શ્રીજાનકીવલ્લભો વિજયતે
શ્રીરામચરિતમાનસ
પંચમ સોપાન (સુંદરકાંડ)
શાંતં શાશ્વતમપ્રમેયમનઘં નિર્વાણશાંતિપ્રદં
બ્રહ્માશંભુફણીંદ્રસેવ્યમનિશં વેદાંતવેદ્યં વિભુમ્ ।
રામાખ્યં જગદીશ્વરં સુરગુરું માયામનુષ્યં હરિં
વંદેઽહં કરુણાકરં રઘુવરં ભૂપાલચૂડ઼આમણિમ્ ॥ 1 ॥
નાન્યા સ્પૃહા રઘુપતે હૃદયેઽસ્મદીયે
સત્યં વદામિ ચ ભવાનખિલાંતરાત્મા।
ભક્તિં પ્રયચ્છ રઘુપુંગવ નિર્ભરાં મે
કામાદિદોષરહિતં કુરુ માનસં ચ ॥ 2 ॥
અતુલિતબલધામં હેમશૈલાભદેહં
દનુજવનકૃશાનું જ્ઞાનિનામગ્રગણ્યમ્।
સકલગુણનિધાનં વાનરાણામધીશં
રઘુપતિપ્રિયભક્તં વાતજાતં નમામિ ॥ 3 ॥
જામવંત કે બચન સુહાએ। સુનિ હનુમંત હૃદય અતિ ભાએ ॥
તબ લગિ મોહિ પરિખેહુ તુમ્હ ભાઈ। સહિ દુખ કંદ મૂલ ફલ ખાઈ ॥
જબ લગિ આવૌં સીતહિ દેખી। હોઇહિ કાજુ મોહિ હરષ બિસેષી ॥
યહ કહિ નાઇ સબન્હિ કહુઁ માથા। ચલેઉ હરષિ હિયઁ ધરિ રઘુનાથા ॥
સિંધુ તીર એક ભૂધર સુંદર। કૌતુક કૂદિ ચઢ઼એઉ તા ઊપર ॥
બાર બાર રઘુબીર સઁભારી। તરકેઉ પવનતનય બલ ભારી ॥
જેહિં ગિરિ ચરન દેઇ હનુમંતા। ચલેઉ સો ગા પાતાલ તુરંતા ॥
જિમિ અમોઘ રઘુપતિ કર બાના। એહી ભાઁતિ ચલેઉ હનુમાના ॥
જલનિધિ રઘુપતિ દૂત બિચારી। તૈં મૈનાક હોહિ શ્રમહારી ॥
દો. હનૂમાન તેહિ પરસા કર પુનિ કીન્હ પ્રનામ।
રામ કાજુ કીન્હેં બિનુ મોહિ કહાઁ બિશ્રામ ॥ 1 ॥
જાત પવનસુત દેવન્હ દેખા। જાનૈં કહુઁ બલ બુદ્ધિ બિસેષા ॥
સુરસા નામ અહિન્હ કૈ માતા। પઠિન્હિ આઇ કહી તેહિં બાતા ॥
આજુ સુરન્હ મોહિ દીન્હ અહારા। સુનત બચન કહ પવનકુમારા ॥
રામ કાજુ કરિ ફિરિ મૈં આવૌં। સીતા કિ સુધિ પ્રભુહિ સુનાવૌમ્ ॥
તબ તવ બદન પૈઠિહુઁ આઈ। સત્ય કહુઁ મોહિ જાન દે માઈ ॥
કબનેહુઁ જતન દેઇ નહિં જાના। ગ્રસસિ ન મોહિ કહેઉ હનુમાના ॥
જોજન ભરિ તેહિં બદનુ પસારા। કપિ તનુ કીન્હ દુગુન બિસ્તારા ॥
સોરહ જોજન મુખ તેહિં ઠયૂ। તુરત પવનસુત બત્તિસ ભયૂ ॥
જસ જસ સુરસા બદનુ બઢ઼આવા। તાસુ દૂન કપિ રૂપ દેખાવા ॥
સત જોજન તેહિં આનન કીન્હા। અતિ લઘુ રૂપ પવનસુત લીન્હા ॥
બદન પિઠિ પુનિ બાહેર આવા। માગા બિદા તાહિ સિરુ નાવા ॥
મોહિ સુરન્હ જેહિ લાગિ પઠાવા। બુધિ બલ મરમુ તોર મૈ પાવા ॥
દો. રામ કાજુ સબુ કરિહહુ તુમ્હ બલ બુદ્ધિ નિધાન।
આસિષ દેહ ગી સો હરષિ ચલેઉ હનુમાન ॥ 2 ॥
નિસિચરિ એક સિંધુ મહુઁ રહી। કરિ માયા નભુ કે ખગ ગહી ॥
જીવ જંતુ જે ગગન ઉડ઼આહીં। જલ બિલોકિ તિન્હ કૈ પરિછાહીમ્ ॥
ગહિ છાહઁ સક સો ન ઉડ઼આઈ। એહિ બિધિ સદા ગગનચર ખાઈ ॥
સોઇ છલ હનૂમાન કહઁ કીન્હા। તાસુ કપટુ કપિ તુરતહિં ચીન્હા ॥
તાહિ મારિ મારુતસુત બીરા। બારિધિ પાર ગયુ મતિધીરા ॥
તહાઁ જાઇ દેખી બન સોભા। ગુંજત ચંચરીક મધુ લોભા ॥
નાના તરુ ફલ ફૂલ સુહાએ। ખગ મૃગ બૃંદ દેખિ મન ભાએ ॥
સૈલ બિસાલ દેખિ એક આગેં। તા પર ધાઇ ચઢેઉ ભય ત્યાગેમ્ ॥
ઉમા ન કછુ કપિ કૈ અધિકાઈ। પ્રભુ પ્રતાપ જો કાલહિ ખાઈ ॥
ગિરિ પર ચઢિ લંકા તેહિં દેખી। કહિ ન જાઇ અતિ દુર્ગ બિસેષી ॥
અતિ ઉતંગ જલનિધિ ચહુ પાસા। કનક કોટ કર પરમ પ્રકાસા ॥
છં=કનક કોટ બિચિત્ર મનિ કૃત સુંદરાયતના ઘના।
ચુહટ્ટ હટ્ટ સુબટ્ટ બીથીં ચારુ પુર બહુ બિધિ બના ॥
ગજ બાજિ ખચ્ચર નિકર પદચર રથ બરૂથિન્હ કો ગનૈ ॥
બહુરૂપ નિસિચર જૂથ અતિબલ સેન બરનત નહિં બનૈ ॥ 1 ॥
બન બાગ ઉપબન બાટિકા સર કૂપ બાપીં સોહહીં।
નર નાગ સુર ગંધર્બ કન્યા રૂપ મુનિ મન મોહહીમ્ ॥
કહુઁ માલ દેહ બિસાલ સૈલ સમાન અતિબલ ગર્જહીં।
નાના અખારેન્હ ભિરહિં બહુ બિધિ એક એકન્હ તર્જહીમ્ ॥ 2 ॥
કરિ જતન ભટ કોટિન્હ બિકટ તન નગર ચહુઁ દિસિ રચ્છહીં।
કહુઁ મહિષ માનષુ ધેનુ ખર અજ ખલ નિસાચર ભચ્છહીમ્ ॥
એહિ લાગિ તુલસીદાસ ઇન્હ કી કથા કછુ એક હૈ કહી।
રઘુબીર સર તીરથ સરીરન્હિ ત્યાગિ ગતિ પૈહહિં સહી ॥ 3 ॥
દો. પુર રખવારે દેખિ બહુ કપિ મન કીન્હ બિચાર।
અતિ લઘુ રૂપ ધરૌં નિસિ નગર કરૌં પિસાર ॥ 3 ॥
મસક સમાન રૂપ કપિ ધરી। લંકહિ ચલેઉ સુમિરિ નરહરી ॥
નામ લંકિની એક નિસિચરી। સો કહ ચલેસિ મોહિ નિંદરી ॥
જાનેહિ નહીં મરમુ સઠ મોરા। મોર અહાર જહાઁ લગિ ચોરા ॥
મુઠિકા એક મહા કપિ હની। રુધિર બમત ધરનીં ઢનમની ॥
પુનિ સંભારિ ઉઠિ સો લંકા। જોરિ પાનિ કર બિનય સંસકા ॥
જબ રાવનહિ બ્રહ્મ બર દીન્હા। ચલત બિરંચિ કહા મોહિ ચીન્હા ॥
બિકલ હોસિ તૈં કપિ કેં મારે। તબ જાનેસુ નિસિચર સંઘારે ॥
તાત મોર અતિ પુન્ય બહૂતા। દેખેઉઁ નયન રામ કર દૂતા ॥
દો. તાત સ્વર્ગ અપબર્ગ સુખ ધરિઅ તુલા એક અંગ।
તૂલ ન તાહિ સકલ મિલિ જો સુખ લવ સતસંગ ॥ 4 ॥
પ્રબિસિ નગર કીજે સબ કાજા। હૃદયઁ રાખિ કૌસલપુર રાજા ॥
ગરલ સુધા રિપુ કરહિં મિતાઈ। ગોપદ સિંધુ અનલ સિતલાઈ ॥
ગરુડ઼ સુમેરુ રેનૂ સમ તાહી। રામ કૃપા કરિ ચિતવા જાહી ॥
અતિ લઘુ રૂપ ધરેઉ હનુમાના। પૈઠા નગર સુમિરિ ભગવાના ॥
મંદિર મંદિર પ્રતિ કરિ સોધા। દેખે જહઁ તહઁ અગનિત જોધા ॥
ગયુ દસાનન મંદિર માહીં। અતિ બિચિત્ર કહિ જાત સો નાહીમ્ ॥
સયન કિએ દેખા કપિ તેહી। મંદિર મહુઁ ન દીખિ બૈદેહી ॥
ભવન એક પુનિ દીખ સુહાવા। હરિ મંદિર તહઁ ભિન્ન બનાવા ॥
દો. રામાયુધ અંકિત ગૃહ સોભા બરનિ ન જાઇ।
નવ તુલસિકા બૃંદ તહઁ દેખિ હરષિ કપિરાઇ ॥ 5 ॥
લંકા નિસિચર નિકર નિવાસા। ઇહાઁ કહાઁ સજ્જન કર બાસા ॥
મન મહુઁ તરક કરૈ કપિ લાગા। તેહીં સમય બિભીષનુ જાગા ॥
રામ રામ તેહિં સુમિરન કીન્હા। હૃદયઁ હરષ કપિ સજ્જન ચીન્હા ॥
એહિ સન હઠિ કરિહુઁ પહિચાની। સાધુ તે હોઇ ન કારજ હાની ॥
બિપ્ર રુપ ધરિ બચન સુનાએ। સુનત બિભીષણ ઉઠિ તહઁ આએ ॥
કરિ પ્રનામ પૂઁછી કુસલાઈ। બિપ્ર કહહુ નિજ કથા બુઝાઈ ॥
