પ્રથમ ભાગઃ – આનંદ લહરિ
ભુમૌસ્ખલિત પાદાનાં ભૂમિરેવા વલંબનમ્ ।
ત્વયી જાતા પરાધાનાં ત્વમેવ શરણં શિવે ॥
શિવઃ શક્ત્યા યુક્તો યદિ ભવતિ શક્તઃ પ્રભવિતું
ન ચેદેવં દેવો ન ખલુ કુશલઃ સ્પંદિતુમપિ ।
અતસ્ત્વામારાધ્યાં હરિહરવિરિંચાદિભિરપિ
પ્રણંતું સ્તોતું વા કથમકૃતપુણ્યઃ પ્રભવતિ ॥ 1 ॥
તનીયાંસં પાંસું તવ ચરણપંકેરુહભવં
વિરિંચિસ્સંચિન્વન્ વિરચયતિ લોકાનવિકલમ્ ।
વહત્યેનં શૌરિઃ કથમપિ સહસ્રેણ શિરસાં
હરસ્સંક્ષુદ્યૈનં ભજતિ ભસિતોદ્ધૂલનવિધિમ્ ॥ 2 ॥
અવિદ્યાનામંત-સ્તિમિર-મિહિરદ્વીપનગરી
જડાનાં ચૈતન્ય-સ્તબક-મકરંદ-સ્રુતિઝરી ।
દરિદ્રાણાં ચિંતામણિગુણનિકા જન્મજલધૌ
નિમગ્નાનાં દંષ્ટ્રા મુરરિપુ-વરાહસ્ય ભવતિ ॥ 3 ॥
ત્વદન્યઃ પાણિભ્યામભયવરદો દૈવતગણઃ
ત્વમેકા નૈવાસિ પ્રકટિતવરાભીત્યભિનયા ।
ભયાત્ ત્રાતું દાતું ફલમપિ ચ વાંછાસમધિકં
શરણ્યે લોકાનાં તવ હિ ચરણાવેવ નિપુણૌ ॥ 4 ॥
હરિસ્ત્વામારાધ્ય પ્રણતજનસૌભાગ્યજનનીં
પુરા નારી ભૂત્વા પુરરિપુમપિ ક્ષોભમનયત્ ।
સ્મરોઽપિ ત્વાં નત્વા રતિનયનલેહ્યેન વપુષા
મુનીનામપ્યંતઃ પ્રભવતિ હિ મોહાય મહતામ્ ॥ 5 ॥
ધનુઃ પૌષ્પં મૌર્વી મધુકરમયી પંચ વિશિખાઃ
વસંતઃ સામંતો મલયમરુદાયોધનરથઃ ।
તથાપ્યેકઃ સર્વં હિમગિરિસુતે કામપિ કૃપામ્
અપાંગાત્તે લબ્ધ્વા જગદિદ-મનંગો વિજયતે ॥ 6 ॥
ક્વણત્કાંચીદામા કરિકલભકુંભસ્તનનતા
પરિક્ષીણા મધ્યે પરિણતશરચ્ચંદ્રવદના ।
ધનુર્બાણાન્ પાશં સૃણિમપિ દધાના કરતલૈઃ
પુરસ્તાદાસ્તાં નઃ પુરમથિતુરાહોપુરુષિકા ॥ 7 ॥
સુધાસિંધોર્મધ્યે સુરવિટપિવાટીપરિવૃતે
મણિદ્વીપે નીપોપવનવતિ ચિંતામણિગૃહે ।
શિવાકારે મંચે પરમશિવપર્યંકનિલયાં
ભજંતિ ત્વાં ધન્યાઃ કતિચન ચિદાનંદલહરીમ્ ॥ 8 ॥
મહીં મૂલાધારે કમપિ મણિપૂરે હુતવહં
સ્થિતં સ્વાધિષ્ઠાને હૃદિ મરુતમાકાશમુપરિ ।
મનોઽપિ ભ્રૂમધ્યે સકલમપિ ભિત્વા કુલપથં
સહસ્રારે પદ્મે સહ રહસિ પત્યા વિહરસે ॥ 9 ॥
સુધાધારાસારૈશ્ચરણયુગલાંતર્વિગલિતૈઃ
પ્રપંચં સિંચંતી પુનરપિ રસામ્નાયમહસઃ ।
