાઁ રિષિરાઈ। જહાઁ સ્વયંબર ભૂમિ બનાઈ ॥
નિજ નિજ આસન બૈઠે રાજા। બહુ બનાવ કરિ સહિત સમાજા ॥
મુનિ મન હરષ રૂપ અતિ મોરેં। મોહિ તજિ આનહિ બારિહિ ન ભોરેમ્ ॥
મુનિ હિત કારન કૃપાનિધાના। દીન્હ કુરૂપ ન જાઇ બખાના ॥
સો ચરિત્ર લખિ કાહુઁ ન પાવા। નારદ જાનિ સબહિં સિર નાવા ॥

દો. રહે તહાઁ દુઇ રુદ્ર ગન તે જાનહિં સબ ભેઉ।
બિપ્રબેષ દેખત ફિરહિં પરમ કૌતુકી તેઉ ॥ 133 ॥

જેંહિ સમાજ બૈંઠે મુનિ જાઈ। હૃદયઁ રૂપ અહમિતિ અધિકાઈ ॥
તહઁ બૈઠ મહેસ ગન દોઊ। બિપ્રબેષ ગતિ લખિ ન કોઊ ॥
કરહિં કૂટિ નારદહિ સુનાઈ। નીકિ દીન્હિ હરિ સુંદરતાઈ ॥
રીઝહિ રાજકુઅઁરિ છબિ દેખી। ઇન્હહિ બરિહિ હરિ જાનિ બિસેષી ॥
મુનિહિ મોહ મન હાથ પરાએઁ। હઁસહિં સંભુ ગન અતિ સચુ પાએઁ ॥
જદપિ સુનહિં મુનિ અટપટિ બાની। સમુઝિ ન પરિ બુદ્ધિ ભ્રમ સાની ॥
કાહુઁ ન લખા સો ચરિત બિસેષા। સો સરૂપ નૃપકન્યાઁ દેખા ॥
મર્કટ બદન ભયંકર દેહી। દેખત હૃદયઁ ક્રોધ ભા તેહી ॥

દો. સખીં સંગ લૈ કુઅઁરિ તબ ચલિ જનુ રાજમરાલ।
દેખત ફિરિ મહીપ સબ કર સરોજ જયમાલ ॥ 134 ॥

જેહિ દિસિ બૈઠે નારદ ફૂલી। સો દિસિ દેહિ ન બિલોકી ભૂલી ॥
પુનિ પુનિ મુનિ ઉકસહિં અકુલાહીં। દેખિ દસા હર ગન મુસકાહીમ્ ॥
ધરિ નૃપતનુ તહઁ ગયુ કૃપાલા। કુઅઁરિ હરષિ મેલેઉ જયમાલા ॥
દુલહિનિ લૈ ગે લચ્છિનિવાસા। નૃપસમાજ સબ ભયુ નિરાસા ॥
મુનિ અતિ બિકલ મોંહઁ મતિ નાઠી। મનિ ગિરિ ગી છૂટિ જનુ ગાઁઠી ॥
તબ હર ગન બોલે મુસુકાઈ। નિજ મુખ મુકુર બિલોકહુ જાઈ ॥
અસ કહિ દૌ ભાગે ભયઁ ભારી। બદન દીખ મુનિ બારિ નિહારી ॥
બેષુ બિલોકિ ક્રોધ અતિ બાઢ઼આ। તિન્હહિ સરાપ દીન્હ અતિ ગાઢ઼આ ॥

દો. હોહુ નિસાચર જાઇ તુમ્હ કપટી પાપી દૌ।
હઁસેહુ હમહિ સો લેહુ ફલ બહુરિ હઁસેહુ મુનિ કૌ ॥ 135 ॥

પુનિ જલ દીખ રૂપ નિજ પાવા। તદપિ હૃદયઁ સંતોષ ન આવા ॥
ફરકત અધર કોપ મન માહીં। સપદી ચલે કમલાપતિ પાહીમ્ ॥
દેહુઁ શ્રાપ કિ મરિહુઁ જાઈ। જગત મોર ઉપહાસ કરાઈ ॥
બીચહિં પંથ મિલે દનુજારી। સંગ રમા સોઇ રાજકુમારી ॥
બોલે મધુર બચન સુરસાઈં। મુનિ કહઁ ચલે બિકલ કી નાઈમ્ ॥
સુનત બચન ઉપજા અતિ ક્રોધા। માયા બસ ન રહા મન બોધા ॥
પર સંપદા સકહુ નહિં દેખી। તુમ્હરેં ઇરિષા કપટ બિસેષી ॥
મથત સિંધુ રુદ્રહિ બૌરાયહુ। સુરન્હ પ્રેરી બિષ પાન કરાયહુ ॥

દો. અસુર સુરા બિષ સંકરહિ આપુ રમા મનિ ચારુ।
સ્વારથ સાધક કુટિલ તુમ્હ સદા કપટ બ્યવહારુ ॥ 136 ॥

પરમ સ્વતંત્ર ન સિર પર કોઈ। ભાવિ મનહિ કરહુ તુમ્હ સોઈ ॥
ભલેહિ મંદ મંદેહિ ભલ કરહૂ। બિસમય હરષ ન હિયઁ કછુ ધરહૂ ॥
ડહકિ ડહકિ પરિચેહુ સબ કાહૂ। અતિ અસંક મન સદા ઉછાહૂ ॥
કરમ સુભાસુભ તુમ્હહિ ન બાધા। અબ લગિ તુમ્હહિ ન કાહૂઁ સાધા ॥
ભલે ભવન અબ બાયન દીન્હા। પાવહુગે ફલ આપન કીન્હા ॥
બંચેહુ મોહિ જવનિ ધરિ દેહા। સોઇ તનુ ધરહુ શ્રાપ મમ એહા ॥
કપિ આકૃતિ તુમ્હ કીન્હિ હમારી। કરિહહિં કીસ સહાય તુમ્હારી ॥
મમ અપકાર કીન્હી તુમ્હ ભારી। નારી બિરહઁ તુમ્હ હોબ દુખારી ॥

દો. શ્રાપ સીસ ધરી હરષિ હિયઁ પ્રભુ બહુ બિનતી કીન્હિ।
નિજ માયા કૈ પ્રબલતા કરષિ કૃપાનિધિ લીન્હિ ॥ 137 ॥

જબ હરિ માયા દૂરિ નિવારી। નહિં તહઁ રમા ન રાજકુમારી ॥
તબ મુનિ અતિ સભીત હરિ ચરના। ગહે પાહિ પ્રનતારતિ હરના ॥
મૃષા હૌ મમ શ્રાપ કૃપાલા। મમ ઇચ્છા કહ દીનદયાલા ॥
મૈં દુર્બચન કહે બહુતેરે। કહ મુનિ પાપ મિટિહિં કિમિ મેરે ॥
જપહુ જાઇ સંકર સત નામા। હોઇહિ હૃદયઁ તુરંત બિશ્રામા ॥
કૌ નહિં સિવ સમાન પ્રિય મોરેં। અસિ પરતીતિ તજહુ જનિ ભોરેમ્ ॥
જેહિ પર કૃપા ન કરહિં પુરારી। સો ન પાવ મુનિ ભગતિ હમારી ॥
અસ ઉર ધરિ મહિ બિચરહુ જાઈ। અબ ન તુમ્હહિ માયા નિઅરાઈ ॥

દો. બહુબિધિ મુનિહિ પ્રબોધિ પ્રભુ તબ ભે અંતરધાન ॥
સત્યલોક નારદ ચલે કરત રામ ગુન ગાન ॥ 138 ॥

હર ગન મુનિહિ જાત પથ દેખી। બિગતમોહ મન હરષ બિસેષી ॥
અતિ સભીત નારદ પહિં આએ। ગહિ પદ આરત બચન સુનાએ ॥
હર ગન હમ ન બિપ્ર મુનિરાયા। બડ઼ અપરાધ કીન્હ ફલ પાયા ॥
શ્રાપ અનુગ્રહ કરહુ કૃપાલા। બોલે નારદ દીનદયાલા ॥
નિસિચર જાઇ હોહુ તુમ્હ દોઊ। બૈભવ બિપુલ તેજ બલ હોઊ ॥
ભુજબલ બિસ્વ જિતબ તુમ્હ જહિઆ। ધરિહહિં બિષ્નુ મનુજ તનુ તહિઆ।
સમર મરન હરિ હાથ તુમ્હારા। હોઇહહુ મુકુત ન પુનિ સંસારા ॥
ચલે જુગલ મુનિ પદ સિર નાઈ। ભે નિસાચર કાલહિ પાઈ ॥

દો. એક કલપ એહિ હેતુ પ્રભુ લીન્હ મનુજ અવતાર।
સુર રંજન સજ્જન સુખદ હરિ ભંજન ભુબિ ભાર ॥ 139 ॥

એહિ બિધિ જનમ કરમ હરિ કેરે। સુંદર સુખદ બિચિત્ર ઘનેરે ॥
કલપ કલપ પ્રતિ પ્રભુ અવતરહીં। ચારુ ચરિત નાનાબિધિ કરહીમ્ ॥
તબ તબ કથા મુનીસન્હ ગાઈ। પરમ પુનીત પ્રબંધ બનાઈ ॥
બિબિધ પ્રસંગ અનૂપ બખાને। કરહિં ન સુનિ આચરજુ સયાને ॥
હરિ અનંત હરિકથા અનંતા। કહહિં સુનહિં બહુબિધિ સબ સંતા ॥
રામચંદ્ર કે ચરિત સુહાએ। કલપ કોટિ લગિ જાહિં ન ગાએ ॥
યહ પ્રસંગ મૈં કહા ભવાની। હરિમાયાઁ મોહહિં મુનિ ગ્યાની ॥
પ્રભુ કૌતુકી પ્રનત હિતકારી ॥ સેવત સુલભ સકલ દુખ હારી ॥

સો. સુર નર મુનિ કૌ નાહિં જેહિ ન મોહ માયા પ્રબલ ॥
અસ બિચારિ મન માહિં ભજિઅ મહામાયા પતિહિ ॥ 140 ॥

અપર હેતુ સુનુ સૈલકુમારી। કહુઁ બિચિત્ર કથા બિસ્તારી ॥
જેહિ કારન અજ અગુન અરૂપા। બ્રહ્મ ભયુ કોસલપુર ભૂપા ॥
જો પ્રભુ બિપિન ફિરત તુમ્હ દેખા। બંધુ સમેત ધરેં મુનિબેષા ॥
જાસુ ચરિત અવલોકિ ભવાની। સતી સરીર રહિહુ બૌરાની ॥
અજહુઁ ન છાયા મિટતિ તુમ્હારી। તાસુ ચરિત સુનુ ભ્રમ રુજ હારી ॥
લીલા કીન્હિ જો તેહિં અવતારા। સો સબ કહિહુઁ મતિ અનુસારા ॥
ભરદ્વાજ સુનિ સંકર બાની। સકુચિ સપ્રેમ ઉમા મુસકાની ॥
લગે બહુરિ બરને બૃષકેતૂ। સો અવતાર ભયુ જેહિ હેતૂ ॥

દો. સો મૈં તુમ્હ સન કહુઁ સબુ સુનુ મુનીસ મન લાઈ ॥
રામ કથા કલિ મલ હરનિ મંગલ કરનિ સુહાઇ ॥ 141 ॥

સ્વાયંભૂ મનુ અરુ સતરૂપા। જિન્હ તેં ભૈ નરસૃષ્ટિ અનૂપા ॥
દંપતિ ધરમ આચરન નીકા। અજહુઁ ગાવ શ્રુતિ જિન્હ કૈ લીકા ॥
નૃપ ઉત્તાનપાદ સુત તાસૂ। ધ્રુવ હરિ ભગત ભયુ સુત જાસૂ ॥
લઘુ સુત નામ પ્રિય્રબ્રત તાહી। બેદ પુરાન પ્રસંસહિ જાહી ॥
દેવહૂતિ પુનિ તાસુ કુમારી। જો મુનિ કર્દમ કૈ પ્રિય નારી ॥
આદિદેવ પ્રભુ દીનદયાલા। જઠર ધરેઉ જેહિં કપિલ કૃપાલા ॥
સાંખ્ય સાસ્ત્ર જિન્હ પ્રગટ બખાના। તત્ત્વ બિચાર નિપુન ભગવાના ॥
તેહિં મનુ રાજ કીન્હ બહુ કાલા। પ્રભુ આયસુ સબ બિધિ પ્રતિપાલા ॥

સો. હોઇ ન બિષય બિરાગ ભવન બસત ભા ચૌથપન।
હૃદયઁ બહુત દુખ લાગ જનમ ગયુ હરિભગતિ બિનુ ॥ 142 ॥

બરબસ રાજ સુતહિ તબ દીન્હા। નારિ સમેત ગવન બન કીન્હા ॥
તીરથ બર નૈમિષ બિખ્યાતા। અતિ પુનીત સાધક સિધિ દાતા ॥
બસહિં તહાઁ મુનિ સિદ્ધ સમાજા। તહઁ હિયઁ હરષિ ચલેઉ મનુ રાજા ॥
પંથ જાત સોહહિં મતિધીરા। ગ્યાન ભગતિ જનુ ધરેં સરીરા ॥
પહુઁચે જાઇ ધેનુમતિ તીરા। હરષિ નહાને નિરમલ નીરા ॥
આએ મિલન સિદ્ધ મુનિ ગ્યાની। ધરમ ધુરંધર નૃપરિષિ જાની ॥
જહઁ જઁહ તીરથ રહે સુહાએ। મુનિન્હ સકલ સાદર કરવાએ ॥
કૃસ સરીર મુનિપટ પરિધાના। સત સમાજ નિત સુનહિં પુરાના ।

દો. દ્વાદસ અચ્છર મંત્ર પુનિ જપહિં સહિત અનુરાગ।
બાસુદેવ પદ પંકરુહ દંપતિ મન અતિ લાગ ॥ 143 ॥

કરહિં અહાર સાક ફલ કંદા। સુમિરહિં બ્રહ્મ સચ્ચિદાનંદા ॥
પુનિ હરિ હેતુ કરન તપ લાગે। બારિ અધાર મૂલ ફલ ત્યાગે ॥
ઉર અભિલાષ નિંરંતર હોઈ। દેખા નયન પરમ પ્રભુ સોઈ ॥
અગુન અખંડ અનંત અનાદી। જેહિ ચિંતહિં પરમારથબાદી ॥
નેતિ નેતિ જેહિ બેદ નિરૂપા। નિજાનંદ નિરુપાધિ અનૂપા ॥
સંભુ બિરંચિ બિષ્નુ ભગવાના। ઉપજહિં જાસુ અંસ તેં નાના ॥
ઐસેઉ પ્રભુ સેવક બસ અહી। ભગત હેતુ લીલાતનુ ગહી ॥
જૌં યહ બચન સત્ય શ્રુતિ ભાષા। તૌ હમાર પૂજહિ અભિલાષા ॥

દો. એહિ બિધિ બીતેં બરષ ષટ સહસ બારિ આહાર।
સંબત સપ્ત સહસ્ર પુનિ રહે સમીર અધાર ॥ 144 ॥

બરષ સહસ દસ ત્યાગેઉ સોઊ। ઠાઢ઼એ રહે એક પદ દોઊ ॥
બિધિ હરિ તપ દેખિ અપારા। મનુ સમીપ આએ બહુ બારા ॥
માગહુ બર બહુ ભાઁતિ લોભાએ। પરમ ધીર નહિં ચલહિં ચલાએ ॥
અસ્થિમાત્ર હોઇ રહે સરીરા। તદપિ મનાગ મનહિં નહિં પીરા ॥
પ્રભુ સર્બગ્ય દાસ નિજ જાની। ગતિ અનન્ય તાપસ નૃપ રાની ॥
માગુ માગુ બરુ ભૈ નભ બાની। પરમ ગભીર કૃપામૃત સાની ॥
મૃતક જિઆવનિ ગિરા સુહાઈ। શ્રબન રંધ્ર હોઇ ઉર જબ આઈ ॥
હ્રષ્ટપુષ્ટ તન ભે સુહાએ। માનહુઁ અબહિં ભવન તે આએ ॥

દો. શ્રવન સુધા સમ બચન સુનિ પુલક પ્રફુલ્લિત ગાત।
બોલે મનુ કરિ દંડવત પ્રેમ ન હૃદયઁ સમાત ॥ 145 ॥

સુનુ સેવક સુરતરુ સુરધેનુ। બિધિ હરિ હર બંદિત પદ રેનૂ ॥
સેવત સુલભ સકલ સુખ દાયક। પ્રનતપાલ સચરાચર નાયક ॥
જૌં અનાથ હિત હમ પર નેહૂ। તૌ પ્રસન્ન હોઇ યહ બર દેહૂ ॥
જો સરૂપ બસ સિવ મન માહીં। જેહિ કારન મુનિ જતન કરાહીમ્ ॥
જો ભુસુંડિ મન માનસ હંસા। સગુન અગુન જેહિ નિગમ પ્રસંસા ॥
દેખહિં હમ સો રૂપ ભરિ લોચન। કૃપા કરહુ પ્રનતારતિ મોચન ॥
દંપતિ બચન પરમ પ્રિય લાગે। મુદુલ બિનીત પ્રેમ રસ પાગે ॥
ભગત બછલ પ્રભુ કૃપાનિધાના। બિસ્વબાસ પ્રગટે ભગવાના ॥

દો. નીલ સરોરુહ નીલ મનિ નીલ નીરધર સ્યામ।
લાજહિં તન સોભા નિરખિ કોટિ કોટિ સત કામ ॥ 146 ॥

સરદ મયંક બદન છબિ સીંવા। ચારુ કપોલ ચિબુક દર ગ્રીવા ॥
અધર અરુન રદ સુંદર નાસા। બિધુ કર નિકર બિનિંદક હાસા ॥
નવ અબુંજ અંબક છબિ નીકી। ચિતવનિ લલિત ભાવઁતી જી કી ॥
ભુકુટિ મનોજ ચાપ છબિ હારી। તિલક લલાટ પટલ દુતિકારી ॥
કુંડલ મકર મુકુટ સિર ભ્રાજા। કુટિલ કેસ જનુ મધુપ સમાજા ॥
ઉર શ્રીબત્સ રુચિર બનમાલા। પદિક હાર ભૂષન મનિજાલા ॥
કેહરિ કંધર ચારુ જનેઉ। બાહુ બિભૂષન સુંદર તેઊ ॥
કરિ કર સરિ સુભગ ભુજદંડા। કટિ નિષંગ કર સર કોદંડા ॥

દો. તડિત બિનિંદક પીત પટ ઉદર રેખ બર તીનિ ॥
નાભિ મનોહર લેતિ જનુ જમુન ભવઁર છબિ છીનિ ॥ 147 ॥

પદ રાજીવ બરનિ નહિ જાહીં। મુનિ મન મધુપ બસહિં જેન્હ માહીમ્ ॥
બામ ભાગ સોભતિ અનુકૂલા। આદિસક્તિ છબિનિધિ જગમૂલા ॥
જાસુ અંસ ઉપજહિં ગુનખાની। અગનિત લચ્છિ ઉમા બ્રહ્માની ॥
ભૃકુટિ બિલાસ જાસુ જગ હોઈ। રામ બામ દિસિ સીતા સોઈ ॥
છબિસમુદ્ર હરિ રૂપ બિલોકી। એકટક રહે નયન પટ રોકી ॥
ચિતવહિં સાદર રૂપ અનૂપા। તૃપ્તિ ન માનહિં મનુ સતરૂપા ॥
હરષ બિબસ તન દસા ભુલાની। પરે દંડ ઇવ ગહિ પદ પાની ॥
સિર પરસે પ્રભુ નિજ કર કંજા। તુરત ઉઠાએ કરુનાપુંજા ॥

દો. બોલે કૃપાનિધાન પુનિ અતિ પ્રસન્ન મોહિ જાનિ।
માગહુ બર જોઇ ભાવ મન મહાદાનિ અનુમાનિ ॥ 148 ॥

સુનિ પ્રભુ બચન જોરિ જુગ પાની। ધરિ ધીરજુ બોલી મૃદુ બાની ॥
નાથ દેખિ પદ કમલ તુમ્હારે। અબ પૂરે સબ કામ હમારે ॥
એક લાલસા બડ઼ઇ ઉર માહી। સુગમ અગમ કહિ જાત સો નાહીમ્ ॥
તુમ્હહિ દેત અતિ સુગમ ગોસાઈં। અગમ લાગ મોહિ નિજ કૃપનાઈમ્ ॥
જથા દરિદ્ર બિબુધતરુ પાઈ। બહુ સંપતિ માગત સકુચાઈ ॥
તાસુ પ્રભા જાન નહિં સોઈ। તથા હૃદયઁ મમ સંસય હોઈ ॥
સો તુમ્હ જાનહુ અંતરજામી। પુરવહુ મોર મનોરથ સ્વામી ॥
સકુચ બિહાઇ માગુ નૃપ મોહિ। મોરેં નહિં અદેય કછુ તોહી ॥

દો. દાનિ સિરોમનિ કૃપાનિધિ નાથ કહુઁ સતિભાઉ ॥
ચાહુઁ તુમ્હહિ સમાન સુત પ્રભુ સન કવન દુરાઉ ॥ 149 ॥

દેખિ પ્રીતિ સુનિ બચન અમોલે। એવમસ્તુ કરુનાનિધિ બોલે ॥
આપુ સરિસ ખોજૌં કહઁ જાઈ। નૃપ તવ તનય હોબ મૈં આઈ ॥
સતરૂપહિ બિલોકિ કર જોરેં। દેબિ માગુ બરુ જો રુચિ તોરે ॥
જો બરુ નાથ ચતુર નૃપ માગા। સોઇ કૃપાલ મોહિ અતિ પ્રિય લાગા ॥
પ્રભુ પરંતુ સુઠિ હોતિ ઢિઠાઈ। જદપિ ભગત હિત તુમ્હહિ સોહાઈ ॥
તુમ્હ બ્રહ્માદિ જનક જગ સ્વામી। બ્રહ્મ સકલ ઉર અંતરજામી ॥
અસ સમુઝત મન સંસય હોઈ। કહા જો પ્રભુ પ્રવાન પુનિ સોઈ ॥
જે નિજ ભગત નાથ તવ અહહીં। જો સુખ પાવહિં જો ગતિ લહહીમ્ ॥

દો. સોઇ સુખ સોઇ ગતિ સોઇ ભગતિ સોઇ નિજ ચરન સનેહુ ॥
સોઇ બિબેક સોઇ રહનિ પ્રભુ હમહિ કૃપા કરિ દેહુ ॥ 150 ॥

સુનુ મૃદુ ગૂઢ઼ રુચિર બર રચના। કૃપાસિંધુ બોલે મૃદુ બચના ॥
જો કછુ રુચિ તુમ્હેર મન માહીં। મૈં સો દીન્હ સબ સંસય નાહીમ્ ॥
માતુ બિબેક અલોકિક તોરેં। કબહુઁ ન મિટિહિ અનુગ્રહ મોરેમ્ ।
બંદિ ચરન મનુ કહેઉ બહોરી। અવર એક બિનતિ પ્રભુ મોરી ॥
સુત બિષિક તવ પદ રતિ હોઊ। મોહિ બડ઼ મૂઢ઼ કહૈ કિન કોઊ ॥
મનિ બિનુ ફનિ જિમિ જલ બિનુ મીના। મમ જીવન તિમિ તુમ્હહિ અધીના ॥
અસ બરુ માગિ ચરન ગહિ રહેઊ। એવમસ્તુ કરુનાનિધિ કહેઊ ॥
અબ તુમ્હ મમ અનુસાસન માની। બસહુ જાઇ સુરપતિ રજધાની ॥

સો. તહઁ કરિ ભોગ બિસાલ તાત ગુઁ કછુ કાલ પુનિ।
હોઇહહુ અવધ ભુઆલ તબ મૈં હોબ તુમ્હાર સુત ॥ 151 ॥

ઇચ્છામય નરબેષ સઁવારેં। હોઇહુઁ પ્રગટ નિકેત તુમ્હારે ॥
અંસન્હ સહિત દેહ ધરિ તાતા। કરિહુઁ ચરિત ભગત સુખદાતા ॥
જે સુનિ સાદર નર બડ઼ભાગી। ભવ તરિહહિં મમતા મદ ત્યાગી ॥
આદિસક્તિ જેહિં જગ ઉપજાયા। સૌ અવતરિહિ મોરિ યહ માયા ॥
પુરુબ મૈં અભિલાષ તુમ્હારા। સત્ય સત્ય પન સત્ય હમારા ॥
પુનિ પુનિ અસ કહિ કૃપાનિધાના। અંતરધાન ભે ભગવાના ॥
દંપતિ ઉર ધરિ ભગત કૃપાલા। તેહિં આશ્રમ નિવસે કછુ કાલા ॥
સમય પાઇ તનુ તજિ અનયાસા। જાઇ કીન્હ અમરાવતિ બાસા ॥

દો. યહ ઇતિહાસ પુનીત અતિ ઉમહિ કહી બૃષકેતુ।
ભરદ્વાજ સુનુ અપર પુનિ રામ જનમ કર હેતુ ॥ 152 ॥

માસપારાયણ,પાઁચવાઁ વિશ્રામ

સુનુ મુનિ કથા પુનીત પુરાની। જો ગિરિજા પ્રતિ સંભુ બખાની ॥
બિસ્વ બિદિત એક કૈકય દેસૂ। સત્યકેતુ તહઁ બસિ નરેસૂ ॥
ધરમ ધુરંધર નીતિ નિધાના। તેજ પ્રતાપ સીલ બલવાના ॥
તેહિ કેં ભે જુગલ સુત બીરા। સબ ગુન ધામ મહા રનધીરા ॥

રાજ ધની જો જેઠ સુત આહી। નામ પ્રતાપભાનુ અસ તાહી ॥
અપર સુતહિ અરિમર્દન નામા। ભુજબલ અતુલ અચલ સંગ્રામા ॥
ભાઇહિ ભાઇહિ પરમ સમીતી। સકલ દોષ છલ બરજિત પ્રીતી ॥
જેઠે સુતહિ રાજ નૃપ દીન્હા। હરિ હિત આપુ ગવન બન કીન્હા ॥

દો. જબ પ્રતાપરબિ ભયુ નૃપ ફિરી દોહાઈ દેસ।
પ્રજા પાલ અતિ બેદબિધિ કતહુઁ નહીં અઘ લેસ ॥ 153 ॥

નૃપ હિતકારક સચિવ સયાના। નામ ધરમરુચિ સુક્ર સમાના ॥
સચિવ સયાન બંધુ બલબીરા। આપુ પ્રતાપપુંજ રનધીરા ॥
સેન સંગ ચતુરંગ અપારા। અમિત સુભટ સબ સમર જુઝારા ॥
સેન બિલોકિ રાઉ હરષાના। અરુ બાજે ગહગહે નિસાના ॥
બિજય હેતુ કટકી બનાઈ। સુદિન સાધિ નૃપ ચલેઉ બજાઈ ॥
જઁહ તહઁ પરીં અનેક લરાઈં। જીતે સકલ ભૂપ બરિઆઈ ॥
સપ્ત દીપ ભુજબલ બસ કીન્હે। લૈ લૈ દંડ છાડ઼ઇ નૃપ દીન્હેમ્ ॥
સકલ અવનિ મંડલ તેહિ કાલા। એક પ્રતાપભાનુ મહિપાલા ॥

દો. સ્વબસ બિસ્વ કરિ બાહુબલ નિજ પુર કીન્હ પ્રબેસુ।
અરથ ધરમ કામાદિ સુખ સેવિ સમયઁ નરેસુ ॥ 154 ॥

ભૂપ પ્રતાપભાનુ બલ પાઈ। કામધેનુ ભૈ ભૂમિ સુહાઈ ॥
સબ દુખ બરજિત પ્રજા સુખારી। ધરમસીલ સુંદર નર નારી ॥
સચિવ ધરમરુચિ હરિ પદ પ્રીતી। નૃપ હિત હેતુ સિખવ નિત નીતી ॥
ગુર સુર સંત પિતર મહિદેવા। કરિ સદા નૃપ સબ કૈ સેવા ॥
ભૂપ ધરમ જે બેદ બખાને। સકલ કરિ સાદર સુખ માને ॥
દિન પ્રતિ દેહ બિબિધ બિધિ દાના। સુનહુ સાસ્ત્ર બર બેદ પુરાના ॥
નાના બાપીં કૂપ તડ઼આગા। સુમન બાટિકા સુંદર બાગા ॥
બિપ્રભવન સુરભવન સુહાએ। સબ તીરથન્હ બિચિત્ર બનાએ ॥

દો. જઁહ લગિ કહે પુરાન શ્રુતિ એક એક સબ જાગ।
બાર સહસ્ર સહસ્ર નૃપ કિએ સહિત અનુરાગ ॥ 155 ॥

હૃદયઁ ન કછુ ફલ અનુસંધાના। ભૂપ બિબેકી પરમ સુજાના ॥
કરિ જે ધરમ કરમ મન બાની। બાસુદેવ અર્પિત નૃપ ગ્યાની ॥
ચઢ઼ઇ બર બાજિ બાર એક રાજા। મૃગયા કર સબ સાજિ સમાજા ॥
બિંધ્યાચલ ગભીર બન ગયૂ। મૃગ પુનીત બહુ મારત ભયૂ ॥
ફિરત બિપિન નૃપ દીખ બરાહૂ। જનુ બન દુરેઉ સસિહિ ગ્રસિ રાહૂ ॥
બડ઼ બિધુ નહિ સમાત મુખ માહીં। મનહુઁ ક્રોધબસ ઉગિલત નાહીમ્ ॥
કોલ કરાલ દસન છબિ ગાઈ। તનુ બિસાલ પીવર અધિકાઈ ॥
ઘુરુઘુરાત હય આરૌ પાએઁ। ચકિત બિલોકત કાન ઉઠાએઁ ॥

દો. નીલ મહીધર સિખર સમ દેખિ બિસાલ બરાહુ।
ચપરિ ચલેઉ હય સુટુકિ નૃપ હાઁકિ ન હોઇ નિબાહુ ॥ 156 ॥

આવત દેખિ અધિક રવ બાજી। ચલેઉ બરાહ મરુત ગતિ ભાજી ॥
તુરત કીન્હ નૃપ સર સંધાના। મહિ મિલિ ગયુ બિલોકત બાના ॥
તકિ તકિ તીર મહીસ ચલાવા। કરિ છલ સુઅર સરીર બચાવા ॥
પ્રગટત દુરત જાઇ મૃગ ભાગા। રિસ બસ ભૂપ ચલેઉ સંગ લાગા ॥
ગયુ દૂરિ ઘન ગહન બરાહૂ। જહઁ નાહિન ગજ બાજિ નિબાહૂ ॥
અતિ અકેલ બન બિપુલ કલેસૂ। તદપિ ન મૃગ મગ તજિ નરેસૂ ॥
કોલ બિલોકિ ભૂપ બડ઼ ધીરા। ભાગિ પૈઠ ગિરિગુહાઁ ગભીરા ॥
અગમ દેખિ નૃપ અતિ પછિતાઈ। ફિરેઉ મહાબન પરેઉ ભુલાઈ ॥

દો. ખેદ ખિન્ન છુદ્ધિત તૃષિત રાજા બાજિ સમેત।
ખોજત બ્યાકુલ સરિત સર જલ બિનુ ભયુ અચેત ॥ 157 ॥

ફિરત બિપિન આશ્રમ એક દેખા। તહઁ બસ નૃપતિ કપટ મુનિબેષા ॥
જાસુ દેસ નૃપ લીન્હ છડ઼આઈ। સમર સેન તજિ ગયુ પરાઈ ॥
સમય પ્રતાપભાનુ કર જાની। આપન અતિ અસમય અનુમાની ॥
ગયુ ન ગૃહ મન બહુત ગલાની। મિલા ન રાજહિ નૃપ અભિમાની ॥
રિસ ઉર મારિ રંક જિમિ રાજા। બિપિન બસિ તાપસ કેં સાજા ॥
તાસુ સમીપ ગવન નૃપ કીન્હા। યહ પ્રતાપરબિ તેહિ તબ ચીન્હા ॥
રાઉ તૃષિત નહિ સો પહિચાના। દેખિ સુબેષ મહામુનિ જાના ॥
ઉતરિ તુરગ તેં કીન્હ પ્રનામા। પરમ ચતુર ન કહેઉ નિજ નામા ॥
દો0 ભૂપતિ તૃષિત બિલોકિ તેહિં સરબરુ દીન્હ દેખાઇ।

મજ્જન પાન સમેત હય કીન્હ નૃપતિ હરષાઇ ॥ 158 ॥

ગૈ શ્રમ સકલ સુખી નૃપ ભયૂ। નિજ આશ્રમ તાપસ લૈ ગયૂ ॥
આસન દીન્હ અસ્ત રબિ જાની। પુનિ તાપસ બોલેઉ મૃદુ બાની ॥
કો તુમ્હ કસ બન ફિરહુ અકેલેં। સુંદર જુબા જીવ પરહેલેમ્ ॥
ચક્રબર્તિ કે લચ્છન તોરેં। દેખત દયા લાગિ અતિ મોરેમ્ ॥
નામ પ્રતાપભાનુ અવનીસા। તાસુ સચિવ મૈં સુનહુ મુનીસા ॥
ફિરત અહેરેં પરેઉઁ ભુલાઈ। બડે ભાગ દેખુઁ પદ આઈ ॥
હમ કહઁ દુર્લભ દરસ તુમ્હારા। જાનત હૌં કછુ ભલ હોનિહારા ॥
કહ મુનિ તાત ભયુ અઁધિયારા। જોજન સત્તરિ નગરુ તુમ્હારા ॥

દો. નિસા ઘોર ગંભીર બન પંથ ન સુનહુ સુજાન।
બસહુ આજુ અસ જાનિ તુમ્હ જાએહુ હોત બિહાન ॥ 159(ક) ॥

તુલસી જસિ ભવતબ્યતા તૈસી મિલિ સહાઇ।
આપુનુ આવિ તાહિ પહિં તાહિ તહાઁ લૈ જાઇ ॥ 159(ખ) ॥

ભલેહિં નાથ આયસુ ધરિ સીસા। બાઁધિ તુરગ તરુ બૈઠ મહીસા ॥
નૃપ બહુ ભાતિ પ્રસંસેઉ તાહી। ચરન બંદિ નિજ ભાગ્ય સરાહી ॥
પુનિ બોલે મૃદુ ગિરા સુહાઈ। જાનિ પિતા પ્રભુ કરુઁ ઢિઠાઈ ॥
મોહિ મુનિસ સુત સેવક જાની। નાથ નામ નિજ કહહુ બખાની ॥
તેહિ ન જાન નૃપ નૃપહિ સો જાના। ભૂપ સુહ્રદ સો કપટ સયાના ॥
બૈરી પુનિ છત્રી પુનિ રાજા। છલ બલ કીન્હ ચહિ નિજ કાજા ॥
સમુઝિ રાજસુખ દુખિત અરાતી। અવાઁ અનલ ઇવ સુલગિ છાતી ॥
સરલ બચન નૃપ કે સુનિ કાના। બયર સઁભારિ હૃદયઁ હરષાના ॥

દો. કપટ બોરિ બાની મૃદુલ બોલેઉ જુગુતિ સમેત।
નામ હમાર ભિખારિ અબ નિર્ધન રહિત નિકેતિ ॥ 160 ॥

કહ નૃપ જે બિગ્યાન નિધાના। તુમ્હ સારિખે ગલિત અભિમાના ॥
સદા રહહિ અપનપૌ દુરાએઁ। સબ બિધિ કુસલ કુબેષ બનાએઁ ॥
તેહિ તેં કહહિ સંત શ્રુતિ ટેરેં। પરમ અકિંચન પ્રિય હરિ કેરેમ્ ॥
તુમ્હ સમ અધન ભિખારિ અગેહા। હોત બિરંચિ સિવહિ સંદેહા ॥
જોસિ સોસિ તવ ચરન નમામી। મો પર કૃપા કરિઅ અબ સ્વામી ॥
સહજ પ્રીતિ ભૂપતિ કૈ દેખી। આપુ બિષય બિસ્વાસ બિસેષી ॥
સબ પ્રકાર રાજહિ અપનાઈ। બોલેઉ અધિક સનેહ જનાઈ ॥
સુનુ સતિભાઉ કહુઁ મહિપાલા। ઇહાઁ બસત બીતે બહુ કાલા ॥

દો. અબ લગિ મોહિ ન મિલેઉ કૌ મૈં ન જનાવુઁ કાહુ।
લોકમાન્યતા અનલ સમ કર તપ કાનન દાહુ ॥ 161(ક) ॥

સો. તુલસી દેખિ સુબેષુ ભૂલહિં મૂઢ઼ ન ચતુર નર।
સુંદર કેકિહિ પેખુ બચન સુધા સમ અસન અહિ ॥ 161(ખ)

તાતેં ગુપુત રહુઁ જગ માહીં। હરિ તજિ કિમપિ પ્રયોજન નાહીમ્ ॥
પ્રભુ જાનત સબ બિનહિં જનાએઁ। કહહુ કવનિ સિધિ લોક રિઝાએઁ ॥
તુમ્હ સુચિ સુમતિ પરમ પ્રિય મોરેં। પ્રીતિ પ્રતીતિ મોહિ પર તોરેમ્ ॥
અબ જૌં તાત દુરાવુઁ તોહી। દારુન દોષ ઘટિ અતિ મોહી ॥
જિમિ જિમિ તાપસુ કથિ ઉદાસા। તિમિ તિમિ નૃપહિ ઉપજ બિસ્વાસા ॥
દેખા સ્વબસ કર્મ મન બાની। તબ બોલા તાપસ બગધ્યાની ॥
નામ હમાર એકતનુ ભાઈ। સુનિ નૃપ બોલે પુનિ સિરુ નાઈ ॥
કહહુ નામ કર અરથ બખાની। મોહિ સેવક અતિ આપન જાની ॥

દો. આદિસૃષ્ટિ ઉપજી જબહિં તબ ઉતપતિ ભૈ મોરિ।
નામ એકતનુ હેતુ તેહિ દેહ ન ધરી બહોરિ ॥ 162 ॥

જનિ આચરુજ કરહુ મન માહીં। સુત તપ તેં દુર્લભ કછુ નાહીમ્ ॥
તપબલ તેં જગ સૃજિ બિધાતા। તપબલ બિષ્નુ ભે પરિત્રાતા ॥
તપબલ સંભુ કરહિં સંઘારા। તપ તેં અગમ ન કછુ સંસારા ॥
ભયુ નૃપહિ સુનિ અતિ અનુરાગા। કથા પુરાતન કહૈ સો લાગા ॥
કરમ ધરમ ઇતિહાસ અનેકા। કરિ નિરૂપન બિરતિ બિબેકા ॥
ઉદભવ પાલન પ્રલય કહાની। કહેસિ અમિત આચરજ બખાની ॥
સુનિ મહિપ તાપસ બસ ભયૂ। આપન નામ કહત તબ લયૂ ॥
કહ તાપસ નૃપ જાનુઁ તોહી। કીન્હેહુ કપટ લાગ ભલ મોહી ॥