કી તુમ્હ હરિ દાસન્હ મહઁ કોઈ। મોરેં હૃદય પ્રીતિ અતિ હોઈ ॥
કી તુમ્હ રામુ દીન અનુરાગી। આયહુ મોહિ કરન બડ઼ભાગી ॥
દો. તબ હનુમંત કહી સબ રામ કથા નિજ નામ।
સુનત જુગલ તન પુલક મન મગન સુમિરિ ગુન ગ્રામ ॥ 6 ॥
સુનહુ પવનસુત રહનિ હમારી। જિમિ દસનન્હિ મહુઁ જીભ બિચારી ॥
તાત કબહુઁ મોહિ જાનિ અનાથા। કરિહહિં કૃપા ભાનુકુલ નાથા ॥
તામસ તનુ કછુ સાધન નાહીં। પ્રીતિ ન પદ સરોજ મન માહીમ્ ॥
અબ મોહિ ભા ભરોસ હનુમંતા। બિનુ હરિકૃપા મિલહિં નહિં સંતા ॥
જૌ રઘુબીર અનુગ્રહ કીન્હા। તૌ તુમ્હ મોહિ દરસુ હઠિ દીન્હા ॥
સુનહુ બિભીષન પ્રભુ કૈ રીતી। કરહિં સદા સેવક પર પ્રીતી ॥
કહહુ કવન મૈં પરમ કુલીના। કપિ ચંચલ સબહીં બિધિ હીના ॥
પ્રાત લેઇ જો નામ હમારા। તેહિ દિન તાહિ ન મિલૈ અહારા ॥
દો. અસ મૈં અધમ સખા સુનુ મોહૂ પર રઘુબીર।
કીન્હી કૃપા સુમિરિ ગુન ભરે બિલોચન નીર ॥ 7 ॥
જાનતહૂઁ અસ સ્વામિ બિસારી। ફિરહિં તે કાહે ન હોહિં દુખારી ॥
એહિ બિધિ કહત રામ ગુન ગ્રામા। પાવા અનિર્બાચ્ય બિશ્રામા ॥
પુનિ સબ કથા બિભીષન કહી। જેહિ બિધિ જનકસુતા તહઁ રહી ॥
તબ હનુમંત કહા સુનુ ભ્રાતા। દેખી ચહુઁ જાનકી માતા ॥
જુગુતિ બિભીષન સકલ સુનાઈ। ચલેઉ પવનસુત બિદા કરાઈ ॥
કરિ સોઇ રૂપ ગયુ પુનિ તહવાઁ। બન અસોક સીતા રહ જહવાઁ ॥
દેખિ મનહિ મહુઁ કીન્હ પ્રનામા। બૈઠેહિં બીતિ જાત નિસિ જામા ॥
કૃસ તન સીસ જટા એક બેની। જપતિ હૃદયઁ રઘુપતિ ગુન શ્રેની ॥
દો. નિજ પદ નયન દિએઁ મન રામ પદ કમલ લીન।
પરમ દુખી ભા પવનસુત દેખિ જાનકી દીન ॥ 8 ॥
તરુ પલ્લવ મહુઁ રહા લુકાઈ। કરિ બિચાર કરૌં કા ભાઈ ॥
તેહિ અવસર રાવનુ તહઁ આવા। સંગ નારિ બહુ કિએઁ બનાવા ॥
બહુ બિધિ ખલ સીતહિ સમુઝાવા। સામ દાન ભય ભેદ દેખાવા ॥
કહ રાવનુ સુનુ સુમુખિ સયાની। મંદોદરી આદિ સબ રાની ॥
તવ અનુચરીં કરુઁ પન મોરા। એક બાર બિલોકુ મમ ઓરા ॥
તૃન ધરિ ઓટ કહતિ બૈદેહી। સુમિરિ અવધપતિ પરમ સનેહી ॥
સુનુ દસમુખ ખદ્યોત પ્રકાસા। કબહુઁ કિ નલિની કરિ બિકાસા ॥
અસ મન સમુઝુ કહતિ જાનકી। ખલ સુધિ નહિં રઘુબીર બાન કી ॥
સઠ સૂને હરિ આનેહિ મોહિ। અધમ નિલજ્જ લાજ નહિં તોહી ॥
દો. આપુહિ સુનિ ખદ્યોત સમ રામહિ ભાનુ સમાન।
પરુષ બચન સુનિ કાઢ઼ઇ અસિ બોલા અતિ ખિસિઆન ॥ 9 ॥
સીતા તૈં મમ કૃત અપમાના। કટિહુઁ તવ સિર કઠિન કૃપાના ॥
નાહિં ત સપદિ માનુ મમ બાની। સુમુખિ હોતિ ન ત જીવન હાની ॥
સ્યામ સરોજ દામ સમ સુંદર। પ્રભુ ભુજ કરિ કર સમ દસકંધર ॥
સો ભુજ કંઠ કિ તવ અસિ ઘોરા। સુનુ સઠ અસ પ્રવાન પન મોરા ॥
ચંદ્રહાસ હરુ મમ પરિતાપં। રઘુપતિ બિરહ અનલ સંજાતમ્ ॥
સીતલ નિસિત બહસિ બર ધારા। કહ સીતા હરુ મમ દુખ ભારા ॥
સુનત બચન પુનિ મારન ધાવા। મયતનયાઁ કહિ નીતિ બુઝાવા ॥
કહેસિ સકલ નિસિચરિન્હ બોલાઈ। સીતહિ બહુ બિધિ ત્રાસહુ જાઈ ॥
માસ દિવસ મહુઁ કહા ન માના। તૌ મૈં મારબિ કાઢ઼ઇ કૃપાના ॥
દો. ભવન ગયુ દસકંધર ઇહાઁ પિસાચિનિ બૃંદ।
સીતહિ ત્રાસ દેખાવહિ ધરહિં રૂપ બહુ મંદ ॥ 10 ॥
ત્રિજટા નામ રાચ્છસી એકા। રામ ચરન રતિ નિપુન બિબેકા ॥
સબન્હૌ બોલિ સુનાએસિ સપના। સીતહિ સેઇ કરહુ હિત અપના ॥
સપનેં બાનર લંકા જારી। જાતુધાન સેના સબ મારી ॥
ખર આરૂઢ઼ નગન દસસીસા। મુંડિત સિર ખંડિત ભુજ બીસા ॥
એહિ બિધિ સો દચ્છિન દિસિ જાઈ। લંકા મનહુઁ બિભીષન પાઈ ॥
નગર ફિરી રઘુબીર દોહાઈ। તબ પ્રભુ સીતા બોલિ પઠાઈ ॥
યહ સપના મેં કહુઁ પુકારી। હોઇહિ સત્ય ગેઁ દિન ચારી ॥
તાસુ બચન સુનિ તે સબ ડરીં। જનકસુતા કે ચરનન્હિ પરીમ્ ॥
દો. જહઁ તહઁ ગીં સકલ તબ સીતા કર મન સોચ।
માસ દિવસ બીતેં મોહિ મારિહિ નિસિચર પોચ ॥ 11 ॥
ત્રિજટા સન બોલી કર જોરી। માતુ બિપતિ સંગિનિ તૈં મોરી ॥
તજૌં દેહ કરુ બેગિ ઉપાઈ। દુસહુ બિરહુ અબ નહિં સહિ જાઈ ॥
આનિ કાઠ રચુ ચિતા બનાઈ। માતુ અનલ પુનિ દેહિ લગાઈ ॥
સત્ય કરહિ મમ પ્રીતિ સયાની। સુનૈ કો શ્રવન સૂલ સમ બાની ॥
સુનત બચન પદ ગહિ સમુઝાએસિ। પ્રભુ પ્રતાપ બલ સુજસુ સુનાએસિ ॥
નિસિ ન અનલ મિલ સુનુ સુકુમારી। અસ કહિ સો નિજ ભવન સિધારી ॥
કહ સીતા બિધિ ભા પ્રતિકૂલા। મિલહિ ન પાવક મિટિહિ ન સૂલા ॥
દેખિઅત પ્રગટ ગગન અંગારા। અવનિ ન આવત એકુ તારા ॥
પાવકમય સસિ સ્ત્રવત ન આગી। માનહુઁ મોહિ જાનિ હતભાગી ॥
સુનહિ બિનય મમ બિટપ અસોકા। સત્ય નામ કરુ હરુ મમ સોકા ॥
નૂતન કિસલય અનલ સમાના। દેહિ અગિનિ જનિ કરહિ નિદાના ॥
દેખિ પરમ બિરહાકુલ સીતા। સો છન કપિહિ કલપ સમ બીતા ॥
સો. કપિ કરિ હૃદયઁ બિચાર દીન્હિ મુદ્રિકા ડારી તબ।
જનુ અસોક અંગાર દીન્હિ હરષિ ઉઠિ કર ગહેઉ ॥ 12 ॥
તબ દેખી મુદ્રિકા મનોહર। રામ નામ અંકિત અતિ સુંદર ॥
ચકિત ચિતવ મુદરી પહિચાની। હરષ બિષાદ હૃદયઁ અકુલાની ॥
જીતિ કો સકિ અજય રઘુરાઈ। માયા તેં અસિ રચિ નહિં જાઈ ॥
સીતા મન બિચાર કર નાના। મધુર બચન બોલેઉ હનુમાના ॥
રામચંદ્ર ગુન બરનૈં લાગા। સુનતહિં સીતા કર દુખ ભાગા ॥
લાગીં સુનૈં શ્રવન મન લાઈ। આદિહુ તેં સબ કથા સુનાઈ ॥
શ્રવનામૃત જેહિં કથા સુહાઈ। કહિ સો પ્રગટ હોતિ કિન ભાઈ ॥
તબ હનુમંત નિકટ ચલિ ગયૂ। ફિરિ બૈંઠીં મન બિસમય ભયૂ ॥
રામ દૂત મૈં માતુ જાનકી। સત્ય સપથ કરુનાનિધાન કી ॥
યહ મુદ્રિકા માતુ મૈં આની। દીન્હિ રામ તુમ્હ કહઁ સહિદાની ॥
નર બાનરહિ સંગ કહુ કૈસેં। કહિ કથા ભિ સંગતિ જૈસેમ્ ॥
દો. કપિ કે બચન સપ્રેમ સુનિ ઉપજા મન બિસ્વાસ ॥
જાના મન ક્રમ બચન યહ કૃપાસિંધુ કર દાસ ॥ 13 ॥
હરિજન જાનિ પ્રીતિ અતિ ગાઢ઼ઈ। સજલ નયન પુલકાવલિ બાઢ઼ઈ ॥
બૂડ઼ત બિરહ જલધિ હનુમાના। ભયુ તાત મોં કહુઁ જલજાના ॥
અબ કહુ કુસલ જાઉઁ બલિહારી। અનુજ સહિત સુખ ભવન ખરારી ॥