અવાપ્ય સ્વાં ભૂમિં ભુજગનિભમધ્યુષ્ટવલયં
સ્વમાત્માનં કૃત્વા સ્વપિષિ કુલકુંડે કુહરિણિ ॥ 10 ॥
ચતુર્ભિઃ શ્રીકંઠૈઃ શિવયુવતિભિઃ પંચભિરપિ
પ્રભિન્નાભિઃ શંભોર્નવભિરપિ મૂલપ્રકૃતિભિઃ ।
ચતુશ્ચત્વારિંશદ્વસુદલકલાશ્રત્રિવલય-
ત્રિરેખાભિઃ સાર્ધં તવ શરણકોણાઃ પરિણતાઃ ॥ 11 ॥
ત્વદીયં સૌંદર્યં તુહિનગિરિકન્યે તુલયિતું
કવીંદ્રાઃ કલ્પંતે કથમપિ વિરિંચિપ્રભૃતયઃ ।
યદાલોકૌત્સુક્યાદમરલલના યાંતિ મનસા
તપોભિર્દુષ્પ્રાપામપિ ગિરિશસાયુજ્યપદવીમ્ ॥ 12 ॥
નરં વર્ષીયાંસં નયનવિરસં નર્મસુ જડં
તવાપાંગાલોકે પતિતમનુધાવંતિ શતશઃ ।
ગલદ્વેણીબંધાઃ કુચકલશવિસ્રસ્તસિચયા
હઠાત્ ત્રુટ્યત્કાંચ્યો વિગલિતદુકૂલા યુવતયઃ ॥ 13 ॥
ક્ષિતૌ ષટ્પંચાશદ્ દ્વિસમધિકપંચાશદુદકે
હુતાશે દ્વાષષ્ટિશ્ચતુરધિકપંચાશદનિલે ।
દિવિ દ્વિષ્ષટ્ત્રિંશન્મનસિ ચ ચતુષ્ષષ્ટિરિતિ યે
મયૂખાસ્તેષામપ્યુપરિ તવ પાદાંબુજયુગમ્ ॥ 14 ॥
શરજ્જ્યોત્સ્નાશુદ્ધાં શશિયુતજટાજૂટમકુટાં
વરત્રાસત્રાણસ્ફટિકઘટિકાપુસ્તકકરામ્ ।
સકૃન્ન ત્વા નત્વા કથમિવ સતાં સંન્નિદધતે
મધુક્ષીરદ્રાક્ષામધુરિમધુરીણાઃ ભણિતયઃ ॥ 15॥ વર્ ફણિતયઃ
કવીંદ્રાણાં ચેતઃકમલવનબાલાતપરુચિં
ભજંતે યે સંતઃ કતિચિદરુણામેવ ભવતીમ્ ।
વિરિંચિપ્રેયસ્યાસ્તરુણતરશઋંગારલહરી-
ગભીરાભિર્વાગ્ભિર્વિદધતિ સતાં રંજનમમી ॥ 16 ॥
સવિત્રીભિર્વાચાં શશિમણિશિલાભંગરુચિભિઃ
વશિન્યાદ્યાભિસ્ત્વાં સહ જનનિ સંચિંતયતિ યઃ ।
સ કર્તા કાવ્યાનાં ભવતિ મહતાં ભંગિરુચિભિઃ
વચોભિર્વાગ્દેવીવદનકમલામોદમધુરૈઃ ॥ 17 ॥
તનુચ્છાયાભિસ્તે તરુણતરણિશ્રીસરણિભિઃ
દિવં સર્વામુર્વીમરુણિમનિ મગ્નાં સ્મરતિ યઃ ।
ભવંત્યસ્ય ત્રસ્યદ્વનહરિણશાલીનનયનાઃ
સહોર્વશ્યા વશ્યાઃ કતિ કતિ ન ગીર્વાણગણિકાઃ ॥ 18 ॥
મુખં બિંદું કૃત્વા કુચયુગમધસ્તસ્ય તદધો
હરાર્ધં ધ્યાયેદ્યો હરમહિષિ તે મન્મથકલામ્ ।
સ સદ્યઃ સંક્ષોભં નયતિ વનિતા ઇત્યતિલઘુ
ત્રિલોકીમપ્યાશુ ભ્રમયતિ રવીંદુસ્તનયુગામ્ ॥ 19 ॥
કિરંતીમંગેભ્યઃ કિરણનિકુરંબામૃતરસં
હૃદિ ત્વામાધત્તે હિમકરશિલામૂર્તિમિવ યઃ ।