સો. સુનુ મહીસ અસિ નીતિ જહઁ તહઁ નામ ન કહહિં નૃપ।
મોહિ તોહિ પર અતિ પ્રીતિ સોઇ ચતુરતા બિચારિ તવ ॥ 163 ॥

નામ તુમ્હાર પ્રતાપ દિનેસા। સત્યકેતુ તવ પિતા નરેસા ॥
ગુર પ્રસાદ સબ જાનિઅ રાજા। કહિઅ ન આપન જાનિ અકાજા ॥
દેખિ તાત તવ સહજ સુધાઈ। પ્રીતિ પ્રતીતિ નીતિ નિપુનાઈ ॥
ઉપજિ પરિ મમતા મન મોરેં। કહુઁ કથા નિજ પૂછે તોરેમ્ ॥
અબ પ્રસન્ન મૈં સંસય નાહીં। માગુ જો ભૂપ ભાવ મન માહીમ્ ॥
સુનિ સુબચન ભૂપતિ હરષાના। ગહિ પદ બિનય કીન્હિ બિધિ નાના ॥
કૃપાસિંધુ મુનિ દરસન તોરેં। ચારિ પદારથ કરતલ મોરેમ્ ॥
પ્રભુહિ તથાપિ પ્રસન્ન બિલોકી। માગિ અગમ બર હૌઁ અસોકી ॥

દો. જરા મરન દુખ રહિત તનુ સમર જિતૈ જનિ કૌ।
એકછત્ર રિપુહીન મહિ રાજ કલપ સત હૌ ॥ 164 ॥

કહ તાપસ નૃપ ઐસેઇ હોઊ। કારન એક કઠિન સુનુ સોઊ ॥
કાલુ તુઅ પદ નાઇહિ સીસા। એક બિપ્રકુલ છાડ઼ઇ મહીસા ॥
તપબલ બિપ્ર સદા બરિઆરા। તિન્હ કે કોપ ન કૌ રખવારા ॥
જૌં બિપ્રન્હ સબ કરહુ નરેસા। તૌ તુઅ બસ બિધિ બિષ્નુ મહેસા ॥
ચલ ન બ્રહ્મકુલ સન બરિઆઈ। સત્ય કહુઁ દૌ ભુજા ઉઠાઈ ॥
બિપ્ર શ્રાપ બિનુ સુનુ મહિપાલા। તોર નાસ નહિ કવનેહુઁ કાલા ॥
હરષેઉ રાઉ બચન સુનિ તાસૂ। નાથ ન હોઇ મોર અબ નાસૂ ॥
તવ પ્રસાદ પ્રભુ કૃપાનિધાના। મો કહુઁ સર્બ કાલ કલ્યાના ॥

દો. એવમસ્તુ કહિ કપટમુનિ બોલા કુટિલ બહોરિ।
મિલબ હમાર ભુલાબ નિજ કહહુ ત હમહિ ન ખોરિ ॥ 165 ॥

તાતેં મૈ તોહિ બરજુઁ રાજા। કહેં કથા તવ પરમ અકાજા ॥

છઠેં શ્રવન યહ પરત કહાની। નાસ તુમ્હાર સત્ય મમ બાની ॥
યહ પ્રગટેં અથવા દ્વિજશ્રાપા। નાસ તોર સુનુ ભાનુપ્રતાપા ॥
આન ઉપાયઁ નિધન તવ નાહીં। જૌં હરિ હર કોપહિં મન માહીમ્ ॥
સત્ય નાથ પદ ગહિ નૃપ ભાષા। દ્વિજ ગુર કોપ કહહુ કો રાખા ॥
રાખિ ગુર જૌં કોપ બિધાતા। ગુર બિરોધ નહિં કૌ જગ ત્રાતા ॥
જૌં ન ચલબ હમ કહે તુમ્હારેં। હૌ નાસ નહિં સોચ હમારેમ્ ॥
એકહિં ડર ડરપત મન મોરા। પ્રભુ મહિદેવ શ્રાપ અતિ ઘોરા ॥

દો. હોહિં બિપ્ર બસ કવન બિધિ કહહુ કૃપા કરિ સૌ।
તુમ્હ તજિ દીનદયાલ નિજ હિતૂ ન દેખુઁ કૌઁ ॥ 166 ॥

સુનુ નૃપ બિબિધ જતન જગ માહીં। કષ્ટસાધ્ય પુનિ હોહિં કિ નાહીમ્ ॥
અહિ એક અતિ સુગમ ઉપાઈ। તહાઁ પરંતુ એક કઠિનાઈ ॥
મમ આધીન જુગુતિ નૃપ સોઈ। મોર જાબ તવ નગર ન હોઈ ॥
આજુ લગેં અરુ જબ તેં ભયૂઁ। કાહૂ કે ગૃહ ગ્રામ ન ગયૂઁ ॥
જૌં ન જાઉઁ તવ હોઇ અકાજૂ। બના આઇ અસમંજસ આજૂ ॥
સુનિ મહીસ બોલેઉ મૃદુ બાની। નાથ નિગમ અસિ નીતિ બખાની ॥
બડ઼એ સનેહ લઘુન્હ પર કરહીં। ગિરિ નિજ સિરનિ સદા તૃન ધરહીમ્ ॥
જલધિ અગાધ મૌલિ બહ ફેનૂ। સંતત ધરનિ ધરત સિર રેનૂ ॥

દો. અસ કહિ ગહે નરેસ પદ સ્વામી હોહુ કૃપાલ।
મોહિ લાગિ દુખ સહિઅ પ્રભુ સજ્જન દીનદયાલ ॥ 167 ॥

જાનિ નૃપહિ આપન આધીના। બોલા તાપસ કપટ પ્રબીના ॥
સત્ય કહુઁ ભૂપતિ સુનુ તોહી। જગ નાહિન દુર્લભ કછુ મોહી ॥
અવસિ કાજ મૈં કરિહુઁ તોરા। મન તન બચન ભગત તૈં મોરા ॥
જોગ જુગુતિ તપ મંત્ર પ્રભ્AU। ફલિ તબહિં જબ કરિઅ દુર્AU ॥
જૌં નરેસ મૈં કરૌં રસોઈ। તુમ્હ પરુસહુ મોહિ જાન ન કોઈ ॥
અન્ન સો જોઇ જોઇ ભોજન કરી। સોઇ સોઇ તવ આયસુ અનુસરી ॥
પુનિ તિન્હ કે ગૃહ જેવઁઇ જોઊ। તવ બસ હોઇ ભૂપ સુનુ સોઊ ॥
જાઇ ઉપાય રચહુ નૃપ એહૂ। સંબત ભરિ સંકલપ કરેહૂ ॥

દો. નિત નૂતન દ્વિજ સહસ સત બરેહુ સહિત પરિવાર।
મૈં તુમ્હરે સંકલપ લગિ દિનહિં󫡲ઇબ જેવનાર ॥ 168 ॥

એહિ બિધિ ભૂપ કષ્ટ અતિ થોરેં। હોઇહહિં સકલ બિપ્ર બસ તોરેમ્ ॥
કરિહહિં બિપ્ર હોમ મખ સેવા। તેહિં પ્રસંગ સહજેહિં બસ દેવા ॥
ઔર એક તોહિ કહૂઁ લખ્AU। મૈં એહિ બેષ ન આઉબ ક્AU ॥
તુમ્હરે ઉપરોહિત કહુઁ રાયા। હરિ આનબ મૈં કરિ નિજ માયા ॥
તપબલ તેહિ કરિ આપુ સમાના। રખિહુઁ ઇહાઁ બરષ પરવાના ॥
મૈં ધરિ તાસુ બેષુ સુનુ રાજા। સબ બિધિ તોર સઁવારબ કાજા ॥
ગૈ નિસિ બહુત સયન અબ કીજે। મોહિ તોહિ ભૂપ ભેંટ દિન તીજે ॥
મૈં તપબલ તોહિ તુરગ સમેતા। પહુઁચેહુઁ સોવતહિ નિકેતા ॥

દો. મૈં આઉબ સોઇ બેષુ ધરિ પહિચાનેહુ તબ મોહિ।
જબ એકાંત બોલાઇ સબ કથા સુનાવૌં તોહિ ॥ 169 ॥

સયન કીન્હ નૃપ આયસુ માની। આસન જાઇ બૈઠ છલગ્યાની ॥
શ્રમિત ભૂપ નિદ્રા અતિ આઈ। સો કિમિ સોવ સોચ અધિકાઈ ॥
કાલકેતુ નિસિચર તહઁ આવા। જેહિં સૂકર હોઇ નૃપહિ ભુલાવા ॥
પરમ મિત્ર તાપસ નૃપ કેરા। જાનિ સો અતિ કપટ ઘનેરા ॥
તેહિ કે સત સુત અરુ દસ ભાઈ। ખલ અતિ અજય દેવ દુખદાઈ ॥
પ્રથમહિ ભૂપ સમર સબ મારે। બિપ્ર સંત સુર દેખિ દુખારે ॥
તેહિં ખલ પાછિલ બયરુ સઁભરા। તાપસ નૃપ મિલિ મંત્ર બિચારા ॥
જેહિ રિપુ છય સોઇ રચેન્હિ ઉપ્AU। ભાવી બસ ન જાન કછુ ર્AU ॥

દો. રિપુ તેજસી અકેલ અપિ લઘુ કરિ ગનિઅ ન તાહુ।
અજહુઁ દેત દુખ રબિ સસિહિ સિર અવસેષિત રાહુ ॥ 170 ॥

તાપસ નૃપ નિજ સખહિ નિહારી। હરષિ મિલેઉ ઉઠિ ભયુ સુખારી ॥
મિત્રહિ કહિ સબ કથા સુનાઈ। જાતુધાન બોલા સુખ પાઈ ॥
અબ સાધેઉઁ રિપુ સુનહુ નરેસા। જૌં તુમ્હ કીન્હ મોર ઉપદેસા ॥
પરિહરિ સોચ રહહુ તુમ્હ સોઈ। બિનુ ઔષધ બિઆધિ બિધિ ખોઈ ॥
કુલ સમેત રિપુ મૂલ બહાઈ। ચૌથે દિવસ મિલબ મૈં આઈ ॥
તાપસ નૃપહિ બહુત પરિતોષી। ચલા મહાકપટી અતિરોષી ॥
ભાનુપ્રતાપહિ બાજિ સમેતા। પહુઁચાએસિ છન માઝ નિકેતા ॥
નૃપહિ નારિ પહિં સયન કરાઈ। હયગૃહઁ બાઁધેસિ બાજિ બનાઈ ॥

દો. રાજા કે ઉપરોહિતહિ હરિ લૈ ગયુ બહોરિ।
લૈ રાખેસિ ગિરિ ખોહ મહુઁ માયાઁ કરિ મતિ ભોરિ ॥ 171 ॥

આપુ બિરચિ ઉપરોહિત રૂપા। પરેઉ જાઇ તેહિ સેજ અનૂપા ॥
જાગેઉ નૃપ અનભેઁ બિહાના। દેખિ ભવન અતિ અચરજુ માના ॥
મુનિ મહિમા મન મહુઁ અનુમાની। ઉઠેઉ ગવઁહિ જેહિ જાન ન રાની ॥
કાનન ગયુ બાજિ ચઢ઼ઇ તેહીં। પુર નર નારિ ન જાનેઉ કેહીમ્ ॥
ગેઁ જામ જુગ ભૂપતિ આવા। ઘર ઘર ઉત્સવ બાજ બધાવા ॥
ઉપરોહિતહિ દેખ જબ રાજા। ચકિત બિલોકિ સુમિરિ સોઇ કાજા ॥
જુગ સમ નૃપહિ ગે દિન તીની। કપટી મુનિ પદ રહ મતિ લીની ॥
સમય જાનિ ઉપરોહિત આવા। નૃપહિ મતે સબ કહિ સમુઝાવા ॥

દો. નૃપ હરષેઉ પહિચાનિ ગુરુ ભ્રમ બસ રહા ન ચેત।
બરે તુરત સત સહસ બર બિપ્ર કુટુંબ સમેત ॥ 172 ॥

ઉપરોહિત જેવનાર બનાઈ। છરસ ચારિ બિધિ જસિ શ્રુતિ ગાઈ ॥
માયામય તેહિં કીન્હ રસોઈ। બિંજન બહુ ગનિ સકિ ન કોઈ ॥
બિબિધ મૃગન્હ કર આમિષ રાઁધા। તેહિ મહુઁ બિપ્ર માઁસુ ખલ સાઁધા ॥
ભોજન કહુઁ સબ બિપ્ર બોલાએ। પદ પખારિ સાદર બૈઠાએ ॥
પરુસન જબહિં લાગ મહિપાલા। ભૈ અકાસબાની તેહિ કાલા ॥
બિપ્રબૃંદ ઉઠિ ઉઠિ ગૃહ જાહૂ। હૈ બડ઼ઇ હાનિ અન્ન જનિ ખાહૂ ॥
ભયુ રસોઈં ભૂસુર માઁસૂ। સબ દ્વિજ ઉઠે માનિ બિસ્વાસૂ ॥
ભૂપ બિકલ મતિ મોહઁ ભુલાની। ભાવી બસ આવ મુખ બાની ॥

દો. બોલે બિપ્ર સકોપ તબ નહિં કછુ કીન્હ બિચાર।
જાઇ નિસાચર હોહુ નૃપ મૂઢ઼ સહિત પરિવાર ॥ 173 ॥

છત્રબંધુ તૈં બિપ્ર બોલાઈ। ઘાલૈ લિએ સહિત સમુદાઈ ॥
ઈસ્વર રાખા ધરમ હમારા। જૈહસિ તૈં સમેત પરિવારા ॥
સંબત મધ્ય નાસ તવ હોઊ। જલદાતા ન રહિહિ કુલ કોઊ ॥
નૃપ સુનિ શ્રાપ બિકલ અતિ ત્રાસા। ભૈ બહોરિ બર ગિરા અકાસા ॥
બિપ્રહુ શ્રાપ બિચારિ ન દીન્હા। નહિં અપરાધ ભૂપ કછુ કીન્હા ॥
ચકિત બિપ્ર સબ સુનિ નભબાની। ભૂપ ગયુ જહઁ ભોજન ખાની ॥
તહઁ ન અસન નહિં બિપ્ર સુઆરા। ફિરેઉ રાઉ મન સોચ અપારા ॥
સબ પ્રસંગ મહિસુરન્હ સુનાઈ। ત્રસિત પરેઉ અવનીં અકુલાઈ ॥

દો. ભૂપતિ ભાવી મિટિ નહિં જદપિ ન દૂષન તોર।
કિએઁ અન્યથા હોઇ નહિં બિપ્રશ્રાપ અતિ ઘોર ॥ 174 ॥

અસ કહિ સબ મહિદેવ સિધાએ। સમાચાર પુરલોગન્હ પાએ ॥
સોચહિં દૂષન દૈવહિ દેહીં। બિચરત હંસ કાગ કિય જેહીમ્ ॥
ઉપરોહિતહિ ભવન પહુઁચાઈ। અસુર તાપસહિ ખબરિ જનાઈ ॥
તેહિં ખલ જહઁ તહઁ પત્ર પઠાએ। સજિ સજિ સેન ભૂપ સબ ધાએ ॥
ઘેરેન્હિ નગર નિસાન બજાઈ। બિબિધ ભાઁતિ નિત હોઈ લરાઈ ॥
જૂઝે સકલ સુભટ કરિ કરની। બંધુ સમેત પરેઉ નૃપ ધરની ॥
સત્યકેતુ કુલ કૌ નહિં બાઁચા। બિપ્રશ્રાપ કિમિ હોઇ અસાઁચા ॥
રિપુ જિતિ સબ નૃપ નગર બસાઈ। નિજ પુર ગવને જય જસુ પાઈ ॥

દો. ભરદ્વાજ સુનુ જાહિ જબ હોઇ બિધાતા બામ।
ધૂરિ મેરુસમ જનક જમ તાહિ બ્યાલસમ દામ ॥ ।175 ॥

કાલ પાઇ મુનિ સુનુ સોઇ રાજા। ભયુ નિસાચર સહિત સમાજા ॥
દસ સિર તાહિ બીસ ભુજદંડા। રાવન નામ બીર બરિબંડા ॥
ભૂપ અનુજ અરિમર્દન નામા। ભયુ સો કુંભકરન બલધામા ॥
સચિવ જો રહા ધરમરુચિ જાસૂ। ભયુ બિમાત્ર બંધુ લઘુ તાસૂ ॥
નામ બિભીષન જેહિ જગ જાના। બિષ્નુભગત બિગ્યાન નિધાના ॥
રહે જે સુત સેવક નૃપ કેરે। ભે નિસાચર ઘોર ઘનેરે ॥
કામરૂપ ખલ જિનસ અનેકા। કુટિલ ભયંકર બિગત બિબેકા ॥
કૃપા રહિત હિંસક સબ પાપી। બરનિ ન જાહિં બિસ્વ પરિતાપી ॥

દો. ઉપજે જદપિ પુલસ્ત્યકુલ પાવન અમલ અનૂપ।
તદપિ મહીસુર શ્રાપ બસ ભે સકલ અઘરૂપ ॥ 176 ॥

કીન્હ બિબિધ તપ તીનિહુઁ ભાઈ। પરમ ઉગ્ર નહિં બરનિ સો જાઈ ॥
ગયુ નિકટ તપ દેખિ બિધાતા। માગહુ બર પ્રસન્ન મૈં તાતા ॥

કરિ બિનતી પદ ગહિ દસસીસા। બોલેઉ બચન સુનહુ જગદીસા ॥
હમ કાહૂ કે મરહિં ન મારેં। બાનર મનુજ જાતિ દુઇ બારેમ્ ॥
એવમસ્તુ તુમ્હ બડ઼ તપ કીન્હા। મૈં બ્રહ્માઁ મિલિ તેહિ બર દીન્હા ॥
પુનિ પ્રભુ કુંભકરન પહિં ગયૂ। તેહિ બિલોકિ મન બિસમય ભયૂ ॥
જૌં એહિં ખલ નિત કરબ અહારૂ। હોઇહિ સબ ઉજારિ સંસારૂ ॥
સારદ પ્રેરિ તાસુ મતિ ફેરી। માગેસિ નીદ માસ ષટ કેરી ॥

દો. ગે બિભીષન પાસ પુનિ કહેઉ પુત્ર બર માગુ।
તેહિં માગેઉ ભગવંત પદ કમલ અમલ અનુરાગુ ॥ 177 ॥

તિન્હિ દેઇ બર બ્રહ્મ સિધાએ। હરષિત તે અપને ગૃહ આએ ॥
મય તનુજા મંદોદરિ નામા। પરમ સુંદરી નારિ લલામા ॥
સોઇ મયઁ દીન્હિ રાવનહિ આની। હોઇહિ જાતુધાનપતિ જાની ॥
હરષિત ભયુ નારિ ભલિ પાઈ। પુનિ દૌ બંધુ બિઆહેસિ જાઈ ॥
ગિરિ ત્રિકૂટ એક સિંધુ મઝારી। બિધિ નિર્મિત દુર્ગમ અતિ ભારી ॥
સોઇ મય દાનવઁ બહુરિ સઁવારા। કનક રચિત મનિભવન અપારા ॥
ભોગાવતિ જસિ અહિકુલ બાસા। અમરાવતિ જસિ સક્રનિવાસા ॥
તિન્હ તેં અધિક રમ્ય અતિ બંકા। જગ બિખ્યાત નામ તેહિ લંકા ॥

દો. ખાઈં સિંધુ ગભીર અતિ ચારિહુઁ દિસિ ફિરિ આવ।
કનક કોટ મનિ ખચિત દૃઢ઼ બરનિ ન જાઇ બનાવ ॥ 178(ક) ॥

હરિપ્રેરિત જેહિં કલપ જોઇ જાતુધાનપતિ હોઇ।
સૂર પ્રતાપી અતુલબલ દલ સમેત બસ સોઇ ॥ 178(ખ) ॥

રહે તહાઁ નિસિચર ભટ ભારે। તે સબ સુરન્હ સમર સંઘારે ॥
અબ તહઁ રહહિં સક્ર કે પ્રેરે। રચ્છક કોટિ જચ્છપતિ કેરે ॥
દસમુખ કતહુઁ ખબરિ અસિ પાઈ। સેન સાજિ ગઢ઼ ઘેરેસિ જાઈ ॥
દેખિ બિકટ ભટ બડ઼ઇ કટકાઈ। જચ્છ જીવ લૈ ગે પરાઈ ॥
ફિરિ સબ નગર દસાનન દેખા। ગયુ સોચ સુખ ભયુ બિસેષા ॥
સુંદર સહજ અગમ અનુમાની। કીન્હિ તહાઁ રાવન રજધાની ॥
જેહિ જસ જોગ બાઁટિ ગૃહ દીન્હે। સુખી સકલ રજનીચર કીન્હે ॥
એક બાર કુબેર પર ધાવા। પુષ્પક જાન જીતિ લૈ આવા ॥

દો. કૌતુકહીં કૈલાસ પુનિ લીન્હેસિ જાઇ ઉઠાઇ।
મનહુઁ તૌલિ નિજ બાહુબલ ચલા બહુત સુખ પાઇ ॥ 179 ॥

સુખ સંપતિ સુત સેન સહાઈ। જય પ્રતાપ બલ બુદ્ધિ બડ઼આઈ ॥
નિત નૂતન સબ બાઢ઼ત જાઈ। જિમિ પ્રતિલાભ લોભ અધિકાઈ ॥
અતિબલ કુંભકરન અસ ભ્રાતા। જેહિ કહુઁ નહિં પ્રતિભટ જગ જાતા ॥
કરિ પાન સોવિ ષટ માસા। જાગત હોઇ તિહુઁ પુર ત્રાસા ॥
જૌં દિન પ્રતિ અહાર કર સોઈ। બિસ્વ બેગિ સબ ચૌપટ હોઈ ॥
સમર ધીર નહિં જાઇ બખાના। તેહિ સમ અમિત બીર બલવાના ॥
બારિદનાદ જેઠ સુત તાસૂ। ભટ મહુઁ પ્રથમ લીક જગ જાસૂ ॥
જેહિ ન હોઇ રન સનમુખ કોઈ। સુરપુર નિતહિં પરાવન હોઈ ॥

દો. કુમુખ અકંપન કુલિસરદ ધૂમકેતુ અતિકાય।
એક એક જગ જીતિ સક ઐસે સુભટ નિકાય ॥ 180 ॥

કામરૂપ જાનહિં સબ માયા। સપનેહુઁ જિન્હ કેં ધરમ ન દાયા ॥
દસમુખ બૈઠ સભાઁ એક બારા। દેખિ અમિત આપન પરિવારા ॥
સુત સમૂહ જન પરિજન નાતી। ગે કો પાર નિસાચર જાતી ॥
સેન બિલોકિ સહજ અભિમાની। બોલા બચન ક્રોધ મદ સાની ॥

સુનહુ સકલ રજનીચર જૂથા। હમરે બૈરી બિબુધ બરૂથા ॥
તે સનમુખ નહિં કરહી લરાઈ। દેખિ સબલ રિપુ જાહિં પરાઈ ॥
તેન્હ કર મરન એક બિધિ હોઈ। કહુઁ બુઝાઇ સુનહુ અબ સોઈ ॥
દ્વિજભોજન મખ હોમ સરાધા ॥ સબ કૈ જાઇ કરહુ તુમ્હ બાધા ॥

દો. છુધા છીન બલહીન સુર સહજેહિં મિલિહહિં આઇ।
તબ મારિહુઁ કિ છાડ઼ઇહુઁ ભલી ભાઁતિ અપનાઇ ॥ 181 ॥

મેઘનાદ કહુઁ પુનિ હઁકરાવા। દીન્હી સિખ બલુ બયરુ બઢ઼આવા ॥

જે સુર સમર ધીર બલવાના। જિન્હ કેં લરિબે કર અભિમાના ॥
તિન્હહિ જીતિ રન આનેસુ બાઁધી। ઉઠિ સુત પિતુ અનુસાસન કાઁધી ॥
એહિ બિધિ સબહી અગ્યા દીન્હી। આપુનુ ચલેઉ ગદા કર લીન્હી ॥
ચલત દસાનન ડોલતિ અવની। ગર્જત ગર્ભ સ્ત્રવહિં સુર રવની ॥
રાવન આવત સુનેઉ સકોહા। દેવન્હ તકે મેરુ ગિરિ ખોહા ॥
દિગપાલન્હ કે લોક સુહાએ। સૂને સકલ દસાનન પાએ ॥
પુનિ પુનિ સિંઘનાદ કરિ ભારી। દેઇ દેવતન્હ ગારિ પચારી ॥
રન મદ મત્ત ફિરિ જગ ધાવા। પ્રતિભટ ખૌજત કતહુઁ ન પાવા ॥
રબિ સસિ પવન બરુન ધનધારી। અગિનિ કાલ જમ સબ અધિકારી ॥
કિંનર સિદ્ધ મનુજ સુર નાગા। હઠિ સબહી કે પંથહિં લાગા ॥
બ્રહ્મસૃષ્ટિ જહઁ લગિ તનુધારી। દસમુખ બસબર્તી નર નારી ॥
આયસુ કરહિં સકલ ભયભીતા। નવહિં આઇ નિત ચરન બિનીતા ॥

દો. ભુજબલ બિસ્વ બસ્ય કરિ રાખેસિ કૌ ન સુતંત્ર।
મંડલીક મનિ રાવન રાજ કરિ નિજ મંત્ર ॥ 182(ખ) ॥

દેવ જચ્છ ગંધર્વ નર કિંનર નાગ કુમારિ।
જીતિ બરીં નિજ બાહુબલ બહુ સુંદર બર નારિ ॥ 182ખ ॥

ઇંદ્રજીત સન જો કછુ કહેઊ। સો સબ જનુ પહિલેહિં કરિ રહેઊ ॥
પ્રથમહિં જિન્હ કહુઁ આયસુ દીન્હા। તિન્હ કર ચરિત સુનહુ જો કીન્હા ॥
દેખત ભીમરૂપ સબ પાપી। નિસિચર નિકર દેવ પરિતાપી ॥
કરહિ ઉપદ્રવ અસુર નિકાયા। નાના રૂપ ધરહિં કરિ માયા ॥
જેહિ બિધિ હોઇ ધર્મ નિર્મૂલા। સો સબ કરહિં બેદ પ્રતિકૂલા ॥
જેહિં જેહિં દેસ ધેનુ દ્વિજ પાવહિં। નગર ગાઉઁ પુર આગિ લગાવહિમ્ ॥
સુભ આચરન કતહુઁ નહિં હોઈ। દેવ બિપ્ર ગુરૂ માન ન કોઈ ॥
નહિં હરિભગતિ જગ્ય તપ ગ્યાના। સપનેહુઁ સુનિઅ ન બેદ પુરાના ॥

છં. જપ જોગ બિરાગા તપ મખ ભાગા શ્રવન સુનિ દસસીસા।
આપુનુ ઉઠિ ધાવિ રહૈ ન પાવિ ધરિ સબ ઘાલિ ખીસા ॥
અસ ભ્રષ્ટ અચારા ભા સંસારા ધર્મ સુનિઅ નહિ કાના।
તેહિ બહુબિધિ ત્રાસિ દેસ નિકાસિ જો કહ બેદ પુરાના ॥

સો. બરનિ ન જાઇ અનીતિ ઘોર નિસાચર જો કરહિં।
હિંસા પર અતિ પ્રીતિ તિન્હ કે પાપહિ કવનિ મિતિ ॥ 183 ॥

માસપારાયણ, છઠા વિશ્રામ
બાઢ઼એ ખલ બહુ ચોર જુઆરા। જે લંપટ પરધન પરદારા ॥
માનહિં માતુ પિતા નહિં દેવા। સાધુન્હ સન કરવાવહિં સેવા ॥
જિન્હ કે યહ આચરન ભવાની। તે જાનેહુ નિસિચર સબ પ્રાની ॥
અતિસય દેખિ ધર્મ કૈ ગ્લાની। પરમ સભીત ધરા અકુલાની ॥
ગિરિ સરિ સિંધુ ભાર નહિં મોહી। જસ મોહિ ગરુઅ એક પરદ્રોહી ॥
સકલ ધર્મ દેખિ બિપરીતા। કહિ ન સકિ રાવન ભય ભીતા ॥
ધેનુ રૂપ ધરિ હૃદયઁ બિચારી। ગી તહાઁ જહઁ સુર મુનિ ઝારી ॥
નિજ સંતાપ સુનાએસિ રોઈ। કાહૂ તેં કછુ કાજ ન હોઈ ॥

છં. સુર મુનિ ગંધર્બા મિલિ કરિ સર્બા ગે બિરંચિ કે લોકા।
સઁગ ગોતનુધારી ભૂમિ બિચારી પરમ બિકલ ભય સોકા ॥
બ્રહ્માઁ સબ જાના મન અનુમાના મોર કછૂ ન બસાઈ।
જા કરિ તૈં દાસી સો અબિનાસી હમરેઉ તોર સહાઈ ॥

સો. ધરનિ ધરહિ મન ધીર કહ બિરંચિ હરિપદ સુમિરુ।
જાનત જન કી પીર પ્રભુ ભંજિહિ દારુન બિપતિ ॥ 184 ॥

બૈઠે સુર સબ કરહિં બિચારા। કહઁ પાઇઅ પ્રભુ કરિઅ પુકારા ॥
પુર બૈકુંઠ જાન કહ કોઈ। કૌ કહ પયનિધિ બસ પ્રભુ સોઈ ॥
જાકે હૃદયઁ ભગતિ જસિ પ્રીતિ। પ્રભુ તહઁ પ્રગટ સદા તેહિં રીતી ॥
તેહિ સમાજ ગિરિજા મૈં રહેઊઁ। અવસર પાઇ બચન એક કહેઊઁ ॥
હરિ બ્યાપક સર્બત્ર સમાના। પ્રેમ તેં પ્રગટ હોહિં મૈં જાના ॥
દેસ કાલ દિસિ બિદિસિહુ માહીં। કહહુ સો કહાઁ જહાઁ પ્રભુ નાહીમ્ ॥
અગ જગમય સબ રહિત બિરાગી। પ્રેમ તેં પ્રભુ પ્રગટિ જિમિ આગી ॥
મોર બચન સબ કે મન માના। સાધુ સાધુ કરિ બ્રહ્મ બખાના ॥

દો. સુનિ બિરંચિ મન હરષ તન પુલકિ નયન બહ નીર।
અસ્તુતિ કરત જોરિ કર સાવધાન મતિધીર ॥ 185 ॥

છં. જય જય સુરનાયક જન સુખદાયક પ્રનતપાલ ભગવંતા।
ગો દ્વિજ હિતકારી જય અસુરારી સિધુંસુતા પ્રિય કંતા ॥

પાલન સુર ધરની અદ્ભુત કરની મરમ ન જાનિ કોઈ।
જો સહજ કૃપાલા દીનદયાલા કરુ અનુગ્રહ સોઈ ॥
જય જય અબિનાસી સબ ઘટ બાસી બ્યાપક પરમાનંદા।
અબિગત ગોતીતં ચરિત પુનીતં માયારહિત મુકુંદા ॥
જેહિ લાગિ બિરાગી અતિ અનુરાગી બિગતમોહ મુનિબૃંદા।
નિસિ બાસર ધ્યાવહિં ગુન ગન ગાવહિં જયતિ સચ્ચિદાનંદા ॥
જેહિં સૃષ્ટિ ઉપાઈ ત્રિબિધ બનાઈ સંગ સહાય ન દૂજા।
સો કરુ અઘારી ચિંત હમારી જાનિઅ ભગતિ ન પૂજા ॥
જો ભવ ભય ભંજન મુનિ મન રંજન ગંજન બિપતિ બરૂથા।
મન બચ ક્રમ બાની છાડ઼ઇ સયાની સરન સકલ સુર જૂથા ॥
સારદ શ્રુતિ સેષા રિષય અસેષા જા કહુઁ કૌ નહિ જાના।
જેહિ દીન પિઆરે બેદ પુકારે દ્રવુ સો શ્રીભગવાના ॥
ભવ બારિધિ મંદર સબ બિધિ સુંદર ગુનમંદિર સુખપુંજા।
મુનિ સિદ્ધ સકલ સુર પરમ ભયાતુર નમત નાથ પદ કંજા ॥

દો. જાનિ સભય સુરભૂમિ સુનિ બચન સમેત સનેહ।
ગગનગિરા ગંભીર ભિ હરનિ સોક સંદેહ ॥ 186 ॥

જનિ ડરપહુ મુનિ સિદ્ધ સુરેસા। તુમ્હહિ લાગિ ધરિહુઁ નર બેસા ॥
અંસન્હ સહિત મનુજ અવતારા। લેહુઁ દિનકર બંસ ઉદારા ॥
કસ્યપ અદિતિ મહાતપ કીન્હા। તિન્હ કહુઁ મૈં પૂરબ બર દીન્હા ॥
તે દસરથ કૌસલ્યા રૂપા। કોસલપુરીં પ્રગટ નરભૂપા ॥
તિન્હ કે ગૃહ અવતરિહુઁ જાઈ। રઘુકુલ તિલક સો ચારિઉ ભાઈ ॥
નારદ બચન સત્ય સબ કરિહુઁ। પરમ સક્તિ સમેત અવતરિહુઁ ॥
હરિહુઁ સકલ ભૂમિ ગરુઆઈ। નિર્ભય હોહુ દેવ સમુદાઈ ॥
ગગન બ્રહ્મબાની સુની કાના। તુરત ફિરે સુર હૃદય જુડ઼આના ॥
તબ બ્રહ્મા ધરનિહિ સમુઝાવા। અભય ભી ભરોસ જિયઁ આવા ॥

દો. નિજ લોકહિ બિરંચિ ગે દેવન્હ ઇહિ સિખાઇ।
બાનર તનુ ધરિ ધરિ મહિ હરિ પદ સેવહુ જાઇ ॥ 187 ॥

ગે દેવ સબ નિજ નિજ ધામા। ભૂમિ સહિત મન કહુઁ બિશ્રામા ।
જો કછુ આયસુ બ્રહ્માઁ દીન્હા। હરષે દેવ બિલંબ ન કીન્હા ॥
બનચર દેહ ધરિ છિતિ માહીં। અતુલિત બલ પ્રતાપ તિન્હ પાહીમ્ ॥
ગિરિ તરુ નખ આયુધ સબ બીરા। હરિ મારગ ચિતવહિં મતિધીરા ॥
ગિરિ કાનન જહઁ તહઁ ભરિ પૂરી। રહે નિજ નિજ અનીક રચિ રૂરી ॥
યહ સબ રુચિર ચરિત મૈં ભાષા। અબ સો સુનહુ જો બીચહિં રાખા ॥
અવધપુરીં રઘુકુલમનિ ર્AU। બેદ બિદિત તેહિ દસરથ ન્AUઁ ॥
ધરમ ધુરંધર ગુનનિધિ ગ્યાની। હૃદયઁ ભગતિ મતિ સારઁગપાની ॥

દો. કૌસલ્યાદિ નારિ પ્રિય સબ આચરન પુનીત।
પતિ અનુકૂલ પ્રેમ દૃઢ઼ હરિ પદ કમલ બિનીત ॥ 188 ॥

એક બાર ભૂપતિ મન માહીં। ભૈ ગલાનિ મોરેં સુત નાહીમ્ ॥
ગુર ગૃહ ગયુ તુરત મહિપાલા। ચરન લાગિ કરિ બિનય બિસાલા ॥
નિજ દુખ સુખ સબ ગુરહિ સુનાયુ। કહિ બસિષ્ઠ બહુબિધિ સમુઝાયુ ॥
ધરહુ ધીર હોઇહહિં સુત ચારી। ત્રિભુવન બિદિત ભગત ભય હારી ॥
સૃંગી રિષહિ બસિષ્ઠ બોલાવા। પુત્રકામ સુભ જગ્ય કરાવા ॥
ભગતિ સહિત મુનિ આહુતિ દીન્હેં। પ્રગટે અગિનિ ચરૂ કર લીન્હેમ્ ॥
જો બસિષ્ઠ કછુ હૃદયઁ બિચારા। સકલ કાજુ ભા સિદ્ધ તુમ્હારા ॥
યહ હબિ બાઁટિ દેહુ નૃપ જાઈ। જથા જોગ જેહિ ભાગ બનાઈ ॥

દો. તબ અદૃસ્ય ભે પાવક સકલ સભહિ સમુઝાઇ ॥
પરમાનંદ મગન નૃપ હરષ ન હૃદયઁ સમાઇ ॥ 189 ॥

તબહિં રાયઁ પ્રિય નારિ બોલાઈં। કૌસલ્યાદિ તહાઁ ચલિ આઈ ॥
અર્ધ ભાગ કૌસલ્યાહિ દીન્હા। ઉભય ભાગ આધે કર કીન્હા ॥
કૈકેઈ કહઁ નૃપ સો દયૂ। રહ્યો સો ઉભય ભાગ પુનિ ભયૂ ॥
કૌસલ્યા કૈકેઈ હાથ ધરિ। દીન્હ સુમિત્રહિ મન પ્રસન્ન કરિ ॥
એહિ બિધિ ગર્ભસહિત સબ નારી। ભીં હૃદયઁ હરષિત સુખ ભારી ॥
જા દિન તેં હરિ ગર્ભહિં આએ। સકલ લોક સુખ સંપતિ છાએ ॥
મંદિર મહઁ સબ રાજહિં રાની। સોભા સીલ તેજ કી ખાનીમ્ ॥
સુખ જુત કછુક કાલ ચલિ ગયૂ। જેહિં પ્રભુ પ્રગટ સો અવસર ભયૂ ॥

દો. જોગ લગન ગ્રહ બાર તિથિ સકલ ભે અનુકૂલ।
ચર અરુ અચર હર્ષજુત રામ જનમ સુખમૂલ ॥ 190 ॥