કોમલચિત કૃપાલ રઘુરાઈ। કપિ કેહિ હેતુ ધરી નિઠુરાઈ ॥
સહજ બાનિ સેવક સુખ દાયક। કબહુઁક સુરતિ કરત રઘુનાયક ॥
કબહુઁ નયન મમ સીતલ તાતા। હોઇહહિ નિરખિ સ્યામ મૃદુ ગાતા ॥
બચનુ ન આવ નયન ભરે બારી। અહહ નાથ હૌં નિપટ બિસારી ॥
દેખિ પરમ બિરહાકુલ સીતા। બોલા કપિ મૃદુ બચન બિનીતા ॥
માતુ કુસલ પ્રભુ અનુજ સમેતા। તવ દુખ દુખી સુકૃપા નિકેતા ॥
જનિ જનની માનહુ જિયઁ ઊના। તુમ્હ તે પ્રેમુ રામ કેં દૂના ॥
દો. રઘુપતિ કર સંદેસુ અબ સુનુ જનની ધરિ ધીર।
અસ કહિ કપિ ગદ ગદ ભયુ ભરે બિલોચન નીર ॥ 14 ॥
કહેઉ રામ બિયોગ તવ સીતા। મો કહુઁ સકલ ભે બિપરીતા ॥
નવ તરુ કિસલય મનહુઁ કૃસાનૂ। કાલનિસા સમ નિસિ સસિ ભાનૂ ॥
કુબલય બિપિન કુંત બન સરિસા। બારિદ તપત તેલ જનુ બરિસા ॥
જે હિત રહે કરત તેઇ પીરા। ઉરગ સ્વાસ સમ ત્રિબિધ સમીરા ॥
કહેહૂ તેં કછુ દુખ ઘટિ હોઈ। કાહિ કહૌં યહ જાન ન કોઈ ॥
તત્ત્વ પ્રેમ કર મમ અરુ તોરા। જાનત પ્રિયા એકુ મનુ મોરા ॥
સો મનુ સદા રહત તોહિ પાહીં। જાનુ પ્રીતિ રસુ એતેનહિ માહીમ્ ॥
પ્રભુ સંદેસુ સુનત બૈદેહી। મગન પ્રેમ તન સુધિ નહિં તેહી ॥
કહ કપિ હૃદયઁ ધીર ધરુ માતા। સુમિરુ રામ સેવક સુખદાતા ॥
ઉર આનહુ રઘુપતિ પ્રભુતાઈ। સુનિ મમ બચન તજહુ કદરાઈ ॥
દો. નિસિચર નિકર પતંગ સમ રઘુપતિ બાન કૃસાનુ।
જનની હૃદયઁ ધીર ધરુ જરે નિસાચર જાનુ ॥ 15 ॥
જૌં રઘુબીર હોતિ સુધિ પાઈ। કરતે નહિં બિલંબુ રઘુરાઈ ॥
રામબાન રબિ ઉએઁ જાનકી। તમ બરૂથ કહઁ જાતુધાન કી ॥
અબહિં માતુ મૈં જાઉઁ લવાઈ। પ્રભુ આયસુ નહિં રામ દોહાઈ ॥
કછુક દિવસ જનની ધરુ ધીરા। કપિન્હ સહિત ઐહહિં રઘુબીરા ॥
નિસિચર મારિ તોહિ લૈ જૈહહિં। તિહુઁ પુર નારદાદિ જસુ ગૈહહિમ્ ॥
હૈં સુત કપિ સબ તુમ્હહિ સમાના। જાતુધાન અતિ ભટ બલવાના ॥
મોરેં હૃદય પરમ સંદેહા। સુનિ કપિ પ્રગટ કીન્હ નિજ દેહા ॥
કનક ભૂધરાકાર સરીરા। સમર ભયંકર અતિબલ બીરા ॥
સીતા મન ભરોસ તબ ભયૂ। પુનિ લઘુ રૂપ પવનસુત લયૂ ॥
દો. સુનુ માતા સાખામૃગ નહિં બલ બુદ્ધિ બિસાલ।
પ્રભુ પ્રતાપ તેં ગરુડ઼હિ ખાઇ પરમ લઘુ બ્યાલ ॥ 16 ॥
મન સંતોષ સુનત કપિ બાની। ભગતિ પ્રતાપ તેજ બલ સાની ॥
આસિષ દીન્હિ રામપ્રિય જાના। હોહુ તાત બલ સીલ નિધાના ॥
અજર અમર ગુનનિધિ સુત હોહૂ। કરહુઁ બહુત રઘુનાયક છોહૂ ॥
કરહુઁ કૃપા પ્રભુ અસ સુનિ કાના। નિર્ભર પ્રેમ મગન હનુમાના ॥
બાર બાર નાએસિ પદ સીસા। બોલા બચન જોરિ કર કીસા ॥
અબ કૃતકૃત્ય ભયુઁ મૈં માતા। આસિષ તવ અમોઘ બિખ્યાતા ॥
સુનહુ માતુ મોહિ અતિસય ભૂખા। લાગિ દેખિ સુંદર ફલ રૂખા ॥
સુનુ સુત કરહિં બિપિન રખવારી। પરમ સુભટ રજનીચર ભારી ॥
તિન્હ કર ભય માતા મોહિ નાહીં। જૌં તુમ્હ સુખ માનહુ મન માહીમ્ ॥
દો. દેખિ બુદ્ધિ બલ નિપુન કપિ કહેઉ જાનકીં જાહુ।
રઘુપતિ ચરન હૃદયઁ ધરિ તાત મધુર ફલ ખાહુ ॥ 17 ॥
ચલેઉ નાઇ સિરુ પૈઠેઉ બાગા। ફલ ખાએસિ તરુ તોરૈં લાગા ॥
રહે તહાઁ બહુ ભટ રખવારે। કછુ મારેસિ કછુ જાઇ પુકારે ॥
નાથ એક આવા કપિ ભારી। તેહિં અસોક બાટિકા ઉજારી ॥
ખાએસિ ફલ અરુ બિટપ ઉપારે। રચ્છક મર્દિ મર્દિ મહિ ડારે ॥
સુનિ રાવન પઠે ભટ નાના। તિન્હહિ દેખિ ગર્જેઉ હનુમાના ॥
સબ રજનીચર કપિ સંઘારે। ગે પુકારત કછુ અધમારે ॥
પુનિ પઠયુ તેહિં અચ્છકુમારા। ચલા સંગ લૈ સુભટ અપારા ॥
આવત દેખિ બિટપ ગહિ તર્જા। તાહિ નિપાતિ મહાધુનિ ગર્જા ॥
દો. કછુ મારેસિ કછુ મર્દેસિ કછુ મિલેસિ ધરિ ધૂરિ।
કછુ પુનિ જાઇ પુકારે પ્રભુ મર્કટ બલ ભૂરિ ॥ 18 ॥
સુનિ સુત બધ લંકેસ રિસાના। પઠેસિ મેઘનાદ બલવાના ॥
મારસિ જનિ સુત બાંધેસુ તાહી। દેખિઅ કપિહિ કહાઁ કર આહી ॥
ચલા ઇંદ્રજિત અતુલિત જોધા। બંધુ નિધન સુનિ ઉપજા ક્રોધા ॥
કપિ દેખા દારુન ભટ આવા। કટકટાઇ ગર્જા અરુ ધાવા ॥
અતિ બિસાલ તરુ એક ઉપારા। બિરથ કીન્હ લંકેસ કુમારા ॥
રહે મહાભટ તાકે સંગા। ગહિ ગહિ કપિ મર્દિ નિજ અંગા ॥
તિન્હહિ નિપાતિ તાહિ સન બાજા। ભિરે જુગલ માનહુઁ ગજરાજા।
મુઠિકા મારિ ચઢ઼આ તરુ જાઈ। તાહિ એક છન મુરુછા આઈ ॥
ઉઠિ બહોરિ કીન્હિસિ બહુ માયા। જીતિ ન જાઇ પ્રભંજન જાયા ॥
દો. બ્રહ્મ અસ્ત્ર તેહિં સાઁધા કપિ મન કીન્હ બિચાર।
જૌં ન બ્રહ્મસર માનુઁ મહિમા મિટિ અપાર ॥ 19 ॥
બ્રહ્મબાન કપિ કહુઁ તેહિ મારા। પરતિહુઁ બાર કટકુ સંઘારા ॥
તેહિ દેખા કપિ મુરુછિત ભયૂ। નાગપાસ બાઁધેસિ લૈ ગયૂ ॥
જાસુ નામ જપિ સુનહુ ભવાની। ભવ બંધન કાટહિં નર ગ્યાની ॥
તાસુ દૂત કિ બંધ તરુ આવા। પ્રભુ કારજ લગિ કપિહિં બઁધાવા ॥
કપિ બંધન સુનિ નિસિચર ધાએ। કૌતુક લાગિ સભાઁ સબ આએ ॥
દસમુખ સભા દીખિ કપિ જાઈ। કહિ ન જાઇ કછુ અતિ પ્રભુતાઈ ॥
કર જોરેં સુર દિસિપ બિનીતા। ભૃકુટિ બિલોકત સકલ સભીતા ॥
દેખિ પ્રતાપ ન કપિ મન સંકા। જિમિ અહિગન મહુઁ ગરુડ઼ અસંકા ॥
દો. કપિહિ બિલોકિ દસાનન બિહસા કહિ દુર્બાદ।
સુત બધ સુરતિ કીન્હિ પુનિ ઉપજા હૃદયઁ બિષાદ ॥ 20 ॥
કહ લંકેસ કવન તૈં કીસા। કેહિં કે બલ ઘાલેહિ બન ખીસા ॥
કી ધૌં શ્રવન સુનેહિ નહિં મોહી। દેખુઁ અતિ અસંક સઠ તોહી ॥
મારે નિસિચર કેહિં અપરાધા। કહુ સઠ તોહિ ન પ્રાન કિ બાધા ॥
સુન રાવન બ્રહ્માંડ નિકાયા। પાઇ જાસુ બલ બિરચિત માયા ॥
જાકેં બલ બિરંચિ હરિ ઈસા। પાલત સૃજત હરત દસસીસા।
જા બલ સીસ ધરત સહસાનન। અંડકોસ સમેત ગિરિ કાનન ॥
ધરિ જો બિબિધ દેહ સુરત્રાતા। તુમ્હ તે સઠન્હ સિખાવનુ દાતા।
હર કોદંડ કઠિન જેહિ ભંજા। તેહિ સમેત નૃપ દલ મદ ગંજા ॥
ખર દૂષન ત્રિસિરા અરુ બાલી। બધે સકલ અતુલિત બલસાલી ॥
દો. જાકે બલ લવલેસ તેં જિતેહુ ચરાચર ઝારિ।
તાસુ દૂત મૈં જા કરિ હરિ આનેહુ પ્રિય નારિ ॥ 21 ॥