સ સર્પાણાં દર્પં શમયતિ શકુંતાધિપ ઇવ
જ્વરપ્લુષ્ટાન્ દૃષ્ટ્યા સુખયતિ સુધાધારસિરયા ॥ 20 ॥
તટિલ્લેખાતન્વીં તપનશશિવૈશ્વાનરમયીં
નિષણ્ણાં ષણ્ણામપ્યુપરિ કમલાનાં તવ કલામ્ ।
મહાપદ્માટવ્યાં મૃદિતમલમાયેન મનસા
મહાંતઃ પશ્યંતો દધતિ પરમાહ્લાદલહરીમ્ ॥ 21 ॥
ભવાનિ ત્વં દાસે મયિ વિતર દૃષ્ટિં સકરુણા-
મિતિ સ્તોતું વાંછન્ કથયતિ ભવાનિ ત્વમિતિ યઃ ।
તદૈવ ત્વં તસ્મૈ દિશસિ નિજસાયુજ્યપદવીં
મુકુંદબ્રહ્મેંદ્રસ્ફુટમકુટનીરાજિતપદામ્ ॥ 22 ॥
ત્વયા હૃત્વા વામં વપુરપરિતૃપ્તેન મનસા
શરીરાર્ધં શંભોરપરમપિ શંકે હૃતમભૂત્ ।
યદેતત્ત્વદ્રૂપં સકલમરુણાભં ત્રિનયનં
કુચાભ્યામાનમ્રં કુટિલશશિચૂડાલમકુટમ્ ॥ 23 ॥
જગત્સૂતે ધાતા હરિરવતિ રુદ્રઃ ક્ષપયતે
તિરસ્કુર્વન્નેતત્સ્વમપિ વપુરીશસ્તિરયતિ ।
સદાપૂર્વઃ સર્વં તદિદમનુગૃહ્ણાતિ ચ શિવ-
સ્તવાજ્ઞામાલંબ્ય ક્ષણચલિતયોર્ભ્રૂલતિકયોઃ ॥ 24 ॥
ત્રયાણાં દેવાનાં ત્રિગુણજનિતાનાં તવ શિવે
ભવેત્ પૂજા પૂજા તવ ચરણયોર્યા વિરચિતા ।
તથા હિ ત્વત્પાદોદ્વહનમણિપીઠસ્ય નિકટે
સ્થિતા હ્યેતે શશ્વન્મુકુલિતકરોત્તંસમકુટાઃ ॥ 25 ॥
વિરિંચિઃ પંચત્વં વ્રજતિ હરિરાપ્નોતિ વિરતિં
વિનાશં કીનાશો ભજતિ ધનદો યાતિ નિધનમ્ ।
વિતંદ્રી માહેંદ્રી વિતતિરપિ સંમીલિતદૃશા
મહાસંહારેઽસ્મિન્ વિહરતિ સતિ ત્વત્પતિરસૌ ॥ 26 ॥
જપો જલ્પઃ શિલ્પં સકલમપિ મુદ્રાવિરચના
ગતિઃ પ્રાદક્ષિણ્યક્રમણમશનાદ્યાહુતિવિધિઃ ।
પ્રણામસ્સંવેશસ્સુખમખિલમાત્માર્પણદૃશા
સપર્યાપર્યાયસ્તવ ભવતુ યન્મે વિલસિતમ્ ॥ 27 ॥
સુધામપ્યાસ્વાદ્ય પ્રતિભયજરામૃત્યુહરિણીં
વિપદ્યંતે વિશ્વે વિધિશતમખાદ્યા દિવિષદઃ ।
કરાલં યત્ક્ષ્વેલં કબલિતવતઃ કાલકલના
ન શંભોસ્તન્મૂલં તવ જનનિ તાટંકમહિમા ॥ 28 ॥
કિરીટં વૈરિંચં પરિહર પુરઃ કૈટભભિદઃ
કઠોરે કોટીરે સ્ખલસિ જહિ જંભારિમુકુટમ્ ।
પ્રણમ્રેષ્વેતેષુ પ્રસભમુપયાતસ્ય ભવનં
ભવસ્યાભ્યુત્થાને તવ પરિજનોક્તિર્વિજયતે ॥ 29 ॥
સ્વદેહોદ્ભૂતાભિર્ઘૃણિભિરણિમાદ્યાભિરભિતો