નૌમી તિથિ મધુ માસ પુનીતા। સુકલ પચ્છ અભિજિત હરિપ્રીતા ॥
મધ્યદિવસ અતિ સીત ન ઘામા। પાવન કાલ લોક બિશ્રામા ॥
સીતલ મંદ સુરભિ બહ બ્AU। હરષિત સુર સંતન મન ચ્AU ॥
બન કુસુમિત ગિરિગન મનિઆરા। સ્ત્રવહિં સકલ સરિતાઽમૃતધારા ॥
સો અવસર બિરંચિ જબ જાના। ચલે સકલ સુર સાજિ બિમાના ॥
ગગન બિમલ સકુલ સુર જૂથા। ગાવહિં ગુન ગંધર્બ બરૂથા ॥
બરષહિં સુમન સુઅંજલિ સાજી। ગહગહિ ગગન દુંદુભી બાજી ॥
અસ્તુતિ કરહિં નાગ મુનિ દેવા। બહુબિધિ લાવહિં નિજ નિજ સેવા ॥

દો. સુર સમૂહ બિનતી કરિ પહુઁચે નિજ નિજ ધામ।
જગનિવાસ પ્રભુ પ્રગટે અખિલ લોક બિશ્રામ ॥ 191 ॥

છં. ભે પ્રગટ કૃપાલા દીનદયાલા કૌસલ્યા હિતકારી।
હરષિત મહતારી મુનિ મન હારી અદ્ભુત રૂપ બિચારી ॥
લોચન અભિરામા તનુ ઘનસ્યામા નિજ આયુધ ભુજ ચારી।
ભૂષન બનમાલા નયન બિસાલા સોભાસિંધુ ખરારી ॥
કહ દુઇ કર જોરી અસ્તુતિ તોરી કેહિ બિધિ કરૌં અનંતા।
માયા ગુન ગ્યાનાતીત અમાના બેદ પુરાન ભનંતા ॥
કરુના સુખ સાગર સબ ગુન આગર જેહિ ગાવહિં શ્રુતિ સંતા।
સો મમ હિત લાગી જન અનુરાગી ભયુ પ્રગટ શ્રીકંતા ॥
બ્રહ્માંડ નિકાયા નિર્મિત માયા રોમ રોમ પ્રતિ બેદ કહૈ।
મમ ઉર સો બાસી યહ ઉપહાસી સુનત ધીર પતિ થિર ન રહૈ ॥
ઉપજા જબ ગ્યાના પ્રભુ મુસકાના ચરિત બહુત બિધિ કીન્હ ચહૈ।
કહિ કથા સુહાઈ માતુ બુઝાઈ જેહિ પ્રકાર સુત પ્રેમ લહૈ ॥
માતા પુનિ બોલી સો મતિ ડૌલી તજહુ તાત યહ રૂપા।
કીજૈ સિસુલીલા અતિ પ્રિયસીલા યહ સુખ પરમ અનૂપા ॥
સુનિ બચન સુજાના રોદન ઠાના હોઇ બાલક સુરભૂપા।
યહ ચરિત જે ગાવહિં હરિપદ પાવહિં તે ન પરહિં ભવકૂપા ॥

દો. બિપ્ર ધેનુ સુર સંત હિત લીન્હ મનુજ અવતાર।
નિજ ઇચ્છા નિર્મિત તનુ માયા ગુન ગો પાર ॥ 192 ॥

સુનિ સિસુ રુદન પરમ પ્રિય બાની। સંભ્રમ ચલિ આઈ સબ રાની ॥
હરષિત જહઁ તહઁ ધાઈં દાસી। આનઁદ મગન સકલ પુરબાસી ॥
દસરથ પુત્રજન્મ સુનિ કાના। માનહુઁ બ્રહ્માનંદ સમાના ॥
પરમ પ્રેમ મન પુલક સરીરા। ચાહત ઉઠત કરત મતિ ધીરા ॥
જાકર નામ સુનત સુભ હોઈ। મોરેં ગૃહ આવા પ્રભુ સોઈ ॥
પરમાનંદ પૂરિ મન રાજા। કહા બોલાઇ બજાવહુ બાજા ॥
ગુર બસિષ્ઠ કહઁ ગયુ હઁકારા। આએ દ્વિજન સહિત નૃપદ્વારા ॥
અનુપમ બાલક દેખેન્હિ જાઈ। રૂપ રાસિ ગુન કહિ ન સિરાઈ ॥

દો. નંદીમુખ સરાધ કરિ જાતકરમ સબ કીન્હ।
હાટક ધેનુ બસન મનિ નૃપ બિપ્રન્હ કહઁ દીન્હ ॥ 193 ॥

ધ્વજ પતાક તોરન પુર છાવા। કહિ ન જાઇ જેહિ ભાઁતિ બનાવા ॥
સુમનબૃષ્ટિ અકાસ તેં હોઈ। બ્રહ્માનંદ મગન સબ લોઈ ॥
બૃંદ બૃંદ મિલિ ચલીં લોગાઈ। સહજ સંગાર કિએઁ ઉઠિ ધાઈ ॥
કનક કલસ મંગલ ધરિ થારા। ગાવત પૈઠહિં ભૂપ દુઆરા ॥
કરિ આરતિ નેવછાવરિ કરહીં। બાર બાર સિસુ ચરનન્હિ પરહીમ્ ॥
માગધ સૂત બંદિગન ગાયક। પાવન ગુન ગાવહિં રઘુનાયક ॥
સર્બસ દાન દીન્હ સબ કાહૂ। જેહિં પાવા રાખા નહિં તાહૂ ॥
મૃગમદ ચંદન કુંકુમ કીચા। મચી સકલ બીથિન્હ બિચ બીચા ॥

દો. ગૃહ ગૃહ બાજ બધાવ સુભ પ્રગટે સુષમા કંદ।
હરષવંત સબ જહઁ તહઁ નગર નારિ નર બૃંદ ॥ 194 ॥

કૈકયસુતા સુમિત્રા દોઊ। સુંદર સુત જનમત ભૈં ઓઊ ॥
વહ સુખ સંપતિ સમય સમાજા। કહિ ન સકિ સારદ અહિરાજા ॥
અવધપુરી સોહિ એહિ ભાઁતી। પ્રભુહિ મિલન આઈ જનુ રાતી ॥
દેખિ ભાનૂ જનુ મન સકુચાની। તદપિ બની સંધ્યા અનુમાની ॥
અગર ધૂપ બહુ જનુ અઁધિઆરી। ઉડ઼ઇ અભીર મનહુઁ અરુનારી ॥
મંદિર મનિ સમૂહ જનુ તારા। નૃપ ગૃહ કલસ સો ઇંદુ ઉદારા ॥
ભવન બેદધુનિ અતિ મૃદુ બાની। જનુ ખગ મૂખર સમયઁ જનુ સાની ॥
કૌતુક દેખિ પતંગ ભુલાના। એક માસ તેઇઁ જાત ન જાના ॥

દો. માસ દિવસ કર દિવસ ભા મરમ ન જાનિ કોઇ।
રથ સમેત રબિ થાકેઉ નિસા કવન બિધિ હોઇ ॥ 195 ॥

યહ રહસ્ય કાહૂ નહિં જાના। દિન મનિ ચલે કરત ગુનગાના ॥
દેખિ મહોત્સવ સુર મુનિ નાગા। ચલે ભવન બરનત નિજ ભાગા ॥
ઔરુ એક કહુઁ નિજ ચોરી। સુનુ ગિરિજા અતિ દૃઢ઼ મતિ તોરી ॥
કાક ભુસુંડિ સંગ હમ દોઊ। મનુજરૂપ જાનિ નહિં કોઊ ॥
પરમાનંદ પ્રેમસુખ ફૂલે। બીથિન્હ ફિરહિં મગન મન ભૂલે ॥
યહ સુભ ચરિત જાન પૈ સોઈ। કૃપા રામ કૈ જાપર હોઈ ॥
તેહિ અવસર જો જેહિ બિધિ આવા। દીન્હ ભૂપ જો જેહિ મન ભાવા ॥
ગજ રથ તુરગ હેમ ગો હીરા। દીન્હે નૃપ નાનાબિધિ ચીરા ॥

દો. મન સંતોષે સબન્હિ કે જહઁ તહઁ દેહિ અસીસ।
સકલ તનય ચિર જીવહુઁ તુલસિદાસ કે ઈસ ॥ 196 ॥

કછુક દિવસ બીતે એહિ ભાઁતી। જાત ન જાનિઅ દિન અરુ રાતી ॥
નામકરન કર અવસરુ જાની। ભૂપ બોલિ પઠે મુનિ ગ્યાની ॥
કરિ પૂજા ભૂપતિ અસ ભાષા। ધરિઅ નામ જો મુનિ ગુનિ રાખા ॥
ઇન્હ કે નામ અનેક અનૂપા। મૈં નૃપ કહબ સ્વમતિ અનુરૂપા ॥
જો આનંદ સિંધુ સુખરાસી। સીકર તેં ત્રૈલોક સુપાસી ॥
સો સુખ ધામ રામ અસ નામા। અખિલ લોક દાયક બિશ્રામા ॥
બિસ્વ ભરન પોષન કર જોઈ। તાકર નામ ભરત અસ હોઈ ॥
જાકે સુમિરન તેં રિપુ નાસા। નામ સત્રુહન બેદ પ્રકાસા ॥

દો. લચ્છન ધામ રામ પ્રિય સકલ જગત આધાર।
ગુરુ બસિષ્ટ તેહિ રાખા લછિમન નામ ઉદાર ॥ 197 ॥

ધરે નામ ગુર હૃદયઁ બિચારી। બેદ તત્ત્વ નૃપ તવ સુત ચારી ॥
મુનિ ધન જન સરબસ સિવ પ્રાના। બાલ કેલિ તેહિં સુખ માના ॥
બારેહિ તે નિજ હિત પતિ જાની। લછિમન રામ ચરન રતિ માની ॥
ભરત સત્રુહન દૂનુ ભાઈ। પ્રભુ સેવક જસિ પ્રીતિ બડ઼આઈ ॥
સ્યામ ગૌર સુંદર દૌ જોરી। નિરખહિં છબિ જનનીં તૃન તોરી ॥
ચારિઉ સીલ રૂપ ગુન ધામા। તદપિ અધિક સુખસાગર રામા ॥
હૃદયઁ અનુગ્રહ ઇંદુ પ્રકાસા। સૂચત કિરન મનોહર હાસા ॥
કબહુઁ ઉછંગ કબહુઁ બર પલના। માતુ દુલારિ કહિ પ્રિય લલના ॥

દો. બ્યાપક બ્રહ્મ નિરંજન નિર્ગુન બિગત બિનોદ।
સો અજ પ્રેમ ભગતિ બસ કૌસલ્યા કે ગોદ ॥ 198 ॥

કામ કોટિ છબિ સ્યામ સરીરા। નીલ કંજ બારિદ ગંભીરા ॥
અરુન ચરન પકંજ નખ જોતી। કમલ દલન્હિ બૈઠે જનુ મોતી ॥
રેખ કુલિસ ધવજ અંકુર સોહે। નૂપુર ધુનિ સુનિ મુનિ મન મોહે ॥
કટિ કિંકિની ઉદર ત્રય રેખા। નાભિ ગભીર જાન જેહિ દેખા ॥
ભુજ બિસાલ ભૂષન જુત ભૂરી। હિયઁ હરિ નખ અતિ સોભા રૂરી ॥
ઉર મનિહાર પદિક કી સોભા। બિપ્ર ચરન દેખત મન લોભા ॥
કંબુ કંઠ અતિ ચિબુક સુહાઈ। આનન અમિત મદન છબિ છાઈ ॥
દુઇ દુઇ દસન અધર અરુનારે। નાસા તિલક કો બરનૈ પારે ॥
સુંદર શ્રવન સુચારુ કપોલા। અતિ પ્રિય મધુર તોતરે બોલા ॥
ચિક્કન કચ કુંચિત ગભુઆરે। બહુ પ્રકાર રચિ માતુ સઁવારે ॥
પીત ઝગુલિઆ તનુ પહિરાઈ। જાનુ પાનિ બિચરનિ મોહિ ભાઈ ॥
રૂપ સકહિં નહિં કહિ શ્રુતિ સેષા। સો જાનિ સપનેહુઁ જેહિ દેખા ॥

દો. સુખ સંદોહ મોહપર ગ્યાન ગિરા ગોતીત।
દંપતિ પરમ પ્રેમ બસ કર સિસુચરિત પુનીત ॥ 199 ॥

એહિ બિધિ રામ જગત પિતુ માતા। કોસલપુર બાસિંહ સુખદાતા ॥
જિન્હ રઘુનાથ ચરન રતિ માની। તિન્હ કી યહ ગતિ પ્રગટ ભવાની ॥
રઘુપતિ બિમુખ જતન કર કોરી। કવન સકિ ભવ બંધન છોરી ॥
જીવ ચરાચર બસ કૈ રાખે। સો માયા પ્રભુ સોં ભય ભાખે ॥
ભૃકુટિ બિલાસ નચાવિ તાહી। અસ પ્રભુ છાડ઼ઇ ભજિઅ કહુ કાહી ॥
મન ક્રમ બચન છાડ઼ઇ ચતુરાઈ। ભજત કૃપા કરિહહિં રઘુરાઈ ॥
એહિ બિધિ સિસુબિનોદ પ્રભુ કીન્હા। સકલ નગરબાસિંહ સુખ દીન્હા ॥
લૈ ઉછંગ કબહુઁક હલરાવૈ। કબહુઁ પાલનેં ઘાલિ ઝુલાવૈ ॥

દો. પ્રેમ મગન કૌસલ્યા નિસિ દિન જાત ન જાન।
સુત સનેહ બસ માતા બાલચરિત કર ગાન ॥ 200 ॥

એક બાર જનનીં અન્હવાએ। કરિ સિંગાર પલનાઁ પૌઢ઼આએ ॥

નિજ કુલ ઇષ્ટદેવ ભગવાના। પૂજા હેતુ કીન્હ અસ્નાના ॥
કરિ પૂજા નૈબેદ્ય ચઢ઼આવા। આપુ ગી જહઁ પાક બનાવા ॥
બહુરિ માતુ તહવાઁ ચલિ આઈ। ભોજન કરત દેખ સુત જાઈ ॥
ગૈ જનની સિસુ પહિં ભયભીતા। દેખા બાલ તહાઁ પુનિ સૂતા ॥
બહુરિ આઇ દેખા સુત સોઈ। હૃદયઁ કંપ મન ધીર ન હોઈ ॥
ઇહાઁ ઉહાઁ દુઇ બાલક દેખા। મતિભ્રમ મોર કિ આન બિસેષા ॥
દેખિ રામ જનની અકુલાની। પ્રભુ હઁસિ દીન્હ મધુર મુસુકાની ॥

દો. દેખરાવા માતહિ નિજ અદભુત રુપ અખંડ।
રોમ રોમ પ્રતિ લાગે કોટિ કોટિ બ્રહ્મંડ ॥ 201 ॥

અગનિત રબિ સસિ સિવ ચતુરાનન। બહુ ગિરિ સરિત સિંધુ મહિ કાનન ॥
કાલ કર્મ ગુન ગ્યાન સુભ્AU। સૌ દેખા જો સુના ન ક્AU ॥
દેખી માયા સબ બિધિ ગાઢ઼ઈ। અતિ સભીત જોરેં કર ઠાઢ઼ઈ ॥
દેખા જીવ નચાવિ જાહી। દેખી ભગતિ જો છોરિ તાહી ॥
તન પુલકિત મુખ બચન ન આવા। નયન મૂદિ ચરનનિ સિરુ નાવા ॥
બિસમયવંત દેખિ મહતારી। ભે બહુરિ સિસુરૂપ ખરારી ॥
અસ્તુતિ કરિ ન જાઇ ભય માના। જગત પિતા મૈં સુત કરિ જાના ॥
હરિ જનનિ બહુબિધિ સમુઝાઈ। યહ જનિ કતહુઁ કહસિ સુનુ માઈ ॥

દો. બાર બાર કૌસલ્યા બિનય કરિ કર જોરિ ॥
અબ જનિ કબહૂઁ બ્યાપૈ પ્રભુ મોહિ માયા તોરિ ॥ 202 ॥

બાલચરિત હરિ બહુબિધિ કીન્હા। અતિ અનંદ દાસન્હ કહઁ દીન્હા ॥
કછુક કાલ બીતેં સબ ભાઈ। બડ઼એ ભે પરિજન સુખદાઈ ॥
ચૂડ઼આકરન કીન્હ ગુરુ જાઈ। બિપ્રન્હ પુનિ દછિના બહુ પાઈ ॥
પરમ મનોહર ચરિત અપારા। કરત ફિરત ચારિઉ સુકુમારા ॥
મન ક્રમ બચન અગોચર જોઈ। દસરથ અજિર બિચર પ્રભુ સોઈ ॥
ભોજન કરત બોલ જબ રાજા। નહિં આવત તજિ બાલ સમાજા ॥
કૌસલ્યા જબ બોલન જાઈ। ઠુમકુ ઠુમકુ પ્રભુ ચલહિં પરાઈ ॥
નિગમ નેતિ સિવ અંત ન પાવા। તાહિ ધરૈ જનની હઠિ ધાવા ॥
ધૂરસ ધૂરિ ભરેં તનુ આએ। ભૂપતિ બિહસિ ગોદ બૈઠાએ ॥

દો. ભોજન કરત ચપલ ચિત ઇત ઉત અવસરુ પાઇ।
ભાજિ ચલે કિલકત મુખ દધિ ઓદન લપટાઇ ॥ 203 ॥

બાલચરિત અતિ સરલ સુહાએ। સારદ સેષ સંભુ શ્રુતિ ગાએ ॥
જિન કર મન ઇન્હ સન નહિં રાતા। તે જન બંચિત કિએ બિધાતા ॥
ભે કુમાર જબહિં સબ ભ્રાતા। દીન્હ જનેઊ ગુરુ પિતુ માતા ॥
ગુરગૃહઁ ગે પઢ઼ન રઘુરાઈ। અલપ કાલ બિદ્યા સબ આઈ ॥
જાકી સહજ સ્વાસ શ્રુતિ ચારી। સો હરિ પઢ઼ યહ કૌતુક ભારી ॥
બિદ્યા બિનય નિપુન ગુન સીલા। ખેલહિં ખેલ સકલ નૃપલીલા ॥
કરતલ બાન ધનુષ અતિ સોહા। દેખત રૂપ ચરાચર મોહા ॥
જિન્હ બીથિન્હ બિહરહિં સબ ભાઈ। થકિત હોહિં સબ લોગ લુગાઈ ॥

દો. કોસલપુર બાસી નર નારિ બૃદ્ધ અરુ બાલ।
પ્રાનહુ તે પ્રિય લાગત સબ કહુઁ રામ કૃપાલ ॥ 204 ॥

બંધુ સખા સંગ લેહિં બોલાઈ। બન મૃગયા નિત ખેલહિં જાઈ ॥
પાવન મૃગ મારહિં જિયઁ જાની। દિન પ્રતિ નૃપહિ દેખાવહિં આની ॥
જે મૃગ રામ બાન કે મારે। તે તનુ તજિ સુરલોક સિધારે ॥
અનુજ સખા સઁગ ભોજન કરહીં। માતુ પિતા અગ્યા અનુસરહીમ્ ॥
જેહિ બિધિ સુખી હોહિં પુર લોગા। કરહિં કૃપાનિધિ સોઇ સંજોગા ॥
બેદ પુરાન સુનહિં મન લાઈ। આપુ કહહિં અનુજન્હ સમુઝાઈ ॥
પ્રાતકાલ ઉઠિ કૈ રઘુનાથા। માતુ પિતા ગુરુ નાવહિં માથા ॥
આયસુ માગિ કરહિં પુર કાજા। દેખિ ચરિત હરષિ મન રાજા ॥

દો. બ્યાપક અકલ અનીહ અજ નિર્ગુન નામ ન રૂપ।
ભગત હેતુ નાના બિધિ કરત ચરિત્ર અનૂપ ॥ 205 ॥

યહ સબ ચરિત કહા મૈં ગાઈ। આગિલિ કથા સુનહુ મન લાઈ ॥
બિસ્વામિત્ર મહામુનિ ગ્યાની। બસહિ બિપિન સુભ આશ્રમ જાની ॥
જહઁ જપ જગ્ય મુનિ કરહી। અતિ મારીચ સુબાહુહિ ડરહીમ્ ॥
દેખત જગ્ય નિસાચર ધાવહિ। કરહિ ઉપદ્રવ મુનિ દુખ પાવહિમ્ ॥
ગાધિતનય મન ચિંતા બ્યાપી। હરિ બિનુ મરહિ ન નિસિચર પાપી ॥
તબ મુનિવર મન કીન્હ બિચારા। પ્રભુ અવતરેઉ હરન મહિ ભારા ॥
એહુઁ મિસ દેખૌં પદ જાઈ। કરિ બિનતી આનૌ દૌ ભાઈ ॥
ગ્યાન બિરાગ સકલ ગુન અયના। સો પ્રભુ મૈ દેખબ ભરિ નયના ॥

દો. બહુબિધિ કરત મનોરથ જાત લાગિ નહિં બાર।
કરિ મજ્જન સરૂ જલ ગે ભૂપ દરબાર ॥ 206 ॥

મુનિ આગમન સુના જબ રાજા। મિલન ગયૂ લૈ બિપ્ર સમાજા ॥
કરિ દંડવત મુનિહિ સનમાની। નિજ આસન બૈઠારેન્હિ આની ॥
ચરન પખારિ કીન્હિ અતિ પૂજા। મો સમ આજુ ધન્ય નહિં દૂજા ॥
બિબિધ ભાઁતિ ભોજન કરવાવા। મુનિવર હૃદયઁ હરષ અતિ પાવા ॥
પુનિ ચરનનિ મેલે સુત ચારી। રામ દેખિ મુનિ દેહ બિસારી ॥
ભે મગન દેખત મુખ સોભા। જનુ ચકોર પૂરન સસિ લોભા ॥
તબ મન હરષિ બચન કહ ર્AU। મુનિ અસ કૃપા ન કીન્હિહુ ક્AU ॥
કેહિ કારન આગમન તુમ્હારા। કહહુ સો કરત ન લાવુઁ બારા ॥
અસુર સમૂહ સતાવહિં મોહી। મૈ જાચન આયુઁ નૃપ તોહી ॥
અનુજ સમેત દેહુ રઘુનાથા। નિસિચર બધ મૈં હોબ સનાથા ॥

દો. દેહુ ભૂપ મન હરષિત તજહુ મોહ અગ્યાન।
ધર્મ સુજસ પ્રભુ તુમ્હ કૌં ઇન્હ કહઁ અતિ કલ્યાન ॥ 207 ॥

સુનિ રાજા અતિ અપ્રિય બાની। હૃદય કંપ મુખ દુતિ કુમુલાની ॥
ચૌથેંપન પાયુઁ સુત ચારી। બિપ્ર બચન નહિં કહેહુ બિચારી ॥
માગહુ ભૂમિ ધેનુ ધન કોસા। સર્બસ દેઉઁ આજુ સહરોસા ॥
દેહ પ્રાન તેં પ્રિય કછુ નાહી। સૌ મુનિ દેઉઁ નિમિષ એક માહી ॥
સબ સુત પ્રિય મોહિ પ્રાન કિ નાઈં। રામ દેત નહિં બનિ ગોસાઈ ॥
કહઁ નિસિચર અતિ ઘોર કઠોરા। કહઁ સુંદર સુત પરમ કિસોરા ॥
સુનિ નૃપ ગિરા પ્રેમ રસ સાની। હૃદયઁ હરષ માના મુનિ ગ્યાની ॥
તબ બસિષ્ટ બહુ નિધિ સમુઝાવા। નૃપ સંદેહ નાસ કહઁ પાવા ॥
અતિ આદર દૌ તનય બોલાએ। હૃદયઁ લાઇ બહુ ભાઁતિ સિખાએ ॥
મેરે પ્રાન નાથ સુત દોઊ। તુમ્હ મુનિ પિતા આન નહિં કોઊ ॥

દો. સૌંપે ભૂપ રિષિહિ સુત બહુ બિધિ દેઇ અસીસ।
જનની ભવન ગે પ્રભુ ચલે નાઇ પદ સીસ ॥ 208(ક) ॥

સો. પુરુષસિંહ દૌ બીર હરષિ ચલે મુનિ ભય હરન ॥
કૃપાસિંધુ મતિધીર અખિલ બિસ્વ કારન કરન ॥ 208(ખ)

અરુન નયન ઉર બાહુ બિસાલા। નીલ જલજ તનુ સ્યામ તમાલા ॥
કટિ પટ પીત કસેં બર ભાથા। રુચિર ચાપ સાયક દુહુઁ હાથા ॥
સ્યામ ગૌર સુંદર દૌ ભાઈ। બિસ્બામિત્ર મહાનિધિ પાઈ ॥
પ્રભુ બ્રહ્મન્યદેવ મૈ જાના। મોહિ નિતિ પિતા તજેહુ ભગવાના ॥
ચલે જાત મુનિ દીન્હિ દિખાઈ। સુનિ તાડ઼કા ક્રોધ કરિ ધાઈ ॥
એકહિં બાન પ્રાન હરિ લીન્હા। દીન જાનિ તેહિ નિજ પદ દીન્હા ॥
તબ રિષિ નિજ નાથહિ જિયઁ ચીન્હી। બિદ્યાનિધિ કહુઁ બિદ્યા દીન્હી ॥
જાતે લાગ ન છુધા પિપાસા। અતુલિત બલ તનુ તેજ પ્રકાસા ॥

દો. આયુષ સબ સમર્પિ કૈ પ્રભુ નિજ આશ્રમ આનિ।
કંદ મૂલ ફલ ભોજન દીન્હ ભગતિ હિત જાનિ ॥ 209 ॥

પ્રાત કહા મુનિ સન રઘુરાઈ। નિર્ભય જગ્ય કરહુ તુમ્હ જાઈ ॥
હોમ કરન લાગે મુનિ ઝારી। આપુ રહે મખ કીં રખવારી ॥
સુનિ મારીચ નિસાચર ક્રોહી। લૈ સહાય ધાવા મુનિદ્રોહી ॥
બિનુ ફર બાન રામ તેહિ મારા। સત જોજન ગા સાગર પારા ॥
પાવક સર સુબાહુ પુનિ મારા। અનુજ નિસાચર કટકુ સઁઘારા ॥
મારિ અસુર દ્વિજ નિર્મયકારી। અસ્તુતિ કરહિં દેવ મુનિ ઝારી ॥
તહઁ પુનિ કછુક દિવસ રઘુરાયા। રહે કીન્હિ બિપ્રન્હ પર દાયા ॥
ભગતિ હેતુ બહુ કથા પુરાના। કહે બિપ્ર જદ્યપિ પ્રભુ જાના ॥
તબ મુનિ સાદર કહા બુઝાઈ। ચરિત એક પ્રભુ દેખિઅ જાઈ ॥
ધનુષજગ્ય મુનિ રઘુકુલ નાથા। હરષિ ચલે મુનિબર કે સાથા ॥
આશ્રમ એક દીખ મગ માહીં। ખગ મૃગ જીવ જંતુ તહઁ નાહીમ્ ॥
પૂછા મુનિહિ સિલા પ્રભુ દેખી। સકલ કથા મુનિ કહા બિસેષી ॥

દો. ગૌતમ નારિ શ્રાપ બસ ઉપલ દેહ ધરિ ધીર।
ચરન કમલ રજ ચાહતિ કૃપા કરહુ રઘુબીર ॥ 210 ॥

છં. પરસત પદ પાવન સોક નસાવન પ્રગટ ભી તપપુંજ સહી।
દેખત રઘુનાયક જન સુખ દાયક સનમુખ હોઇ કર જોરિ રહી ॥
અતિ પ્રેમ અધીરા પુલક સરીરા મુખ નહિં આવિ બચન કહી।
અતિસય બડ઼ભાગી ચરનન્હિ લાગી જુગલ નયન જલધાર બહી ॥
ધીરજુ મન કીન્હા પ્રભુ કહુઁ ચીન્હા રઘુપતિ કૃપાઁ ભગતિ પાઈ।
અતિ નિર્મલ બાનીં અસ્તુતિ ઠાની ગ્યાનગમ્ય જય રઘુરાઈ ॥
મૈ નારિ અપાવન પ્રભુ જગ પાવન રાવન રિપુ જન સુખદાઈ।
રાજીવ બિલોચન ભવ ભય મોચન પાહિ પાહિ સરનહિં આઈ ॥
મુનિ શ્રાપ જો દીન્હા અતિ ભલ કીન્હા પરમ અનુગ્રહ મૈં માના।
દેખેઉઁ ભરિ લોચન હરિ ભવમોચન ઇહિ લાભ સંકર જાના ॥
બિનતી પ્રભુ મોરી મૈં મતિ ભોરી નાથ ન માગુઁ બર આના।
પદ કમલ પરાગા રસ અનુરાગા મમ મન મધુપ કરૈ પાના ॥
જેહિં પદ સુરસરિતા પરમ પુનીતા પ્રગટ ભી સિવ સીસ ધરી।
સોઇ પદ પંકજ જેહિ પૂજત અજ મમ સિર ધરેઉ કૃપાલ હરી ॥
એહિ ભાઁતિ સિધારી ગૌતમ નારી બાર બાર હરિ ચરન પરી।
જો અતિ મન ભાવા સો બરુ પાવા ગૈ પતિલોક અનંદ ભરી ॥

દો. અસ પ્રભુ દીનબંધુ હરિ કારન રહિત દયાલ।
તુલસિદાસ સઠ તેહિ ભજુ છાડ઼ઇ કપટ જંજાલ ॥ 211 ॥

માસપારાયણ, સાતવાઁ વિશ્રામ
ચલે રામ લછિમન મુનિ સંગા। ગે જહાઁ જગ પાવનિ ગંગા ॥
ગાધિસૂનુ સબ કથા સુનાઈ। જેહિ પ્રકાર સુરસરિ મહિ આઈ ॥
તબ પ્રભુ રિષિન્હ સમેત નહાએ। બિબિધ દાન મહિદેવન્હિ પાએ ॥
હરષિ ચલે મુનિ બૃંદ સહાયા। બેગિ બિદેહ નગર નિઅરાયા ॥
પુર રમ્યતા રામ જબ દેખી। હરષે અનુજ સમેત બિસેષી ॥
બાપીં કૂપ સરિત સર નાના। સલિલ સુધાસમ મનિ સોપાના ॥
ગુંજત મંજુ મત્ત રસ ભૃંગા। કૂજત કલ બહુબરન બિહંગા ॥
બરન બરન બિકસે બન જાતા। ત્રિબિધ સમીર સદા સુખદાતા ॥

દો. સુમન બાટિકા બાગ બન બિપુલ બિહંગ નિવાસ।
ફૂલત ફલત સુપલ્લવત સોહત પુર ચહુઁ પાસ ॥ 212 ॥

બનિ ન બરનત નગર નિકાઈ। જહાઁ જાઇ મન તહઁઇઁ લોભાઈ ॥
ચારુ બજારુ બિચિત્ર અઁબારી। મનિમય બિધિ જનુ સ્વકર સઁવારી ॥
ધનિક બનિક બર ધનદ સમાના। બૈઠ સકલ બસ્તુ લૈ નાના ॥
ચૌહટ સુંદર ગલીં સુહાઈ। સંતત રહહિં સુગંધ સિંચાઈ ॥
મંગલમય મંદિર સબ કેરેં। ચિત્રિત જનુ રતિનાથ ચિતેરેમ્ ॥
પુર નર નારિ સુભગ સુચિ સંતા। ધરમસીલ ગ્યાની ગુનવંતા ॥
અતિ અનૂપ જહઁ જનક નિવાસૂ। બિથકહિં બિબુધ બિલોકિ બિલાસૂ ॥
હોત ચકિત ચિત કોટ બિલોકી। સકલ ભુવન સોભા જનુ રોકી ॥

દો. ધવલ ધામ મનિ પુરટ પટ સુઘટિત નાના ભાઁતિ।
સિય નિવાસ સુંદર સદન સોભા કિમિ કહિ જાતિ ॥ 213 ॥

સુભગ દ્વાર સબ કુલિસ કપાટા। ભૂપ ભીર નટ માગધ ભાટા ॥
બની બિસાલ બાજિ ગજ સાલા। હય ગય રથ સંકુલ સબ કાલા ॥
સૂર સચિવ સેનપ બહુતેરે। નૃપગૃહ સરિસ સદન સબ કેરે ॥
પુર બાહેર સર સારિત સમીપા। ઉતરે જહઁ તહઁ બિપુલ મહીપા ॥
દેખિ અનૂપ એક અઁવરાઈ। સબ સુપાસ સબ ભાઁતિ સુહાઈ ॥
કૌસિક કહેઉ મોર મનુ માના। ઇહાઁ રહિઅ રઘુબીર સુજાના ॥
ભલેહિં નાથ કહિ કૃપાનિકેતા। ઉતરે તહઁ મુનિબૃંદ સમેતા ॥
બિસ્વામિત્ર મહામુનિ આએ। સમાચાર મિથિલાપતિ પાએ ॥

દો. સંગ સચિવ સુચિ ભૂરિ ભટ ભૂસુર બર ગુર ગ્યાતિ।
ચલે મિલન મુનિનાયકહિ મુદિત રાઉ એહિ ભાઁતિ ॥ 214 ॥

કીન્હ પ્રનામુ ચરન ધરિ માથા। દીન્હિ અસીસ મુદિત મુનિનાથા ॥
બિપ્રબૃંદ સબ સાદર બંદે। જાનિ ભાગ્ય બડ઼ રાઉ અનંદે ॥
કુસલ પ્રસ્ન કહિ બારહિં બારા। બિસ્વામિત્ર નૃપહિ બૈઠારા ॥
તેહિ અવસર આએ દૌ ભાઈ। ગે રહે દેખન ફુલવાઈ ॥
સ્યામ ગૌર મૃદુ બયસ કિસોરા। લોચન સુખદ બિસ્વ ચિત ચોરા ॥
ઉઠે સકલ જબ રઘુપતિ આએ। બિસ્વામિત્ર નિકટ બૈઠાએ ॥
ભે સબ સુખી દેખિ દૌ ભ્રાતા। બારિ બિલોચન પુલકિત ગાતા ॥
મૂરતિ મધુર મનોહર દેખી। ભયુ બિદેહુ બિદેહુ બિસેષી ॥

દો. પ્રેમ મગન મનુ જાનિ નૃપુ કરિ બિબેકુ ધરિ ધીર।
બોલેઉ મુનિ પદ નાઇ સિરુ ગદગદ ગિરા ગભીર ॥ 215 ॥

કહહુ નાથ સુંદર દૌ બાલક। મુનિકુલ તિલક કિ નૃપકુલ પાલક ॥
બ્રહ્મ જો નિગમ નેતિ કહિ ગાવા। ઉભય બેષ ધરિ કી સોઇ આવા ॥
સહજ બિરાગરુપ મનુ મોરા। થકિત હોત જિમિ ચંદ ચકોરા ॥
તાતે પ્રભુ પૂછુઁ સતિભ્AU। કહહુ નાથ જનિ કરહુ દુર્AU ॥
ઇન્હહિ બિલોકત અતિ અનુરાગા। બરબસ બ્રહ્મસુખહિ મન ત્યાગા ॥
કહ મુનિ બિહસિ કહેહુ નૃપ નીકા। બચન તુમ્હાર ન હોઇ અલીકા ॥
એ પ્રિય સબહિ જહાઁ લગિ પ્રાની। મન મુસુકાહિં રામુ સુનિ બાની ॥
રઘુકુલ મનિ દસરથ કે જાએ। મમ હિત લાગિ નરેસ પઠાએ ॥

દો. રામુ લખનુ દૌ બંધુબર રૂપ સીલ બલ ધામ।
મખ રાખેઉ સબુ સાખિ જગુ જિતે અસુર સંગ્રામ ॥ 216 ॥

મુનિ તવ ચરન દેખિ કહ ર્AU। કહિ ન સકુઁ નિજ પુન્ય પ્રાભ્AU ॥
સુંદર સ્યામ ગૌર દૌ ભ્રાતા। આનઁદહૂ કે આનઁદ દાતા ॥
ઇન્હ કૈ પ્રીતિ પરસપર પાવનિ। કહિ ન જાઇ મન ભાવ સુહાવનિ ॥
સુનહુ નાથ કહ મુદિત બિદેહૂ। બ્રહ્મ જીવ ઇવ સહજ સનેહૂ ॥
પુનિ પુનિ પ્રભુહિ ચિતવ નરનાહૂ। પુલક ગાત ઉર અધિક ઉછાહૂ ॥
મ્રુનિહિ પ્રસંસિ નાઇ પદ સીસૂ। ચલેઉ લવાઇ નગર અવનીસૂ ॥
સુંદર સદનુ સુખદ સબ કાલા। તહાઁ બાસુ લૈ દીન્હ ભુઆલા ॥
કરિ પૂજા સબ બિધિ સેવકાઈ। ગયુ રાઉ ગૃહ બિદા કરાઈ ॥

દો. રિષય સંગ રઘુબંસ મનિ કરિ ભોજનુ બિશ્રામુ।
બૈઠે પ્રભુ ભ્રાતા સહિત દિવસુ રહા ભરિ જામુ ॥ 217 ॥

લખન હૃદયઁ લાલસા બિસેષી। જાઇ જનકપુર આઇઅ દેખી ॥
પ્રભુ ભય બહુરિ મુનિહિ સકુચાહીં। પ્રગટ ન કહહિં મનહિં મુસુકાહીમ્ ॥
રામ અનુજ મન કી ગતિ જાની। ભગત બછલતા હિંયઁ હુલસાની ॥
પરમ બિનીત સકુચિ મુસુકાઈ। બોલે ગુર અનુસાસન પાઈ ॥
નાથ લખનુ પુરુ દેખન ચહહીં। પ્રભુ સકોચ ડર પ્રગટ ન કહહીમ્ ॥
જૌં રાઉર આયસુ મૈં પાવૌં। નગર દેખાઇ તુરત લૈ આવૌ ॥
સુનિ મુનીસુ કહ બચન સપ્રીતી। કસ ન રામ તુમ્હ રાખહુ નીતી ॥
ધરમ સેતુ પાલક તુમ્હ તાતા। પ્રેમ બિબસ સેવક સુખદાતા ॥

દો. જાઇ દેખી આવહુ નગરુ સુખ નિધાન દૌ ભાઇ।
કરહુ સુફલ સબ કે નયન સુંદર બદન દેખાઇ ॥ 218 ॥

માસપારાયણ, આઠવાઁ વિશ્રામ
નવાન્હપારાયણ, દૂસરા વિશ્રામ
મુનિ પદ કમલ બંદિ દૌ ભ્રાતા। ચલે લોક લોચન સુખ દાતા ॥
બાલક બૃંદિ દેખિ અતિ સોભા। લગે સંગ લોચન મનુ લોભા ॥
પીત બસન પરિકર કટિ ભાથા। ચારુ ચાપ સર સોહત હાથા ॥
તન અનુહરત સુચંદન ખોરી। સ્યામલ ગૌર મનોહર જોરી ॥
કેહરિ કંધર બાહુ બિસાલા। ઉર અતિ રુચિર નાગમનિ માલા ॥
સુભગ સોન સરસીરુહ લોચન। બદન મયંક તાપત્રય મોચન ॥
કાનન્હિ કનક ફૂલ છબિ દેહીં। ચિતવત ચિતહિ ચોરિ જનુ લેહીમ્ ॥
ચિતવનિ ચારુ ભૃકુટિ બર બાઁકી। તિલક રેખા સોભા જનુ ચાઁકી ॥