જાનુઁ મૈં તુમ્હારિ પ્રભુતાઈ। સહસબાહુ સન પરી લરાઈ ॥
સમર બાલિ સન કરિ જસુ પાવા। સુનિ કપિ બચન બિહસિ બિહરાવા ॥
ખાયુઁ ફલ પ્રભુ લાગી ભૂઁખા। કપિ સુભાવ તેં તોરેઉઁ રૂખા ॥
સબ કેં દેહ પરમ પ્રિય સ્વામી। મારહિં મોહિ કુમારગ ગામી ॥
જિન્હ મોહિ મારા તે મૈં મારે। તેહિ પર બાઁધેઉ તનયઁ તુમ્હારે ॥
મોહિ ન કછુ બાઁધે કિ લાજા। કીન્હ ચહુઁ નિજ પ્રભુ કર કાજા ॥
બિનતી કરુઁ જોરિ કર રાવન। સુનહુ માન તજિ મોર સિખાવન ॥
દેખહુ તુમ્હ નિજ કુલહિ બિચારી। ભ્રમ તજિ ભજહુ ભગત ભય હારી ॥
જાકેં ડર અતિ કાલ ડેરાઈ। જો સુર અસુર ચરાચર ખાઈ ॥
તાસોં બયરુ કબહુઁ નહિં કીજૈ। મોરે કહેં જાનકી દીજૈ ॥
દો. પ્રનતપાલ રઘુનાયક કરુના સિંધુ ખરારિ।
ગેઁ સરન પ્રભુ રાખિહૈં તવ અપરાધ બિસારિ ॥ 22 ॥
રામ ચરન પંકજ ઉર ધરહૂ। લંકા અચલ રાજ તુમ્હ કરહૂ ॥
રિષિ પુલિસ્ત જસુ બિમલ મંયકા। તેહિ સસિ મહુઁ જનિ હોહુ કલંકા ॥
રામ નામ બિનુ ગિરા ન સોહા। દેખુ બિચારિ ત્યાગિ મદ મોહા ॥
બસન હીન નહિં સોહ સુરારી। સબ ભૂષણ ભૂષિત બર નારી ॥
રામ બિમુખ સંપતિ પ્રભુતાઈ। જાઇ રહી પાઈ બિનુ પાઈ ॥
સજલ મૂલ જિન્હ સરિતન્હ નાહીં। બરષિ ગે પુનિ તબહિં સુખાહીમ્ ॥
સુનુ દસકંઠ કહુઁ પન રોપી। બિમુખ રામ ત્રાતા નહિં કોપી ॥
સંકર સહસ બિષ્નુ અજ તોહી। સકહિં ન રાખિ રામ કર દ્રોહી ॥
દો. મોહમૂલ બહુ સૂલ પ્રદ ત્યાગહુ તમ અભિમાન।
ભજહુ રામ રઘુનાયક કૃપા સિંધુ ભગવાન ॥ 23 ॥
જદપિ કહિ કપિ અતિ હિત બાની। ભગતિ બિબેક બિરતિ નય સાની ॥
બોલા બિહસિ મહા અભિમાની। મિલા હમહિ કપિ ગુર બડ઼ ગ્યાની ॥
મૃત્યુ નિકટ આઈ ખલ તોહી। લાગેસિ અધમ સિખાવન મોહી ॥
ઉલટા હોઇહિ કહ હનુમાના। મતિભ્રમ તોર પ્રગટ મૈં જાના ॥
સુનિ કપિ બચન બહુત ખિસિઆના। બેગિ ન હરહુઁ મૂઢ઼ કર પ્રાના ॥
સુનત નિસાચર મારન ધાએ। સચિવન્હ સહિત બિભીષનુ આએ।
નાઇ સીસ કરિ બિનય બહૂતા। નીતિ બિરોધ ન મારિઅ દૂતા ॥
આન દંડ કછુ કરિઅ ગોસાઁઈ। સબહીં કહા મંત્ર ભલ ભાઈ ॥
સુનત બિહસિ બોલા દસકંધર। અંગ ભંગ કરિ પઠિઅ બંદર ॥
દો. કપિ કેં મમતા પૂઁછ પર સબહિ કહુઁ સમુઝાઇ।
તેલ બોરિ પટ બાઁધિ પુનિ પાવક દેહુ લગાઇ ॥ 24 ॥
પૂઁછહીન બાનર તહઁ જાઇહિ। તબ સઠ નિજ નાથહિ લિ આઇહિ ॥
જિન્હ કૈ કીન્હસિ બહુત બડ઼આઈ। દેખેઉઁûમૈં તિન્હ કૈ પ્રભુતાઈ ॥
બચન સુનત કપિ મન મુસુકાના। ભિ સહાય સારદ મૈં જાના ॥
જાતુધાન સુનિ રાવન બચના। લાગે રચૈં મૂઢ઼ સોઇ રચના ॥
રહા ન નગર બસન ઘૃત તેલા। બાઢ઼ઈ પૂઁછ કીન્હ કપિ ખેલા ॥
કૌતુક કહઁ આએ પુરબાસી। મારહિં ચરન કરહિં બહુ હાઁસી ॥
બાજહિં ઢોલ દેહિં સબ તારી। નગર ફેરિ પુનિ પૂઁછ પ્રજારી ॥
પાવક જરત દેખિ હનુમંતા। ભયુ પરમ લઘુ રુપ તુરંતા ॥
નિબુકિ ચઢ઼એઉ કપિ કનક અટારીં। ભી સભીત નિસાચર નારીમ્ ॥
દો. હરિ પ્રેરિત તેહિ અવસર ચલે મરુત ઉનચાસ।
અટ્ટહાસ કરિ ગર્જ઼આ કપિ બઢ઼ઇ લાગ અકાસ ॥ 25 ॥
દેહ બિસાલ પરમ હરુઆઈ। મંદિર તેં મંદિર ચઢ઼ ધાઈ ॥
જરિ નગર ભા લોગ બિહાલા। ઝપટ લપટ બહુ કોટિ કરાલા ॥
તાત માતુ હા સુનિઅ પુકારા। એહિ અવસર કો હમહિ ઉબારા ॥
હમ જો કહા યહ કપિ નહિં હોઈ। બાનર રૂપ ધરેં સુર કોઈ ॥
સાધુ અવગ્યા કર ફલુ ઐસા। જરિ નગર અનાથ કર જૈસા ॥
જારા નગરુ નિમિષ એક માહીં। એક બિભીષન કર ગૃહ નાહીમ્ ॥
તા કર દૂત અનલ જેહિં સિરિજા। જરા ન સો તેહિ કારન ગિરિજા ॥
ઉલટિ પલટિ લંકા સબ જારી। કૂદિ પરા પુનિ સિંધુ મઝારી ॥
દો. પૂઁછ બુઝાઇ ખોઇ શ્રમ ધરિ લઘુ રૂપ બહોરિ।
જનકસુતા કે આગેં ઠાઢ઼ ભયુ કર જોરિ ॥ 26 ॥
માતુ મોહિ દીજે કછુ ચીન્હા। જૈસેં રઘુનાયક મોહિ દીન્હા ॥
ચૂડ઼આમનિ ઉતારિ તબ દયૂ। હરષ સમેત પવનસુત લયૂ ॥
કહેહુ તાત અસ મોર પ્રનામા। સબ પ્રકાર પ્રભુ પૂરનકામા ॥
દીન દયાલ બિરિદુ સંભારી। હરહુ નાથ મમ સંકટ ભારી ॥
તાત સક્રસુત કથા સુનાએહુ। બાન પ્રતાપ પ્રભુહિ સમુઝાએહુ ॥
માસ દિવસ મહુઁ નાથુ ન આવા। તૌ પુનિ મોહિ જિઅત નહિં પાવા ॥
કહુ કપિ કેહિ બિધિ રાખૌં પ્રાના। તુમ્હહૂ તાત કહત અબ જાના ॥
તોહિ દેખિ સીતલિ ભિ છાતી। પુનિ મો કહુઁ સોઇ દિનુ સો રાતી ॥
દો. જનકસુતહિ સમુઝાઇ કરિ બહુ બિધિ ધીરજુ દીન્હ।
ચરન કમલ સિરુ નાઇ કપિ ગવનુ રામ પહિં કીન્હ ॥ 27 ॥
ચલત મહાધુનિ ગર્જેસિ ભારી। ગર્ભ સ્ત્રવહિં સુનિ નિસિચર નારી ॥
નાઘિ સિંધુ એહિ પારહિ આવા। સબદ કિલકિલા કપિન્હ સુનાવા ॥
હરષે સબ બિલોકિ હનુમાના। નૂતન જન્મ કપિન્હ તબ જાના ॥
મુખ પ્રસન્ન તન તેજ બિરાજા। કીન્હેસિ રામચંદ્ર કર કાજા ॥
મિલે સકલ અતિ ભે સુખારી। તલફત મીન પાવ જિમિ બારી ॥
ચલે હરષિ રઘુનાયક પાસા। પૂઁછત કહત નવલ ઇતિહાસા ॥
તબ મધુબન ભીતર સબ આએ। અંગદ સંમત મધુ ફલ ખાએ ॥
રખવારે જબ બરજન લાગે। મુષ્ટિ પ્રહાર હનત સબ ભાગે ॥
દો. જાઇ પુકારે તે સબ બન ઉજાર જુબરાજ।
સુનિ સુગ્રીવ હરષ કપિ કરિ આએ પ્રભુ કાજ ॥ 28 ॥
જૌં ન હોતિ સીતા સુધિ પાઈ। મધુબન કે ફલ સકહિં કિ ખાઈ ॥
એહિ બિધિ મન બિચાર કર રાજા। આઇ ગે કપિ સહિત સમાજા ॥
આઇ સબન્હિ નાવા પદ સીસા। મિલેઉ સબન્હિ અતિ પ્રેમ કપીસા ॥
પૂઁછી કુસલ કુસલ પદ દેખી। રામ કૃપાઁ ભા કાજુ બિસેષી ॥
નાથ કાજુ કીન્હેઉ હનુમાના। રાખે સકલ કપિન્હ કે પ્રાના ॥
સુનિ સુગ્રીવ બહુરિ તેહિ મિલેઊ। કપિન્હ સહિત રઘુપતિ પહિં ચલેઊ।
રામ કપિન્હ જબ આવત દેખા। કિએઁ કાજુ મન હરષ બિસેષા ॥
ફટિક સિલા બૈઠે દ્વૌ ભાઈ। પરે સકલ કપિ ચરનન્હિ જાઈ ॥
દો. પ્રીતિ સહિત સબ ભેટે રઘુપતિ કરુના પુંજ।
પૂઁછી કુસલ નાથ અબ કુસલ દેખિ પદ કંજ ॥ 29 ॥
જામવંત કહ સુનુ રઘુરાયા। જા પર નાથ કરહુ તુમ્હ દાયા ॥