નિષેવ્યે નિત્યે ત્વામહમિતિ સદા ભાવયતિ યઃ ।
કિમાશ્ચર્યં તસ્ય ત્રિનયનસમૃદ્ધિં તૃણયતો
મહાસંવર્તાગ્નિર્વિરચયતિ નિરાજનવિધિમ્ ॥ 30 ॥
ચતુષ્ષષ્ટ્યા તંત્રૈઃ સકલમતિસંધાય ભુવનં
સ્થિતસ્તત્તત્સિદ્ધિપ્રસવપરતંત્રૈઃ પશુપતિઃ ।
પુનસ્ત્વન્નિર્બંધાદખિલપુરુષાર્થૈકઘટના-
સ્વતંત્રં તે તંત્રં ક્ષિતિતલમવાતીતરદિદમ્ ॥ 31 ॥
શિવઃ શક્તિઃ કામઃ ક્ષિતિરથ રવિઃ શીતકિરણઃ
સ્મરો હંસઃ શક્રસ્તદનુ ચ પરામારહરયઃ ।
અમી હૃલ્લેખાભિસ્તિસૃભિરવસાનેષુ ઘટિતા
ભજંતે વર્ણાસ્તે તવ જનનિ નામાવયવતામ્ ॥ 32 ॥
સ્મરં યોનિં લક્ષ્મીં ત્રિતયમિદમાદૌ તવ મનો-
ર્નિધાયૈકે નિત્યે નિરવધિમહાભોગરસિકાઃ ।
ભજંતિ ત્વાં ચિંતામણિગુનનિબદ્ધાક્ષવલયાઃ
શિવાગ્નૌ જુહ્વંતઃ સુરભિઘૃતધારાહુતિશતૈઃ ॥ 33 ॥
શરીરં ત્વં શંભોઃ શશિમિહિરવક્ષોરુહયુગં
તવાત્માનં મન્યે ભગવતિ નવાત્માનમનઘમ્ ।
અતશ્શેષશ્શેષીત્યયમુભયસાધારણતયા
સ્થિતઃ સંબંધો વાં સમરસપરાનંદપરયોઃ ॥ 34 ॥
મનસ્ત્વં વ્યોમ ત્વં મરુદસિ મરુત્સારથિરસિ
ત્વમાપસ્ત્વં ભૂમિસ્ત્વયિ પરિણતાયાં ન હિ પરમ્ ।
ત્વમેવ સ્વાત્માનં પરિણમયિતું વિશ્વવપુષા
ચિદાનંદાકારં શિવયુવતિ ભાવેન બિભૃષે ॥ 35 ॥
તવાજ્ઞાચક્રસ્થં તપનશશિકોટિદ્યુતિધરં
પરં શંભું વંદે પરિમિલિતપાર્શ્વં પરચિતા ।
યમારાધ્યન્ ભક્ત્યા રવિશશિશુચીનામવિષયે
નિરાલોકેઽલોકે નિવસતિ હિ ભાલોકભુવને ॥ 36 ॥
વિશુદ્ધૌ તે શુદ્ધસ્ફટિકવિશદં વ્યોમજનકં
શિવં સેવે દેવીમપિ શિવસમાનવ્યવસિતામ્ ।
યયોઃ કાંત્યા યાંત્યાઃ શશિકિરણસારૂપ્યસરણે-
વિધૂતાંતર્ધ્વાંતા વિલસતિ ચકોરીવ જગતી ॥ 37 ॥
સમુન્મીલત્ સંવિત્ કમલમકરંદૈકરસિકં
ભજે હંસદ્વંદ્વં કિમપિ મહતાં માનસચરમ્ ।
યદાલાપાદષ્ટાદશગુણિતવિદ્યાપરિણતિ-
ર્યદાદત્તે દોષાદ્ ગુણમખિલમદ્ભ્યઃ પય ઇવ ॥ 38 ॥
તવ સ્વાધિષ્ઠાને હુતવહમધિષ્ઠાય નિરતં
તમીડે સંવર્તં જનનિ મહતીં તાં ચ સમયામ્ ।
યદાલોકે લોકાન્ દહતિ મહતિ ક્રોધકલિતે
દયાર્દ્રા યા દૃષ્ટિઃ શિશિરમુપચારં રચયતિ ॥ 39 ॥
તટિત્ત્વંતં શક્ત્યા તિમિરપરિપંથિફુરણયા