દો. રુચિર ચૌતનીં સુભગ સિર મેચક કુંચિત કેસ।
નખ સિખ સુંદર બંધુ દૌ સોભા સકલ સુદેસ ॥ 219 ॥

દેખન નગરુ ભૂપસુત આએ। સમાચાર પુરબાસિંહ પાએ ॥
ધાએ ધામ કામ સબ ત્યાગી। મનહુ રંક નિધિ લૂટન લાગી ॥
નિરખિ સહજ સુંદર દૌ ભાઈ। હોહિં સુખી લોચન ફલ પાઈ ॥
જુબતીં ભવન ઝરોખન્હિ લાગીં। નિરખહિં રામ રૂપ અનુરાગીમ્ ॥
કહહિં પરસપર બચન સપ્રીતી। સખિ ઇન્હ કોટિ કામ છબિ જીતી ॥
સુર નર અસુર નાગ મુનિ માહીં। સોભા અસિ કહુઁ સુનિઅતિ નાહીમ્ ॥
બિષ્નુ ચારિ ભુજ બિઘિ મુખ ચારી। બિકટ બેષ મુખ પંચ પુરારી ॥
અપર દેઉ અસ કૌ ન આહી। યહ છબિ સખિ પટતરિઅ જાહી ॥

દો. બય કિસોર સુષમા સદન સ્યામ ગૌર સુખ ધામ ।
અંગ અંગ પર વારિઅહિં કોટિ કોટિ સત કામ ॥ 220 ॥

કહહુ સખી અસ કો તનુધારી। જો ન મોહ યહ રૂપ નિહારી ॥
કૌ સપ્રેમ બોલી મૃદુ બાની। જો મૈં સુના સો સુનહુ સયાની ॥
એ દોઊ દસરથ કે ઢોટા। બાલ મરાલન્હિ કે કલ જોટા ॥
મુનિ કૌસિક મખ કે રખવારે। જિન્હ રન અજિર નિસાચર મારે ॥
સ્યામ ગાત કલ કંજ બિલોચન। જો મારીચ સુભુજ મદુ મોચન ॥
કૌસલ્યા સુત સો સુખ ખાની। નામુ રામુ ધનુ સાયક પાની ॥
ગૌર કિસોર બેષુ બર કાછેં। કર સર ચાપ રામ કે પાછેમ્ ॥
લછિમનુ નામુ રામ લઘુ ભ્રાતા। સુનુ સખિ તાસુ સુમિત્રા માતા ॥

દો. બિપ્રકાજુ કરિ બંધુ દૌ મગ મુનિબધૂ ઉધારિ।
આએ દેખન ચાપમખ સુનિ હરષીં સબ નારિ ॥ 221 ॥

દેખિ રામ છબિ કૌ એક કહી। જોગુ જાનકિહિ યહ બરુ અહી ॥
જૌ સખિ ઇન્હહિ દેખ નરનાહૂ। પન પરિહરિ હઠિ કરિ બિબાહૂ ॥
કૌ કહ એ ભૂપતિ પહિચાને। મુનિ સમેત સાદર સનમાને ॥
સખિ પરંતુ પનુ રાઉ ન તજી। બિધિ બસ હઠિ અબિબેકહિ ભજી ॥
કૌ કહ જૌં ભલ અહિ બિધાતા। સબ કહઁ સુનિઅ ઉચિત ફલદાતા ॥
તૌ જાનકિહિ મિલિહિ બરુ એહૂ। નાહિન આલિ ઇહાઁ સંદેહૂ ॥
જૌ બિધિ બસ અસ બનૈ સઁજોગૂ। તૌ કૃતકૃત્ય હોઇ સબ લોગૂ ॥
સખિ હમરેં આરતિ અતિ તાતેં। કબહુઁક એ આવહિં એહિ નાતેમ્ ॥

દો. નાહિં ત હમ કહુઁ સુનહુ સખિ ઇન્હ કર દરસનુ દૂરિ।
યહ સંઘટુ તબ હોઇ જબ પુન્ય પુરાકૃત ભૂરિ ॥ 222 ॥

બોલી અપર કહેહુ સખિ નીકા। એહિં બિઆહ અતિ હિત સબહીં કા ॥
કૌ કહ સંકર ચાપ કઠોરા। એ સ્યામલ મૃદુગાત કિસોરા ॥
સબુ અસમંજસ અહિ સયાની। યહ સુનિ અપર કહિ મૃદુ બાની ॥
સખિ ઇન્હ કહઁ કૌ કૌ અસ કહહીં। બડ઼ પ્રભાઉ દેખત લઘુ અહહીમ્ ॥
પરસિ જાસુ પદ પંકજ ધૂરી। તરી અહલ્યા કૃત અઘ ભૂરી ॥
સો કિ રહિહિ બિનુ સિવધનુ તોરેં। યહ પ્રતીતિ પરિહરિઅ ન ભોરેમ્ ॥
જેહિં બિરંચિ રચિ સીય સઁવારી। તેહિં સ્યામલ બરુ રચેઉ બિચારી ॥
તાસુ બચન સુનિ સબ હરષાનીં। ઐસેઇ હૌ કહહિં મુદુ બાની ॥

દો. હિયઁ હરષહિં બરષહિં સુમન સુમુખિ સુલોચનિ બૃંદ।
જાહિં જહાઁ જહઁ બંધુ દૌ તહઁ તહઁ પરમાનંદ ॥ 223 ॥

પુર પૂરબ દિસિ ગે દૌ ભાઈ। જહઁ ધનુમખ હિત ભૂમિ બનાઈ ॥
અતિ બિસ્તાર ચારુ ગચ ઢારી। બિમલ બેદિકા રુચિર સઁવારી ॥
ચહુઁ દિસિ કંચન મંચ બિસાલા। રચે જહાઁ બેઠહિં મહિપાલા ॥
તેહિ પાછેં સમીપ ચહુઁ પાસા। અપર મંચ મંડલી બિલાસા ॥
કછુક ઊઁચિ સબ ભાઁતિ સુહાઈ। બૈઠહિં નગર લોગ જહઁ જાઈ ॥
તિન્હ કે નિકટ બિસાલ સુહાએ। ધવલ ધામ બહુબરન બનાએ ॥
જહઁ બૈંઠૈં દેખહિં સબ નારી। જથા જોગુ નિજ કુલ અનુહારી ॥
પુર બાલક કહિ કહિ મૃદુ બચના। સાદર પ્રભુહિ દેખાવહિં રચના ॥

દો. સબ સિસુ એહિ મિસ પ્રેમબસ પરસિ મનોહર ગાત।
તન પુલકહિં અતિ હરષુ હિયઁ દેખિ દેખિ દૌ ભ્રાત ॥ 224 ॥

સિસુ સબ રામ પ્રેમબસ જાને। પ્રીતિ સમેત નિકેત બખાને ॥
નિજ નિજ રુચિ સબ લેંહિં બોલાઈ। સહિત સનેહ જાહિં દૌ ભાઈ ॥
રામ દેખાવહિં અનુજહિ રચના। કહિ મૃદુ મધુર મનોહર બચના ॥
લવ નિમેષ મહઁ ભુવન નિકાયા। રચિ જાસુ અનુસાસન માયા ॥
ભગતિ હેતુ સોઇ દીનદયાલા। ચિતવત ચકિત ધનુષ મખસાલા ॥
કૌતુક દેખિ ચલે ગુરુ પાહીં। જાનિ બિલંબુ ત્રાસ મન માહીમ્ ॥
જાસુ ત્રાસ ડર કહુઁ ડર હોઈ। ભજન પ્રભાઉ દેખાવત સોઈ ॥
કહિ બાતેં મૃદુ મધુર સુહાઈં। કિએ બિદા બાલક બરિઆઈ ॥

દો. સભય સપ્રેમ બિનીત અતિ સકુચ સહિત દૌ ભાઇ।
ગુર પદ પંકજ નાઇ સિર બૈઠે આયસુ પાઇ ॥ 225 ॥

નિસિ પ્રબેસ મુનિ આયસુ દીન્હા। સબહીં સંધ્યાબંદનુ કીન્હા ॥
કહત કથા ઇતિહાસ પુરાની। રુચિર રજનિ જુગ જામ સિરાની ॥
મુનિબર સયન કીન્હિ તબ જાઈ। લગે ચરન ચાપન દૌ ભાઈ ॥
જિન્હ કે ચરન સરોરુહ લાગી। કરત બિબિધ જપ જોગ બિરાગી ॥
તેઇ દૌ બંધુ પ્રેમ જનુ જીતે। ગુર પદ કમલ પલોટત પ્રીતે ॥
બારબાર મુનિ અગ્યા દીન્હી। રઘુબર જાઇ સયન તબ કીન્હી ॥
ચાપત ચરન લખનુ ઉર લાએઁ। સભય સપ્રેમ પરમ સચુ પાએઁ ॥
પુનિ પુનિ પ્રભુ કહ સોવહુ તાતા। પૌઢ઼એ ધરિ ઉર પદ જલજાતા ॥

દો. ઉઠે લખન નિસિ બિગત સુનિ અરુનસિખા ધુનિ કાન ॥
ગુર તેં પહિલેહિં જગતપતિ જાગે રામુ સુજાન ॥ 226 ॥

સકલ સૌચ કરિ જાઇ નહાએ। નિત્ય નિબાહિ મુનિહિ સિર નાએ ॥
સમય જાનિ ગુર આયસુ પાઈ। લેન પ્રસૂન ચલે દૌ ભાઈ ॥
ભૂપ બાગુ બર દેખેઉ જાઈ। જહઁ બસંત રિતુ રહી લોભાઈ ॥
લાગે બિટપ મનોહર નાના। બરન બરન બર બેલિ બિતાના ॥
નવ પલ્લવ ફલ સુમાન સુહાએ। નિજ સંપતિ સુર રૂખ લજાએ ॥
ચાતક કોકિલ કીર ચકોરા। કૂજત બિહગ નટત કલ મોરા ॥
મધ્ય બાગ સરુ સોહ સુહાવા। મનિ સોપાન બિચિત્ર બનાવા ॥
બિમલ સલિલુ સરસિજ બહુરંગા। જલખગ કૂજત ગુંજત ભૃંગા ॥

દો. બાગુ તડ઼આગુ બિલોકિ પ્રભુ હરષે બંધુ સમેત।
પરમ રમ્ય આરામુ યહુ જો રામહિ સુખ દેત ॥ 227 ॥

ચહુઁ દિસિ ચિતિ પૂઁછિ માલિગન। લગે લેન દલ ફૂલ મુદિત મન ॥
તેહિ અવસર સીતા તહઁ આઈ। ગિરિજા પૂજન જનનિ પઠાઈ ॥
સંગ સખીં સબ સુભગ સયાની। ગાવહિં ગીત મનોહર બાની ॥
સર સમીપ ગિરિજા ગૃહ સોહા। બરનિ ન જાઇ દેખિ મનુ મોહા ॥
મજ્જનુ કરિ સર સખિન્હ સમેતા। ગી મુદિત મન ગૌરિ નિકેતા ॥
પૂજા કીન્હિ અધિક અનુરાગા। નિજ અનુરૂપ સુભગ બરુ માગા ॥
એક સખી સિય સંગુ બિહાઈ। ગી રહી દેખન ફુલવાઈ ॥
તેહિ દૌ બંધુ બિલોકે જાઈ। પ્રેમ બિબસ સીતા પહિં આઈ ॥

દો. તાસુ દસા દેખિ સખિન્હ પુલક ગાત જલુ નૈન।
કહુ કારનુ નિજ હરષ કર પૂછહિ સબ મૃદુ બૈન ॥ 228 ॥

દેખન બાગુ કુઅઁર દુઇ આએ। બય કિસોર સબ ભાઁતિ સુહાએ ॥
સ્યામ ગૌર કિમિ કહૌં બખાની। ગિરા અનયન નયન બિનુ બાની ॥
સુનિ હરષીઁ સબ સખીં સયાની। સિય હિયઁ અતિ ઉતકંઠા જાની ॥
એક કહિ નૃપસુત તેઇ આલી। સુને જે મુનિ સઁગ આએ કાલી ॥
જિન્હ નિજ રૂપ મોહની ડારી। કીન્હ સ્વબસ નગર નર નારી ॥
બરનત છબિ જહઁ તહઁ સબ લોગૂ। અવસિ દેખિઅહિં દેખન જોગૂ ॥
તાસુ વચન અતિ સિયહિ સુહાને। દરસ લાગિ લોચન અકુલાને ॥
ચલી અગ્ર કરિ પ્રિય સખિ સોઈ। પ્રીતિ પુરાતન લખિ ન કોઈ ॥

દો. સુમિરિ સીય નારદ બચન ઉપજી પ્રીતિ પુનીત ॥
ચકિત બિલોકતિ સકલ દિસિ જનુ સિસુ મૃગી સભીત ॥ 229 ॥

કંકન કિંકિનિ નૂપુર ધુનિ સુનિ। કહત લખન સન રામુ હૃદયઁ ગુનિ ॥
માનહુઁ મદન દુંદુભી દીન્હી ॥ મનસા બિસ્વ બિજય કહઁ કીન્હી ॥
અસ કહિ ફિરિ ચિતે તેહિ ઓરા। સિય મુખ સસિ ભે નયન ચકોરા ॥
ભે બિલોચન ચારુ અચંચલ। મનહુઁ સકુચિ નિમિ તજે દિગંચલ ॥
દેખિ સીય સોભા સુખુ પાવા। હૃદયઁ સરાહત બચનુ ન આવા ॥
જનુ બિરંચિ સબ નિજ નિપુનાઈ। બિરચિ બિસ્વ કહઁ પ્રગટિ દેખાઈ ॥
સુંદરતા કહુઁ સુંદર કરી। છબિગૃહઁ દીપસિખા જનુ બરી ॥
સબ ઉપમા કબિ રહે જુઠારી। કેહિં પટતરૌં બિદેહકુમારી ॥

દો. સિય સોભા હિયઁ બરનિ પ્રભુ આપનિ દસા બિચારિ।
બોલે સુચિ મન અનુજ સન બચન સમય અનુહારિ ॥ 230 ॥

તાત જનકતનયા યહ સોઈ। ધનુષજગ્ય જેહિ કારન હોઈ ॥
પૂજન ગૌરિ સખીં લૈ આઈ। કરત પ્રકાસુ ફિરિ ફુલવાઈ ॥
જાસુ બિલોકિ અલોકિક સોભા। સહજ પુનીત મોર મનુ છોભા ॥
સો સબુ કારન જાન બિધાતા। ફરકહિં સુભદ અંગ સુનુ ભ્રાતા ॥
રઘુબંસિંહ કર સહજ સુભ્AU। મનુ કુપંથ પગુ ધરિ ન ક્AU ॥
મોહિ અતિસય પ્રતીતિ મન કેરી। જેહિં સપનેહુઁ પરનારિ ન હેરી ॥
જિન્હ કૈ લહહિં ન રિપુ રન પીઠી। નહિં પાવહિં પરતિય મનુ ડીઠી ॥
મંગન લહહિ ન જિન્હ કૈ નાહીં। તે નરબર થોરે જગ માહીમ્ ॥

દો. કરત બતકહિ અનુજ સન મન સિય રૂપ લોભાન।
મુખ સરોજ મકરંદ છબિ કરિ મધુપ ઇવ પાન ॥ 231 ॥

ચિતવહિ ચકિત ચહૂઁ દિસિ સીતા। કહઁ ગે નૃપકિસોર મનુ ચિંતા ॥
જહઁ બિલોક મૃગ સાવક નૈની। જનુ તહઁ બરિસ કમલ સિત શ્રેની ॥
લતા ઓટ તબ સખિન્હ લખાએ। સ્યામલ ગૌર કિસોર સુહાએ ॥
દેખિ રૂપ લોચન લલચાને। હરષે જનુ નિજ નિધિ પહિચાને ॥
થકે નયન રઘુપતિ છબિ દેખેં। પલકન્હિહૂઁ પરિહરીં નિમેષેમ્ ॥
અધિક સનેહઁ દેહ ભૈ ભોરી। સરદ સસિહિ જનુ ચિતવ ચકોરી ॥
લોચન મગ રામહિ ઉર આની। દીન્હે પલક કપાટ સયાની ॥
જબ સિય સખિન્હ પ્રેમબસ જાની। કહિ ન સકહિં કછુ મન સકુચાની ॥

દો. લતાભવન તેં પ્રગટ ભે તેહિ અવસર દૌ ભાઇ।
નિકસે જનુ જુગ બિમલ બિધુ જલદ પટલ બિલગાઇ ॥ 232 ॥

સોભા સીવઁ સુભગ દૌ બીરા। નીલ પીત જલજાભ સરીરા ॥
મોરપંખ સિર સોહત નીકે। ગુચ્છ બીચ બિચ કુસુમ કલી કે ॥
ભાલ તિલક શ્રમબિંદુ સુહાએ। શ્રવન સુભગ ભૂષન છબિ છાએ ॥
બિકટ ભૃકુટિ કચ ઘૂઘરવારે। નવ સરોજ લોચન રતનારે ॥
ચારુ ચિબુક નાસિકા કપોલા। હાસ બિલાસ લેત મનુ મોલા ॥
મુખછબિ કહિ ન જાઇ મોહિ પાહીં। જો બિલોકિ બહુ કામ લજાહીમ્ ॥
ઉર મનિ માલ કંબુ કલ ગીવા। કામ કલભ કર ભુજ બલસીંવા ॥
સુમન સમેત બામ કર દોના। સાવઁર કુઅઁર સખી સુઠિ લોના ॥

દો. કેહરિ કટિ પટ પીત ધર સુષમા સીલ નિધાન।
દેખિ ભાનુકુલભૂષનહિ બિસરા સખિન્હ અપાન ॥ 233 ॥

ધરિ ધીરજુ એક આલિ સયાની। સીતા સન બોલી ગહિ પાની ॥
બહુરિ ગૌરિ કર ધ્યાન કરેહૂ। ભૂપકિસોર દેખિ કિન લેહૂ ॥
સકુચિ સીયઁ તબ નયન ઉઘારે। સનમુખ દૌ રઘુસિંઘ નિહારે ॥
નખ સિખ દેખિ રામ કૈ સોભા। સુમિરિ પિતા પનુ મનુ અતિ છોભા ॥
પરબસ સખિન્હ લખી જબ સીતા। ભયુ ગહરુ સબ કહહિ સભીતા ॥
પુનિ આઉબ એહિ બેરિઆઁ કાલી। અસ કહિ મન બિહસી એક આલી ॥
ગૂઢ઼ ગિરા સુનિ સિય સકુચાની। ભયુ બિલંબુ માતુ ભય માની ॥
ધરિ બડ઼ઇ ધીર રામુ ઉર આને। ફિરિ અપનપુ પિતુબસ જાને ॥

દો. દેખન મિસ મૃગ બિહગ તરુ ફિરિ બહોરિ બહોરિ।
નિરખિ નિરખિ રઘુબીર છબિ બાઢ઼ઇ પ્રીતિ ન થોરિ ॥ 234 ॥

જાનિ કઠિન સિવચાપ બિસૂરતિ। ચલી રાખિ ઉર સ્યામલ મૂરતિ ॥
પ્રભુ જબ જાત જાનકી જાની। સુખ સનેહ સોભા ગુન ખાની ॥
પરમ પ્રેમમય મૃદુ મસિ કીન્હી। ચારુ ચિત ભીતીં લિખ લીન્હી ॥
ગી ભવાની ભવન બહોરી। બંદિ ચરન બોલી કર જોરી ॥
જય જય ગિરિબરરાજ કિસોરી। જય મહેસ મુખ ચંદ ચકોરી ॥
જય ગજ બદન ષડ઼આનન માતા। જગત જનનિ દામિનિ દુતિ ગાતા ॥
નહિં તવ આદિ મધ્ય અવસાના। અમિત પ્રભાઉ બેદુ નહિં જાના ॥
ભવ ભવ બિભવ પરાભવ કારિનિ। બિસ્વ બિમોહનિ સ્વબસ બિહારિનિ ॥

દો. પતિદેવતા સુતીય મહુઁ માતુ પ્રથમ તવ રેખ।
મહિમા અમિત ન સકહિં કહિ સહસ સારદા સેષ ॥ 235 ॥

સેવત તોહિ સુલભ ફલ ચારી। બરદાયની પુરારિ પિઆરી ॥
દેબિ પૂજિ પદ કમલ તુમ્હારે। સુર નર મુનિ સબ હોહિં સુખારે ॥
મોર મનોરથુ જાનહુ નીકેં। બસહુ સદા ઉર પુર સબહી કેમ્ ॥
કીન્હેઉઁ પ્રગટ ન કારન તેહીં। અસ કહિ ચરન ગહે બૈદેહીમ્ ॥
બિનય પ્રેમ બસ ભી ભવાની। ખસી માલ મૂરતિ મુસુકાની ॥
સાદર સિયઁ પ્રસાદુ સિર ધરેઊ। બોલી ગૌરિ હરષુ હિયઁ ભરેઊ ॥
સુનુ સિય સત્ય અસીસ હમારી। પૂજિહિ મન કામના તુમ્હારી ॥
નારદ બચન સદા સુચિ સાચા। સો બરુ મિલિહિ જાહિં મનુ રાચા ॥

છં. મનુ જાહિં રાચેઉ મિલિહિ સો બરુ સહજ સુંદર સાઁવરો।
કરુના નિધાન સુજાન સીલુ સનેહુ જાનત રાવરો ॥
એહિ ભાઁતિ ગૌરિ અસીસ સુનિ સિય સહિત હિયઁ હરષીં અલી।
તુલસી ભવાનિહિ પૂજિ પુનિ પુનિ મુદિત મન મંદિર ચલી ॥

સો. જાનિ ગૌરિ અનુકૂલ સિય હિય હરષુ ન જાઇ કહિ।
મંજુલ મંગલ મૂલ બામ અંગ ફરકન લગે ॥ 236 ॥

હૃદયઁ સરાહત સીય લોનાઈ। ગુર સમીપ ગવને દૌ ભાઈ ॥
રામ કહા સબુ કૌસિક પાહીં। સરલ સુભાઉ છુઅત છલ નાહીમ્ ॥
સુમન પાઇ મુનિ પૂજા કીન્હી। પુનિ અસીસ દુહુ ભાઇન્હ દીન્હી ॥
સુફલ મનોરથ હોહુઁ તુમ્હારે। રામુ લખનુ સુનિ ભે સુખારે ॥
કરિ ભોજનુ મુનિબર બિગ્યાની। લગે કહન કછુ કથા પુરાની ॥
બિગત દિવસુ ગુરુ આયસુ પાઈ। સંધ્યા કરન ચલે દૌ ભાઈ ॥
પ્રાચી દિસિ સસિ ઉયુ સુહાવા। સિય મુખ સરિસ દેખિ સુખુ પાવા ॥
બહુરિ બિચારુ કીન્હ મન માહીં। સીય બદન સમ હિમકર નાહીમ્ ॥

દો. જનમુ સિંધુ પુનિ બંધુ બિષુ દિન મલીન સકલંક।
સિય મુખ સમતા પાવ કિમિ ચંદુ બાપુરો રંક ॥ 237 ॥

ઘટિ બઢ઼ઇ બિરહનિ દુખદાઈ। ગ્રસિ રાહુ નિજ સંધિહિં પાઈ ॥
કોક સિકપ્રદ પંકજ દ્રોહી। અવગુન બહુત ચંદ્રમા તોહી ॥
બૈદેહી મુખ પટતર દીન્હે। હોઇ દોષ બડ઼ અનુચિત કીન્હે ॥
સિય મુખ છબિ બિધુ બ્યાજ બખાની। ગુરુ પહિં ચલે નિસા બડ઼ઇ જાની ॥
કરિ મુનિ ચરન સરોજ પ્રનામા। આયસુ પાઇ કીન્હ બિશ્રામા ॥
બિગત નિસા રઘુનાયક જાગે। બંધુ બિલોકિ કહન અસ લાગે ॥
ઉદુ અરુન અવલોકહુ તાતા। પંકજ કોક લોક સુખદાતા ॥
બોલે લખનુ જોરિ જુગ પાની। પ્રભુ પ્રભાઉ સૂચક મૃદુ બાની ॥

દો. અરુનોદયઁ સકુચે કુમુદ ઉડગન જોતિ મલીન।
જિમિ તુમ્હાર આગમન સુનિ ભે નૃપતિ બલહીન ॥ 238 ॥

નૃપ સબ નખત કરહિં ઉજિઆરી। ટારિ ન સકહિં ચાપ તમ ભારી ॥
કમલ કોક મધુકર ખગ નાના। હરષે સકલ નિસા અવસાના ॥
ઐસેહિં પ્રભુ સબ ભગત તુમ્હારે। હોઇહહિં ટૂટેં ધનુષ સુખારે ॥
ઉયુ ભાનુ બિનુ શ્રમ તમ નાસા। દુરે નખત જગ તેજુ પ્રકાસા ॥
રબિ નિજ ઉદય બ્યાજ રઘુરાયા। પ્રભુ પ્રતાપુ સબ નૃપન્હ દિખાયા ॥
તવ ભુજ બલ મહિમા ઉદઘાટી। પ્રગટી ધનુ બિઘટન પરિપાટી ॥
બંધુ બચન સુનિ પ્રભુ મુસુકાને। હોઇ સુચિ સહજ પુનીત નહાને ॥
નિત્યક્રિયા કરિ ગુરુ પહિં આએ। ચરન સરોજ સુભગ સિર નાએ ॥
સતાનંદુ તબ જનક બોલાએ। કૌસિક મુનિ પહિં તુરત પઠાએ ॥
જનક બિનય તિન્હ આઇ સુનાઈ। હરષે બોલિ લિએ દૌ ભાઈ ॥

દો. સતાનંદ󰡤અ બંદિ પ્રભુ બૈઠે ગુર પહિં જાઇ।
ચલહુ તાત મુનિ કહેઉ તબ પઠવા જનક બોલાઇ ॥ 239 ॥

સીય સ્વયંબરુ દેખિઅ જાઈ। ઈસુ કાહિ ધૌં દેઇ બડ઼આઈ ॥
લખન કહા જસ ભાજનુ સોઈ। નાથ કૃપા તવ જાપર હોઈ ॥
હરષે મુનિ સબ સુનિ બર બાની। દીન્હિ અસીસ સબહિં સુખુ માની ॥
પુનિ મુનિબૃંદ સમેત કૃપાલા। દેખન ચલે ધનુષમખ સાલા ॥
રંગભૂમિ આએ દૌ ભાઈ। અસિ સુધિ સબ પુરબાસિંહ પાઈ ॥
ચલે સકલ ગૃહ કાજ બિસારી। બાલ જુબાન જરઠ નર નારી ॥
દેખી જનક ભીર ભૈ ભારી। સુચિ સેવક સબ લિએ હઁકારી ॥
તુરત સકલ લોગન્હ પહિં જાહૂ। આસન ઉચિત દેહૂ સબ કાહૂ ॥

દો. કહિ મૃદુ બચન બિનીત તિન્હ બૈઠારે નર નારિ।
ઉત્તમ મધ્યમ નીચ લઘુ નિજ નિજ થલ અનુહારિ ॥ 240 ॥

રાજકુઅઁર તેહિ અવસર આએ। મનહુઁ મનોહરતા તન છાએ ॥
ગુન સાગર નાગર બર બીરા। સુંદર સ્યામલ ગૌર સરીરા ॥
રાજ સમાજ બિરાજત રૂરે। ઉડગન મહુઁ જનુ જુગ બિધુ પૂરે ॥
જિન્હ કેં રહી ભાવના જૈસી। પ્રભુ મૂરતિ તિન્હ દેખી તૈસી ॥
દેખહિં રૂપ મહા રનધીરા। મનહુઁ બીર રસુ ધરેં સરીરા ॥
ડરે કુટિલ નૃપ પ્રભુહિ નિહારી। મનહુઁ ભયાનક મૂરતિ ભારી ॥
રહે અસુર છલ છોનિપ બેષા। તિન્હ પ્રભુ પ્રગટ કાલસમ દેખા ॥
પુરબાસિંહ દેખે દૌ ભાઈ। નરભૂષન લોચન સુખદાઈ ॥

દો. નારિ બિલોકહિં હરષિ હિયઁ નિજ નિજ રુચિ અનુરૂપ।
જનુ સોહત સિંગાર ધરિ મૂરતિ પરમ અનૂપ ॥ 241 ॥

બિદુષન્હ પ્રભુ બિરાટમય દીસા। બહુ મુખ કર પગ લોચન સીસા ॥
જનક જાતિ અવલોકહિં કૈસૈં। સજન સગે પ્રિય લાગહિં જૈસેમ્ ॥
સહિત બિદેહ બિલોકહિં રાની। સિસુ સમ પ્રીતિ ન જાતિ બખાની ॥
જોગિન્હ પરમ તત્ત્વમય ભાસા। સાંત સુદ્ધ સમ સહજ પ્રકાસા ॥
હરિભગતન્હ દેખે દૌ ભ્રાતા। ઇષ્ટદેવ ઇવ સબ સુખ દાતા ॥
રામહિ ચિતવ ભાયઁ જેહિ સીયા। સો સનેહુ સુખુ નહિં કથનીયા ॥
ઉર અનુભવતિ ન કહિ સક સોઊ। કવન પ્રકાર કહૈ કબિ કોઊ ॥
એહિ બિધિ રહા જાહિ જસ ભ્AU। તેહિં તસ દેખેઉ કોસલર્AU ॥

દો. રાજત રાજ સમાજ મહુઁ કોસલરાજ કિસોર।
સુંદર સ્યામલ ગૌર તન બિસ્વ બિલોચન ચોર ॥ 242 ॥

સહજ મનોહર મૂરતિ દોઊ। કોટિ કામ ઉપમા લઘુ સોઊ ॥
સરદ ચંદ નિંદક મુખ નીકે। નીરજ નયન ભાવતે જી કે ॥
ચિતવત ચારુ માર મનુ હરની। ભાવતિ હૃદય જાતિ નહીં બરની ॥
કલ કપોલ શ્રુતિ કુંડલ લોલા। ચિબુક અધર સુંદર મૃદુ બોલા ॥
કુમુદબંધુ કર નિંદક હાઁસા। ભૃકુટી બિકટ મનોહર નાસા ॥
ભાલ બિસાલ તિલક ઝલકાહીં। કચ બિલોકિ અલિ અવલિ લજાહીમ્ ॥
પીત ચૌતનીં સિરન્હિ સુહાઈ। કુસુમ કલીં બિચ બીચ બનાઈમ્ ॥
રેખેં રુચિર કંબુ કલ ગીવાઁ। જનુ ત્રિભુવન સુષમા કી સીવાઁ ॥

દો. કુંજર મનિ કંઠા કલિત ઉરન્હિ તુલસિકા માલ।
બૃષભ કંધ કેહરિ ઠવનિ બલ નિધિ બાહુ બિસાલ ॥ 243 ॥

કટિ તૂનીર પીત પટ બાઁધે। કર સર ધનુષ બામ બર કાઁધે ॥
પીત જગ્ય ઉપબીત સુહાએ। નખ સિખ મંજુ મહાછબિ છાએ ॥
દેખિ લોગ સબ ભે સુખારે। એકટક લોચન ચલત ન તારે ॥
હરષે જનકુ દેખિ દૌ ભાઈ। મુનિ પદ કમલ ગહે તબ જાઈ ॥
કરિ બિનતી નિજ કથા સુનાઈ। રંગ અવનિ સબ મુનિહિ દેખાઈ ॥
જહઁ જહઁ જાહિ કુઅઁર બર દોઊ। તહઁ તહઁ ચકિત ચિતવ સબુ કોઊ ॥
નિજ નિજ રુખ રામહિ સબુ દેખા। કૌ ન જાન કછુ મરમુ બિસેષા ॥
ભલિ રચના મુનિ નૃપ સન કહેઊ। રાજાઁ મુદિત મહાસુખ લહેઊ ॥

દો. સબ મંચન્હ તે મંચુ એક સુંદર બિસદ બિસાલ।
મુનિ સમેત દૌ બંધુ તહઁ બૈઠારે મહિપાલ ॥ 244 ॥

પ્રભુહિ દેખિ સબ નૃપ હિઁયઁ હારે। જનુ રાકેસ ઉદય ભેઁ તારે ॥
અસિ પ્રતીતિ સબ કે મન માહીં। રામ ચાપ તોરબ સક નાહીમ્ ॥
બિનુ ભંજેહુઁ ભવ ધનુષુ બિસાલા। મેલિહિ સીય રામ ઉર માલા ॥
અસ બિચારિ ગવનહુ ઘર ભાઈ। જસુ પ્રતાપુ બલુ તેજુ ગવાઁઈ ॥
બિહસે અપર ભૂપ સુનિ બાની। જે અબિબેક અંધ અભિમાની ॥
તોરેહુઁ ધનુષુ બ્યાહુ અવગાહા। બિનુ તોરેં કો કુઅઁરિ બિઆહા ॥
એક બાર કાલુ કિન હોઊ। સિય હિત સમર જિતબ હમ સોઊ ॥
યહ સુનિ અવર મહિપ મુસકાને। ધરમસીલ હરિભગત સયાને ॥

સો. સીય બિઆહબિ રામ ગરબ દૂરિ કરિ નૃપન્હ કે ॥
જીતિ કો સક સંગ્રામ દસરથ કે રન બાઁકુરે ॥ 245 ॥

બ્યર્થ મરહુ જનિ ગાલ બજાઈ। મન મોદકન્હિ કિ ભૂખ બુતાઈ ॥
સિખ હમારિ સુનિ પરમ પુનીતા। જગદંબા જાનહુ જિયઁ સીતા ॥
જગત પિતા રઘુપતિહિ બિચારી। ભરિ લોચન છબિ લેહુ નિહારી ॥
સુંદર સુખદ સકલ ગુન રાસી। એ દૌ બંધુ સંભુ ઉર બાસી ॥
સુધા સમુદ્ર સમીપ બિહાઈ। મૃગજલુ નિરખિ મરહુ કત ધાઈ ॥
કરહુ જાઇ જા કહુઁ જોઈ ભાવા। હમ તૌ આજુ જનમ ફલુ પાવા ॥
અસ કહિ ભલે ભૂપ અનુરાગે। રૂપ અનૂપ બિલોકન લાગે ॥
દેખહિં સુર નભ ચઢ઼એ બિમાના। બરષહિં સુમન કરહિં કલ ગાના ॥

દો. જાનિ સુઅવસરુ સીય તબ પઠી જનક બોલાઈ।
ચતુર સખીં સુંદર સકલ સાદર ચલીં લવાઈમ્ ॥ 246 ॥

સિય સોભા નહિં જાઇ બખાની। જગદંબિકા રૂપ ગુન ખાની ॥
ઉપમા સકલ મોહિ લઘુ લાગીં। પ્રાકૃત નારિ અંગ અનુરાગીમ્ ॥
સિય બરનિઅ તેઇ ઉપમા દેઈ। કુકબિ કહાઇ અજસુ કો લેઈ ॥
જૌ પટતરિઅ તીય સમ સીયા। જગ અસિ જુબતિ કહાઁ કમનીયા ॥
ગિરા મુખર તન અરધ ભવાની। રતિ અતિ દુખિત અતનુ પતિ જાની ॥
બિષ બારુની બંધુ પ્રિય જેહી। કહિઅ રમાસમ કિમિ બૈદેહી ॥
જૌ છબિ સુધા પયોનિધિ હોઈ। પરમ રૂપમય કચ્છપ સોઈ ॥
સોભા રજુ મંદરુ સિંગારૂ। મથૈ પાનિ પંકજ નિજ મારૂ ॥

દો. એહિ બિધિ ઉપજૈ લચ્છિ જબ સુંદરતા સુખ મૂલ।
તદપિ સકોચ સમેત કબિ કહહિં સીય સમતૂલ ॥ 247 ॥

ચલિં સંગ લૈ સખીં સયાની। ગાવત ગીત મનોહર બાની ॥
સોહ નવલ તનુ સુંદર સારી। જગત જનનિ અતુલિત છબિ ભારી ॥
ભૂષન સકલ સુદેસ સુહાએ। અંગ અંગ રચિ સખિન્હ બનાએ ॥
રંગભૂમિ જબ સિય પગુ ધારી। દેખિ રૂપ મોહે નર નારી ॥
હરષિ સુરન્હ દુંદુભીં બજાઈ। બરષિ પ્રસૂન અપછરા ગાઈ ॥
પાનિ સરોજ સોહ જયમાલા। અવચટ ચિતે સકલ ભુઆલા ॥
સીય ચકિત ચિત રામહિ ચાહા। ભે મોહબસ સબ નરનાહા ॥
મુનિ સમીપ દેખે દૌ ભાઈ। લગે લલકિ લોચન નિધિ પાઈ ॥

દો. ગુરજન લાજ સમાજુ બડ઼ દેખિ સીય સકુચાનિ ॥
લાગિ બિલોકન સખિન્હ તન રઘુબીરહિ ઉર આનિ ॥ 248 ॥

રામ રૂપુ અરુ સિય છબિ દેખેં। નર નારિન્હ પરિહરીં નિમેષેમ્ ॥
સોચહિં સકલ કહત સકુચાહીં। બિધિ સન બિનય કરહિં મન માહીમ્ ॥
હરુ બિધિ બેગિ જનક જડ઼તાઈ। મતિ હમારિ અસિ દેહિ સુહાઈ ॥
બિનુ બિચાર પનુ તજિ નરનાહુ। સીય રામ કર કરૈ બિબાહૂ ॥
જગ ભલ કહહિ ભાવ સબ કાહૂ। હઠ કીન્હે અંતહુઁ ઉર દાહૂ ॥
એહિં લાલસાઁ મગન સબ લોગૂ। બરુ સાઁવરો જાનકી જોગૂ ॥
તબ બંદીજન જનક બૌલાએ। બિરિદાવલી કહત ચલિ આએ ॥
કહ નૃપ જાઇ કહહુ પન મોરા। ચલે ભાટ હિયઁ હરષુ ન થોરા ॥

દો. બોલે બંદી બચન બર સુનહુ સકલ મહિપાલ।
પન બિદેહ કર કહહિં હમ ભુજા ઉઠાઇ બિસાલ ॥ 249 ॥