તાહિ સદા સુભ કુસલ નિરંતર। સુર નર મુનિ પ્રસન્ન તા ઊપર ॥
સોઇ બિજી બિની ગુન સાગર। તાસુ સુજસુ ત્રેલોક ઉજાગર ॥
પ્રભુ કીં કૃપા ભયુ સબુ કાજૂ। જન્મ હમાર સુફલ ભા આજૂ ॥
નાથ પવનસુત કીન્હિ જો કરની। સહસહુઁ મુખ ન જાઇ સો બરની ॥
પવનતનય કે ચરિત સુહાએ। જામવંત રઘુપતિહિ સુનાએ ॥
સુનત કૃપાનિધિ મન અતિ ભાએ। પુનિ હનુમાન હરષિ હિયઁ લાએ ॥
કહહુ તાત કેહિ ભાઁતિ જાનકી। રહતિ કરતિ રચ્છા સ્વપ્રાન કી ॥
દો. નામ પાહરુ દિવસ નિસિ ધ્યાન તુમ્હાર કપાટ।
લોચન નિજ પદ જંત્રિત જાહિં પ્રાન કેહિં બાટ ॥ 30 ॥
ચલત મોહિ ચૂડ઼આમનિ દીન્હી। રઘુપતિ હૃદયઁ લાઇ સોઇ લીન્હી ॥
નાથ જુગલ લોચન ભરિ બારી। બચન કહે કછુ જનકકુમારી ॥
અનુજ સમેત ગહેહુ પ્રભુ ચરના। દીન બંધુ પ્રનતારતિ હરના ॥
મન ક્રમ બચન ચરન અનુરાગી। કેહિ અપરાધ નાથ હૌં ત્યાગી ॥
અવગુન એક મોર મૈં માના। બિછુરત પ્રાન ન કીન્હ પયાના ॥
નાથ સો નયનન્હિ કો અપરાધા। નિસરત પ્રાન કરિહિં હઠિ બાધા ॥
બિરહ અગિનિ તનુ તૂલ સમીરા। સ્વાસ જરિ છન માહિં સરીરા ॥
નયન સ્ત્રવહિ જલુ નિજ હિત લાગી। જરૈં ન પાવ દેહ બિરહાગી।
સીતા કે અતિ બિપતિ બિસાલા। બિનહિં કહેં ભલિ દીનદયાલા ॥
દો. નિમિષ નિમિષ કરુનાનિધિ જાહિં કલપ સમ બીતિ।
બેગિ ચલિય પ્રભુ આનિઅ ભુજ બલ ખલ દલ જીતિ ॥ 31 ॥
સુનિ સીતા દુખ પ્રભુ સુખ અયના। ભરિ આએ જલ રાજિવ નયના ॥
બચન કાઁય મન મમ ગતિ જાહી। સપનેહુઁ બૂઝિઅ બિપતિ કિ તાહી ॥
કહ હનુમંત બિપતિ પ્રભુ સોઈ। જબ તવ સુમિરન ભજન ન હોઈ ॥
કેતિક બાત પ્રભુ જાતુધાન કી। રિપુહિ જીતિ આનિબી જાનકી ॥
સુનુ કપિ તોહિ સમાન ઉપકારી। નહિં કૌ સુર નર મુનિ તનુધારી ॥
પ્રતિ ઉપકાર કરૌં કા તોરા। સનમુખ હોઇ ન સકત મન મોરા ॥
સુનુ સુત ઉરિન મૈં નાહીં। દેખેઉઁ કરિ બિચાર મન માહીમ્ ॥
પુનિ પુનિ કપિહિ ચિતવ સુરત્રાતા। લોચન નીર પુલક અતિ ગાતા ॥
દો. સુનિ પ્રભુ બચન બિલોકિ મુખ ગાત હરષિ હનુમંત।
ચરન પરેઉ પ્રેમાકુલ ત્રાહિ ત્રાહિ ભગવંત ॥ 32 ॥
બાર બાર પ્રભુ ચહિ ઉઠાવા। પ્રેમ મગન તેહિ ઉઠબ ન ભાવા ॥
પ્રભુ કર પંકજ કપિ કેં સીસા। સુમિરિ સો દસા મગન ગૌરીસા ॥
સાવધાન મન કરિ પુનિ સંકર। લાગે કહન કથા અતિ સુંદર ॥
કપિ ઉઠાઇ પ્રભુ હૃદયઁ લગાવા। કર ગહિ પરમ નિકટ બૈઠાવા ॥
કહુ કપિ રાવન પાલિત લંકા। કેહિ બિધિ દહેઉ દુર્ગ અતિ બંકા ॥
પ્રભુ પ્રસન્ન જાના હનુમાના। બોલા બચન બિગત અભિમાના ॥
સાખામૃગ કે બડ઼ઇ મનુસાઈ। સાખા તેં સાખા પર જાઈ ॥
નાઘિ સિંધુ હાટકપુર જારા। નિસિચર ગન બિધિ બિપિન ઉજારા।
સો સબ તવ પ્રતાપ રઘુરાઈ। નાથ ન કછૂ મોરિ પ્રભુતાઈ ॥
દો. તા કહુઁ પ્રભુ કછુ અગમ નહિં જા પર તુમ્હ અનુકુલ।
તબ પ્રભાવઁ બડ઼વાનલહિં જારિ સકિ ખલુ તૂલ ॥ 33 ॥
નાથ ભગતિ અતિ સુખદાયની। દેહુ કૃપા કરિ અનપાયની ॥
સુનિ પ્રભુ પરમ સરલ કપિ બાની। એવમસ્તુ તબ કહેઉ ભવાની ॥
ઉમા રામ સુભાઉ જેહિં જાના। તાહિ ભજનુ તજિ ભાવ ન આના ॥
યહ સંવાદ જાસુ ઉર આવા। રઘુપતિ ચરન ભગતિ સોઇ પાવા ॥
સુનિ પ્રભુ બચન કહહિં કપિબૃંદા। જય જય જય કૃપાલ સુખકંદા ॥
તબ રઘુપતિ કપિપતિહિ બોલાવા। કહા ચલૈં કર કરહુ બનાવા ॥
અબ બિલંબુ કેહિ કારન કીજે। તુરત કપિન્હ કહુઁ આયસુ દીજે ॥
કૌતુક દેખિ સુમન બહુ બરષી। નભ તેં ભવન ચલે સુર હરષી ॥
દો. કપિપતિ બેગિ બોલાએ આએ જૂથપ જૂથ।
નાના બરન અતુલ બલ બાનર ભાલુ બરૂથ ॥ 34 ॥
પ્રભુ પદ પંકજ નાવહિં સીસા। ગરજહિં ભાલુ મહાબલ કીસા ॥
દેખી રામ સકલ કપિ સેના। ચિતિ કૃપા કરિ રાજિવ નૈના ॥
રામ કૃપા બલ પાઇ કપિંદા। ભે પચ્છજુત મનહુઁ ગિરિંદા ॥
હરષિ રામ તબ કીન્હ પયાના। સગુન ભે સુંદર સુભ નાના ॥
જાસુ સકલ મંગલમય કીતી। તાસુ પયાન સગુન યહ નીતી ॥
પ્રભુ પયાન જાના બૈદેહીં। ફરકિ બામ અઁગ જનુ કહિ દેહીમ્ ॥
જોઇ જોઇ સગુન જાનકિહિ હોઈ। અસગુન ભયુ રાવનહિ સોઈ ॥
ચલા કટકુ કો બરનૈં પારા। ગર્જહિ બાનર ભાલુ અપારા ॥
નખ આયુધ ગિરિ પાદપધારી। ચલે ગગન મહિ ઇચ્છાચારી ॥
કેહરિનાદ ભાલુ કપિ કરહીં। ડગમગાહિં દિગ્ગજ ચિક્કરહીમ્ ॥
છં. ચિક્કરહિં દિગ્ગજ ડોલ મહિ ગિરિ લોલ સાગર ખરભરે।
મન હરષ સભ ગંધર્બ સુર મુનિ નાગ કિન્નર દુખ ટરે ॥
કટકટહિં મર્કટ બિકટ ભટ બહુ કોટિ કોટિન્હ ધાવહીં।
જય રામ પ્રબલ પ્રતાપ કોસલનાથ ગુન ગન ગાવહીમ્ ॥ 1 ॥
સહિ સક ન ભાર ઉદાર અહિપતિ બાર બારહિં મોહી।
ગહ દસન પુનિ પુનિ કમઠ પૃષ્ટ કઠોર સો કિમિ સોહી ॥
રઘુબીર રુચિર પ્રયાન પ્રસ્થિતિ જાનિ પરમ સુહાવની।
જનુ કમઠ ખર્પર સર્પરાજ સો લિખત અબિચલ પાવની ॥ 2 ॥
દો. એહિ બિધિ જાઇ કૃપાનિધિ ઉતરે સાગર તીર।
જહઁ તહઁ લાગે ખાન ફલ ભાલુ બિપુલ કપિ બીર ॥ 35 ॥
ઉહાઁ નિસાચર રહહિં સસંકા। જબ તે જારિ ગયુ કપિ લંકા ॥
નિજ નિજ ગૃહઁ સબ કરહિં બિચારા। નહિં નિસિચર કુલ કેર ઉબારા ॥
જાસુ દૂત બલ બરનિ ન જાઈ। તેહિ આએઁ પુર કવન ભલાઈ ॥
દૂતન્હિ સન સુનિ પુરજન બાની। મંદોદરી અધિક અકુલાની ॥
રહસિ જોરિ કર પતિ પગ લાગી। બોલી બચન નીતિ રસ પાગી ॥
કંત કરષ હરિ સન પરિહરહૂ। મોર કહા અતિ હિત હિયઁ ધરહુ ॥
સમુઝત જાસુ દૂત કિ કરની। સ્ત્રવહીં ગર્ભ રજનીચર ધરની ॥
તાસુ નારિ નિજ સચિવ બોલાઈ। પઠવહુ કંત જો ચહહુ ભલાઈ ॥
તબ કુલ કમલ બિપિન દુખદાઈ। સીતા સીત નિસા સમ આઈ ॥
સુનહુ નાથ સીતા બિનુ દીન્હેં। હિત ન તુમ્હાર સંભુ અજ કીન્હેમ્ ॥
દો. -રામ બાન અહિ ગન સરિસ નિકર નિસાચર ભેક।
જબ લગિ ગ્રસત ન તબ લગિ જતનુ કરહુ તજિ ટેક ॥ 36 ॥
શ્રવન સુની સઠ તા કરિ બાની। બિહસા જગત બિદિત અભિમાની ॥
સભય સુભાઉ નારિ કર સાચા। મંગલ મહુઁ ભય મન અતિ કાચા ॥
જૌં આવિ મર્કટ કટકાઈ। જિઅહિં બિચારે નિસિચર ખાઈ ॥
કંપહિં લોકપ જાકી ત્રાસા। તાસુ નારિ સભીત બડ઼ઇ હાસા ॥
અસ કહિ બિહસિ તાહિ ઉર લાઈ। ચલેઉ સભાઁ મમતા અધિકાઈ ॥
મંદોદરી હૃદયઁ કર ચિંતા। ભયુ કંત પર બિધિ બિપરીતા ॥
બૈઠેઉ સભાઁ ખબરિ અસિ પાઈ। સિંધુ પાર સેના સબ આઈ ॥
બૂઝેસિ સચિવ ઉચિત મત કહહૂ। તે સબ હઁસે મષ્ટ કરિ રહહૂ ॥
જિતેહુ સુરાસુર તબ શ્રમ નાહીં। નર બાનર કેહિ લેખે માહી ॥
દો. સચિવ બૈદ ગુર તીનિ જૌં પ્રિય બોલહિં ભય આસ।
રાજ ધર્મ તન તીનિ કર હોઇ બેગિહીં નાસ ॥ 37 ॥
સોઇ રાવન કહુઁ બનિ સહાઈ। અસ્તુતિ કરહિં સુનાઇ સુનાઈ ॥
અવસર જાનિ બિભીષનુ આવા। ભ્રાતા ચરન સીસુ તેહિં નાવા ॥
પુનિ સિરુ નાઇ બૈઠ નિજ આસન। બોલા બચન પાઇ અનુસાસન ॥
જૌ કૃપાલ પૂઁછિહુ મોહિ બાતા। મતિ અનુરુપ કહુઁ હિત તાતા ॥
જો આપન ચાહૈ કલ્યાના। સુજસુ સુમતિ સુભ ગતિ સુખ નાના ॥
સો પરનારિ લિલાર ગોસાઈં। તજુ ચુથિ કે ચંદ કિ નાઈ ॥
ચૌદહ ભુવન એક પતિ હોઈ। ભૂતદ્રોહ તિષ્ટિ નહિં સોઈ ॥
ગુન સાગર નાગર નર જોઊ। અલપ લોભ ભલ કહિ ન કોઊ ॥
દો. કામ ક્રોધ મદ લોભ સબ નાથ નરક કે પંથ।
સબ પરિહરિ રઘુબીરહિ ભજહુ ભજહિં જેહિ સંત ॥ 38 ॥
તાત રામ નહિં નર ભૂપાલા। ભુવનેસ્વર કાલહુ કર કાલા ॥
બ્રહ્મ અનામય અજ ભગવંતા। બ્યાપક અજિત અનાદિ અનંતા ॥
ગો દ્વિજ ધેનુ દેવ હિતકારી। કૃપાસિંધુ માનુષ તનુધારી ॥
જન રંજન ભંજન ખલ બ્રાતા। બેદ ધર્મ રચ્છક સુનુ ભ્રાતા ॥
તાહિ બયરુ તજિ નાઇઅ માથા। પ્રનતારતિ ભંજન રઘુનાથા ॥
દેહુ નાથ પ્રભુ કહુઁ બૈદેહી। ભજહુ રામ બિનુ હેતુ સનેહી ॥
સરન ગેઁ પ્રભુ તાહુ ન ત્યાગા। બિસ્વ દ્રોહ કૃત અઘ જેહિ લાગા ॥
જાસુ નામ ત્રય તાપ નસાવન। સોઇ પ્રભુ પ્રગટ સમુઝુ જિયઁ રાવન ॥
દો. બાર બાર પદ લાગુઁ બિનય કરુઁ દસસીસ।
પરિહરિ માન મોહ મદ ભજહુ કોસલાધીસ ॥ 39(ક) ॥
મુનિ પુલસ્તિ નિજ સિષ્ય સન કહિ પઠી યહ બાત।
તુરત સો મૈં પ્રભુ સન કહી પાઇ સુઅવસરુ તાત ॥ 39(ખ) ॥
માલ્યવંત અતિ સચિવ સયાના। તાસુ બચન સુનિ અતિ સુખ માના ॥
તાત અનુજ તવ નીતિ બિભૂષન। સો ઉર ધરહુ જો કહત બિભીષન ॥
રિપુ ઉતકરષ કહત સઠ દોઊ। દૂરિ ન કરહુ ઇહાઁ હિ કોઊ ॥
માલ્યવંત ગૃહ ગયુ બહોરી। કહિ બિભીષનુ પુનિ કર જોરી ॥
સુમતિ કુમતિ સબ કેં ઉર રહહીં। નાથ પુરાન નિગમ અસ કહહીમ્ ॥
જહાઁ સુમતિ તહઁ સંપતિ નાના। જહાઁ કુમતિ તહઁ બિપતિ નિદાના ॥
તવ ઉર કુમતિ બસી બિપરીતા। હિત અનહિત માનહુ રિપુ પ્રીતા ॥
કાલરાતિ નિસિચર કુલ કેરી। તેહિ સીતા પર પ્રીતિ ઘનેરી ॥
દો. તાત ચરન ગહિ માગુઁ રાખહુ મોર દુલાર।
સીત દેહુ રામ કહુઁ અહિત ન હોઇ તુમ્હાર ॥ 40 ॥
બુધ પુરાન શ્રુતિ સંમત બાની। કહી બિભીષન નીતિ બખાની ॥
સુનત દસાનન ઉઠા રિસાઈ। ખલ તોહિ નિકટ મુત્યુ અબ આઈ ॥
જિઅસિ સદા સઠ મોર જિઆવા। રિપુ કર પચ્છ મૂઢ઼ તોહિ ભાવા ॥
કહસિ ન ખલ અસ કો જગ માહીં। ભુજ બલ જાહિ જિતા મૈં નાહી ॥
મમ પુર બસિ તપસિન્હ પર પ્રીતી। સઠ મિલુ જાઇ તિન્હહિ કહુ નીતી ॥
અસ કહિ કીન્હેસિ ચરન પ્રહારા। અનુજ ગહે પદ બારહિં બારા ॥
ઉમા સંત કિ ઇહિ બડ઼આઈ। મંદ કરત જો કરિ ભલાઈ ॥
તુમ્હ પિતુ સરિસ ભલેહિં મોહિ મારા। રામુ ભજેં હિત નાથ તુમ્હારા ॥
સચિવ સંગ લૈ નભ પથ ગયૂ। સબહિ સુનાઇ કહત અસ ભયૂ ॥
દો0=રામુ સત્યસંકલ્પ પ્રભુ સભા કાલબસ તોરિ।
મૈ રઘુબીર સરન અબ જાઉઁ દેહુ જનિ ખોરિ ॥ 41 ॥
અસ કહિ ચલા બિભીષનુ જબહીં। આયૂહીન ભે સબ તબહીમ્ ॥
સાધુ અવગ્યા તુરત ભવાની। કર કલ્યાન અખિલ કૈ હાની ॥
રાવન જબહિં બિભીષન ત્યાગા। ભયુ બિભવ બિનુ તબહિં અભાગા ॥
ચલેઉ હરષિ રઘુનાયક પાહીં। કરત મનોરથ બહુ મન માહીમ્ ॥
દેખિહુઁ જાઇ ચરન જલજાતા। અરુન મૃદુલ સેવક સુખદાતા ॥
જે પદ પરસિ તરી રિષિનારી। દંડક કાનન પાવનકારી ॥
જે પદ જનકસુતાઁ ઉર લાએ। કપટ કુરંગ સંગ ધર ધાએ ॥
હર ઉર સર સરોજ પદ જેઈ। અહોભાગ્ય મૈ દેખિહુઁ તેઈ ॥
દો0= જિન્હ પાયન્હ કે પાદુકન્હિ ભરતુ રહે મન લાઇ।
તે પદ આજુ બિલોકિહુઁ ઇન્હ નયનન્હિ અબ જાઇ ॥ 42 ॥
એહિ બિધિ કરત સપ્રેમ બિચારા। આયુ સપદિ સિંધુ એહિં પારા ॥
કપિન્હ બિભીષનુ આવત દેખા। જાના કૌ રિપુ દૂત બિસેષા ॥
તાહિ રાખિ કપીસ પહિં આએ। સમાચાર સબ તાહિ સુનાએ ॥
કહ સુગ્રીવ સુનહુ રઘુરાઈ। આવા મિલન દસાનન ભાઈ ॥
કહ પ્રભુ સખા બૂઝિઐ કાહા। કહિ કપીસ સુનહુ નરનાહા ॥
જાનિ ન જાઇ નિસાચર માયા। કામરૂપ કેહિ કારન આયા ॥
ભેદ હમાર લેન સઠ આવા। રાખિઅ બાઁધિ મોહિ અસ ભાવા ॥
સખા નીતિ તુમ્હ નીકિ બિચારી। મમ પન સરનાગત ભયહારી ॥
સુનિ પ્રભુ બચન હરષ હનુમાના। સરનાગત બચ્છલ ભગવાના ॥
દો0=સરનાગત કહુઁ જે તજહિં નિજ અનહિત અનુમાનિ।
તે નર પાવઁર પાપમય તિન્હહિ બિલોકત હાનિ ॥ 43 ॥
કોટિ બિપ્ર બધ લાગહિં જાહૂ। આએઁ સરન તજુઁ નહિં તાહૂ ॥
સનમુખ હોઇ જીવ મોહિ જબહીં। જન્મ કોટિ અઘ નાસહિં તબહીમ્ ॥
પાપવંત કર સહજ સુભ્AU। ભજનુ મોર તેહિ ભાવ ન ક્AU ॥
જૌં પૈ દુષ્ટહૃદય સોઇ હોઈ। મોરેં સનમુખ આવ કિ સોઈ ॥
નિર્મલ મન જન સો મોહિ પાવા। મોહિ કપટ છલ છિદ્ર ન ભાવા ॥
ભેદ લેન પઠવા દસસીસા। તબહુઁ ન કછુ ભય હાનિ કપીસા ॥
જગ મહુઁ સખા નિસાચર જેતે। લછિમનુ હનિ નિમિષ મહુઁ તેતે ॥
જૌં સભીત આવા સરનાઈ। રખિહુઁ તાહિ પ્રાન કી નાઈ ॥
દો0=ઉભય ભાઁતિ તેહિ આનહુ હઁસિ કહ કૃપાનિકેત।
જય કૃપાલ કહિ ચલે અંગદ હનૂ સમેત ॥ 44 ॥
સાદર તેહિ આગેં કરિ બાનર। ચલે જહાઁ રઘુપતિ કરુનાકર ॥
દૂરિહિ તે દેખે દ્વૌ ભ્રાતા। નયનાનંદ દાન કે દાતા ॥
બહુરિ રામ છબિધામ બિલોકી। રહેઉ ઠટુકિ એકટક પલ રોકી ॥
ભુજ પ્રલંબ કંજારુન લોચન। સ્યામલ ગાત પ્રનત ભય મોચન ॥
સિંઘ કંધ આયત ઉર સોહા। આનન અમિત મદન મન મોહા ॥