નૃપ ભુજબલ બિધુ સિવધનુ રાહૂ। ગરુઅ કઠોર બિદિત સબ કાહૂ ॥
રાવનુ બાનુ મહાભટ ભારે। દેખિ સરાસન ગવઁહિં સિધારે ॥
સોઇ પુરારિ કોદંડુ કઠોરા। રાજ સમાજ આજુ જોઇ તોરા ॥
ત્રિભુવન જય સમેત બૈદેહી ॥ બિનહિં બિચાર બરિ હઠિ તેહી ॥
સુનિ પન સકલ ભૂપ અભિલાષે। ભટમાની અતિસય મન માખે ॥
પરિકર બાઁધિ ઉઠે અકુલાઈ। ચલે ઇષ્ટદેવન્હ સિર નાઈ ॥
તમકિ તાકિ તકિ સિવધનુ ધરહીં। ઉઠિ ન કોટિ ભાઁતિ બલુ કરહીમ્ ॥
જિન્હ કે કછુ બિચારુ મન માહીં। ચાપ સમીપ મહીપ ન જાહીમ્ ॥

દો. તમકિ ધરહિં ધનુ મૂઢ઼ નૃપ ઉઠિ ન ચલહિં લજાઇ।
મનહુઁ પાઇ ભટ બાહુબલુ અધિકુ અધિકુ ગરુઆઇ ॥ 250 ॥

ભૂપ સહસ દસ એકહિ બારા। લગે ઉઠાવન ટરિ ન ટારા ॥
ડગિ ન સંભુ સરાસન કૈસેં। કામી બચન સતી મનુ જૈસેમ્ ॥
સબ નૃપ ભે જોગુ ઉપહાસી। જૈસેં બિનુ બિરાગ સંન્યાસી ॥
કીરતિ બિજય બીરતા ભારી। ચલે ચાપ કર બરબસ હારી ॥
શ્રીહત ભે હારિ હિયઁ રાજા। બૈઠે નિજ નિજ જાઇ સમાજા ॥
નૃપન્હ બિલોકિ જનકુ અકુલાને। બોલે બચન રોષ જનુ સાને ॥
દીપ દીપ કે ભૂપતિ નાના। આએ સુનિ હમ જો પનુ ઠાના ॥
દેવ દનુજ ધરિ મનુજ સરીરા। બિપુલ બીર આએ રનધીરા ॥

દો. કુઅઁરિ મનોહર બિજય બડ઼ઇ કીરતિ અતિ કમનીય।
પાવનિહાર બિરંચિ જનુ રચેઉ ન ધનુ દમનીય ॥ 251 ॥

કહહુ કાહિ યહુ લાભુ ન ભાવા। કાહુઁ ન સંકર ચાપ ચઢ઼આવા ॥
રહુ ચઢ઼આઉબ તોરબ ભાઈ। તિલુ ભરિ ભૂમિ ન સકે છડ઼આઈ ॥
અબ જનિ કૌ માખૈ ભટ માની। બીર બિહીન મહી મૈં જાની ॥
તજહુ આસ નિજ નિજ ગૃહ જાહૂ। લિખા ન બિધિ બૈદેહિ બિબાહૂ ॥
સુકૃત જાઇ જૌં પનુ પરિહરૂઁ। કુઅઁરિ કુઆરિ રહુ કા કરૂઁ ॥
જો જનતેઉઁ બિનુ ભટ ભુબિ ભાઈ। તૌ પનુ કરિ હોતેઉઁ ન હઁસાઈ ॥
જનક બચન સુનિ સબ નર નારી। દેખિ જાનકિહિ ભે દુખારી ॥
માખે લખનુ કુટિલ ભિઁ ભૌંહેં। રદપટ ફરકત નયન રિસૌંહેમ્ ॥

દો. કહિ ન સકત રઘુબીર ડર લગે બચન જનુ બાન।
નાઇ રામ પદ કમલ સિરુ બોલે ગિરા પ્રમાન ॥ 252 ॥

રઘુબંસિંહ મહુઁ જહઁ કૌ હોઈ। તેહિં સમાજ અસ કહિ ન કોઈ ॥
કહી જનક જસિ અનુચિત બાની। બિદ્યમાન રઘુકુલ મનિ જાની ॥
સુનહુ ભાનુકુલ પંકજ ભાનૂ। કહુઁ સુભાઉ ન કછુ અભિમાનૂ ॥
જૌ તુમ્હારિ અનુસાસન પાવૌં। કંદુક ઇવ બ્રહ્માંડ ઉઠાવૌમ્ ॥
કાચે ઘટ જિમિ ડારૌં ફોરી। સકુઁ મેરુ મૂલક જિમિ તોરી ॥
તવ પ્રતાપ મહિમા ભગવાના। કો બાપુરો પિનાક પુરાના ॥
નાથ જાનિ અસ આયસુ હોઊ। કૌતુકુ કરૌં બિલોકિઅ સોઊ ॥
કમલ નાલ જિમિ ચાફ ચઢ઼આવૌં। જોજન સત પ્રમાન લૈ ધાવૌમ્ ॥

દો. તોરૌં છત્રક દંડ જિમિ તવ પ્રતાપ બલ નાથ।
જૌં ન કરૌં પ્રભુ પદ સપથ કર ન ધરૌં ધનુ ભાથ ॥ 253 ॥

લખન સકોપ બચન જે બોલે। ડગમગાનિ મહિ દિગ્ગજ ડોલે ॥
સકલ લોક સબ ભૂપ ડેરાને। સિય હિયઁ હરષુ જનકુ સકુચાને ॥
ગુર રઘુપતિ સબ મુનિ મન માહીં। મુદિત ભે પુનિ પુનિ પુલકાહીમ્ ॥
સયનહિં રઘુપતિ લખનુ નેવારે। પ્રેમ સમેત નિકટ બૈઠારે ॥
બિસ્વામિત્ર સમય સુભ જાની। બોલે અતિ સનેહમય બાની ॥
ઉઠહુ રામ ભંજહુ ભવચાપા। મેટહુ તાત જનક પરિતાપા ॥
સુનિ ગુરુ બચન ચરન સિરુ નાવા। હરષુ બિષાદુ ન કછુ ઉર આવા ॥
ઠાઢ઼એ ભે ઉઠિ સહજ સુભાએઁ। ઠવનિ જુબા મૃગરાજુ લજાએઁ ॥

દો. ઉદિત ઉદયગિરિ મંચ પર રઘુબર બાલપતંગ।
બિકસે સંત સરોજ સબ હરષે લોચન ભૃંગ ॥ 254 ॥

નૃપન્હ કેરિ આસા નિસિ નાસી। બચન નખત અવલી ન પ્રકાસી ॥
માની મહિપ કુમુદ સકુચાને। કપટી ભૂપ ઉલૂક લુકાને ॥
ભે બિસોક કોક મુનિ દેવા। બરિસહિં સુમન જનાવહિં સેવા ॥
ગુર પદ બંદિ સહિત અનુરાગા। રામ મુનિન્હ સન આયસુ માગા ॥
સહજહિં ચલે સકલ જગ સ્વામી। મત્ત મંજુ બર કુંજર ગામી ॥
ચલત રામ સબ પુર નર નારી। પુલક પૂરિ તન ભે સુખારી ॥
બંદિ પિતર સુર સુકૃત સઁભારે। જૌં કછુ પુન્ય પ્રભાઉ હમારે ॥
તૌ સિવધનુ મૃનાલ કી નાઈં। તોરહુઁ રામ ગનેસ ગોસાઈમ્ ॥

દો. રામહિ પ્રેમ સમેત લખિ સખિન્હ સમીપ બોલાઇ।
સીતા માતુ સનેહ બસ બચન કહિ બિલખાઇ ॥ 255 ॥

સખિ સબ કૌતુક દેખનિહારે। જેઠ કહાવત હિતૂ હમારે ॥
કૌ ન બુઝાઇ કહિ ગુર પાહીં। એ બાલક અસિ હઠ ભલિ નાહીમ્ ॥
રાવન બાન છુઆ નહિં ચાપા। હારે સકલ ભૂપ કરિ દાપા ॥
સો ધનુ રાજકુઅઁર કર દેહીં। બાલ મરાલ કિ મંદર લેહીમ્ ॥
ભૂપ સયાનપ સકલ સિરાની। સખિ બિધિ ગતિ કછુ જાતિ ન જાની ॥
બોલી ચતુર સખી મૃદુ બાની। તેજવંત લઘુ ગનિઅ ન રાની ॥
કહઁ કુંભજ કહઁ સિંધુ અપારા। સોષેઉ સુજસુ સકલ સંસારા ॥
રબિ મંડલ દેખત લઘુ લાગા। ઉદયઁ તાસુ તિભુવન તમ ભાગા ॥

દો. મંત્ર પરમ લઘુ જાસુ બસ બિધિ હરિ હર સુર સર્બ।
મહામત્ત ગજરાજ કહુઁ બસ કર અંકુસ ખર્બ ॥ 256 ॥

કામ કુસુમ ધનુ સાયક લીન્હે। સકલ ભુવન અપને બસ કીન્હે ॥
દેબિ તજિઅ સંસુ અસ જાની। ભંજબ ધનુષ રામુ સુનુ રાની ॥
સખી બચન સુનિ ભૈ પરતીતી। મિટા બિષાદુ બઢ઼ઈ અતિ પ્રીતી ॥
તબ રામહિ બિલોકિ બૈદેહી। સભય હૃદયઁ બિનવતિ જેહિ તેહી ॥
મનહીં મન મનાવ અકુલાની। હોહુ પ્રસન્ન મહેસ ભવાની ॥
કરહુ સફલ આપનિ સેવકાઈ। કરિ હિતુ હરહુ ચાપ ગરુઆઈ ॥
ગનનાયક બરદાયક દેવા। આજુ લગેં કીન્હિઉઁ તુઅ સેવા ॥
બાર બાર બિનતી સુનિ મોરી। કરહુ ચાપ ગુરુતા અતિ થોરી ॥

દો. દેખિ દેખિ રઘુબીર તન સુર મનાવ ધરિ ધીર ॥
ભરે બિલોચન પ્રેમ જલ પુલકાવલી સરીર ॥ 257 ॥

નીકેં નિરખિ નયન ભરિ સોભા। પિતુ પનુ સુમિરિ બહુરિ મનુ છોભા ॥
અહહ તાત દારુનિ હઠ ઠાની। સમુઝત નહિં કછુ લાભુ ન હાની ॥
સચિવ સભય સિખ દેઇ ન કોઈ। બુધ સમાજ બડ઼ અનુચિત હોઈ ॥
કહઁ ધનુ કુલિસહુ ચાહિ કઠોરા। કહઁ સ્યામલ મૃદુગાત કિસોરા ॥
બિધિ કેહિ ભાઁતિ ધરૌં ઉર ધીરા। સિરસ સુમન કન બેધિઅ હીરા ॥
સકલ સભા કૈ મતિ ભૈ ભોરી। અબ મોહિ સંભુચાપ ગતિ તોરી ॥
નિજ જડ઼તા લોગન્હ પર ડારી। હોહિ હરુઅ રઘુપતિહિ નિહારી ॥
અતિ પરિતાપ સીય મન માહી। લવ નિમેષ જુગ સબ સય જાહીમ્ ॥

દો. પ્રભુહિ ચિતિ પુનિ ચિતવ મહિ રાજત લોચન લોલ।
ખેલત મનસિજ મીન જુગ જનુ બિધુ મંડલ ડોલ ॥ 258 ॥

ગિરા અલિનિ મુખ પંકજ રોકી। પ્રગટ ન લાજ નિસા અવલોકી ॥
લોચન જલુ રહ લોચન કોના। જૈસે પરમ કૃપન કર સોના ॥
સકુચી બ્યાકુલતા બડ઼ઇ જાની। ધરિ ધીરજુ પ્રતીતિ ઉર આની ॥
તન મન બચન મોર પનુ સાચા। રઘુપતિ પદ સરોજ ચિતુ રાચા ॥
તૌ ભગવાનુ સકલ ઉર બાસી। કરિહિં મોહિ રઘુબર કૈ દાસી ॥
જેહિ કેં જેહિ પર સત્ય સનેહૂ। સો તેહિ મિલિ ન કછુ સંહેહૂ ॥
પ્રભુ તન ચિતિ પ્રેમ તન ઠાના। કૃપાનિધાન રામ સબુ જાના ॥
સિયહિ બિલોકિ તકેઉ ધનુ કૈસે। ચિતવ ગરુરુ લઘુ બ્યાલહિ જૈસે ॥

દો. લખન લખેઉ રઘુબંસમનિ તાકેઉ હર કોદંડુ।
પુલકિ ગાત બોલે બચન ચરન ચાપિ બ્રહ્માંડુ ॥ 259 ॥

દિસકુંજરહુ કમઠ અહિ કોલા। ધરહુ ધરનિ ધરિ ધીર ન ડોલા ॥
રામુ ચહહિં સંકર ધનુ તોરા। હોહુ સજગ સુનિ આયસુ મોરા ॥
ચાપ સપીપ રામુ જબ આએ। નર નારિન્હ સુર સુકૃત મનાએ ॥
સબ કર સંસુ અરુ અગ્યાનૂ। મંદ મહીપન્હ કર અભિમાનૂ ॥
ભૃગુપતિ કેરિ ગરબ ગરુઆઈ। સુર મુનિબરન્હ કેરિ કદરાઈ ॥
સિય કર સોચુ જનક પછિતાવા। રાનિન્હ કર દારુન દુખ દાવા ॥
સંભુચાપ બડ બોહિતુ પાઈ। ચઢે જાઇ સબ સંગુ બનાઈ ॥
રામ બાહુબલ સિંધુ અપારૂ। ચહત પારુ નહિ કૌ કડ઼હારૂ ॥

દો. રામ બિલોકે લોગ સબ ચિત્ર લિખે સે દેખિ।
ચિતી સીય કૃપાયતન જાની બિકલ બિસેષિ ॥ 260 ॥

દેખી બિપુલ બિકલ બૈદેહી। નિમિષ બિહાત કલપ સમ તેહી ॥
તૃષિત બારિ બિનુ જો તનુ ત્યાગા। મુએઁ કરિ કા સુધા તડ઼આગા ॥
કા બરષા સબ કૃષી સુખાનેં। સમય ચુકેં પુનિ કા પછિતાનેમ્ ॥
અસ જિયઁ જાનિ જાનકી દેખી। પ્રભુ પુલકે લખિ પ્રીતિ બિસેષી ॥
ગુરહિ પ્રનામુ મનહિ મન કીન્હા। અતિ લાઘવઁ ઉઠાઇ ધનુ લીન્હા ॥
દમકેઉ દામિનિ જિમિ જબ લયૂ। પુનિ નભ ધનુ મંડલ સમ ભયૂ ॥
લેત ચઢ઼આવત ખૈંચત ગાઢ઼એં। કાહુઁ ન લખા દેખ સબુ ઠાઢ઼એમ્ ॥
તેહિ છન રામ મધ્ય ધનુ તોરા। ભરે ભુવન ધુનિ ઘોર કઠોરા ॥

છં. ભરે ભુવન ઘોર કઠોર રવ રબિ બાજિ તજિ મારગુ ચલે।
ચિક્કરહિં દિગ્ગજ ડોલ મહિ અહિ કોલ કૂરુમ કલમલે ॥
સુર અસુર મુનિ કર કાન દીન્હેં સકલ બિકલ બિચારહીં।
કોદંડ ખંડેઉ રામ તુલસી જયતિ બચન ઉચારહી ॥

સો. સંકર ચાપુ જહાજુ સાગરુ રઘુબર બાહુબલુ।
બૂડ઼ સો સકલ સમાજુ ચઢ઼આ જો પ્રથમહિં મોહ બસ ॥ 261 ॥

પ્રભુ દૌ ચાપખંડ મહિ ડારે। દેખિ લોગ સબ ભે સુખારે ॥

કોસિકરુપ પયોનિધિ પાવન। પ્રેમ બારિ અવગાહુ સુહાવન ॥
રામરૂપ રાકેસુ નિહારી। બઢ઼ત બીચિ પુલકાવલિ ભારી ॥
બાજે નભ ગહગહે નિસાના। દેવબધૂ નાચહિં કરિ ગાના ॥
બ્રહ્માદિક સુર સિદ્ધ મુનીસા। પ્રભુહિ પ્રસંસહિ દેહિં અસીસા ॥
બરિસહિં સુમન રંગ બહુ માલા। ગાવહિં કિંનર ગીત રસાલા ॥
રહી ભુવન ભરિ જય જય બાની। ધનુષભંગ ધુનિ જાત ન જાની ॥
મુદિત કહહિં જહઁ તહઁ નર નારી। ભંજેઉ રામ સંભુધનુ ભારી ॥

દો. બંદી માગધ સૂતગન બિરુદ બદહિં મતિધીર।
કરહિં નિછાવરિ લોગ સબ હય ગય ધન મનિ ચીર ॥ 262 ॥

ઝાઁઝિ મૃદંગ સંખ સહનાઈ। ભેરિ ઢોલ દુંદુભી સુહાઈ ॥
બાજહિં બહુ બાજને સુહાએ। જહઁ તહઁ જુબતિન્હ મંગલ ગાએ ॥
સખિન્હ સહિત હરષી અતિ રાની। સૂખત ધાન પરા જનુ પાની ॥
જનક લહેઉ સુખુ સોચુ બિહાઈ। પૈરત થકેં થાહ જનુ પાઈ ॥
શ્રીહત ભે ભૂપ ધનુ ટૂટે। જૈસેં દિવસ દીપ છબિ છૂટે ॥
સીય સુખહિ બરનિઅ કેહિ ભાઁતી। જનુ ચાતકી પાઇ જલુ સ્વાતી ॥
રામહિ લખનુ બિલોકત કૈસેં। સસિહિ ચકોર કિસોરકુ જૈસેમ્ ॥
સતાનંદ તબ આયસુ દીન્હા। સીતાઁ ગમનુ રામ પહિં કીન્હા ॥

દો. સંગ સખીં સુદંર ચતુર ગાવહિં મંગલચાર।
ગવની બાલ મરાલ ગતિ સુષમા અંગ અપાર ॥ 263 ॥

સખિન્હ મધ્ય સિય સોહતિ કૈસે। છબિગન મધ્ય મહાછબિ જૈસેમ્ ॥
કર સરોજ જયમાલ સુહાઈ। બિસ્વ બિજય સોભા જેહિં છાઈ ॥
તન સકોચુ મન પરમ ઉછાહૂ। ગૂઢ઼ પ્રેમુ લખિ પરિ ન કાહૂ ॥
જાઇ સમીપ રામ છબિ દેખી। રહિ જનુ કુઁઅરિ ચિત્ર અવરેખી ॥
ચતુર સખીં લખિ કહા બુઝાઈ। પહિરાવહુ જયમાલ સુહાઈ ॥
સુનત જુગલ કર માલ ઉઠાઈ। પ્રેમ બિબસ પહિરાઇ ન જાઈ ॥
સોહત જનુ જુગ જલજ સનાલા। સસિહિ સભીત દેત જયમાલા ॥
ગાવહિં છબિ અવલોકિ સહેલી। સિયઁ જયમાલ રામ ઉર મેલી ॥

સો. રઘુબર ઉર જયમાલ દેખિ દેવ બરિસહિં સુમન।
સકુચે સકલ ભુઆલ જનુ બિલોકિ રબિ કુમુદગન ॥ 264 ॥

પુર અરુ બ્યોમ બાજને બાજે। ખલ ભે મલિન સાધુ સબ રાજે ॥
સુર કિંનર નર નાગ મુનીસા। જય જય જય કહિ દેહિં અસીસા ॥
નાચહિં ગાવહિં બિબુધ બધૂટીં। બાર બાર કુસુમાંજલિ છૂટીમ્ ॥
જહઁ તહઁ બિપ્ર બેદધુનિ કરહીં। બંદી બિરદાવલિ ઉચ્ચરહીમ્ ॥
મહિ પાતાલ નાક જસુ બ્યાપા। રામ બરી સિય ભંજેઉ ચાપા ॥
કરહિં આરતી પુર નર નારી। દેહિં નિછાવરિ બિત્ત બિસારી ॥
સોહતિ સીય રામ કૈ જૌરી। છબિ સિંગારુ મનહુઁ એક ઠોરી ॥
સખીં કહહિં પ્રભુપદ ગહુ સીતા। કરતિ ન ચરન પરસ અતિ ભીતા ॥

દો. ગૌતમ તિય ગતિ સુરતિ કરિ નહિં પરસતિ પગ પાનિ।
મન બિહસે રઘુબંસમનિ પ્રીતિ અલૌકિક જાનિ ॥ 265 ॥

તબ સિય દેખિ ભૂપ અભિલાષે। કૂર કપૂત મૂઢ઼ મન માખે ॥
ઉઠિ ઉઠિ પહિરિ સનાહ અભાગે। જહઁ તહઁ ગાલ બજાવન લાગે ॥
લેહુ છડ઼આઇ સીય કહ કોઊ। ધરિ બાઁધહુ નૃપ બાલક દોઊ ॥
તોરેં ધનુષુ ચાડ઼ નહિં સરી। જીવત હમહિ કુઅઁરિ કો બરી ॥
જૌં બિદેહુ કછુ કરૈ સહાઈ। જીતહુ સમર સહિત દૌ ભાઈ ॥
સાધુ ભૂપ બોલે સુનિ બાની। રાજસમાજહિ લાજ લજાની ॥
બલુ પ્રતાપુ બીરતા બડ઼આઈ। નાક પિનાકહિ સંગ સિધાઈ ॥
સોઇ સૂરતા કિ અબ કહુઁ પાઈ। અસિ બુધિ તૌ બિધિ મુહઁ મસિ લાઈ ॥

દો. દેખહુ રામહિ નયન ભરિ તજિ ઇરિષા મદુ કોહુ।
લખન રોષુ પાવકુ પ્રબલ જાનિ સલભ જનિ હોહુ ॥ 266 ॥

બૈનતેય બલિ જિમિ ચહ કાગૂ। જિમિ સસુ ચહૈ નાગ અરિ ભાગૂ ॥
જિમિ ચહ કુસલ અકારન કોહી। સબ સંપદા ચહૈ સિવદ્રોહી ॥
લોભી લોલુપ કલ કીરતિ ચહી। અકલંકતા કિ કામી લહી ॥
હરિ પદ બિમુખ પરમ ગતિ ચાહા। તસ તુમ્હાર લાલચુ નરનાહા ॥
કોલાહલુ સુનિ સીય સકાની। સખીં લવાઇ ગીં જહઁ રાની ॥
રામુ સુભાયઁ ચલે ગુરુ પાહીં। સિય સનેહુ બરનત મન માહીમ્ ॥
રાનિન્હ સહિત સોચબસ સીયા। અબ ધૌં બિધિહિ કાહ કરનીયા ॥
ભૂપ બચન સુનિ ઇત ઉત તકહીં। લખનુ રામ ડર બોલિ ન સકહીમ્ ॥

દો. અરુન નયન ભૃકુટી કુટિલ ચિતવત નૃપન્હ સકોપ।
મનહુઁ મત્ત ગજગન નિરખિ સિંઘકિસોરહિ ચોપ ॥ 267 ॥

ખરભરુ દેખિ બિકલ પુર નારીં। સબ મિલિ દેહિં મહીપન્હ ગારીમ્ ॥
તેહિં અવસર સુનિ સિવ ધનુ ભંગા। આયસુ ભૃગુકુલ કમલ પતંગા ॥
દેખિ મહીપ સકલ સકુચાને। બાજ ઝપટ જનુ લવા લુકાને ॥
ગૌરિ સરીર ભૂતિ ભલ ભ્રાજા। ભાલ બિસાલ ત્રિપુંડ બિરાજા ॥
સીસ જટા સસિબદનુ સુહાવા। રિસબસ કછુક અરુન હોઇ આવા ॥
ભૃકુટી કુટિલ નયન રિસ રાતે। સહજહુઁ ચિતવત મનહુઁ રિસાતે ॥
બૃષભ કંધ ઉર બાહુ બિસાલા। ચારુ જનેઉ માલ મૃગછાલા ॥
કટિ મુનિ બસન તૂન દુઇ બાઁધેં। ધનુ સર કર કુઠારુ કલ કાઁધેમ્ ॥

દો. સાંત બેષુ કરની કઠિન બરનિ ન જાઇ સરુપ।
ધરિ મુનિતનુ જનુ બીર રસુ આયુ જહઁ સબ ભૂપ ॥ 268 ॥

દેખત ભૃગુપતિ બેષુ કરાલા। ઉઠે સકલ ભય બિકલ ભુઆલા ॥
પિતુ સમેત કહિ કહિ નિજ નામા। લગે કરન સબ દંડ પ્રનામા ॥
જેહિ સુભાયઁ ચિતવહિં હિતુ જાની। સો જાનિ જનુ આઇ ખુટાની ॥
જનક બહોરિ આઇ સિરુ નાવા। સીય બોલાઇ પ્રનામુ કરાવા ॥
આસિષ દીન્હિ સખીં હરષાનીં। નિજ સમાજ લૈ ગી સયાનીમ્ ॥
બિસ્વામિત્રુ મિલે પુનિ આઈ। પદ સરોજ મેલે દૌ ભાઈ ॥
રામુ લખનુ દસરથ કે ઢોટા। દીન્હિ અસીસ દેખિ ભલ જોટા ॥
રામહિ ચિતિ રહે થકિ લોચન। રૂપ અપાર માર મદ મોચન ॥

દો. બહુરિ બિલોકિ બિદેહ સન કહહુ કાહ અતિ ભીર ॥
પૂછત જાનિ અજાન જિમિ બ્યાપેઉ કોપુ સરીર ॥ 269 ॥

સમાચાર કહિ જનક સુનાએ। જેહિ કારન મહીપ સબ આએ ॥
સુનત બચન ફિરિ અનત નિહારે। દેખે ચાપખંડ મહિ ડારે ॥
અતિ રિસ બોલે બચન કઠોરા। કહુ જડ઼ જનક ધનુષ કૈ તોરા ॥
બેગિ દેખાઉ મૂઢ઼ ન ત આજૂ। ઉલટુઁ મહિ જહઁ લહિ તવ રાજૂ ॥
અતિ ડરુ ઉતરુ દેત નૃપુ નાહીં। કુટિલ ભૂપ હરષે મન માહીમ્ ॥
સુર મુનિ નાગ નગર નર નારી ॥ સોચહિં સકલ ત્રાસ ઉર ભારી ॥
મન પછિતાતિ સીય મહતારી। બિધિ અબ સઁવરી બાત બિગારી ॥
ભૃગુપતિ કર સુભાઉ સુનિ સીતા। અરધ નિમેષ કલપ સમ બીતા ॥

દો. સભય બિલોકે લોગ સબ જાનિ જાનકી ભીરુ।
હૃદયઁ ન હરષુ બિષાદુ કછુ બોલે શ્રીરઘુબીરુ ॥ 270 ॥

માસપારાયણ, નવાઁ વિશ્રામ
નાથ સંભુધનુ ભંજનિહારા। હોઇહિ કેઉ એક દાસ તુમ્હારા ॥
આયસુ કાહ કહિઅ કિન મોહી। સુનિ રિસાઇ બોલે મુનિ કોહી ॥
સેવકુ સો જો કરૈ સેવકાઈ। અરિ કરની કરિ કરિઅ લરાઈ ॥
સુનહુ રામ જેહિં સિવધનુ તોરા। સહસબાહુ સમ સો રિપુ મોરા ॥
સો બિલગાઉ બિહાઇ સમાજા। ન ત મારે જૈહહિં સબ રાજા ॥
સુનિ મુનિ બચન લખન મુસુકાને। બોલે પરસુધરહિ અપમાને ॥
બહુ ધનુહીં તોરીં લરિકાઈં। કબહુઁ ન અસિ રિસ કીન્હિ ગોસાઈમ્ ॥
એહિ ધનુ પર મમતા કેહિ હેતૂ। સુનિ રિસાઇ કહ ભૃગુકુલકેતૂ ॥

દો. રે નૃપ બાલક કાલબસ બોલત તોહિ ન સઁમાર ॥
ધનુહી સમ તિપુરારિ ધનુ બિદિત સકલ સંસાર ॥ 271 ॥

લખન કહા હઁસિ હમરેં જાના। સુનહુ દેવ સબ ધનુષ સમાના ॥
કા છતિ લાભુ જૂન ધનુ તૌરેં। દેખા રામ નયન કે ભોરેમ્ ॥
છુઅત ટૂટ રઘુપતિહુ ન દોસૂ। મુનિ બિનુ કાજ કરિઅ કત રોસૂ ।
બોલે ચિતિ પરસુ કી ઓરા। રે સઠ સુનેહિ સુભાઉ ન મોરા ॥
બાલકુ બોલિ બધુઁ નહિં તોહી। કેવલ મુનિ જડ઼ જાનહિ મોહી ॥
બાલ બ્રહ્મચારી અતિ કોહી। બિસ્વ બિદિત છત્રિયકુલ દ્રોહી ॥
ભુજબલ ભૂમિ ભૂપ બિનુ કીન્હી। બિપુલ બાર મહિદેવન્હ દીન્હી ॥
સહસબાહુ ભુજ છેદનિહારા। પરસુ બિલોકુ મહીપકુમારા ॥

દો. માતુ પિતહિ જનિ સોચબસ કરસિ મહીસકિસોર।
ગર્ભન્હ કે અર્ભક દલન પરસુ મોર અતિ ઘોર ॥ 272 ॥

બિહસિ લખનુ બોલે મૃદુ બાની। અહો મુનીસુ મહા ભટમાની ॥
પુનિ પુનિ મોહિ દેખાવ કુઠારૂ। ચહત ઉડ઼આવન ફૂઁકિ પહારૂ ॥
ઇહાઁ કુમ્હડ઼બતિયા કૌ નાહીં। જે તરજની દેખિ મરિ જાહીમ્ ॥
દેખિ કુઠારુ સરાસન બાના। મૈં કછુ કહા સહિત અભિમાના ॥
ભૃગુસુત સમુઝિ જનેઉ બિલોકી। જો કછુ કહહુ સહુઁ રિસ રોકી ॥
સુર મહિસુર હરિજન અરુ ગાઈ। હમરેં કુલ ઇન્હ પર ન સુરાઈ ॥
બધેં પાપુ અપકીરતિ હારેં। મારતહૂઁ પા પરિઅ તુમ્હારેમ્ ॥
કોટિ કુલિસ સમ બચનુ તુમ્હારા। બ્યર્થ ધરહુ ધનુ બાન કુઠારા ॥

દો. જો બિલોકિ અનુચિત કહેઉઁ છમહુ મહામુનિ ધીર।
સુનિ સરોષ ભૃગુબંસમનિ બોલે ગિરા ગભીર ॥ 273 ॥

કૌસિક સુનહુ મંદ યહુ બાલકુ। કુટિલ કાલબસ નિજ કુલ ઘાલકુ ॥
ભાનુ બંસ રાકેસ કલંકૂ। નિપટ નિરંકુસ અબુધ અસંકૂ ॥
કાલ કવલુ હોઇહિ છન માહીં। કહુઁ પુકારિ ખોરિ મોહિ નાહીમ્ ॥
તુમ્હ હટકુ જૌં ચહહુ ઉબારા। કહિ પ્રતાપુ બલુ રોષુ હમારા ॥
લખન કહેઉ મુનિ સુજસ તુમ્હારા। તુમ્હહિ અછત કો બરનૈ પારા ॥
અપને મુઁહ તુમ્હ આપનિ કરની। બાર અનેક ભાઁતિ બહુ બરની ॥
નહિં સંતોષુ ત પુનિ કછુ કહહૂ। જનિ રિસ રોકિ દુસહ દુખ સહહૂ ॥
બીરબ્રતી તુમ્હ ધીર અછોભા। ગારી દેત ન પાવહુ સોભા ॥

દો. સૂર સમર કરની કરહિં કહિ ન જનાવહિં આપુ।
બિદ્યમાન રન પાઇ રિપુ કાયર કથહિં પ્રતાપુ ॥ 274 ॥

તુમ્હ તૌ કાલુ હાઁક જનુ લાવા। બાર બાર મોહિ લાગિ બોલાવા ॥
સુનત લખન કે બચન કઠોરા। પરસુ સુધારિ ધરેઉ કર ઘોરા ॥
અબ જનિ દેઇ દોસુ મોહિ લોગૂ। કટુબાદી બાલકુ બધજોગૂ ॥
બાલ બિલોકિ બહુત મૈં બાઁચા। અબ યહુ મરનિહાર ભા સાઁચા ॥
કૌસિક કહા છમિઅ અપરાધૂ। બાલ દોષ ગુન ગનહિં ન સાધૂ ॥
ખર કુઠાર મૈં અકરુન કોહી। આગેં અપરાધી ગુરુદ્રોહી ॥
ઉતર દેત છોડ઼ઉઁ બિનુ મારેં। કેવલ કૌસિક સીલ તુમ્હારેમ્ ॥
ન ત એહિ કાટિ કુઠાર કઠોરેં। ગુરહિ ઉરિન હોતેઉઁ શ્રમ થોરેમ્ ॥

દો. ગાધિસૂનુ કહ હૃદયઁ હઁસિ મુનિહિ હરિઅરિ સૂઝ।
અયમય ખાઁડ ન ઊખમય અજહુઁ ન બૂઝ અબૂઝ ॥ 275 ॥

કહેઉ લખન મુનિ સીલુ તુમ્હારા। કો નહિ જાન બિદિત સંસારા ॥
માતા પિતહિ ઉરિન ભે નીકેં। ગુર રિનુ રહા સોચુ બડ઼ જીકેમ્ ॥
સો જનુ હમરેહિ માથે કાઢ઼આ। દિન ચલિ ગે બ્યાજ બડ઼ બાઢ઼આ ॥
અબ આનિઅ બ્યવહરિઆ બોલી। તુરત દેઉઁ મૈં થૈલી ખોલી ॥
સુનિ કટુ બચન કુઠાર સુધારા। હાય હાય સબ સભા પુકારા ॥
ભૃગુબર પરસુ દેખાવહુ મોહી। બિપ્ર બિચારિ બચુઁ નૃપદ્રોહી ॥
મિલે ન કબહુઁ સુભટ રન ગાઢ઼એ। દ્વિજ દેવતા ઘરહિ કે બાઢ઼એ ॥
અનુચિત કહિ સબ લોગ પુકારે। રઘુપતિ સયનહિં લખનુ નેવારે ॥

દો. લખન ઉતર આહુતિ સરિસ ભૃગુબર કોપુ કૃસાનુ।
બઢ઼ત દેખિ જલ સમ બચન બોલે રઘુકુલભાનુ ॥ 276 ॥

નાથ કરહુ બાલક પર છોહૂ। સૂધ દૂધમુખ કરિઅ ન કોહૂ ॥
જૌં પૈ પ્રભુ પ્રભાઉ કછુ જાના। તૌ કિ બરાબરિ કરત અયાના ॥
જૌં લરિકા કછુ અચગરિ કરહીં। ગુર પિતુ માતુ મોદ મન ભરહીમ્ ॥
કરિઅ કૃપા સિસુ સેવક જાની। તુમ્હ સમ સીલ ધીર મુનિ ગ્યાની ॥
રામ બચન સુનિ કછુક જુડ઼આને। કહિ કછુ લખનુ બહુરિ મુસકાને ॥
હઁસત દેખિ નખ સિખ રિસ બ્યાપી। રામ તોર ભ્રાતા બડ઼ પાપી ॥
ગૌર સરીર સ્યામ મન માહીં। કાલકૂટમુખ પયમુખ નાહીમ્ ॥
સહજ ટેઢ઼ અનુહરિ ન તોહી। નીચુ મીચુ સમ દેખ ન મૌહીમ્ ॥

દો. લખન કહેઉ હઁસિ સુનહુ મુનિ ક્રોધુ પાપ કર મૂલ।
જેહિ બસ જન અનુચિત કરહિં ચરહિં બિસ્વ પ્રતિકૂલ ॥ 277 ॥

મૈં તુમ્હાર અનુચર મુનિરાયા। પરિહરિ કોપુ કરિઅ અબ દાયા ॥
ટૂટ ચાપ નહિં જુરહિ રિસાને। બૈઠિઅ હોઇહિં પાય પિરાને ॥
જૌ અતિ પ્રિય તૌ કરિઅ ઉપાઈ। જોરિઅ કૌ બડ઼ ગુની બોલાઈ ॥
બોલત લખનહિં જનકુ ડેરાહીં। મષ્ટ કરહુ અનુચિત ભલ નાહીમ્ ॥
થર થર કાપહિં પુર નર નારી। છોટ કુમાર ખોટ બડ઼ ભારી ॥
ભૃગુપતિ સુનિ સુનિ નિરભય બાની। રિસ તન જરિ હોઇ બલ હાની ॥
બોલે રામહિ દેઇ નિહોરા। બચુઁ બિચારિ બંધુ લઘુ તોરા ॥
મનુ મલીન તનુ સુંદર કૈસેં। બિષ રસ ભરા કનક ઘટુ જૈસૈમ્ ॥

દો. સુનિ લછિમન બિહસે બહુરિ નયન તરેરે રામ।
ગુર સમીપ ગવને સકુચિ પરિહરિ બાની બામ ॥ 278 ॥

અતિ બિનીત મૃદુ સીતલ બાની। બોલે રામુ જોરિ જુગ પાની ॥
સુનહુ નાથ તુમ્હ સહજ સુજાના। બાલક બચનુ કરિઅ નહિં કાના ॥
બરરૈ બાલક એકુ સુભ્AU। ઇન્હહિ ન સંત બિદૂષહિં ક્AU ॥
તેહિં નાહીં કછુ કાજ બિગારા। અપરાધી મેં નાથ તુમ્હારા ॥
કૃપા કોપુ બધુ બઁધબ ગોસાઈં। મો પર કરિઅ દાસ કી નાઈ ॥
કહિઅ બેગિ જેહિ બિધિ રિસ જાઈ। મુનિનાયક સોઇ કરૌં ઉપાઈ ॥
કહ મુનિ રામ જાઇ રિસ કૈસેં। અજહુઁ અનુજ તવ ચિતવ અનૈસેમ્ ॥
એહિ કે કંઠ કુઠારુ ન દીન્હા। તૌ મૈં કાહ કોપુ કરિ કીન્હા ॥

દો. ગર્ભ સ્ત્રવહિં અવનિપ રવનિ સુનિ કુઠાર ગતિ ઘોર।
પરસુ અછત દેખુઁ જિઅત બૈરી ભૂપકિસોર ॥ 279 ॥

બહિ ન હાથુ દહિ રિસ છાતી। ભા કુઠારુ કુંઠિત નૃપઘાતી ॥
ભયુ બામ બિધિ ફિરેઉ સુભ્AU। મોરે હૃદયઁ કૃપા કસિ ક્AU ॥
આજુ દયા દુખુ દુસહ સહાવા। સુનિ સૌમિત્ર બિહસિ સિરુ નાવા ॥
બાઉ કૃપા મૂરતિ અનુકૂલા। બોલત બચન ઝરત જનુ ફૂલા ॥
જૌં પૈ કૃપાઁ જરિહિં મુનિ ગાતા। ક્રોધ ભેઁ તનુ રાખ બિધાતા ॥
દેખુ જનક હઠિ બાલક એહૂ। કીન્હ ચહત જડ઼ જમપુર ગેહૂ ॥
બેગિ કરહુ કિન આઁખિન્હ ઓટા। દેખત છોટ ખોટ નૃપ ઢોટા ॥
બિહસે લખનુ કહા મન માહીં। મૂદેં આઁખિ કતહુઁ કૌ નાહીમ્ ॥

દો. પરસુરામુ તબ રામ પ્રતિ બોલે ઉર અતિ ક્રોધુ।
સંભુ સરાસનુ તોરિ સઠ કરસિ હમાર પ્રબોધુ ॥ 280 ॥

બંધુ કહિ કટુ સંમત તોરેં। તૂ છલ બિનય કરસિ કર જોરેમ્ ॥
કરુ પરિતોષુ મોર સંગ્રામા। નાહિં ત છાડ઼ કહાઉબ રામા ॥
છલુ તજિ કરહિ સમરુ સિવદ્રોહી। બંધુ સહિત ન ત મારુઁ તોહી ॥
ભૃગુપતિ બકહિં કુઠાર ઉઠાએઁ। મન મુસકાહિં રામુ સિર નાએઁ ॥
ગુનહ લખન કર હમ પર રોષૂ। કતહુઁ સુધાઇહુ તે બડ઼ દોષૂ ॥
ટેઢ઼ જાનિ સબ બંદિ કાહૂ। બક્ર ચંદ્રમહિ ગ્રસિ ન રાહૂ ॥
રામ કહેઉ રિસ તજિઅ મુનીસા। કર કુઠારુ આગેં યહ સીસા ॥
જેંહિં રિસ જાઇ કરિઅ સોઇ સ્વામી। મોહિ જાનિ આપન અનુગામી ॥

દો. પ્રભુહિ સેવકહિ સમરુ કસ તજહુ બિપ્રબર રોસુ।
બેષુ બિલોકેં કહેસિ કછુ બાલકહૂ નહિં દોસુ ॥ 281 ॥

દેખિ કુઠાર બાન ધનુ ધારી। ભૈ લરિકહિ રિસ બીરુ બિચારી ॥
નામુ જાન પૈ તુમ્હહિ ન ચીન્હા। બંસ સુભાયઁ ઉતરુ તેંહિં દીન્હા ॥
જૌં તુમ્હ ઔતેહુ મુનિ કી નાઈં। પદ રજ સિર સિસુ ધરત ગોસાઈમ્ ॥
છમહુ ચૂક અનજાનત કેરી। ચહિઅ બિપ્ર ઉર કૃપા ઘનેરી ॥
હમહિ તુમ્હહિ સરિબરિ કસિ નાથા ॥ કહહુ ન કહાઁ ચરન કહઁ માથા ॥
રામ માત્ર લઘુ નામ હમારા। પરસુ સહિત બડ઼ નામ તોહારા ॥
દેવ એકુ ગુનુ ધનુષ હમારેં। નવ ગુન પરમ પુનીત તુમ્હારેમ્ ॥
સબ પ્રકાર હમ તુમ્હ સન હારે। છમહુ બિપ્ર અપરાધ હમારે ॥

દો. બાર બાર મુનિ બિપ્રબર કહા રામ સન રામ।
બોલે ભૃગુપતિ સરુષ હસિ તહૂઁ બંધુ સમ બામ ॥ 282 ॥

નિપટહિં દ્વિજ કરિ જાનહિ મોહી। મૈં જસ બિપ્ર સુનાવુઁ તોહી ॥
ચાપ સ્ત્રુવા સર આહુતિ જાનૂ। કોપ મોર અતિ ઘોર કૃસાનુ ॥
સમિધિ સેન ચતુરંગ સુહાઈ। મહા મહીપ ભે પસુ આઈ ॥
મૈ એહિ પરસુ કાટિ બલિ દીન્હે। સમર જગ્ય જપ કોટિન્હ કીન્હે ॥
મોર પ્રભાઉ બિદિત નહિં તોરેં। બોલસિ નિદરિ બિપ્ર કે ભોરેમ્ ॥
ભંજેઉ ચાપુ દાપુ બડ઼ બાઢ઼આ। અહમિતિ મનહુઁ જીતિ જગુ ઠાઢ઼આ ॥
રામ કહા મુનિ કહહુ બિચારી। રિસ અતિ બડ઼ઇ લઘુ ચૂક હમારી ॥
છુઅતહિં ટૂટ પિનાક પુરાના। મૈં કહિ હેતુ કરૌં અભિમાના ॥

દો. જૌં હમ નિદરહિં બિપ્ર બદિ સત્ય સુનહુ ભૃગુનાથ।
તૌ અસ કો જગ સુભટુ જેહિ ભય બસ નાવહિં માથ ॥ 283 ॥

દેવ દનુજ ભૂપતિ ભટ નાના। સમબલ અધિક હૌ બલવાના ॥
જૌં રન હમહિ પચારૈ કોઊ। લરહિં સુખેન કાલુ કિન હોઊ ॥
છત્રિય તનુ ધરિ સમર સકાના। કુલ કલંકુ તેહિં પાવઁર આના ॥
કહુઁ સુભાઉ ન કુલહિ પ્રસંસી। કાલહુ ડરહિં ન રન રઘુબંસી ॥
બિપ્રબંસ કૈ અસિ પ્રભુતાઈ। અભય હોઇ જો તુમ્હહિ ડેરાઈ ॥
સુનુ મૃદુ ગૂઢ઼ બચન રઘુપતિ કે। ઉઘરે પટલ પરસુધર મતિ કે ॥
રામ રમાપતિ કર ધનુ લેહૂ। ખૈંચહુ મિટૈ મોર સંદેહૂ ॥
દેત ચાપુ આપુહિં ચલિ ગયૂ। પરસુરામ મન બિસમય ભયૂ ॥

દો. જાના રામ પ્રભાઉ તબ પુલક પ્રફુલ્લિત ગાત।
જોરિ પાનિ બોલે બચન હ્દયઁ ન પ્રેમુ અમાત ॥ 284 ॥

જય રઘુબંસ બનજ બન ભાનૂ। ગહન દનુજ કુલ દહન કૃસાનુ ॥
જય સુર બિપ્ર ધેનુ હિતકારી। જય મદ મોહ કોહ ભ્રમ હારી ॥
બિનય સીલ કરુના ગુન સાગર। જયતિ બચન રચના અતિ નાગર ॥
સેવક સુખદ સુભગ સબ અંગા। જય સરીર છબિ કોટિ અનંગા ॥
કરૌં કાહ મુખ એક પ્રસંસા। જય મહેસ મન માનસ હંસા ॥
અનુચિત બહુત કહેઉઁ અગ્યાતા। છમહુ છમામંદિર દૌ ભ્રાતા ॥
કહિ જય જય જય રઘુકુલકેતૂ। ભૃગુપતિ ગે બનહિ તપ હેતૂ ॥
અપભયઁ કુટિલ મહીપ ડેરાને। જહઁ તહઁ કાયર ગવઁહિં પરાને ॥

દો. દેવન્હ દીન્હીં દુંદુભીં પ્રભુ પર બરષહિં ફૂલ।
હરષે પુર નર નારિ સબ મિટી મોહમય સૂલ ॥ 285 ॥

અતિ ગહગહે બાજને બાજે। સબહિં મનોહર મંગલ સાજે ॥
જૂથ જૂથ મિલિ સુમુખ સુનયનીં। કરહિં ગાન કલ કોકિલબયની ॥
સુખુ બિદેહ કર બરનિ ન જાઈ। જન્મદરિદ્ર મનહુઁ નિધિ પાઈ ॥
ગત ત્રાસ ભિ સીય સુખારી। જનુ બિધુ ઉદયઁ ચકોરકુમારી ॥
જનક કીન્હ કૌસિકહિ પ્રનામા। પ્રભુ પ્રસાદ ધનુ ભંજેઉ રામા ॥
મોહિ કૃતકૃત્ય કીન્હ દુહુઁ ભાઈં। અબ જો ઉચિત સો કહિઅ ગોસાઈ ॥
કહ મુનિ સુનુ નરનાથ પ્રબીના। રહા બિબાહુ ચાપ આધીના ॥
ટૂટતહીં ધનુ ભયુ બિબાહૂ। સુર નર નાગ બિદિત સબ કાહુ ॥

દો. તદપિ જાઇ તુમ્હ કરહુ અબ જથા બંસ બ્યવહારુ।
બૂઝિ બિપ્ર કુલબૃદ્ધ ગુર બેદ બિદિત આચારુ ॥ 286 ॥

દૂત અવધપુર પઠવહુ જાઈ। આનહિં નૃપ દસરથહિ બોલાઈ ॥
મુદિત રાઉ કહિ ભલેહિં કૃપાલા। પઠે દૂત બોલિ તેહિ કાલા ॥
બહુરિ મહાજન સકલ બોલાએ। આઇ સબન્હિ સાદર સિર નાએ ॥
હાટ બાટ મંદિર સુરબાસા। નગરુ સઁવારહુ ચારિહુઁ પાસા ॥
હરષિ ચલે નિજ નિજ ગૃહ આએ। પુનિ પરિચારક બોલિ પઠાએ ॥
રચહુ બિચિત્ર બિતાન બનાઈ। સિર ધરિ બચન ચલે સચુ પાઈ ॥
પઠે બોલિ ગુની તિન્હ નાના। જે બિતાન બિધિ કુસલ સુજાના ॥
બિધિહિ બંદિ તિન્હ કીન્હ અરંભા। બિરચે કનક કદલિ કે ખંભા ॥

દો. હરિત મનિન્હ કે પત્ર ફલ પદુમરાગ કે ફૂલ।
રચના દેખિ બિચિત્ર અતિ મનુ બિરંચિ કર ભૂલ ॥ 287 ॥

બેનિ હરિત મનિમય સબ કીન્હે। સરલ સપરબ પરહિં નહિં ચીન્હે ॥
કનક કલિત અહિબેલ બનાઈ। લખિ નહિ પરિ સપરન સુહાઈ ॥
તેહિ કે રચિ પચિ બંધ બનાએ। બિચ બિચ મુકતા દામ સુહાએ ॥
માનિક મરકત કુલિસ પિરોજા। ચીરિ કોરિ પચિ રચે સરોજા ॥
કિએ ભૃંગ બહુરંગ બિહંગા। ગુંજહિં કૂજહિં પવન પ્રસંગા ॥
સુર પ્રતિમા ખંભન ગઢ઼ઈ કાઢ઼ઈ। મંગલ દ્રબ્ય લિએઁ સબ ઠાઢ઼ઈ ॥
ચૌંકેં ભાઁતિ અનેક પુરાઈં। સિંધુર મનિમય સહજ સુહાઈ ॥

દો. સૌરભ પલ્લવ સુભગ સુઠિ કિએ નીલમનિ કોરિ ॥
હેમ બૌર મરકત ઘવરિ લસત પાટમય ડોરિ ॥ 288 ॥

રચે રુચિર બર બંદનિબારે। મનહુઁ મનોભવઁ ફંદ સઁવારે ॥
મંગલ કલસ અનેક બનાએ। ધ્વજ પતાક પટ ચમર સુહાએ ॥
દીપ મનોહર મનિમય નાના। જાઇ ન બરનિ બિચિત્ર બિતાના ॥
જેહિં મંડપ દુલહિનિ બૈદેહી। સો બરનૈ અસિ મતિ કબિ કેહી ॥
દૂલહુ રામુ રૂપ ગુન સાગર। સો બિતાનુ તિહુઁ લોક ઉજાગર ॥
જનક ભવન કૈ સૌભા જૈસી। ગૃહ ગૃહ પ્રતિ પુર દેખિઅ તૈસી ॥
જેહિં તેરહુતિ તેહિ સમય નિહારી। તેહિ લઘુ લગહિં ભુવન દસ ચારી ॥
જો સંપદા નીચ ગૃહ સોહા। સો બિલોકિ સુરનાયક મોહા ॥

દો. બસિ નગર જેહિ લચ્છ કરિ કપટ નારિ બર બેષુ ॥
તેહિ પુર કૈ સોભા કહત સકુચહિં સારદ સેષુ ॥ 289 ॥

પહુઁચે દૂત રામ પુર પાવન। હરષે નગર બિલોકિ સુહાવન ॥
ભૂપ દ્વાર તિન્હ ખબરિ જનાઈ। દસરથ નૃપ સુનિ લિએ બોલાઈ ॥
કરિ પ્રનામુ તિન્હ પાતી દીન્હી। મુદિત મહીપ આપુ ઉઠિ લીન્હી ॥
બારિ બિલોચન બાચત પાઁતી। પુલક ગાત આઈ ભરિ છાતી ॥
રામુ લખનુ ઉર કર બર ચીઠી। રહિ ગે કહત ન ખાટી મીઠી ॥
પુનિ ધરિ ધીર પત્રિકા બાઁચી। હરષી સભા બાત સુનિ સાઁચી ॥
ખેલત રહે તહાઁ સુધિ પાઈ। આએ ભરતુ સહિત હિત ભાઈ ॥
પૂછત અતિ સનેહઁ સકુચાઈ। તાત કહાઁ તેં પાતી આઈ ॥

દો. કુસલ પ્રાનપ્રિય બંધુ દૌ અહહિં કહહુ કેહિં દેસ।
સુનિ સનેહ સાને બચન બાચી બહુરિ નરેસ ॥ 290 ॥

સુનિ પાતી પુલકે દૌ ભ્રાતા। અધિક સનેહુ સમાત ન ગાતા ॥
પ્રીતિ પુનીત ભરત કૈ દેખી। સકલ સભાઁ સુખુ લહેઉ બિસેષી ॥
તબ નૃપ દૂત નિકટ બૈઠારે। મધુર મનોહર બચન ઉચારે ॥
ભૈયા કહહુ કુસલ દૌ બારે। તુમ્હ નીકેં નિજ નયન નિહારે ॥
સ્યામલ ગૌર ધરેં ધનુ ભાથા। બય કિસોર કૌસિક મુનિ સાથા ॥
પહિચાનહુ તુમ્હ કહહુ સુભ્AU। પ્રેમ બિબસ પુનિ પુનિ કહ ર્AU ॥
જા દિન તેં મુનિ ગે લવાઈ। તબ તેં આજુ સાઁચિ સુધિ પાઈ ॥
કહહુ બિદેહ કવન બિધિ જાને। સુનિ પ્રિય બચન દૂત મુસકાને ॥

દો. સુનહુ મહીપતિ મુકુટ મનિ તુમ્હ સમ ધન્ય ન કૌ।
રામુ લખનુ જિન્હ કે તનય બિસ્વ બિભૂષન દૌ ॥ 291 ॥

પૂછન જોગુ ન તનય તુમ્હારે। પુરુષસિંઘ તિહુ પુર ઉજિઆરે ॥
જિન્હ કે જસ પ્રતાપ કેં આગે। સસિ મલીન રબિ સીતલ લાગે ॥
તિન્હ કહઁ કહિઅ નાથ કિમિ ચીન્હે। દેખિઅ રબિ કિ દીપ કર લીન્હે ॥
સીય સ્વયંબર ભૂપ અનેકા। સમિટે સુભટ એક તેં એકા ॥
સંભુ સરાસનુ કાહુઁ ન ટારા। હારે સકલ બીર બરિઆરા ॥
તીનિ લોક મહઁ જે ભટમાની। સભ કૈ સકતિ સંભુ ધનુ ભાની ॥
સકિ ઉઠાઇ સરાસુર મેરૂ। સૌ હિયઁ હારિ ગયુ કરિ ફેરૂ ॥
જેહિ કૌતુક સિવસૈલુ ઉઠાવા। સૌ તેહિ સભાઁ પરાભુ પાવા ॥

દો. તહાઁ રામ રઘુબંસ મનિ સુનિઅ મહા મહિપાલ।
ભંજેઉ ચાપ પ્રયાસ બિનુ જિમિ ગજ પંકજ નાલ ॥ 292 ॥

સુનિ સરોષ ભૃગુનાયકુ આએ। બહુત ભાઁતિ તિન્હ આઁખિ દેખાએ ॥
દેખિ રામ બલુ નિજ ધનુ દીન્હા। કરિ બહુ બિનય ગવનુ બન કીન્હા ॥
રાજન રામુ અતુલબલ જૈસેં। તેજ નિધાન લખનુ પુનિ તૈસેમ્ ॥
કંપહિ ભૂપ બિલોકત જાકેં। જિમિ ગજ હરિ કિસોર કે તાકેમ્ ॥
દેવ દેખિ તવ બાલક દોઊ। અબ ન આઁખિ તર આવત કોઊ ॥
દૂત બચન રચના પ્રિય લાગી। પ્રેમ પ્રતાપ બીર રસ પાગી ॥
સભા સમેત રાઉ અનુરાગે। દૂતન્હ દેન નિછાવરિ લાગે ॥
કહિ અનીતિ તે મૂદહિં કાના। ધરમુ બિચારિ સબહિં સુખ માના ॥

દો. તબ ઉઠિ ભૂપ બસિષ્ઠ કહુઁ દીન્હિ પત્રિકા જાઇ।
કથા સુનાઈ ગુરહિ સબ સાદર દૂત બોલાઇ ॥ 293 ॥

સુનિ બોલે ગુર અતિ સુખુ પાઈ। પુન્ય પુરુષ કહુઁ મહિ સુખ છાઈ ॥
જિમિ સરિતા સાગર મહુઁ જાહીં। જદ્યપિ તાહિ કામના નાહીમ્ ॥
તિમિ સુખ સંપતિ બિનહિં બોલાએઁ। ધરમસીલ પહિં જાહિં સુભાએઁ ॥
તુમ્હ ગુર બિપ્ર ધેનુ સુર સેબી। તસિ પુનીત કૌસલ્યા દેબી ॥
સુકૃતી તુમ્હ સમાન જગ માહીં। ભયુ ન હૈ કૌ હોનેઉ નાહીમ્ ॥
તુમ્હ તે અધિક પુન્ય બડ઼ કાકેં। રાજન રામ સરિસ સુત જાકેમ્ ॥
બીર બિનીત ધરમ બ્રત ધારી। ગુન સાગર બર બાલક ચારી ॥
તુમ્હ કહુઁ સર્બ કાલ કલ્યાના। સજહુ બરાત બજાઇ નિસાના ॥

દો. ચલહુ બેગિ સુનિ ગુર બચન ભલેહિં નાથ સિરુ નાઇ।
ભૂપતિ ગવને ભવન તબ દૂતન્હ બાસુ દેવાઇ ॥ 294 ॥

રાજા સબુ રનિવાસ બોલાઈ। જનક પત્રિકા બાચિ સુનાઈ ॥
સુનિ સંદેસુ સકલ હરષાનીં। અપર કથા સબ ભૂપ બખાનીમ્ ॥
પ્રેમ પ્રફુલ્લિત રાજહિં રાની। મનહુઁ સિખિનિ સુનિ બારિદ બની ॥
મુદિત અસીસ દેહિં ગુરુ નારીં। અતિ આનંદ મગન મહતારીમ્ ॥
લેહિં પરસ્પર અતિ પ્રિય પાતી। હૃદયઁ લગાઇ જુડ઼આવહિં છાતી ॥
રામ લખન કૈ કીરતિ કરની। બારહિં બાર ભૂપબર બરની ॥
મુનિ પ્રસાદુ કહિ દ્વાર સિધાએ। રાનિન્હ તબ મહિદેવ બોલાએ ॥
દિએ દાન આનંદ સમેતા। ચલે બિપ્રબર આસિષ દેતા ॥

સો. જાચક લિએ હઁકારિ દીન્હિ નિછાવરિ કોટિ બિધિ।
ચિરુ જીવહુઁ સુત ચારિ ચક્રબર્તિ દસરત્થ કે ॥ 295 ॥

કહત ચલે પહિરેં પટ નાના। હરષિ હને ગહગહે નિસાના ॥
સમાચાર સબ લોગન્હ પાએ। લાગે ઘર ઘર હોને બધાએ ॥
ભુવન ચારિ દસ ભરા ઉછાહૂ। જનકસુતા રઘુબીર બિઆહૂ ॥
સુનિ સુભ કથા લોગ અનુરાગે। મગ ગૃહ ગલીં સઁવારન લાગે ॥
જદ્યપિ અવધ સદૈવ સુહાવનિ। રામ પુરી મંગલમય પાવનિ ॥
તદપિ પ્રીતિ કૈ પ્રીતિ સુહાઈ। મંગલ રચના રચી બનાઈ ॥
ધ્વજ પતાક પટ ચામર ચારુ। છાવા પરમ બિચિત્ર બજારૂ ॥
કનક કલસ તોરન મનિ જાલા। હરદ દૂબ દધિ અચ્છત માલા ॥

દો. મંગલમય નિજ નિજ ભવન લોગન્હ રચે બનાઇ।
બીથીં સીચીં ચતુરસમ ચૌકેં ચારુ પુરાઇ ॥ 296 ॥

જહઁ તહઁ જૂથ જૂથ મિલિ ભામિનિ। સજિ નવ સપ્ત સકલ દુતિ દામિનિ ॥
બિધુબદનીં મૃગ સાવક લોચનિ। નિજ સરુપ રતિ માનુ બિમોચનિ ॥
ગાવહિં મંગલ મંજુલ બાનીં। સુનિકલ રવ કલકંઠિ લજાનીમ્ ॥
ભૂપ ભવન કિમિ જાઇ બખાના। બિસ્વ બિમોહન રચેઉ બિતાના ॥
મંગલ દ્રબ્ય મનોહર નાના। રાજત બાજત બિપુલ નિસાના ॥
કતહુઁ બિરિદ બંદી ઉચ્ચરહીં। કતહુઁ બેદ ધુનિ ભૂસુર કરહીમ્ ॥
ગાવહિં સુંદરિ મંગલ ગીતા। લૈ લૈ નામુ રામુ અરુ સીતા ॥
બહુત ઉછાહુ ભવનુ અતિ થોરા। માનહુઁ ઉમગિ ચલા ચહુ ઓરા ॥

દો. સોભા દસરથ ભવન કિ કો કબિ બરનૈ પાર।
જહાઁ સકલ સુર સીસ મનિ રામ લીન્હ અવતાર ॥ 297 ॥

ભૂપ ભરત પુનિ લિએ બોલાઈ। હય ગય સ્યંદન સાજહુ જાઈ ॥
ચલહુ બેગિ રઘુબીર બરાતા। સુનત પુલક પૂરે દૌ ભ્રાતા ॥
ભરત સકલ સાહની બોલાએ। આયસુ દીન્હ મુદિત ઉઠિ ધાએ ॥
રચિ રુચિ જીન તુરગ તિન્હ સાજે। બરન બરન બર બાજિ બિરાજે ॥
સુભગ સકલ સુઠિ ચંચલ કરની। અય ઇવ જરત ધરત પગ ધરની ॥
નાના જાતિ ન જાહિં બખાને। નિદરિ પવનુ જનુ ચહત ઉડ઼આને ॥
તિન્હ સબ છયલ ભે અસવારા। ભરત સરિસ બય રાજકુમારા ॥
સબ સુંદર સબ ભૂષનધારી। કર સર ચાપ તૂન કટિ ભારી ॥

દો. છરે છબીલે છયલ સબ સૂર સુજાન નબીન।
જુગ પદચર અસવાર પ્રતિ જે અસિકલા પ્રબીન ॥ 298 ॥

બાઁધે બિરદ બીર રન ગાઢ઼એ। નિકસિ ભે પુર બાહેર ઠાઢ઼એ ॥
ફેરહિં ચતુર તુરગ ગતિ નાના। હરષહિં સુનિ સુનિ પવન નિસાના ॥
રથ સારથિન્હ બિચિત્ર બનાએ। ધ્વજ પતાક મનિ ભૂષન લાએ ॥
ચવઁર ચારુ કિંકિન ધુનિ કરહી। ભાનુ જાન સોભા અપહરહીમ્ ॥
સાવઁકરન અગનિત હય હોતે। તે તિન્હ રથન્હ સારથિન્હ જોતે ॥
સુંદર સકલ અલંકૃત સોહે। જિન્હહિ બિલોકત મુનિ મન મોહે ॥
જે જલ ચલહિં થલહિ કી નાઈ। ટાપ ન બૂડ઼ બેગ અધિકાઈ ॥
અસ્ત્ર સસ્ત્ર સબુ સાજુ બનાઈ। રથી સારથિન્હ લિએ બોલાઈ ॥

દો. ચઢ઼ઇ ચઢ઼ઇ રથ બાહેર નગર લાગી જુરન બરાત।
હોત સગુન સુંદર સબહિ જો જેહિ કારજ જાત ॥ 299 ॥

કલિત કરિબરન્હિ પરીં અઁબારીં। કહિ ન જાહિં જેહિ ભાઁતિ સઁવારીમ્ ॥
ચલે મત્તગજ ઘંટ બિરાજી। મનહુઁ સુભગ સાવન ઘન રાજી ॥
બાહન અપર અનેક બિધાના। સિબિકા સુભગ સુખાસન જાના ॥
તિન્હ ચઢ઼ઇ ચલે બિપ્રબર વૃંદા। જનુ તનુ ધરેં સકલ શ્રુતિ છંદા ॥
માગધ સૂત બંદિ ગુનગાયક। ચલે જાન ચઢ઼ઇ જો જેહિ લાયક ॥
બેસર ઊઁટ બૃષભ બહુ જાતી। ચલે બસ્તુ ભરિ અગનિત ભાઁતી ॥
કોટિન્હ કાઁવરિ ચલે કહારા। બિબિધ બસ્તુ કો બરનૈ પારા ॥
ચલે સકલ સેવક સમુદાઈ। નિજ નિજ સાજુ સમાજુ બનાઈ ॥

દો. સબ કેં ઉર નિર્ભર હરષુ પૂરિત પુલક સરીર।
કબહિં દેખિબે નયન ભરિ રામુ લખનૂ દૌ બીર ॥ 300 ॥

ગરજહિં ગજ ઘંટા ધુનિ ઘોરા। રથ રવ બાજિ હિંસ ચહુ ઓરા ॥
નિદરિ ઘનહિ ઘુર્મ્મરહિં નિસાના। નિજ પરાઇ કછુ સુનિઅ ન કાના ॥
મહા ભીર ભૂપતિ કે દ્વારેં। રજ હોઇ જાઇ પષાન પબારેમ્ ॥
ચઢ઼ઈ અટારિન્હ દેખહિં નારીં। લિઁએઁ આરતી મંગલ થારી ॥
ગાવહિં ગીત મનોહર નાના। અતિ આનંદુ ન જાઇ બખાના ॥
તબ સુમંત્ર દુઇ સ્પંદન સાજી। જોતે રબિ હય નિંદક બાજી ॥
દૌ રથ રુચિર ભૂપ પહિં આને। નહિં સારદ પહિં જાહિં બખાને ॥
રાજ સમાજુ એક રથ સાજા। દૂસર તેજ પુંજ અતિ ભ્રાજા ॥

દો. તેહિં રથ રુચિર બસિષ્ઠ કહુઁ હરષિ ચઢ઼આઇ નરેસુ।
આપુ ચઢ઼એઉ સ્પંદન સુમિરિ હર ગુર ગૌરિ ગનેસુ ॥ 301 ॥

સહિત બસિષ્ઠ સોહ નૃપ કૈસેં। સુર ગુર સંગ પુરંદર જૈસેમ્ ॥
કરિ કુલ રીતિ બેદ બિધિ ર્AU। દેખિ સબહિ સબ ભાઁતિ બન્AU ॥
સુમિરિ રામુ ગુર આયસુ પાઈ। ચલે મહીપતિ સંખ બજાઈ ॥
હરષે બિબુધ બિલોકિ બરાતા। બરષહિં સુમન સુમંગલ દાતા ॥
ભયુ કોલાહલ હય ગય ગાજે। બ્યોમ બરાત બાજને બાજે ॥
સુર નર નારિ સુમંગલ ગાઈ। સરસ રાગ બાજહિં સહનાઈ ॥
ઘંટ ઘંટિ ધુનિ બરનિ ન જાહીં। સરવ કરહિં પાઇક ફહરાહીમ્ ॥
કરહિં બિદૂષક કૌતુક નાના। હાસ કુસલ કલ ગાન સુજાના ।

દો. તુરગ નચાવહિં કુઁઅર બર અકનિ મૃદંગ નિસાન ॥
નાગર નટ ચિતવહિં ચકિત ડગહિં ન તાલ બઁધાન ॥ 302 ॥

બનિ ન બરનત બની બરાતા। હોહિં સગુન સુંદર સુભદાતા ॥
ચારા ચાષુ બામ દિસિ લેઈ। મનહુઁ સકલ મંગલ કહિ દેઈ ॥
દાહિન કાગ સુખેત સુહાવા। નકુલ દરસુ સબ કાહૂઁ પાવા ॥
સાનુકૂલ બહ ત્રિબિધ બયારી। સઘટ સવાલ આવ બર નારી ॥
લોવા ફિરિ ફિરિ દરસુ દેખાવા। સુરભી સનમુખ સિસુહિ પિઆવા ॥
મૃગમાલા ફિરિ દાહિનિ આઈ। મંગલ ગન જનુ દીન્હિ દેખાઈ ॥
છેમકરી કહ છેમ બિસેષી। સ્યામા બામ સુતરુ પર દેખી ॥
સનમુખ આયુ દધિ અરુ મીના। કર પુસ્તક દુઇ બિપ્ર પ્રબીના ॥

દો. મંગલમય કલ્યાનમય અભિમત ફલ દાતાર।
જનુ સબ સાચે હોન હિત ભે સગુન એક બાર ॥ 303 ॥

મંગલ સગુન સુગમ સબ તાકેં। સગુન બ્રહ્મ સુંદર સુત જાકેમ્ ॥
રામ સરિસ બરુ દુલહિનિ સીતા। સમધી દસરથુ જનકુ પુનીતા ॥
સુનિ અસ બ્યાહુ સગુન સબ નાચે। અબ કીન્હે બિરંચિ હમ સાઁચે ॥
એહિ બિધિ કીન્હ બરાત પયાના। હય ગય ગાજહિં હને નિસાના ॥
આવત જાનિ ભાનુકુલ કેતૂ। સરિતન્હિ જનક બઁધાએ સેતૂ ॥
બીચ બીચ બર બાસ બનાએ। સુરપુર સરિસ સંપદા છાએ ॥
અસન સયન બર બસન સુહાએ। પાવહિં સબ નિજ નિજ મન ભાએ ॥
નિત નૂતન સુખ લખિ અનુકૂલે। સકલ બરાતિન્હ મંદિર ભૂલે ॥

દો. આવત જાનિ બરાત બર સુનિ ગહગહે નિસાન।
સજિ ગજ રથ પદચર તુરગ લેન ચલે અગવાન ॥ 304 ॥

માસપારાયણ,દસવાઁ વિશ્રામ
કનક કલસ ભરિ કોપર થારા। ભાજન લલિત અનેક પ્રકારા ॥
ભરે સુધાસમ સબ પકવાને। નાના ભાઁતિ ન જાહિં બખાને ॥
ફલ અનેક બર બસ્તુ સુહાઈં। હરષિ ભેંટ હિત ભૂપ પઠાઈમ્ ॥
ભૂષન બસન મહામનિ નાના। ખગ મૃગ હય ગય બહુબિધિ જાના ॥
મંગલ સગુન સુગંધ સુહાએ। બહુત ભાઁતિ મહિપાલ પઠાએ ॥
દધિ ચિઉરા ઉપહાર અપારા। ભરિ ભરિ કાઁવરિ ચલે કહારા ॥
અગવાનન્હ જબ દીખિ બરાતા।ઉર આનંદુ પુલક ભર ગાતા ॥
દેખિ બનાવ સહિત અગવાના। મુદિત બરાતિન્હ હને નિસાના ॥

દો. હરષિ પરસપર મિલન હિત કછુક ચલે બગમેલ।
જનુ આનંદ સમુદ્ર દુઇ મિલત બિહાઇ સુબેલ ॥ 305 ॥

બરષિ સુમન સુર સુંદરિ ગાવહિં। મુદિત દેવ દુંદુભીં બજાવહિમ્ ॥
બસ્તુ સકલ રાખીં નૃપ આગેં। બિનય કીન્હ તિન્હ અતિ અનુરાગેમ્ ॥
પ્રેમ સમેત રાયઁ સબુ લીન્હા। ભૈ બકસીસ જાચકન્હિ દીન્હા ॥
કરિ પૂજા માન્યતા બડ઼આઈ। જનવાસે કહુઁ ચલે લવાઈ ॥
બસન બિચિત્ર પાઁવડ઼એ પરહીં। દેખિ ધનહુ ધન મદુ પરિહરહીમ્ ॥
અતિ સુંદર દીન્હેઉ જનવાસા। જહઁ સબ કહુઁ સબ ભાઁતિ સુપાસા ॥
જાની સિયઁ બરાત પુર આઈ। કછુ નિજ મહિમા પ્રગટિ જનાઈ ॥
હૃદયઁ સુમિરિ સબ સિદ્ધિ બોલાઈ। ભૂપ પહુની કરન પઠાઈ ॥

દો. સિધિ સબ સિય આયસુ અકનિ ગીં જહાઁ જનવાસ।
લિએઁ સંપદા સકલ સુખ સુરપુર ભોગ બિલાસ ॥ 306 ॥

નિજ નિજ બાસ બિલોકિ બરાતી। સુર સુખ સકલ સુલભ સબ ભાઁતી ॥
બિભવ ભેદ કછુ કૌ ન જાના। સકલ જનક કર કરહિં બખાના ॥
સિય મહિમા રઘુનાયક જાની। હરષે હૃદયઁ હેતુ પહિચાની ॥
પિતુ આગમનુ સુનત દૌ ભાઈ। હૃદયઁ ન અતિ આનંદુ અમાઈ ॥
સકુચન્હ કહિ ન સકત ગુરુ પાહીં। પિતુ દરસન લાલચુ મન માહીમ્ ॥
બિસ્વામિત્ર બિનય બડ઼ઇ દેખી। ઉપજા ઉર સંતોષુ બિસેષી ॥
હરષિ બંધુ દૌ હૃદયઁ લગાએ। પુલક અંગ અંબક જલ છાએ ॥
ચલે જહાઁ દસરથુ જનવાસે। મનહુઁ સરોબર તકેઉ પિઆસે ॥

દો. ભૂપ બિલોકે જબહિં મુનિ આવત સુતન્હ સમેત।
ઉઠે હરષિ સુખસિંધુ મહુઁ ચલે થાહ સી લેત ॥ 307 ॥

મુનિહિ દંડવત કીન્હ મહીસા। બાર બાર પદ રજ ધરિ સીસા ॥
કૌસિક રાઉ લિયે ઉર લાઈ। કહિ અસીસ પૂછી કુસલાઈ ॥
પુનિ દંડવત કરત દૌ ભાઈ। દેખિ નૃપતિ ઉર સુખુ ન સમાઈ ॥
સુત હિયઁ લાઇ દુસહ દુખ મેટે। મૃતક સરીર પ્રાન જનુ ભેંટે ॥
પુનિ બસિષ્ઠ પદ સિર તિન્હ નાએ। પ્રેમ મુદિત મુનિબર ઉર લાએ ॥
બિપ્ર બૃંદ બંદે દુહુઁ ભાઈં। મન ભાવતી અસીસેં પાઈમ્ ॥
ભરત સહાનુજ કીન્હ પ્રનામા। લિએ ઉઠાઇ લાઇ ઉર રામા ॥
હરષે લખન દેખિ દૌ ભ્રાતા। મિલે પ્રેમ પરિપૂરિત ગાતા ॥

દો. પુરજન પરિજન જાતિજન જાચક મંત્રી મીત।
મિલે જથાબિધિ સબહિ પ્રભુ પરમ કૃપાલ બિનીત ॥ 308 ॥

રામહિ દેખિ બરાત જુડ઼આની। પ્રીતિ કિ રીતિ ન જાતિ બખાની ॥
નૃપ સમીપ સોહહિં સુત ચારી। જનુ ધન ધરમાદિક તનુધારી ॥
સુતન્હ સમેત દસરથહિ દેખી। મુદિત નગર નર નારિ બિસેષી ॥
સુમન બરિસિ સુર હનહિં નિસાના। નાકનટીં નાચહિં કરિ ગાના ॥
સતાનંદ અરુ બિપ્ર સચિવ ગન। માગધ સૂત બિદુષ બંદીજન ॥
સહિત બરાત રાઉ સનમાના। આયસુ માગિ ફિરે અગવાના ॥
પ્રથમ બરાત લગન તેં આઈ। તાતેં પુર પ્રમોદુ અધિકાઈ ॥
બ્રહ્માનંદુ લોગ સબ લહહીં। બઢ઼હુઁ દિવસ નિસિ બિધિ સન કહહીમ્ ॥

દો. રામુ સીય સોભા અવધિ સુકૃત અવધિ દૌ રાજ।
જહઁ જહઁ પુરજન કહહિં અસ મિલિ નર નારિ સમાજ ॥ ।309 ॥

જનક સુકૃત મૂરતિ બૈદેહી। દસરથ સુકૃત રામુ ધરેં દેહી ॥
ઇન્હ સમ કાઁહુ ન સિવ અવરાધે। કાહિઁ ન ઇન્હ સમાન ફલ લાધે ॥
ઇન્હ સમ કૌ ન ભયુ જગ માહીં। હૈ નહિં કતહૂઁ હોનેઉ નાહીમ્ ॥
હમ સબ સકલ સુકૃત કૈ રાસી। ભે જગ જનમિ જનકપુર બાસી ॥
જિન્હ જાનકી રામ છબિ દેખી। કો સુકૃતી હમ સરિસ બિસેષી ॥
પુનિ દેખબ રઘુબીર બિઆહૂ। લેબ ભલી બિધિ લોચન લાહૂ ॥
કહહિં પરસપર કોકિલબયનીં। એહિ બિઆહઁ બડ઼ લાભુ સુનયનીમ્ ॥
બડ઼એં ભાગ બિધિ બાત બનાઈ। નયન અતિથિ હોઇહહિં દૌ ભાઈ ॥