નયન નીર પુલકિત અતિ ગાતા। મન ધરિ ધીર કહી મૃદુ બાતા ॥
નાથ દસાનન કર મૈં ભ્રાતા। નિસિચર બંસ જનમ સુરત્રાતા ॥
સહજ પાપપ્રિય તામસ દેહા। જથા ઉલૂકહિ તમ પર નેહા ॥
દો. શ્રવન સુજસુ સુનિ આયુઁ પ્રભુ ભંજન ભવ ભીર।
ત્રાહિ ત્રાહિ આરતિ હરન સરન સુખદ રઘુબીર ॥ 45 ॥
અસ કહિ કરત દંડવત દેખા। તુરત ઉઠે પ્રભુ હરષ બિસેષા ॥
દીન બચન સુનિ પ્રભુ મન ભાવા। ભુજ બિસાલ ગહિ હૃદયઁ લગાવા ॥
અનુજ સહિત મિલિ ઢિગ બૈઠારી। બોલે બચન ભગત ભયહારી ॥
કહુ લંકેસ સહિત પરિવારા। કુસલ કુઠાહર બાસ તુમ્હારા ॥
ખલ મંડલીં બસહુ દિનુ રાતી। સખા ધરમ નિબહિ કેહિ ભાઁતી ॥
મૈં જાનુઁ તુમ્હારિ સબ રીતી। અતિ નય નિપુન ન ભાવ અનીતી ॥
બરુ ભલ બાસ નરક કર તાતા। દુષ્ટ સંગ જનિ દેઇ બિધાતા ॥
અબ પદ દેખિ કુસલ રઘુરાયા। જૌં તુમ્હ કીન્હ જાનિ જન દાયા ॥
દો. તબ લગિ કુસલ ન જીવ કહુઁ સપનેહુઁ મન બિશ્રામ।
જબ લગિ ભજત ન રામ કહુઁ સોક ધામ તજિ કામ ॥ 46 ॥
તબ લગિ હૃદયઁ બસત ખલ નાના। લોભ મોહ મચ્છર મદ માના ॥
જબ લગિ ઉર ન બસત રઘુનાથા। ધરેં ચાપ સાયક કટિ ભાથા ॥
મમતા તરુન તમી અઁધિઆરી। રાગ દ્વેષ ઉલૂક સુખકારી ॥
તબ લગિ બસતિ જીવ મન માહીં। જબ લગિ પ્રભુ પ્રતાપ રબિ નાહીમ્ ॥
અબ મૈં કુસલ મિટે ભય ભારે। દેખિ રામ પદ કમલ તુમ્હારે ॥
તુમ્હ કૃપાલ જા પર અનુકૂલા। તાહિ ન બ્યાપ ત્રિબિધ ભવ સૂલા ॥
મૈં નિસિચર અતિ અધમ સુભ્AU। સુભ આચરનુ કીન્હ નહિં ક્AU ॥
જાસુ રૂપ મુનિ ધ્યાન ન આવા। તેહિં પ્રભુ હરષિ હૃદયઁ મોહિ લાવા ॥
દો. -અહોભાગ્ય મમ અમિત અતિ રામ કૃપા સુખ પુંજ।
દેખેઉઁ નયન બિરંચિ સિબ સેબ્ય જુગલ પદ કંજ ॥ 47 ॥
સુનહુ સખા નિજ કહુઁ સુભ્AU। જાન ભુસુંડિ સંભુ ગિરિજ્AU ॥
જૌં નર હોઇ ચરાચર દ્રોહી। આવે સભય સરન તકિ મોહી ॥
તજિ મદ મોહ કપટ છલ નાના। કરુઁ સદ્ય તેહિ સાધુ સમાના ॥
જનની જનક બંધુ સુત દારા। તનુ ધનુ ભવન સુહ્રદ પરિવારા ॥
સબ કૈ મમતા તાગ બટોરી। મમ પદ મનહિ બાઁધ બરિ ડોરી ॥
સમદરસી ઇચ્છા કછુ નાહીં। હરષ સોક ભય નહિં મન માહીમ્ ॥
અસ સજ્જન મમ ઉર બસ કૈસેં। લોભી હૃદયઁ બસિ ધનુ જૈસેમ્ ॥
તુમ્હ સારિખે સંત પ્રિય મોરેં। ધરુઁ દેહ નહિં આન નિહોરેમ્ ॥
દો. સગુન ઉપાસક પરહિત નિરત નીતિ દૃઢ઼ નેમ।
તે નર પ્રાન સમાન મમ જિન્હ કેં દ્વિજ પદ પ્રેમ ॥ 48 ॥
સુનુ લંકેસ સકલ ગુન તોરેં। તાતેં તુમ્હ અતિસય પ્રિય મોરેમ્ ॥
રામ બચન સુનિ બાનર જૂથા। સકલ કહહિં જય કૃપા બરૂથા ॥
સુનત બિભીષનુ પ્રભુ કૈ બાની। નહિં અઘાત શ્રવનામૃત જાની ॥
પદ અંબુજ ગહિ બારહિં બારા। હૃદયઁ સમાત ન પ્રેમુ અપારા ॥
સુનહુ દેવ સચરાચર સ્વામી। પ્રનતપાલ ઉર અંતરજામી ॥
ઉર કછુ પ્રથમ બાસના રહી। પ્રભુ પદ પ્રીતિ સરિત સો બહી ॥
અબ કૃપાલ નિજ ભગતિ પાવની। દેહુ સદા સિવ મન ભાવની ॥
એવમસ્તુ કહિ પ્રભુ રનધીરા। માગા તુરત સિંધુ કર નીરા ॥
જદપિ સખા તવ ઇચ્છા નાહીં। મોર દરસુ અમોઘ જગ માહીમ્ ॥
અસ કહિ રામ તિલક તેહિ સારા। સુમન બૃષ્ટિ નભ ભી અપારા ॥
દો. રાવન ક્રોધ અનલ નિજ સ્વાસ સમીર પ્રચંડ।
જરત બિભીષનુ રાખેઉ દીન્હેહુ રાજુ અખંડ ॥ 49(ક) ॥
જો સંપતિ સિવ રાવનહિ દીન્હિ દિએઁ દસ માથ।
સોઇ સંપદા બિભીષનહિ સકુચિ દીન્હ રઘુનાથ ॥ 49(ખ) ॥
અસ પ્રભુ છાડ઼ઇ ભજહિં જે આના। તે નર પસુ બિનુ પૂઁછ બિષાના ॥
નિજ જન જાનિ તાહિ અપનાવા। પ્રભુ સુભાવ કપિ કુલ મન ભાવા ॥
પુનિ સર્બગ્ય સર્બ ઉર બાસી। સર્બરૂપ સબ રહિત ઉદાસી ॥
બોલે બચન નીતિ પ્રતિપાલક। કારન મનુજ દનુજ કુલ ઘાલક ॥
સુનુ કપીસ લંકાપતિ બીરા। કેહિ બિધિ તરિઅ જલધિ ગંભીરા ॥
સંકુલ મકર ઉરગ ઝષ જાતી। અતિ અગાધ દુસ્તર સબ ભાઁતી ॥
કહ લંકેસ સુનહુ રઘુનાયક। કોટિ સિંધુ સોષક તવ સાયક ॥
જદ્યપિ તદપિ નીતિ અસિ ગાઈ। બિનય કરિઅ સાગર સન જાઈ ॥
દો. પ્રભુ તુમ્હાર કુલગુર જલધિ કહિહિ ઉપાય બિચારિ।
બિનુ પ્રયાસ સાગર તરિહિ સકલ ભાલુ કપિ ધારિ ॥ 50 ॥
સખા કહી તુમ્હ નીકિ ઉપાઈ। કરિઅ દૈવ જૌં હોઇ સહાઈ ॥
મંત્ર ન યહ લછિમન મન ભાવા। રામ બચન સુનિ અતિ દુખ પાવા ॥
નાથ દૈવ કર કવન ભરોસા। સોષિઅ સિંધુ કરિઅ મન રોસા ॥
કાદર મન કહુઁ એક અધારા। દૈવ દૈવ આલસી પુકારા ॥
સુનત બિહસિ બોલે રઘુબીરા। ઐસેહિં કરબ ધરહુ મન ધીરા ॥
અસ કહિ પ્રભુ અનુજહિ સમુઝાઈ। સિંધુ સમીપ ગે રઘુરાઈ ॥
પ્રથમ પ્રનામ કીન્હ સિરુ નાઈ। બૈઠે પુનિ તટ દર્ભ ડસાઈ ॥
જબહિં બિભીષન પ્રભુ પહિં આએ। પાછેં રાવન દૂત પઠાએ ॥
દો. સકલ ચરિત તિન્હ દેખે ધરેં કપટ કપિ દેહ।
પ્રભુ ગુન હૃદયઁ સરાહહિં સરનાગત પર નેહ ॥ 51 ॥
પ્રગટ બખાનહિં રામ સુભ્AU। અતિ સપ્રેમ ગા બિસરિ દુર્AU ॥
રિપુ કે દૂત કપિન્હ તબ જાને। સકલ બાઁધિ કપીસ પહિં આને ॥
કહ સુગ્રીવ સુનહુ સબ બાનર। અંગ ભંગ કરિ પઠવહુ નિસિચર ॥
સુનિ સુગ્રીવ બચન કપિ ધાએ। બાઁધિ કટક ચહુ પાસ ફિરાએ ॥
બહુ પ્રકાર મારન કપિ લાગે। દીન પુકારત તદપિ ન ત્યાગે ॥
જો હમાર હર નાસા કાના। તેહિ કોસલાધીસ કૈ આના ॥
સુનિ લછિમન સબ નિકટ બોલાએ। દયા લાગિ હઁસિ તુરત છોડાએ ॥
રાવન કર દીજહુ યહ પાતી। લછિમન બચન બાચુ કુલઘાતી ॥
દો. કહેહુ મુખાગર મૂઢ઼ સન મમ સંદેસુ ઉદાર।
સીતા દેઇ મિલેહુ ન ત આવા કાલ તુમ્હાર ॥ 52 ॥
તુરત નાઇ લછિમન પદ માથા। ચલે દૂત બરનત ગુન ગાથા ॥
કહત રામ જસુ લંકાઁ આએ। રાવન ચરન સીસ તિન્હ નાએ ॥
બિહસિ દસાનન પૂઁછી બાતા। કહસિ ન સુક આપનિ કુસલાતા ॥
પુનિ કહુ ખબરિ બિભીષન કેરી। જાહિ મૃત્યુ આઈ અતિ નેરી ॥
કરત રાજ લંકા સઠ ત્યાગી। હોઇહિ જબ કર કીટ અભાગી ॥
પુનિ કહુ ભાલુ કીસ કટકાઈ। કઠિન કાલ પ્રેરિત ચલિ આઈ ॥
જિન્હ કે જીવન કર રખવારા। ભયુ મૃદુલ ચિત સિંધુ બિચારા ॥