દો. બારહિં બાર સનેહ બસ જનક બોલાઉબ સીય।
લેન આઇહહિં બંધુ દૌ કોટિ કામ કમનીય ॥ 310 ॥

બિબિધ ભાઁતિ હોઇહિ પહુનાઈ। પ્રિય ન કાહિ અસ સાસુર માઈ ॥
તબ તબ રામ લખનહિ નિહારી। હોઇહહિં સબ પુર લોગ સુખારી ॥
સખિ જસ રામ લખનકર જોટા। તૈસેઇ ભૂપ સંગ દુઇ ઢોટા ॥
સ્યામ ગૌર સબ અંગ સુહાએ। તે સબ કહહિં દેખિ જે આએ ॥
કહા એક મૈં આજુ નિહારે। જનુ બિરંચિ નિજ હાથ સઁવારે ॥
ભરતુ રામહી કી અનુહારી। સહસા લખિ ન સકહિં નર નારી ॥
લખનુ સત્રુસૂદનુ એકરૂપા। નખ સિખ તે સબ અંગ અનૂપા ॥
મન ભાવહિં મુખ બરનિ ન જાહીં। ઉપમા કહુઁ ત્રિભુવન કૌ નાહીમ્ ॥

છં. ઉપમા ન કૌ કહ દાસ તુલસી કતહુઁ કબિ કોબિદ કહૈં।
બલ બિનય બિદ્યા સીલ સોભા સિંધુ ઇન્હ સે એઇ અહૈમ્ ॥
પુર નારિ સકલ પસારિ અંચલ બિધિહિ બચન સુનાવહીમ્ ॥
બ્યાહિઅહુઁ ચારિઉ ભાઇ એહિં પુર હમ સુમંગલ ગાવહીમ્ ॥

સો. કહહિં પરસ્પર નારિ બારિ બિલોચન પુલક તન।
સખિ સબુ કરબ પુરારિ પુન્ય પયોનિધિ ભૂપ દૌ ॥ 311 ॥

એહિ બિધિ સકલ મનોરથ કરહીં। આનઁદ ઉમગિ ઉમગિ ઉર ભરહીમ્ ॥
જે નૃપ સીય સ્વયંબર આએ। દેખિ બંધુ સબ તિન્હ સુખ પાએ ॥
કહત રામ જસુ બિસદ બિસાલા। નિજ નિજ ભવન ગે મહિપાલા ॥
ગે બીતિ કુછ દિન એહિ ભાઁતી। પ્રમુદિત પુરજન સકલ બરાતી ॥
મંગલ મૂલ લગન દિનુ આવા। હિમ રિતુ અગહનુ માસુ સુહાવા ॥
ગ્રહ તિથિ નખતુ જોગુ બર બારૂ। લગન સોધિ બિધિ કીન્હ બિચારૂ ॥
પઠૈ દીન્હિ નારદ સન સોઈ। ગની જનક કે ગનકન્હ જોઈ ॥
સુની સકલ લોગન્હ યહ બાતા। કહહિં જોતિષી આહિં બિધાતા ॥

દો. ધેનુધૂરિ બેલા બિમલ સકલ સુમંગલ મૂલ।
બિપ્રન્હ કહેઉ બિદેહ સન જાનિ સગુન અનુકુલ ॥ 312 ॥

ઉપરોહિતહિ કહેઉ નરનાહા। અબ બિલંબ કર કારનુ કાહા ॥
સતાનંદ તબ સચિવ બોલાએ। મંગલ સકલ સાજિ સબ લ્યાએ ॥
સંખ નિસાન પનવ બહુ બાજે। મંગલ કલસ સગુન સુભ સાજે ॥
સુભગ સુઆસિનિ ગાવહિં ગીતા। કરહિં બેદ ધુનિ બિપ્ર પુનીતા ॥
લેન ચલે સાદર એહિ ભાઁતી। ગે જહાઁ જનવાસ બરાતી ॥
કોસલપતિ કર દેખિ સમાજૂ। અતિ લઘુ લાગ તિન્હહિ સુરરાજૂ ॥
ભયુ સમુ અબ ધારિઅ પ્AU। યહ સુનિ પરા નિસાનહિં ઘ્AU ॥
ગુરહિ પૂછિ કરિ કુલ બિધિ રાજા। ચલે સંગ મુનિ સાધુ સમાજા ॥

દો. ભાગ્ય બિભવ અવધેસ કર દેખિ દેવ બ્રહ્માદિ।
લગે સરાહન સહસ મુખ જાનિ જનમ નિજ બાદિ ॥ 313 ॥

સુરન્હ સુમંગલ અવસરુ જાના। બરષહિં સુમન બજાઇ નિસાના ॥
સિવ બ્રહ્માદિક બિબુધ બરૂથા। ચઢ઼એ બિમાનન્હિ નાના જૂથા ॥
પ્રેમ પુલક તન હૃદયઁ ઉછાહૂ। ચલે બિલોકન રામ બિઆહૂ ॥
દેખિ જનકપુરુ સુર અનુરાગે। નિજ નિજ લોક સબહિં લઘુ લાગે ॥
ચિતવહિં ચકિત બિચિત્ર બિતાના। રચના સકલ અલૌકિક નાના ॥
નગર નારિ નર રૂપ નિધાના। સુઘર સુધરમ સુસીલ સુજાના ॥
તિન્હહિ દેખિ સબ સુર સુરનારીં। ભે નખત જનુ બિધુ ઉજિઆરીમ્ ॥
બિધિહિ ભયહ આચરજુ બિસેષી। નિજ કરની કછુ કતહુઁ ન દેખી ॥

દો. સિવઁ સમુઝાએ દેવ સબ જનિ આચરજ ભુલાહુ।
હૃદયઁ બિચારહુ ધીર ધરિ સિય રઘુબીર બિઆહુ ॥ 314 ॥

જિન્હ કર નામુ લેત જગ માહીં। સકલ અમંગલ મૂલ નસાહીમ્ ॥
કરતલ હોહિં પદારથ ચારી। તેઇ સિય રામુ કહેઉ કામારી ॥
એહિ બિધિ સંભુ સુરન્હ સમુઝાવા। પુનિ આગેં બર બસહ ચલાવા ॥
દેવન્હ દેખે દસરથુ જાતા। મહામોદ મન પુલકિત ગાતા ॥
સાધુ સમાજ સંગ મહિદેવા। જનુ તનુ ધરેં કરહિં સુખ સેવા ॥
સોહત સાથ સુભગ સુત ચારી। જનુ અપબરગ સકલ તનુધારી ॥
મરકત કનક બરન બર જોરી। દેખિ સુરન્હ ભૈ પ્રીતિ ન થોરી ॥
પુનિ રામહિ બિલોકિ હિયઁ હરષે। નૃપહિ સરાહિ સુમન તિન્હ બરષે ॥

દો. રામ રૂપુ નખ સિખ સુભગ બારહિં બાર નિહારિ।
પુલક ગાત લોચન સજલ ઉમા સમેત પુરારિ ॥ 315 ॥

કેકિ કંઠ દુતિ સ્યામલ અંગા। તડ઼ઇત બિનિંદક બસન સુરંગા ॥
બ્યાહ બિભૂષન બિબિધ બનાએ। મંગલ સબ સબ ભાઁતિ સુહાએ ॥
સરદ બિમલ બિધુ બદનુ સુહાવન। નયન નવલ રાજીવ લજાવન ॥
સકલ અલૌકિક સુંદરતાઈ। કહિ ન જાઇ મનહીં મન ભાઈ ॥
બંધુ મનોહર સોહહિં સંગા। જાત નચાવત ચપલ તુરંગા ॥
રાજકુઅઁર બર બાજિ દેખાવહિં। બંસ પ્રસંસક બિરિદ સુનાવહિમ્ ॥
જેહિ તુરંગ પર રામુ બિરાજે। ગતિ બિલોકિ ખગનાયકુ લાજે ॥
કહિ ન જાઇ સબ ભાઁતિ સુહાવા। બાજિ બેષુ જનુ કામ બનાવા ॥

છં. જનુ બાજિ બેષુ બનાઇ મનસિજુ રામ હિત અતિ સોહી।
આપનેં બય બલ રૂપ ગુન ગતિ સકલ ભુવન બિમોહી ॥
જગમગત જીનુ જરાવ જોતિ સુમોતિ મનિ માનિક લગે।
કિંકિનિ લલામ લગામુ લલિત બિલોકિ સુર નર મુનિ ઠગે ॥

દો. પ્રભુ મનસહિં લયલીન મનુ ચલત બાજિ છબિ પાવ।
ભૂષિત ઉડ઼ગન તડ઼ઇત ઘનુ જનુ બર બરહિ નચાવ ॥ 316 ॥

જેહિં બર બાજિ રામુ અસવારા। તેહિ સારદુ ન બરનૈ પારા ॥
સંકરુ રામ રૂપ અનુરાગે। નયન પંચદસ અતિ પ્રિય લાગે ॥
હરિ હિત સહિત રામુ જબ જોહે। રમા સમેત રમાપતિ મોહે ॥
નિરખિ રામ છબિ બિધિ હરષાને। આઠિ નયન જાનિ પછિતાને ॥
સુર સેનપ ઉર બહુત ઉછાહૂ। બિધિ તે ડેવઢ઼ લોચન લાહૂ ॥
રામહિ ચિતવ સુરેસ સુજાના। ગૌતમ શ્રાપુ પરમ હિત માના ॥
દેવ સકલ સુરપતિહિ સિહાહીં। આજુ પુરંદર સમ કૌ નાહીમ્ ॥
મુદિત દેવગન રામહિ દેખી। નૃપસમાજ દુહુઁ હરષુ બિસેષી ॥

છં. અતિ હરષુ રાજસમાજ દુહુ દિસિ દુંદુભીં બાજહિં ઘની।
બરષહિં સુમન સુર હરષિ કહિ જય જયતિ જય રઘુકુલમની ॥
એહિ ભાઁતિ જાનિ બરાત આવત બાજને બહુ બાજહીં।
રાનિ સુઆસિનિ બોલિ પરિછનિ હેતુ મંગલ સાજહીમ્ ॥

દો. સજિ આરતી અનેક બિધિ મંગલ સકલ સઁવારિ।
ચલીં મુદિત પરિછનિ કરન ગજગામિનિ બર નારિ ॥ 317 ॥

બિધુબદનીં સબ સબ મૃગલોચનિ। સબ નિજ તન છબિ રતિ મદુ મોચનિ ॥
પહિરેં બરન બરન બર ચીરા। સકલ બિભૂષન સજેં સરીરા ॥
સકલ સુમંગલ અંગ બનાએઁ। કરહિં ગાન કલકંઠિ લજાએઁ ॥
કંકન કિંકિનિ નૂપુર બાજહિં। ચાલિ બિલોકિ કામ ગજ લાજહિમ્ ॥
બાજહિં બાજને બિબિધ પ્રકારા। નભ અરુ નગર સુમંગલચારા ॥
સચી સારદા રમા ભવાની। જે સુરતિય સુચિ સહજ સયાની ॥
કપટ નારિ બર બેષ બનાઈ। મિલીં સકલ રનિવાસહિં જાઈ ॥
કરહિં ગાન કલ મંગલ બાનીં। હરષ બિબસ સબ કાહુઁ ન જાની ॥

છં. કો જાન કેહિ આનંદ બસ સબ બ્રહ્મુ બર પરિછન ચલી।
કલ ગાન મધુર નિસાન બરષહિં સુમન સુર સોભા ભલી ॥
આનંદકંદુ બિલોકિ દૂલહુ સકલ હિયઁ હરષિત ભી ॥
અંભોજ અંબક અંબુ ઉમગિ સુઅંગ પુલકાવલિ છી ॥

દો. જો સુખ ભા સિય માતુ મન દેખિ રામ બર બેષુ।
સો ન સકહિં કહિ કલપ સત સહસ સારદા સેષુ ॥ 318 ॥

નયન નીરુ હટિ મંગલ જાની। પરિછનિ કરહિં મુદિત મન રાની ॥
બેદ બિહિત અરુ કુલ આચારૂ। કીન્હ ભલી બિધિ સબ બ્યવહારૂ ॥
પંચ સબદ ધુનિ મંગલ ગાના। પટ પાઁવડ઼એ પરહિં બિધિ નાના ॥
કરિ આરતી અરઘુ તિન્હ દીન્હા। રામ ગમનુ મંડપ તબ કીન્હા ॥
દસરથુ સહિત સમાજ બિરાજે। બિભવ બિલોકિ લોકપતિ લાજે ॥
સમયઁ સમયઁ સુર બરષહિં ફૂલા। સાંતિ પઢ઼હિં મહિસુર અનુકૂલા ॥
નભ અરુ નગર કોલાહલ હોઈ। આપનિ પર કછુ સુનિ ન કોઈ ॥
એહિ બિધિ રામુ મંડપહિં આએ। અરઘુ દેઇ આસન બૈઠાએ ॥

છં. બૈઠારિ આસન આરતી કરિ નિરખિ બરુ સુખુ પાવહીમ્ ॥
મનિ બસન ભૂષન ભૂરિ વારહિં નારિ મંગલ ગાવહીમ્ ॥
બ્રહ્માદિ સુરબર બિપ્ર બેષ બનાઇ કૌતુક દેખહીં।
અવલોકિ રઘુકુલ કમલ રબિ છબિ સુફલ જીવન લેખહીમ્ ॥

દો. ન્AU બારી ભાટ નટ રામ નિછાવરિ પાઇ।
મુદિત અસીસહિં નાઇ સિર હરષુ ન હૃદયઁ સમાઇ ॥ 319 ॥

મિલે જનકુ દસરથુ અતિ પ્રીતીં। કરિ બૈદિક લૌકિક સબ રીતીમ્ ॥
મિલત મહા દૌ રાજ બિરાજે। ઉપમા ખોજિ ખોજિ કબિ લાજે ॥
લહી ન કતહુઁ હારિ હિયઁ માની। ઇન્હ સમ એઇ ઉપમા ઉર આની ॥
સામધ દેખિ દેવ અનુરાગે। સુમન બરષિ જસુ ગાવન લાગે ॥
જગુ બિરંચિ ઉપજાવા જબ તેં। દેખે સુને બ્યાહ બહુ તબ તેમ્ ॥
સકલ ભાઁતિ સમ સાજુ સમાજૂ। સમ સમધી દેખે હમ આજૂ ॥
દેવ ગિરા સુનિ સુંદર સાઁચી। પ્રીતિ અલૌકિક દુહુ દિસિ માચી ॥
દેત પાઁવડ઼એ અરઘુ સુહાએ। સાદર જનકુ મંડપહિં લ્યાએ ॥

છં. મંડપુ બિલોકિ બિચીત્ર રચનાઁ રુચિરતાઁ મુનિ મન હરે ॥
નિજ પાનિ જનક સુજાન સબ કહુઁ આનિ સિંઘાસન ધરે ॥
કુલ ઇષ્ટ સરિસ બસિષ્ટ પૂજે બિનય કરિ આસિષ લહી।
કૌસિકહિ પૂજત પરમ પ્રીતિ કિ રીતિ તૌ ન પરૈ કહી ॥

દો. બામદેવ આદિક રિષય પૂજે મુદિત મહીસ।
દિએ દિબ્ય આસન સબહિ સબ સન લહી અસીસ ॥ 320 ॥

બહુરિ કીન્હ કોસલપતિ પૂજા। જાનિ ઈસ સમ ભાઉ ન દૂજા ॥
કીન્હ જોરિ કર બિનય બડ઼આઈ। કહિ નિજ ભાગ્ય બિભવ બહુતાઈ ॥
પૂજે ભૂપતિ સકલ બરાતી। સમધિ સમ સાદર સબ ભાઁતી ॥
આસન ઉચિત દિએ સબ કાહૂ। કહૌં કાહ મૂખ એક ઉછાહૂ ॥
સકલ બરાત જનક સનમાની। દાન માન બિનતી બર બાની ॥
બિધિ હરિ હરુ દિસિપતિ દિનર્AU। જે જાનહિં રઘુબીર પ્રભ્AU ॥
કપટ બિપ્ર બર બેષ બનાએઁ। કૌતુક દેખહિં અતિ સચુ પાએઁ ॥
પૂજે જનક દેવ સમ જાનેં। દિએ સુઆસન બિનુ પહિચાનેમ્ ॥

છં. પહિચાન કો કેહિ જાન સબહિં અપાન સુધિ ભોરી ભી।
આનંદ કંદુ બિલોકિ દૂલહુ ઉભય દિસિ આનઁદ મી ॥
સુર લખે રામ સુજાન પૂજે માનસિક આસન દે।
અવલોકિ સીલુ સુભાઉ પ્રભુ કો બિબુધ મન પ્રમુદિત ભે ॥

દો. રામચંદ્ર મુખ ચંદ્ર છબિ લોચન ચારુ ચકોર।
કરત પાન સાદર સકલ પ્રેમુ પ્રમોદુ ન થોર ॥ 321 ॥

સમુ બિલોકિ બસિષ્ઠ બોલાએ। સાદર સતાનંદુ સુનિ આએ ॥
બેગિ કુઅઁરિ અબ આનહુ જાઈ। ચલે મુદિત મુનિ આયસુ પાઈ ॥
રાની સુનિ ઉપરોહિત બાની। પ્રમુદિત સખિન્હ સમેત સયાની ॥
બિપ્ર બધૂ કુલબૃદ્ધ બોલાઈં। કરિ કુલ રીતિ સુમંગલ ગાઈમ્ ॥
નારિ બેષ જે સુર બર બામા। સકલ સુભાયઁ સુંદરી સ્યામા ॥
તિન્હહિ દેખિ સુખુ પાવહિં નારીં। બિનુ પહિચાનિ પ્રાનહુ તે પ્યારીમ્ ॥
બાર બાર સનમાનહિં રાની। ઉમા રમા સારદ સમ જાની ॥
સીય સઁવારિ સમાજુ બનાઈ। મુદિત મંડપહિં ચલીં લવાઈ ॥

છં. ચલિ લ્યાઇ સીતહિ સખીં સાદર સજિ સુમંગલ ભામિનીં।
નવસપ્ત સાજેં સુંદરી સબ મત્ત કુંજર ગામિનીમ્ ॥
કલ ગાન સુનિ મુનિ ધ્યાન ત્યાગહિં કામ કોકિલ લાજહીં।
મંજીર નૂપુર કલિત કંકન તાલ ગતી બર બાજહીમ્ ॥

દો. સોહતિ બનિતા બૃંદ મહુઁ સહજ સુહાવનિ સીય।
છબિ લલના ગન મધ્ય જનુ સુષમા તિય કમનીય ॥ 322 ॥

સિય સુંદરતા બરનિ ન જાઈ। લઘુ મતિ બહુત મનોહરતાઈ ॥
આવત દીખિ બરાતિન્હ સીતા ॥ રૂપ રાસિ સબ ભાઁતિ પુનીતા ॥
સબહિ મનહિં મન કિએ પ્રનામા। દેખિ રામ ભે પૂરનકામા ॥
હરષે દસરથ સુતન્હ સમેતા। કહિ ન જાઇ ઉર આનઁદુ જેતા ॥
સુર પ્રનામુ કરિ બરસહિં ફૂલા। મુનિ અસીસ ધુનિ મંગલ મૂલા ॥
ગાન નિસાન કોલાહલુ ભારી। પ્રેમ પ્રમોદ મગન નર નારી ॥
એહિ બિધિ સીય મંડપહિં આઈ। પ્રમુદિત સાંતિ પઢ઼હિં મુનિરાઈ ॥
તેહિ અવસર કર બિધિ બ્યવહારૂ। દુહુઁ કુલગુર સબ કીન્હ અચારૂ ॥

છં. આચારુ કરિ ગુર ગૌરિ ગનપતિ મુદિત બિપ્ર પુજાવહીં।
સુર પ્રગટિ પૂજા લેહિં દેહિં અસીસ અતિ સુખુ પાવહીમ્ ॥
મધુપર્ક મંગલ દ્રબ્ય જો જેહિ સમય મુનિ મન મહુઁ ચહૈં।
ભરે કનક કોપર કલસ સો સબ લિએહિં પરિચારક રહૈમ્ ॥ 1 ॥

કુલ રીતિ પ્રીતિ સમેત રબિ કહિ દેત સબુ સાદર કિયો।

એહિ ભાઁતિ દેવ પુજાઇ સીતહિ સુભગ સિંઘાસનુ દિયો ॥

સિય રામ અવલોકનિ પરસપર પ્રેમ કાહુ ન લખિ પરૈ ॥

મન બુદ્ધિ બર બાની અગોચર પ્રગટ કબિ કૈસેં કરૈ ॥ 2 ॥

દો. હોમ સમય તનુ ધરિ અનલુ અતિ સુખ આહુતિ લેહિં।
બિપ્ર બેષ ધરિ બેદ સબ કહિ બિબાહ બિધિ દેહિમ્ ॥ 323 ॥

જનક પાટમહિષી જગ જાની। સીય માતુ કિમિ જાઇ બખાની ॥
સુજસુ સુકૃત સુખ સુદંરતાઈ। સબ સમેટિ બિધિ રચી બનાઈ ॥
સમુ જાનિ મુનિબરન્હ બોલાઈ। સુનત સુઆસિનિ સાદર લ્યાઈ ॥
જનક બામ દિસિ સોહ સુનયના। હિમગિરિ સંગ બનિ જનુ મયના ॥
કનક કલસ મનિ કોપર રૂરે। સુચિ સુંગધ મંગલ જલ પૂરે ॥
નિજ કર મુદિત રાયઁ અરુ રાની। ધરે રામ કે આગેં આની ॥
પઢ઼હિં બેદ મુનિ મંગલ બાની। ગગન સુમન ઝરિ અવસરુ જાની ॥
બરુ બિલોકિ દંપતિ અનુરાગે। પાય પુનીત પખારન લાગે ॥

છં. લાગે પખારન પાય પંકજ પ્રેમ તન પુલકાવલી।
નભ નગર ગાન નિસાન જય ધુનિ ઉમગિ જનુ ચહુઁ દિસિ ચલી ॥
જે પદ સરોજ મનોજ અરિ ઉર સર સદૈવ બિરાજહીં।
જે સકૃત સુમિરત બિમલતા મન સકલ કલિ મલ ભાજહીમ્ ॥ 1 ॥

જે પરસિ મુનિબનિતા લહી ગતિ રહી જો પાતકમી।
મકરંદુ જિન્હ કો સંભુ સિર સુચિતા અવધિ સુર બરની ॥
કરિ મધુપ મન મુનિ જોગિજન જે સેઇ અભિમત ગતિ લહૈં।
તે પદ પખારત ભાગ્યભાજનુ જનકુ જય જય સબ કહૈ ॥ 2 ॥

બર કુઅઁરિ કરતલ જોરિ સાખોચારુ દૌ કુલગુર કરૈં।
ભયો પાનિગહનુ બિલોકિ બિધિ સુર મનુજ મુનિ આઁનદ ભરૈમ્ ॥
સુખમૂલ દૂલહુ દેખિ દંપતિ પુલક તન હુલસ્યો હિયો।
કરિ લોક બેદ બિધાનુ કન્યાદાનુ નૃપભૂષન કિયો ॥ 3 ॥

હિમવંત જિમિ ગિરિજા મહેસહિ હરિહિ શ્રી સાગર દી।
તિમિ જનક રામહિ સિય સમરપી બિસ્વ કલ કીરતિ ની ॥
ક્યોં કરૈ બિનય બિદેહુ કિયો બિદેહુ મૂરતિ સાવઁરી।
કરિ હોમ બિધિવત ગાઁઠિ જોરી હોન લાગી ભાવઁરી ॥ 4 ॥

દો. જય ધુનિ બંદી બેદ ધુનિ મંગલ ગાન નિસાન।
સુનિ હરષહિં બરષહિં બિબુધ સુરતરુ સુમન સુજાન ॥ 324 ॥

કુઅઁરુ કુઅઁરિ કલ ભાવઁરિ દેહીમ્ ॥ નયન લાભુ સબ સાદર લેહીમ્ ॥
જાઇ ન બરનિ મનોહર જોરી। જો ઉપમા કછુ કહૌં સો થોરી ॥
રામ સીય સુંદર પ્રતિછાહીં। જગમગાત મનિ ખંભન માહીમ્ ।
મનહુઁ મદન રતિ ધરિ બહુ રૂપા। દેખત રામ બિઆહુ અનૂપા ॥
દરસ લાલસા સકુચ ન થોરી। પ્રગટત દુરત બહોરિ બહોરી ॥
ભે મગન સબ દેખનિહારે। જનક સમાન અપાન બિસારે ॥
પ્રમુદિત મુનિન્હ ભાવઁરી ફેરી। નેગસહિત સબ રીતિ નિબેરીમ્ ॥
રામ સીય સિર સેંદુર દેહીં। સોભા કહિ ન જાતિ બિધિ કેહીમ્ ॥
અરુન પરાગ જલજુ ભરિ નીકેં। સસિહિ ભૂષ અહિ લોભ અમી કેમ્ ॥
બહુરિ બસિષ્ઠ દીન્હ અનુસાસન। બરુ દુલહિનિ બૈઠે એક આસન ॥

છં. બૈઠે બરાસન રામુ જાનકિ મુદિત મન દસરથુ ભે।
તનુ પુલક પુનિ પુનિ દેખિ અપનેં સુકૃત સુરતરુ ફલ ને ॥
ભરિ ભુવન રહા ઉછાહુ રામ બિબાહુ ભા સબહીં કહા।
કેહિ ભાઁતિ બરનિ સિરાત રસના એક યહુ મંગલુ મહા ॥ 1 ॥

તબ જનક પાઇ બસિષ્ઠ આયસુ બ્યાહ સાજ સઁવારિ કૈ।
માઁડવી શ્રુતિકીરતિ ઉરમિલા કુઅઁરિ લીં હઁકારિ કે ॥
કુસકેતુ કન્યા પ્રથમ જો ગુન સીલ સુખ સોભામી।
સબ રીતિ પ્રીતિ સમેત કરિ સો બ્યાહિ નૃપ ભરતહિ દી ॥ 2 ॥

જાનકી લઘુ ભગિની સકલ સુંદરિ સિરોમનિ જાનિ કૈ।
સો તનય દીન્હી બ્યાહિ લખનહિ સકલ બિધિ સનમાનિ કૈ ॥
જેહિ નામુ શ્રુતકીરતિ સુલોચનિ સુમુખિ સબ ગુન આગરી।
સો દી રિપુસૂદનહિ ભૂપતિ રૂપ સીલ ઉજાગરી ॥ 3 ॥

અનુરુપ બર દુલહિનિ પરસ્પર લખિ સકુચ હિયઁ હરષહીં।
સબ મુદિત સુંદરતા સરાહહિં સુમન સુર ગન બરષહીમ્ ॥
સુંદરી સુંદર બરન્હ સહ સબ એક મંડપ રાજહીં।
જનુ જીવ ઉર ચારિઉ અવસ્થા બિમુન સહિત બિરાજહીમ્ ॥ 4 ॥

દો. મુદિત અવધપતિ સકલ સુત બધુન્હ સમેત નિહારિ।
જનુ પાર મહિપાલ મનિ ક્રિયન્હ સહિત ફલ ચારિ ॥ 325 ॥

જસિ રઘુબીર બ્યાહ બિધિ બરની। સકલ કુઅઁર બ્યાહે તેહિં કરની ॥
કહિ ન જાઇ કછુ દાઇજ ભૂરી। રહા કનક મનિ મંડપુ પૂરી ॥
કંબલ બસન બિચિત્ર પટોરે। ભાઁતિ ભાઁતિ બહુ મોલ ન થોરે ॥
ગજ રથ તુરગ દાસ અરુ દાસી। ધેનુ અલંકૃત કામદુહા સી ॥
બસ્તુ અનેક કરિઅ કિમિ લેખા। કહિ ન જાઇ જાનહિં જિન્હ દેખા ॥
લોકપાલ અવલોકિ સિહાને। લીન્હ અવધપતિ સબુ સુખુ માને ॥
દીન્હ જાચકન્હિ જો જેહિ ભાવા। ઉબરા સો જનવાસેહિં આવા ॥
તબ કર જોરિ જનકુ મૃદુ બાની। બોલે સબ બરાત સનમાની ॥

છં. સનમાનિ સકલ બરાત આદર દાન બિનય બડ઼આઇ કૈ।
પ્રમુદિત મહા મુનિ બૃંદ બંદે પૂજિ પ્રેમ લડ઼આઇ કૈ ॥
સિરુ નાઇ દેવ મનાઇ સબ સન કહત કર સંપુટ કિએઁ।
સુર સાધુ ચાહત ભાઉ સિંધુ કિ તોષ જલ અંજલિ દિએઁ ॥ 1 ॥

કર જોરિ જનકુ બહોરિ બંધુ સમેત કોસલરાય સોં।
બોલે મનોહર બયન સાનિ સનેહ સીલ સુભાય સોમ્ ॥
સંબંધ રાજન રાવરેં હમ બડ઼એ અબ સબ બિધિ ભે।
એહિ રાજ સાજ સમેત સેવક જાનિબે બિનુ ગથ લે ॥ 2 ॥

એ દારિકા પરિચારિકા કરિ પાલિબીં કરુના ની।
અપરાધુ છમિબો બોલિ પઠે બહુત હૌં ઢીટ્યો કી ॥
પુનિ ભાનુકુલભૂષન સકલ સનમાન નિધિ સમધી કિએ।
કહિ જાતિ નહિં બિનતી પરસ્પર પ્રેમ પરિપૂરન હિએ ॥ 3 ॥

બૃંદારકા ગન સુમન બરિસહિં રાઉ જનવાસેહિ ચલે।
દુંદુભી જય ધુનિ બેદ ધુનિ નભ નગર કૌતૂહલ ભલે ॥
તબ સખીં મંગલ ગાન કરત મુનીસ આયસુ પાઇ કૈ।
દૂલહ દુલહિનિન્હ સહિત સુંદરિ ચલીં કોહબર લ્યાઇ કૈ ॥ 4 ॥

દો. પુનિ પુનિ રામહિ ચિતવ સિય સકુચતિ મનુ સકુચૈ ન।
હરત મનોહર મીન છબિ પ્રેમ પિઆસે નૈન ॥ 326 ॥

માસપારાયણ, ગ્યારહવાઁ વિશ્રામ
સ્યામ સરીરુ સુભાયઁ સુહાવન। સોભા કોટિ મનોજ લજાવન ॥
જાવક જુત પદ કમલ સુહાએ। મુનિ મન મધુપ રહત જિન્હ છાએ ॥
પીત પુનીત મનોહર ધોતી। હરતિ બાલ રબિ દામિનિ જોતી ॥
કલ કિંકિનિ કટિ સૂત્ર મનોહર। બાહુ બિસાલ બિભૂષન સુંદર ॥
પીત જનેઉ મહાછબિ દેઈ। કર મુદ્રિકા ચોરિ ચિતુ લેઈ ॥
સોહત બ્યાહ સાજ સબ સાજે। ઉર આયત ઉરભૂષન રાજે ॥
પિઅર ઉપરના કાખાસોતી। દુહુઁ આઁચરન્હિ લગે મનિ મોતી ॥
નયન કમલ કલ કુંડલ કાના। બદનુ સકલ સૌંદર્જ નિધાના ॥
સુંદર ભૃકુટિ મનોહર નાસા। ભાલ તિલકુ રુચિરતા નિવાસા ॥
સોહત મૌરુ મનોહર માથે। મંગલમય મુકુતા મનિ ગાથે ॥

છં. ગાથે મહામનિ મૌર મંજુલ અંગ સબ ચિત ચોરહીં।
પુર નારિ સુર સુંદરીં બરહિ બિલોકિ સબ તિન તોરહીમ્ ॥
મનિ બસન ભૂષન વારિ આરતિ કરહિં મંગલ ગાવહિં।
સુર સુમન બરિસહિં સૂત માગધ બંદિ સુજસુ સુનાવહીમ્ ॥ 1 ॥

કોહબરહિં આને કુઁઅર કુઁઅરિ સુઆસિનિન્હ સુખ પાઇ કૈ।
અતિ પ્રીતિ લૌકિક રીતિ લાગીં કરન મંગલ ગાઇ કૈ ॥
લહકૌરિ ગૌરિ સિખાવ રામહિ સીય સન સારદ કહૈં।
રનિવાસુ હાસ બિલાસ રસ બસ જન્મ કો ફલુ સબ લહૈમ્ ॥ 2 ॥

નિજ પાનિ મનિ મહુઁ દેખિઅતિ મૂરતિ સુરૂપનિધાન કી।
ચાલતિ ન ભુજબલ્લી બિલોકનિ બિરહ ભય બસ જાનકી ॥
કૌતુક બિનોદ પ્રમોદુ પ્રેમુ ન જાઇ કહિ જાનહિં અલીં।
બર કુઅઁરિ સુંદર સકલ સખીં લવાઇ જનવાસેહિ ચલીમ્ ॥ 3 ॥

તેહિ સમય સુનિઅ અસીસ જહઁ તહઁ નગર નભ આનઁદુ મહા।
ચિરુ જિઅહુઁ જોરીં ચારુ ચારયો મુદિત મન સબહીં કહા ॥
જોગીંદ્ર સિદ્ધ મુનીસ દેવ બિલોકિ પ્રભુ દુંદુભિ હની।
ચલે હરષિ બરષિ પ્રસૂન નિજ નિજ લોક જય જય જય ભની ॥ 4 ॥

દો. સહિત બધૂટિન્હ કુઅઁર સબ તબ આએ પિતુ પાસ।
સોભા મંગલ મોદ ભરિ ઉમગેઉ જનુ જનવાસ ॥ 327 ॥

પુનિ જેવનાર ભી બહુ ભાઁતી। પઠે જનક બોલાઇ બરાતી ॥
પરત પાઁવડ઼એ બસન અનૂપા। સુતન્હ સમેત ગવન કિયો ભૂપા ॥
સાદર સબકે પાય પખારે। જથાજોગુ પીઢ઼ન્હ બૈઠારે ॥
ધોએ જનક અવધપતિ ચરના। સીલુ સનેહુ જાઇ નહિં બરના ॥
બહુરિ રામ પદ પંકજ ધોએ। જે હર હૃદય કમલ મહુઁ ગોએ ॥
તીનિઉ ભાઈ રામ સમ જાની। ધોએ ચરન જનક નિજ પાની ॥
આસન ઉચિત સબહિ નૃપ દીન્હે। બોલિ સૂપકારી સબ લીન્હે ॥
સાદર લગે પરન પનવારે। કનક કીલ મનિ પાન સઁવારે ॥

દો. સૂપોદન સુરભી સરપિ સુંદર સ્વાદુ પુનીત।
છન મહુઁ સબ કેં પરુસિ ગે ચતુર સુઆર બિનીત ॥ 328 ॥

પંચ કવલ કરિ જેવન લાગે। ગારિ ગાન સુનિ અતિ અનુરાગે ॥
ભાઁતિ અનેક પરે પકવાને। સુધા સરિસ નહિં જાહિં બખાને ॥
પરુસન લગે સુઆર સુજાના। બિંજન બિબિધ નામ કો જાના ॥
ચારિ ભાઁતિ ભોજન બિધિ ગાઈ। એક એક બિધિ બરનિ ન જાઈ ॥
છરસ રુચિર બિંજન બહુ જાતી। એક એક રસ અગનિત ભાઁતી ॥
જેવઁત દેહિં મધુર ધુનિ ગારી। લૈ લૈ નામ પુરુષ અરુ નારી ॥
સમય સુહાવનિ ગારિ બિરાજા। હઁસત રાઉ સુનિ સહિત સમાજા ॥
એહિ બિધિ સબહીં ભૌજનુ કીન્હા। આદર સહિત આચમનુ દીન્હા ॥

દો. દેઇ પાન પૂજે જનક દસરથુ સહિત સમાજ।
જનવાસેહિ ગવને મુદિત સકલ ભૂપ સિરતાજ ॥ 329 ॥

નિત નૂતન મંગલ પુર માહીં। નિમિષ સરિસ દિન જામિનિ જાહીમ્ ॥
બડ઼એ ભોર ભૂપતિમનિ જાગે। જાચક ગુન ગન ગાવન લાગે ॥
દેખિ કુઅઁર બર બધુન્હ સમેતા। કિમિ કહિ જાત મોદુ મન જેતા ॥
પ્રાતક્રિયા કરિ ગે ગુરુ પાહીં। મહાપ્રમોદુ પ્રેમુ મન માહીમ્ ॥
કરિ પ્રનામ પૂજા કર જોરી। બોલે ગિરા અમિઅઁ જનુ બોરી ॥
તુમ્હરી કૃપાઁ સુનહુ મુનિરાજા। ભયુઁ આજુ મૈં પૂરનકાજા ॥
અબ સબ બિપ્ર બોલાઇ ગોસાઈં। દેહુ ધેનુ સબ ભાઁતિ બનાઈ ॥
સુનિ ગુર કરિ મહિપાલ બડ઼આઈ। પુનિ પઠે મુનિ બૃંદ બોલાઈ ॥

દો. બામદેઉ અરુ દેવરિષિ બાલમીકિ જાબાલિ।
આએ મુનિબર નિકર તબ કૌસિકાદિ તપસાલિ ॥ 330 ॥

દંડ પ્રનામ સબહિ નૃપ કીન્હે। પૂજિ સપ્રેમ બરાસન દીન્હે ॥
ચારિ લચ્છ બર ધેનુ મગાઈ। કામસુરભિ સમ સીલ સુહાઈ ॥
સબ બિધિ સકલ અલંકૃત કીન્હીં। મુદિત મહિપ મહિદેવન્હ દીન્હીમ્ ॥
કરત બિનય બહુ બિધિ નરનાહૂ। લહેઉઁ આજુ જગ જીવન લાહૂ ॥
પાઇ અસીસ મહીસુ અનંદા। લિએ બોલિ પુનિ જાચક બૃંદા ॥
કનક બસન મનિ હય ગય સ્યંદન। દિએ બૂઝિ રુચિ રબિકુલનંદન ॥
ચલે પઢ઼ત ગાવત ગુન ગાથા। જય જય જય દિનકર કુલ નાથા ॥
એહિ બિધિ રામ બિઆહ ઉછાહૂ। સકિ ન બરનિ સહસ મુખ જાહૂ ॥

દો. બાર બાર કૌસિક ચરન સીસુ નાઇ કહ રાઉ।
યહ સબુ સુખુ મુનિરાજ તવ કૃપા કટાચ્છ પસાઉ ॥ 331 ॥

જનક સનેહુ સીલુ કરતૂતી। નૃપુ સબ ભાઁતિ સરાહ બિભૂતી ॥
દિન ઉઠિ બિદા અવધપતિ માગા। રાખહિં જનકુ સહિત અનુરાગા ॥
નિત નૂતન આદરુ અધિકાઈ। દિન પ્રતિ સહસ ભાઁતિ પહુનાઈ ॥
નિત નવ નગર અનંદ ઉછાહૂ। દસરથ ગવનુ સોહાઇ ન કાહૂ ॥
બહુત દિવસ બીતે એહિ ભાઁતી। જનુ સનેહ રજુ બઁધે બરાતી ॥
કૌસિક સતાનંદ તબ જાઈ। કહા બિદેહ નૃપહિ સમુઝાઈ ॥
અબ દસરથ કહઁ આયસુ દેહૂ। જદ્યપિ છાડ઼ઇ ન સકહુ સનેહૂ ॥
ભલેહિં નાથ કહિ સચિવ બોલાએ। કહિ જય જીવ સીસ તિન્હ નાએ ॥

દો. અવધનાથુ ચાહત ચલન ભીતર કરહુ જનાઉ।
ભે પ્રેમબસ સચિવ સુનિ બિપ્ર સભાસદ રાઉ ॥ 332 ॥

પુરબાસી સુનિ ચલિહિ બરાતા। બૂઝત બિકલ પરસ્પર બાતા ॥
સત્ય ગવનુ સુનિ સબ બિલખાને। મનહુઁ સાઁઝ સરસિજ સકુચાને ॥
જહઁ જહઁ આવત બસે બરાતી। તહઁ તહઁ સિદ્ધ ચલા બહુ ભાઁતી ॥
બિબિધ ભાઁતિ મેવા પકવાના। ભોજન સાજુ ન જાઇ બખાના ॥
ભરિ ભરિ બસહઁ અપાર કહારા। પઠી જનક અનેક સુસારા ॥
તુરગ લાખ રથ સહસ પચીસા। સકલ સઁવારે નખ અરુ સીસા ॥
મત્ત સહસ દસ સિંધુર સાજે। જિન્હહિ દેખિ દિસિકુંજર લાજે ॥
કનક બસન મનિ ભરિ ભરિ જાના। મહિષીં ધેનુ બસ્તુ બિધિ નાના ॥

દો. દાઇજ અમિત ન સકિઅ કહિ દીન્હ બિદેહઁ બહોરિ।
જો અવલોકત લોકપતિ લોક સંપદા થોરિ ॥ 333 ॥

સબુ સમાજુ એહિ ભાઁતિ બનાઈ। જનક અવધપુર દીન્હ પઠાઈ ॥
ચલિહિ બરાત સુનત સબ રાનીં। બિકલ મીનગન જનુ લઘુ પાનીમ્ ॥
પુનિ પુનિ સીય ગોદ કરિ લેહીં। દેઇ અસીસ સિખાવનુ દેહીમ્ ॥
હોએહુ સંતત પિયહિ પિઆરી। ચિરુ અહિબાત અસીસ હમારી ॥
સાસુ સસુર ગુર સેવા કરેહૂ। પતિ રુખ લખિ આયસુ અનુસરેહૂ ॥
અતિ સનેહ બસ સખીં સયાની। નારિ ધરમ સિખવહિં મૃદુ બાની ॥
સાદર સકલ કુઅઁરિ સમુઝાઈ। રાનિન્હ બાર બાર ઉર લાઈ ॥
બહુરિ બહુરિ ભેટહિં મહતારીં। કહહિં બિરંચિ રચીં કત નારીમ્ ॥

દો. તેહિ અવસર ભાઇન્હ સહિત રામુ ભાનુ કુલ કેતુ।
ચલે જનક મંદિર મુદિત બિદા કરાવન હેતુ ॥ 334 ॥

ચારિઅ ભાઇ સુભાયઁ સુહાએ। નગર નારિ નર દેખન ધાએ ॥
કૌ કહ ચલન ચહત હહિં આજૂ। કીન્હ બિદેહ બિદા કર સાજૂ ॥
લેહુ નયન ભરિ રૂપ નિહારી। પ્રિય પાહુને ભૂપ સુત ચારી ॥
કો જાનૈ કેહિ સુકૃત સયાની। નયન અતિથિ કીન્હે બિધિ આની ॥
મરનસીલુ જિમિ પાવ પિઊષા। સુરતરુ લહૈ જનમ કર ભૂખા ॥
પાવ નારકી હરિપદુ જૈસેં। ઇન્હ કર દરસનુ હમ કહઁ તૈસે ॥
નિરખિ રામ સોભા ઉર ધરહૂ। નિજ મન ફનિ મૂરતિ મનિ કરહૂ ॥
એહિ બિધિ સબહિ નયન ફલુ દેતા। ગે કુઅઁર સબ રાજ નિકેતા ॥

દો. રૂપ સિંધુ સબ બંધુ લખિ હરષિ ઉઠા રનિવાસુ।
કરહિ નિછાવરિ આરતી મહા મુદિત મન સાસુ ॥ 335 ॥

દેખિ રામ છબિ અતિ અનુરાગીં। પ્રેમબિબસ પુનિ પુનિ પદ લાગીમ્ ॥
રહી ન લાજ પ્રીતિ ઉર છાઈ। સહજ સનેહુ બરનિ કિમિ જાઈ ॥
ભાઇન્હ સહિત ઉબટિ અન્હવાએ। છરસ અસન અતિ હેતુ જેવાઁએ ॥
બોલે રામુ સુઅવસરુ જાની। સીલ સનેહ સકુચમય બાની ॥
રાઉ અવધપુર ચહત સિધાએ। બિદા હોન હમ ઇહાઁ પઠાએ ॥
માતુ મુદિત મન આયસુ દેહૂ। બાલક જાનિ કરબ નિત નેહૂ ॥
સુનત બચન બિલખેઉ રનિવાસૂ। બોલિ ન સકહિં પ્રેમબસ સાસૂ ॥
હૃદયઁ લગાઇ કુઅઁરિ સબ લીન્હી। પતિન્હ સૌંપિ બિનતી અતિ કીન્હી ॥

છં. કરિ બિનય સિય રામહિ સમરપી જોરિ કર પુનિ પુનિ કહૈ।
બલિ જાઁઉ તાત સુજાન તુમ્હ કહુઁ બિદિત ગતિ સબ કી અહૈ ॥
પરિવાર પુરજન મોહિ રાજહિ પ્રાનપ્રિય સિય જાનિબી।
તુલસીસ સીલુ સનેહુ લખિ નિજ કિંકરી કરિ માનિબી ॥

સો. તુમ્હ પરિપૂરન કામ જાન સિરોમનિ ભાવપ્રિય।
જન ગુન ગાહક રામ દોષ દલન કરુનાયતન ॥ 336 ॥

અસ કહિ રહી ચરન ગહિ રાની। પ્રેમ પંક જનુ ગિરા સમાની ॥
સુનિ સનેહસાની બર બાની। બહુબિધિ રામ સાસુ સનમાની ॥
રામ બિદા માગત કર જોરી। કીન્હ પ્રનામુ બહોરિ બહોરી ॥
પાઇ અસીસ બહુરિ સિરુ નાઈ। ભાઇન્હ સહિત ચલે રઘુરાઈ ॥
મંજુ મધુર મૂરતિ ઉર આની। ભી સનેહ સિથિલ સબ રાની ॥
પુનિ ધીરજુ ધરિ કુઅઁરિ હઁકારી। બાર બાર ભેટહિં મહતારીમ્ ॥
પહુઁચાવહિં ફિરિ મિલહિં બહોરી। બઢ઼ઈ પરસ્પર પ્રીતિ ન થોરી ॥
પુનિ પુનિ મિલત સખિન્હ બિલગાઈ। બાલ બચ્છ જિમિ ધેનુ લવાઈ ॥

દો. પ્રેમબિબસ નર નારિ સબ સખિન્હ સહિત રનિવાસુ।
માનહુઁ કીન્હ બિદેહપુર કરુનાઁ બિરહઁ નિવાસુ ॥ 337 ॥

સુક સારિકા જાનકી જ્યાએ। કનક પિંજરન્હિ રાખિ પઢ઼આએ ॥
બ્યાકુલ કહહિં કહાઁ બૈદેહી। સુનિ ધીરજુ પરિહરિ ન કેહી ॥
ભે બિકલ ખગ મૃગ એહિ ભાઁતિ। મનુજ દસા કૈસેં કહિ જાતી ॥
બંધુ સમેત જનકુ તબ આએ। પ્રેમ ઉમગિ લોચન જલ છાએ ॥
સીય બિલોકિ ધીરતા ભાગી। રહે કહાવત પરમ બિરાગી ॥
લીન્હિ રાઁય ઉર લાઇ જાનકી। મિટી મહામરજાદ ગ્યાન કી ॥
સમુઝાવત સબ સચિવ સયાને। કીન્હ બિચારુ ન અવસર જાને ॥
બારહિં બાર સુતા ઉર લાઈ। સજિ સુંદર પાલકીં મગાઈ ॥

દો. પ્રેમબિબસ પરિવારુ સબુ જાનિ સુલગન નરેસ।
કુઁઅરિ ચઢ઼આઈ પાલકિન્હ સુમિરે સિદ્ધિ ગનેસ ॥ 338 ॥

બહુબિધિ ભૂપ સુતા સમુઝાઈ। નારિધરમુ કુલરીતિ સિખાઈ ॥
દાસીં દાસ દિએ બહુતેરે। સુચિ સેવક જે પ્રિય સિય કેરે ॥
સીય ચલત બ્યાકુલ પુરબાસી। હોહિં સગુન સુભ મંગલ રાસી ॥
ભૂસુર સચિવ સમેત સમાજા। સંગ ચલે પહુઁચાવન રાજા ॥
સમય બિલોકિ બાજને બાજે। રથ ગજ બાજિ બરાતિન્હ સાજે ॥
દસરથ બિપ્ર બોલિ સબ લીન્હે। દાન માન પરિપૂરન કીન્હે ॥
ચરન સરોજ ધૂરિ ધરિ સીસા। મુદિત મહીપતિ પાઇ અસીસા ॥
સુમિરિ ગજાનનુ કીન્હ પયાના। મંગલમૂલ સગુન ભે નાના ॥

દો. સુર પ્રસૂન બરષહિ હરષિ કરહિં અપછરા ગાન।
ચલે અવધપતિ અવધપુર મુદિત બજાઇ નિસાન ॥ 339 ॥

નૃપ કરિ બિનય મહાજન ફેરે। સાદર સકલ માગને ટેરે ॥
ભૂષન બસન બાજિ ગજ દીન્હે। પ્રેમ પોષિ ઠાઢ઼એ સબ કીન્હે ॥
બાર બાર બિરિદાવલિ ભાષી। ફિરે સકલ રામહિ ઉર રાખી ॥
બહુરિ બહુરિ કોસલપતિ કહહીં। જનકુ પ્રેમબસ ફિરૈ ન ચહહીમ્ ॥
પુનિ કહ ભૂપતિ બચન સુહાએ। ફિરિઅ મહીસ દૂરિ બડ઼ઇ આએ ॥
રાઉ બહોરિ ઉતરિ ભે ઠાઢ઼એ। પ્રેમ પ્રબાહ બિલોચન બાઢ઼એ ॥
તબ બિદેહ બોલે કર જોરી। બચન સનેહ સુધાઁ જનુ બોરી ॥
કરૌ કવન બિધિ બિનય બનાઈ। મહારાજ મોહિ દીન્હિ બડ઼આઈ ॥

દો. કોસલપતિ સમધી સજન સનમાને સબ ભાઁતિ।
મિલનિ પરસપર બિનય અતિ પ્રીતિ ન હૃદયઁ સમાતિ ॥ 340 ॥

મુનિ મંડલિહિ જનક સિરુ નાવા। આસિરબાદુ સબહિ સન પાવા ॥
સાદર પુનિ ભેંટે જામાતા। રૂપ સીલ ગુન નિધિ સબ ભ્રાતા ॥
જોરિ પંકરુહ પાનિ સુહાએ। બોલે બચન પ્રેમ જનુ જાએ ॥
રામ કરૌ કેહિ ભાઁતિ પ્રસંસા। મુનિ મહેસ મન માનસ હંસા ॥
કરહિં જોગ જોગી જેહિ લાગી। કોહુ મોહુ મમતા મદુ ત્યાગી ॥
બ્યાપકુ બ્રહ્મુ અલખુ અબિનાસી। ચિદાનંદુ નિરગુન ગુનરાસી ॥
મન સમેત જેહિ જાન ન બાની। તરકિ ન સકહિં સકલ અનુમાની ॥
મહિમા નિગમુ નેતિ કહિ કહી। જો તિહુઁ કાલ એકરસ રહી ॥

દો. નયન બિષય મો કહુઁ ભયુ સો સમસ્ત સુખ મૂલ।
સબિ લાભુ જગ જીવ કહઁ ભેઁ ઈસુ અનુકુલ ॥ 341 ॥

સબહિ ભાઁતિ મોહિ દીન્હિ બડ઼આઈ। નિજ જન જાનિ લીન્હ અપનાઈ ॥
હોહિં સહસ દસ સારદ સેષા। કરહિં કલપ કોટિક ભરિ લેખા ॥
મોર ભાગ્ય રાઉર ગુન ગાથા। કહિ ન સિરાહિં સુનહુ રઘુનાથા ॥
મૈ કછુ કહુઁ એક બલ મોરેં। તુમ્હ રીઝહુ સનેહ સુઠિ થોરેમ્ ॥
બાર બાર માગુઁ કર જોરેં। મનુ પરિહરૈ ચરન જનિ ભોરેમ્ ॥
સુનિ બર બચન પ્રેમ જનુ પોષે। પૂરનકામ રામુ પરિતોષે ॥
કરિ બર બિનય સસુર સનમાને। પિતુ કૌસિક બસિષ્ઠ સમ જાને ॥
બિનતી બહુરિ ભરત સન કીન્હી। મિલિ સપ્રેમુ પુનિ આસિષ દીન્હી ॥

દો. મિલે લખન રિપુસૂદનહિ દીન્હિ અસીસ મહીસ।
ભે પરસ્પર પ્રેમબસ ફિરિ ફિરિ નાવહિં સીસ ॥ 342 ॥

બાર બાર કરિ બિનય બડ઼આઈ। રઘુપતિ ચલે સંગ સબ ભાઈ ॥
જનક ગહે કૌસિક પદ જાઈ। ચરન રેનુ સિર નયનન્હ લાઈ ॥
સુનુ મુનીસ બર દરસન તોરેં। અગમુ ન કછુ પ્રતીતિ મન મોરેમ્ ॥
જો સુખુ સુજસુ લોકપતિ ચહહીં। કરત મનોરથ સકુચત અહહીમ્ ॥
સો સુખુ સુજસુ સુલભ મોહિ સ્વામી। સબ સિધિ તવ દરસન અનુગામી ॥
કીન્હિ બિનય પુનિ પુનિ સિરુ નાઈ। ફિરે મહીસુ આસિષા પાઈ ॥
ચલી બરાત નિસાન બજાઈ। મુદિત છોટ બડ઼ સબ સમુદાઈ ॥
રામહિ નિરખિ ગ્રામ નર નારી। પાઇ નયન ફલુ હોહિં સુખારી ॥

દો. બીચ બીચ બર બાસ કરિ મગ લોગન્હ સુખ દેત।
અવધ સમીપ પુનીત દિન પહુઁચી આઇ જનેત ॥ 343 ॥ 󍊍
હને નિસાન પનવ બર બાજે। ભેરિ સંખ ધુનિ હય ગય ગાજે ॥
ઝાઁઝિ બિરવ ડિંડમીં સુહાઈ। સરસ રાગ બાજહિં સહનાઈ ॥
પુર જન આવત અકનિ બરાતા। મુદિત સકલ પુલકાવલિ ગાતા ॥
નિજ નિજ સુંદર સદન સઁવારે। હાટ બાટ ચૌહટ પુર દ્વારે ॥
ગલીં સકલ અરગજાઁ સિંચાઈ। જહઁ તહઁ ચૌકેં ચારુ પુરાઈ ॥
બના બજારુ ન જાઇ બખાના। તોરન કેતુ પતાક બિતાના ॥
સફલ પૂગફલ કદલિ રસાલા। રોપે બકુલ કદંબ તમાલા ॥
લગે સુભગ તરુ પરસત ધરની। મનિમય આલબાલ કલ કરની ॥

દો. બિબિધ ભાઁતિ મંગલ કલસ ગૃહ ગૃહ રચે સઁવારિ।
સુર બ્રહ્માદિ સિહાહિં સબ રઘુબર પુરી નિહારિ ॥ 344 ॥

ભૂપ ભવન તેહિ અવસર સોહા। રચના દેખિ મદન મનુ મોહા ॥
મંગલ સગુન મનોહરતાઈ। રિધિ સિધિ સુખ સંપદા સુહાઈ ॥
જનુ ઉછાહ સબ સહજ સુહાએ। તનુ ધરિ ધરિ દસરથ દસરથ ગૃહઁ છાએ ॥
દેખન હેતુ રામ બૈદેહી। કહહુ લાલસા હોહિ ન કેહી ॥
જુથ જૂથ મિલિ ચલીં સુઆસિનિ। નિજ છબિ નિદરહિં મદન બિલાસનિ ॥
સકલ સુમંગલ સજેં આરતી। ગાવહિં જનુ બહુ બેષ ભારતી ॥
ભૂપતિ ભવન કોલાહલુ હોઈ। જાઇ ન બરનિ સમુ સુખુ સોઈ ॥
કૌસલ્યાદિ રામ મહતારીં। પ્રેમ બિબસ તન દસા બિસારીમ્ ॥

દો. દિએ દાન બિપ્રન્હ બિપુલ પૂજિ ગનેસ પુરારી।
પ્રમુદિત પરમ દરિદ્ર જનુ પાઇ પદારથ ચારિ ॥ 345 ॥

મોદ પ્રમોદ બિબસ સબ માતા। ચલહિં ન ચરન સિથિલ ભે ગાતા ॥
રામ દરસ હિત અતિ અનુરાગીં। પરિછનિ સાજુ સજન સબ લાગીમ્ ॥
બિબિધ બિધાન બાજને બાજે। મંગલ મુદિત સુમિત્રાઁ સાજે ॥
હરદ દૂબ દધિ પલ્લવ ફૂલા। પાન પૂગફલ મંગલ મૂલા ॥
અચ્છત અંકુર લોચન લાજા। મંજુલ મંજરિ તુલસિ બિરાજા ॥
છુહે પુરટ ઘટ સહજ સુહાએ। મદન સકુન જનુ નીડ઼ બનાએ ॥
સગુન સુંગધ ન જાહિં બખાની। મંગલ સકલ સજહિં સબ રાની ॥
રચીં આરતીં બહુત બિધાના। મુદિત કરહિં કલ મંગલ ગાના ॥

દો. કનક થાર ભરિ મંગલન્હિ કમલ કરન્હિ લિએઁ માત।
ચલીં મુદિત પરિછનિ કરન પુલક પલ્લવિત ગાત ॥ 346 ॥

ધૂપ ધૂમ નભુ મેચક ભયૂ। સાવન ઘન ઘમંડુ જનુ ઠયૂ ॥
સુરતરુ સુમન માલ સુર બરષહિં। મનહુઁ બલાક અવલિ મનુ કરષહિમ્ ॥
મંજુલ મનિમય બંદનિવારે। મનહુઁ પાકરિપુ ચાપ સઁવારે ॥
પ્રગટહિં દુરહિં અટન્હ પર ભામિનિ। ચારુ ચપલ જનુ દમકહિં દામિનિ ॥
દુંદુભિ ધુનિ ઘન ગરજનિ ઘોરા। જાચક ચાતક દાદુર મોરા ॥
સુર સુગંધ સુચિ બરષહિં બારી। સુખી સકલ સસિ પુર નર નારી ॥
સમુ જાની ગુર આયસુ દીન્હા। પુર પ્રબેસુ રઘુકુલમનિ કીન્હા ॥
સુમિરિ સંભુ ગિરજા ગનરાજા। મુદિત મહીપતિ સહિત સમાજા ॥

દો. હોહિં સગુન બરષહિં સુમન સુર દુંદુભીં બજાઇ।
બિબુધ બધૂ નાચહિં મુદિત મંજુલ મંગલ ગાઇ ॥ 347 ॥

માગધ સૂત બંદિ નટ નાગર। ગાવહિં જસુ તિહુ લોક ઉજાગર ॥
જય ધુનિ બિમલ બેદ બર બાની। દસ દિસિ સુનિઅ સુમંગલ સાની ॥
બિપુલ બાજને બાજન લાગે। નભ સુર નગર લોગ અનુરાગે ॥
બને બરાતી બરનિ ન જાહીં। મહા મુદિત મન સુખ ન સમાહીમ્ ॥
પુરબાસિંહ તબ રાય જોહારે। દેખત રામહિ ભે સુખારે ॥
કરહિં નિછાવરિ મનિગન ચીરા। બારિ બિલોચન પુલક સરીરા ॥
આરતિ કરહિં મુદિત પુર નારી। હરષહિં નિરખિ કુઁઅર બર ચારી ॥
સિબિકા સુભગ ઓહાર ઉઘારી। દેખિ દુલહિનિન્હ હોહિં સુખારી ॥

દો. એહિ બિધિ સબહી દેત સુખુ આએ રાજદુઆર।
મુદિત માતુ પરુછનિ કરહિં બધુન્હ સમેત કુમાર ॥ 348 ॥

કરહિં આરતી બારહિં બારા। પ્રેમુ પ્રમોદુ કહૈ કો પારા ॥
ભૂષન મનિ પટ નાના જાતી ॥ કરહી નિછાવરિ અગનિત ભાઁતી ॥
બધુન્હ સમેત દેખિ સુત ચારી। પરમાનંદ મગન મહતારી ॥
પુનિ પુનિ સીય રામ છબિ દેખી ॥ મુદિત સફલ જગ જીવન લેખી ॥
સખીં સીય મુખ પુનિ પુનિ ચાહી। ગાન કરહિં નિજ સુકૃત સરાહી ॥
બરષહિં સુમન છનહિં છન દેવા। નાચહિં ગાવહિં લાવહિં સેવા ॥
દેખિ મનોહર ચારિઉ જોરીં। સારદ ઉપમા સકલ ઢઁઢોરીમ્ ॥
દેત ન બનહિં નિપટ લઘુ લાગી। એકટક રહીં રૂપ અનુરાગીમ્ ॥

દો. નિગમ નીતિ કુલ રીતિ કરિ અરઘ પાઁવડ઼એ દેત।
બધુન્હ સહિત સુત પરિછિ સબ ચલીં લવાઇ નિકેત ॥ 349 ॥

ચારિ સિંઘાસન સહજ સુહાએ। જનુ મનોજ નિજ હાથ બનાએ ॥
તિન્હ પર કુઅઁરિ કુઅઁર બૈઠારે। સાદર પાય પુનિત પખારે ॥
ધૂપ દીપ નૈબેદ બેદ બિધિ। પૂજે બર દુલહિનિ મંગલનિધિ ॥
બારહિં બાર આરતી કરહીં। બ્યજન ચારુ ચામર સિર ઢરહીમ્ ॥
બસ્તુ અનેક નિછાવર હોહીં। ભરીં પ્રમોદ માતુ સબ સોહીમ્ ॥
પાવા પરમ તત્ત્વ જનુ જોગીં। અમૃત લહેઉ જનુ સંતત રોગીમ્ ॥
જનમ રંક જનુ પારસ પાવા। અંધહિ લોચન લાભુ સુહાવા ॥
મૂક બદન જનુ સારદ છાઈ। માનહુઁ સમર સૂર જય પાઈ ॥

દો. એહિ સુખ તે સત કોટિ ગુન પાવહિં માતુ અનંદુ ॥
ભાઇન્હ સહિત બિઆહિ ઘર આએ રઘુકુલચંદુ ॥ 350(ક) ॥

લોક રીત જનની કરહિં બર દુલહિનિ સકુચાહિં।
મોદુ બિનોદુ બિલોકિ બડ઼ રામુ મનહિં મુસકાહિમ્ ॥ 350(ખ) ॥

દેવ પિતર પૂજે બિધિ નીકી। પૂજીં સકલ બાસના જી કી ॥
સબહિં બંદિ માગહિં બરદાના। ભાઇન્હ સહિત રામ કલ્યાના ॥
અંતરહિત સુર આસિષ દેહીં। મુદિત માતુ અંચલ ભરિ લેંહીમ્ ॥
ભૂપતિ બોલિ બરાતી લીન્હે। જાન બસન મનિ ભૂષન દીન્હે ॥
આયસુ પાઇ રાખિ ઉર રામહિ। મુદિત ગે સબ નિજ નિજ ધામહિ ॥
પુર નર નારિ સકલ પહિરાએ। ઘર ઘર બાજન લગે બધાએ ॥
જાચક જન જાચહિ જોઇ જોઈ। પ્રમુદિત રાઉ દેહિં સોઇ સોઈ ॥
સેવક સકલ બજનિઆ નાના। પૂરન કિએ દાન સનમાના ॥

દો. દેંહિં અસીસ જોહારિ સબ ગાવહિં ગુન ગન ગાથ।
તબ ગુર ભૂસુર સહિત ગૃહઁ ગવનુ કીન્હ નરનાથ ॥ 351 ॥

જો બસિષ્ઠ અનુસાસન દીન્હી। લોક બેદ બિધિ સાદર કીન્હી ॥
ભૂસુર ભીર દેખિ સબ રાની। સાદર ઉઠીં ભાગ્ય બડ઼ જાની ॥
પાય પખારિ સકલ અન્હવાએ। પૂજિ ભલી બિધિ ભૂપ જેવાઁએ ॥
આદર દાન પ્રેમ પરિપોષે। દેત અસીસ ચલે મન તોષે ॥
બહુ બિધિ કીન્હિ ગાધિસુત પૂજા। નાથ મોહિ સમ ધન્ય ન દૂજા ॥
કીન્હિ પ્રસંસા ભૂપતિ ભૂરી। રાનિન્હ સહિત લીન્હિ પગ ધૂરી ॥
ભીતર ભવન દીન્હ બર બાસુ। મન જોગવત રહ નૃપ રનિવાસૂ ॥
પૂજે ગુર પદ કમલ બહોરી। કીન્હિ બિનય ઉર પ્રીતિ ન થોરી ॥

દો. બધુન્હ સમેત કુમાર સબ રાનિન્હ સહિત મહીસુ।
પુનિ પુનિ બંદત ગુર ચરન દેત અસીસ મુનીસુ ॥ 352 ॥

બિનય કીન્હિ ઉર અતિ અનુરાગેં। સુત સંપદા રાખિ સબ આગેમ્ ॥
નેગુ માગિ મુનિનાયક લીન્હા। આસિરબાદુ બહુત બિધિ દીન્હા ॥
ઉર ધરિ રામહિ સીય સમેતા। હરષિ કીન્હ ગુર ગવનુ નિકેતા ॥
બિપ્રબધૂ સબ ભૂપ બોલાઈ। ચૈલ ચારુ ભૂષન પહિરાઈ ॥
બહુરિ બોલાઇ સુઆસિનિ લીન્હીં। રુચિ બિચારિ પહિરાવનિ દીન્હીમ્ ॥
નેગી નેગ જોગ સબ લેહીં। રુચિ અનુરુપ ભૂપમનિ દેહીમ્ ॥
પ્રિય પાહુને પૂજ્ય જે જાને। ભૂપતિ ભલી ભાઁતિ સનમાને ॥
દેવ દેખિ રઘુબીર બિબાહૂ। બરષિ પ્રસૂન પ્રસંસિ ઉછાહૂ ॥

દો. ચલે નિસાન બજાઇ સુર નિજ નિજ પુર સુખ પાઇ।
કહત પરસપર રામ જસુ પ્રેમ ન હૃદયઁ સમાઇ ॥ 353 ॥

સબ બિધિ સબહિ સમદિ નરનાહૂ। રહા હૃદયઁ ભરિ પૂરિ ઉછાહૂ ॥
જહઁ રનિવાસુ તહાઁ પગુ ધારે। સહિત બહૂટિન્હ કુઅઁર નિહારે ॥
લિએ ગોદ કરિ મોદ સમેતા। કો કહિ સકિ ભયુ સુખુ જેતા ॥
બધૂ સપ્રેમ ગોદ બૈઠારીં। બાર બાર હિયઁ હરષિ દુલારીમ્ ॥
દેખિ સમાજુ મુદિત રનિવાસૂ। સબ કેં ઉર અનંદ કિયો બાસૂ ॥
કહેઉ ભૂપ જિમિ ભયુ બિબાહૂ। સુનિ હરષુ હોત સબ કાહૂ ॥
જનક રાજ ગુન સીલુ બડ઼આઈ। પ્રીતિ રીતિ સંપદા સુહાઈ ॥
બહુબિધિ ભૂપ ભાટ જિમિ બરની। રાનીં સબ પ્રમુદિત સુનિ કરની ॥

દો. સુતન્હ સમેત નહાઇ નૃપ બોલિ બિપ્ર ગુર ગ્યાતિ।
ભોજન કીન્હ અનેક બિધિ ઘરી પંચ ગિ રાતિ ॥ 354 ॥

મંગલગાન કરહિં બર ભામિનિ। ભૈ સુખમૂલ મનોહર જામિનિ ॥
અઁચિ પાન સબ કાહૂઁ પાએ। સ્ત્રગ સુગંધ ભૂષિત છબિ છાએ ॥
રામહિ દેખિ રજાયસુ પાઈ। નિજ નિજ ભવન ચલે સિર નાઈ ॥
પ્રેમ પ્રમોદ બિનોદુ બઢ઼આઈ। સમુ સમાજુ મનોહરતાઈ ॥
કહિ ન સકહિ સત સારદ સેસૂ। બેદ બિરંચિ મહેસ ગનેસૂ ॥
સો મૈ કહૌં કવન બિધિ બરની। ભૂમિનાગુ સિર ધરિ કિ ધરની ॥
નૃપ સબ ભાઁતિ સબહિ સનમાની। કહિ મૃદુ બચન બોલાઈ રાની ॥
બધૂ લરિકનીં પર ઘર આઈં। રાખેહુ નયન પલક કી નાઈ ॥

દો. લરિકા શ્રમિત ઉનીદ બસ સયન કરાવહુ જાઇ।
અસ કહિ ગે બિશ્રામગૃહઁ રામ ચરન ચિતુ લાઇ ॥ 355 ॥

ભૂપ બચન સુનિ સહજ સુહાએ। જરિત કનક મનિ પલઁગ ડસાએ ॥
સુભગ સુરભિ પય ફેન સમાના। કોમલ કલિત સુપેતીં નાના ॥
ઉપબરહન બર બરનિ ન જાહીં। સ્ત્રગ સુગંધ મનિમંદિર માહીમ્ ॥
રતનદીપ સુઠિ ચારુ ચઁદોવા। કહત ન બનિ જાન જેહિં જોવા ॥
સેજ રુચિર રચિ રામુ ઉઠાએ। પ્રેમ સમેત પલઁગ પૌઢ઼આએ ॥
અગ્યા પુનિ પુનિ ભાઇન્હ દીન્હી। નિજ નિજ સેજ સયન તિન્હ કીન્હી ॥
દેખિ સ્યામ મૃદુ મંજુલ ગાતા। કહહિં સપ્રેમ બચન સબ માતા ॥
મારગ જાત ભયાવનિ ભારી। કેહિ બિધિ તાત તાડ઼કા મારી ॥

દો. ઘોર નિસાચર બિકટ ભટ સમર ગનહિં નહિં કાહુ ॥
મારે સહિત સહાય કિમિ ખલ મારીચ સુબાહુ ॥ 356 ॥

મુનિ પ્રસાદ બલિ તાત તુમ્હારી। ઈસ અનેક કરવરેં ટારી ॥
મખ રખવારી કરિ દુહુઁ ભાઈ। ગુરુ પ્રસાદ સબ બિદ્યા પાઈ ॥
મુનિતય તરી લગત પગ ધૂરી। કીરતિ રહી ભુવન ભરિ પૂરી ॥
કમઠ પીઠિ પબિ કૂટ કઠોરા। નૃપ સમાજ મહુઁ સિવ ધનુ તોરા ॥
બિસ્વ બિજય જસુ જાનકિ પાઈ। આએ ભવન બ્યાહિ સબ ભાઈ ॥
સકલ અમાનુષ કરમ તુમ્હારે। કેવલ કૌસિક કૃપાઁ સુધારે ॥
આજુ સુફલ જગ જનમુ હમારા। દેખિ તાત બિધુબદન તુમ્હારા ॥
જે દિન ગે તુમ્હહિ બિનુ દેખેં। તે બિરંચિ જનિ પારહિં લેખેમ્ ॥

દો. રામ પ્રતોષીં માતુ સબ કહિ બિનીત બર બૈન।
સુમિરિ સંભુ ગુર બિપ્ર પદ કિએ નીદબસ નૈન ॥ 357 ॥

નીદુઁ બદન સોહ સુઠિ લોના। મનહુઁ સાઁઝ સરસીરુહ સોના ॥
ઘર ઘર કરહિં જાગરન નારીં। દેહિં પરસપર મંગલ ગારીમ્ ॥
પુરી બિરાજતિ રાજતિ રજની। રાનીં કહહિં બિલોકહુ સજની ॥
સુંદર બધુન્હ સાસુ લૈ સોઈ। ફનિકન્હ જનુ સિરમનિ ઉર ગોઈ ॥
પ્રાત પુનીત કાલ પ્રભુ જાગે। અરુનચૂડ઼ બર બોલન લાગે ॥
બંદિ માગધન્હિ ગુનગન ગાએ। પુરજન દ્વાર જોહારન આએ ॥
બંદિ બિપ્ર સુર ગુર પિતુ માતા। પાઇ અસીસ મુદિત સબ ભ્રાતા ॥
જનનિન્હ સાદર બદન નિહારે। ભૂપતિ સંગ દ્વાર પગુ ધારે ॥

દો. કીન્હ સૌચ સબ સહજ સુચિ સરિત પુનીત નહાઇ।
પ્રાતક્રિયા કરિ તાત પહિં આએ ચારિઉ ભાઇ ॥ 358 ॥

નવાન્હપારાયણ,તીસરા વિશ્રામ
ભૂપ બિલોકિ લિએ ઉર લાઈ। બૈઠૈ હરષિ રજાયસુ પાઈ ॥
દેખિ રામુ સબ સભા જુડ઼આની। લોચન લાભ અવધિ અનુમાની ॥
પુનિ બસિષ્ટુ મુનિ કૌસિક આએ। સુભગ આસનન્હિ મુનિ બૈઠાએ ॥
સુતન્હ સમેત પૂજિ પદ લાગે। નિરખિ રામુ દૌ ગુર અનુરાગે ॥
કહહિં બસિષ્ટુ ધરમ ઇતિહાસા। સુનહિં મહીસુ સહિત રનિવાસા ॥
મુનિ મન અગમ ગાધિસુત કરની। મુદિત બસિષ્ટ બિપુલ બિધિ બરની ॥
બોલે બામદેઉ સબ સાઁચી। કીરતિ કલિત લોક તિહુઁ માચી ॥
સુનિ આનંદુ ભયુ સબ કાહૂ। રામ લખન ઉર અધિક ઉછાહૂ ॥

દો. મંગલ મોદ ઉછાહ નિત જાહિં દિવસ એહિ ભાઁતિ।
ઉમગી અવધ અનંદ ભરિ અધિક અધિક અધિકાતિ ॥ 359 ॥

સુદિન સોધિ કલ કંકન છૌરે। મંગલ મોદ બિનોદ ન થોરે ॥
નિત નવ સુખુ સુર દેખિ સિહાહીં। અવધ જન્મ જાચહિં બિધિ પાહીમ્ ॥
બિસ્વામિત્રુ ચલન નિત ચહહીં। રામ સપ્રેમ બિનય બસ રહહીમ્ ॥
દિન દિન સયગુન ભૂપતિ ભ્AU। દેખિ સરાહ મહામુનિર્AU ॥
માગત બિદા રાઉ અનુરાગે। સુતન્હ સમેત ઠાઢ઼ ભે આગે ॥
નાથ સકલ સંપદા તુમ્હારી। મૈં સેવકુ સમેત સુત નારી ॥
કરબ સદા લરિકનઃ પર છોહૂ। દરસન દેત રહબ મુનિ મોહૂ ॥
અસ કહિ રાઉ સહિત સુત રાની। પરેઉ ચરન મુખ આવ ન બાની ॥
દીન્હ અસીસ બિપ્ર બહુ ભાઁતી। ચલે ન પ્રીતિ રીતિ કહિ જાતી ॥
રામુ સપ્રેમ સંગ સબ ભાઈ। આયસુ પાઇ ફિરે પહુઁચાઈ ॥

દો. રામ રૂપુ ભૂપતિ ભગતિ બ્યાહુ ઉછાહુ અનંદુ।
જાત સરાહત મનહિં મન મુદિત ગાધિકુલચંદુ ॥ 360 ॥

બામદેવ રઘુકુલ ગુર ગ્યાની। બહુરિ ગાધિસુત કથા બખાની ॥
સુનિ મુનિ સુજસુ મનહિં મન ર્AU। બરનત આપન પુન્ય પ્રભ્AU ॥
બહુરે લોગ રજાયસુ ભયૂ। સુતન્હ સમેત નૃપતિ ગૃહઁ ગયૂ ॥
જહઁ તહઁ રામ બ્યાહુ સબુ ગાવા। સુજસુ પુનીત લોક તિહુઁ છાવા ॥
આએ બ્યાહિ રામુ ઘર જબ તેં। બસિ અનંદ અવધ સબ તબ તેમ્ ॥
પ્રભુ બિબાહઁ જસ ભયુ ઉછાહૂ। સકહિં ન બરનિ ગિરા અહિનાહૂ ॥
કબિકુલ જીવનુ પાવન જાની ॥ રામ સીય જસુ મંગલ ખાની ॥
તેહિ તે મૈં કછુ કહા બખાની। કરન પુનીત હેતુ નિજ બાની ॥

છં. નિજ ગિરા પાવનિ કરન કારન રામ જસુ તુલસી કહ્યો।
રઘુબીર ચરિત અપાર બારિધિ પારુ કબિ કૌનેં લહ્યો ॥
ઉપબીત બ્યાહ ઉછાહ મંગલ સુનિ જે સાદર ગાવહીં।
બૈદેહિ રામ પ્રસાદ તે જન સર્બદા સુખુ પાવહીમ્ ॥

સો. સિય રઘુબીર બિબાહુ જે સપ્રેમ ગાવહિં સુનહિં।
તિન્હ કહુઁ સદા ઉછાહુ મંગલાયતન રામ જસુ ॥ 361 ॥

માસપારાયણ, બારહવાઁ વિશ્રામ
ઇતિ શ્રીમદ્રામચરિતમાનસે સકલકલિકલુષબિધ્વંસને
પ્રથમઃ સોપાનઃ સમાપ્તઃ।
(બાલકાંડ સમાપ્ત)