કહુ તપસિન્હ કૈ બાત બહોરી। જિન્હ કે હૃદયઁ ત્રાસ અતિ મોરી ॥
દો. -કી ભિ ભેંટ કિ ફિરિ ગે શ્રવન સુજસુ સુનિ મોર।
કહસિ ન રિપુ દલ તેજ બલ બહુત ચકિત ચિત તોર ॥ 53 ॥
નાથ કૃપા કરિ પૂઁછેહુ જૈસેં। માનહુ કહા ક્રોધ તજિ તૈસેમ્ ॥
મિલા જાઇ જબ અનુજ તુમ્હારા। જાતહિં રામ તિલક તેહિ સારા ॥
રાવન દૂત હમહિ સુનિ કાના। કપિન્હ બાઁધિ દીન્હે દુખ નાના ॥
શ્રવન નાસિકા કાટૈ લાગે। રામ સપથ દીન્હે હમ ત્યાગે ॥
પૂઁછિહુ નાથ રામ કટકાઈ। બદન કોટિ સત બરનિ ન જાઈ ॥
નાના બરન ભાલુ કપિ ધારી। બિકટાનન બિસાલ ભયકારી ॥
જેહિં પુર દહેઉ હતેઉ સુત તોરા। સકલ કપિન્હ મહઁ તેહિ બલુ થોરા ॥
અમિત નામ ભટ કઠિન કરાલા। અમિત નાગ બલ બિપુલ બિસાલા ॥
દો. દ્વિબિદ મયંદ નીલ નલ અંગદ ગદ બિકટાસિ।
દધિમુખ કેહરિ નિસઠ સઠ જામવંત બલરાસિ ॥ 54 ॥
એ કપિ સબ સુગ્રીવ સમાના। ઇન્હ સમ કોટિન્હ ગનિ કો નાના ॥
રામ કૃપાઁ અતુલિત બલ તિન્હહીં। તૃન સમાન ત્રેલોકહિ ગનહીમ્ ॥
અસ મૈં સુના શ્રવન દસકંધર। પદુમ અઠારહ જૂથપ બંદર ॥
નાથ કટક મહઁ સો કપિ નાહીં। જો ન તુમ્હહિ જીતૈ રન માહીમ્ ॥
પરમ ક્રોધ મીજહિં સબ હાથા। આયસુ પૈ ન દેહિં રઘુનાથા ॥
સોષહિં સિંધુ સહિત ઝષ બ્યાલા। પૂરહીં ન ત ભરિ કુધર બિસાલા ॥
મર્દિ ગર્દ મિલવહિં દસસીસા। ઐસેઇ બચન કહહિં સબ કીસા ॥
ગર્જહિં તર્જહિં સહજ અસંકા। માનહુ ગ્રસન ચહત હહિં લંકા ॥
દો. -સહજ સૂર કપિ ભાલુ સબ પુનિ સિર પર પ્રભુ રામ।
રાવન કાલ કોટિ કહુ જીતિ સકહિં સંગ્રામ ॥ 55 ॥
રામ તેજ બલ બુધિ બિપુલાઈ। તબ ભ્રાતહિ પૂઁછેઉ નય નાગર ॥
તાસુ બચન સુનિ સાગર પાહીં। માગત પંથ કૃપા મન માહીમ્ ॥
સુનત બચન બિહસા દસસીસા। જૌં અસિ મતિ સહાય કૃત કીસા ॥
સહજ ભીરુ કર બચન દૃઢ઼આઈ। સાગર સન ઠાની મચલાઈ ॥
મૂઢ઼ મૃષા કા કરસિ બડ઼આઈ। રિપુ બલ બુદ્ધિ થાહ મૈં પાઈ ॥
સચિવ સભીત બિભીષન જાકેં। બિજય બિભૂતિ કહાઁ જગ તાકેમ્ ॥
સુનિ ખલ બચન દૂત રિસ બાઢ઼ઈ। સમય બિચારિ પત્રિકા કાઢ઼ઈ ॥
રામાનુજ દીન્હી યહ પાતી। નાથ બચાઇ જુડ઼આવહુ છાતી ॥
બિહસિ બામ કર લીન્હી રાવન। સચિવ બોલિ સઠ લાગ બચાવન ॥
દો. -બાતન્હ મનહિ રિઝાઇ સઠ જનિ ઘાલસિ કુલ ખીસ।
રામ બિરોધ ન ઉબરસિ સરન બિષ્નુ અજ ઈસ ॥ 56(ક) ॥
કી તજિ માન અનુજ ઇવ પ્રભુ પદ પંકજ ભૃંગ।
હોહિ કિ રામ સરાનલ ખલ કુલ સહિત પતંગ ॥ 56(ખ) ॥
સુનત સભય મન મુખ મુસુકાઈ। કહત દસાનન સબહિ સુનાઈ ॥
ભૂમિ પરા કર ગહત અકાસા। લઘુ તાપસ કર બાગ બિલાસા ॥
કહ સુક નાથ સત્ય સબ બાની। સમુઝહુ છાડ઼ઇ પ્રકૃતિ અભિમાની ॥
સુનહુ બચન મમ પરિહરિ ક્રોધા। નાથ રામ સન તજહુ બિરોધા ॥
અતિ કોમલ રઘુબીર સુભ્AU। જદ્યપિ અખિલ લોક કર ર્AU ॥
મિલત કૃપા તુમ્હ પર પ્રભુ કરિહી। ઉર અપરાધ ન એકુ ધરિહી ॥
જનકસુતા રઘુનાથહિ દીજે। એતના કહા મોર પ્રભુ કીજે।
જબ તેહિં કહા દેન બૈદેહી। ચરન પ્રહાર કીન્હ સઠ તેહી ॥
નાઇ ચરન સિરુ ચલા સો તહાઁ। કૃપાસિંધુ રઘુનાયક જહાઁ ॥
કરિ પ્રનામુ નિજ કથા સુનાઈ। રામ કૃપાઁ આપનિ ગતિ પાઈ ॥
રિષિ અગસ્તિ કીં સાપ ભવાની। રાછસ ભયુ રહા મુનિ ગ્યાની ॥
બંદિ રામ પદ બારહિં બારા। મુનિ નિજ આશ્રમ કહુઁ પગુ ધારા ॥
દો. બિનય ન માનત જલધિ જડ઼ ગે તીન દિન બીતિ।
બોલે રામ સકોપ તબ ભય બિનુ હોઇ ન પ્રીતિ ॥ 57 ॥
લછિમન બાન સરાસન આનૂ। સોષૌં બારિધિ બિસિખ કૃસાનૂ ॥
સઠ સન બિનય કુટિલ સન પ્રીતી। સહજ કૃપન સન સુંદર નીતી ॥
મમતા રત સન ગ્યાન કહાની। અતિ લોભી સન બિરતિ બખાની ॥
ક્રોધિહિ સમ કામિહિ હરિ કથા। ઊસર બીજ બેઁ ફલ જથા ॥
અસ કહિ રઘુપતિ ચાપ ચઢ઼આવા। યહ મત લછિમન કે મન ભાવા ॥
સંઘાનેઉ પ્રભુ બિસિખ કરાલા। ઉઠી ઉદધિ ઉર અંતર જ્વાલા ॥
મકર ઉરગ ઝષ ગન અકુલાને। જરત જંતુ જલનિધિ જબ જાને ॥
કનક થાર ભરિ મનિ ગન નાના। બિપ્ર રૂપ આયુ તજિ માના ॥
દો. કાટેહિં પિ કદરી ફરિ કોટિ જતન કૌ સીંચ।
બિનય ન માન ખગેસ સુનુ ડાટેહિં પિ નવ નીચ ॥ 58 ॥
સભય સિંધુ ગહિ પદ પ્રભુ કેરે। છમહુ નાથ સબ અવગુન મેરે ॥
ગગન સમીર અનલ જલ ધરની। ઇન્હ કિ નાથ સહજ જડ઼ કરની ॥
તવ પ્રેરિત માયાઁ ઉપજાએ। સૃષ્ટિ હેતુ સબ ગ્રંથનિ ગાએ ॥
પ્રભુ આયસુ જેહિ કહઁ જસ અહી। સો તેહિ ભાઁતિ રહે સુખ લહી ॥
પ્રભુ ભલ કીન્હી મોહિ સિખ દીન્હી। મરજાદા પુનિ તુમ્હરી કીન્હી ॥
ઢોલ ગવાઁર સૂદ્ર પસુ નારી। સકલ તાડ઼ના કે અધિકારી ॥
પ્રભુ પ્રતાપ મૈં જાબ સુખાઈ। ઉતરિહિ કટકુ ન મોરિ બડ઼આઈ ॥
પ્રભુ અગ્યા અપેલ શ્રુતિ ગાઈ। કરૌં સો બેગિ જૌ તુમ્હહિ સોહાઈ ॥
દો. સુનત બિનીત બચન અતિ કહ કૃપાલ મુસુકાઇ।
જેહિ બિધિ ઉતરૈ કપિ કટકુ તાત સો કહહુ ઉપાઇ ॥ 59 ॥
નાથ નીલ નલ કપિ દ્વૌ ભાઈ। લરિકાઈ રિષિ આસિષ પાઈ ॥
તિન્હ કે પરસ કિએઁ ગિરિ ભારે। તરિહહિં જલધિ પ્રતાપ તુમ્હારે ॥
મૈં પુનિ ઉર ધરિ પ્રભુતાઈ। કરિહુઁ બલ અનુમાન સહાઈ ॥
એહિ બિધિ નાથ પયોધિ બઁધાઇઅ। જેહિં યહ સુજસુ લોક તિહુઁ ગાઇઅ ॥
એહિ સર મમ ઉત્તર તટ બાસી। હતહુ નાથ ખલ નર અઘ રાસી ॥
સુનિ કૃપાલ સાગર મન પીરા। તુરતહિં હરી રામ રનધીરા ॥
દેખિ રામ બલ પૌરુષ ભારી। હરષિ પયોનિધિ ભયુ સુખારી ॥
સકલ ચરિત કહિ પ્રભુહિ સુનાવા। ચરન બંદિ પાથોધિ સિધાવા ॥
છં. નિજ ભવન ગવનેઉ સિંધુ શ્રીરઘુપતિહિ યહ મત ભાયૂ।
યહ ચરિત કલિ મલહર જથામતિ દાસ તુલસી ગાયૂ ॥
સુખ ભવન સંસય સમન દવન બિષાદ રઘુપતિ ગુન ગના ॥
તજિ સકલ આસ ભરોસ ગાવહિ સુનહિ સંતત સઠ મના ॥
દો. સકલ સુમંગલ દાયક રઘુનાયક ગુન ગાન।
સાદર સુનહિં તે તરહિં ભવ સિંધુ બિના જલજાન ॥ 60 ॥
માસપારાયણ, ચૌબીસવાઁ વિશ્રામ
ઇતિ શ્રીમદ્રામચરિતમાનસે સકલકલિકલુષવિધ્વંસને
પંચમઃ સોપાનઃ સમાપ્તઃ ।
(સુંદરકાંડ સમાપ્ત)