સ્ફુરન્નાનારત્નાભરણપરિણદ્ધેંદ્રધનુષમ્ ।
તવ શ્યામં મેઘં કમપિ મણિપૂરૈકશરણં
નિષેવે વર્ષંતં હરમિહિરતપ્તં ત્રિભુવનમ્ ॥ 40 ॥
તવાધારે મૂલે સહ સમયયા લાસ્યપરયા
નવાત્માનં મન્યે નવરસમહાતાંડવનટમ્ ।
ઉભાભ્યામેતાભ્યામુદયવિધિમુદ્દિશ્ય દયયા
સનાથાભ્યાં જજ્ઞે જનકજનનીમજ્જગદિદમ્ ॥ 41 ॥
દ્વિતીય ભાગઃ – સૌંદર્ય લહરી
ગતૈર્માણિક્યત્વં ગગનમણિભિઃ સાંદ્રઘટિતં
કિરીટં તે હૈમં હિમગિરિસુતે કીર્તયતિ યઃ ।
સ નીડેયચ્છાયાચ્છુરણશબલં ચંદ્રશકલં
ધનુઃ શૌનાસીરં કિમિતિ ન નિબધ્નાતિ ધિષણામ્ ॥ 42 ॥
ધુનોતુ ધ્વાંતં નસ્તુલિતદલિતેંદીવરવનં
ઘનસ્નિગ્ધશ્લક્ષ્ણં ચિકુરનિકુરુંબં તવ શિવે ।
યદીયં સૌરભ્યં સહજમુપલબ્ધું સુમનસો
વસંત્યસ્મિન્ મન્યે વલમથનવાટીવિટપિનામ્ ॥ 43 ॥
તનોતુ ક્ષેમં નસ્તવ વદનસૌંદર્યલહરી-
પરીવાહસ્રોતઃસરણિરિવ સીમંતસરણિઃ ।
વહંતી સિંદૂરં પ્રબલકબરીભારતિમિર-
દ્વિષાં બૃંદૈર્બંદીકૃતમિવ નવીનાર્કકિરણમ્ ॥ 44 ॥
અરાલૈઃ સ્વાભાવ્યાદલિકલભસશ્રીભિરલકૈઃ
પરીતં તે વક્ત્રં પરિહસતિ પંકેરુહરુચિમ્ ।
દરસ્મેરે યસ્મિન્ દશનરુચિકિંજલ્કરુચિરે
સુગંધૌ માદ્યંતિ સ્મરદહનચક્ષુર્મધુલિહઃ ॥ 45 ॥
લલાટં લાવણ્યદ્યુતિવિમલમાભાતિ તવ ય-
દ્દ્વિતીયં તન્મન્યે મકુટઘટિતં ચંદ્રશકલમ્ ।
વિપર્યાસન્યાસાદુભયમપિ સંભૂય ચ મિથઃ
સુધાલેપસ્યૂતિઃ પરિણમતિ રાકાહિમકરઃ ॥ 46 ॥
ભ્રુવૌ ભુગ્ને કિંચિદ્ભુવનભયભંગવ્યસનિનિ
ત્વદીયે નેત્રાભ્યાં મધુકરરુચિભ્યાં ધૃતગુણમ્ ।
ધનુર્મન્યે સવ્યેતરકરગૃહીતં રતિપતેઃ
પ્રકોષ્ઠે મુષ્ટૌ ચ સ્થગયતિ નિગૂઢાંતરમુમે ॥ 47 ॥
અહઃ સૂતે સવ્યં તવ નયનમર્કાત્મકતયા
ત્રિયામાં વામં તે સૃજતિ રજનીનાયકતયા ।
તૃતીયા તે દૃષ્ટિર્દરદલિતહેમાંબુજરુચિઃ
સમાધત્તે સંધ્યાં દિવસનિશયોરંતરચરીમ્ ॥ 48 ॥
વિશાલા કલ્યાણી સ્ફુટરુચિરયોધ્યા કુવલયૈઃ
કૃપાધારાધારા કિમપિ મધુરાભોગવતિકા ।
અવંતી દૃષ્ટિસ્તે બહુનગરવિસ્તારવિજયા
ધ્રુવં તત્તન્નામવ્યવહરણયોગ્યા વિજયતે ॥ 49 ॥
કવીનાં સંદર્ભસ્તબકમકરંદૈકરસિકં
કટાક્ષવ્યાક્ષેપભ્રમરકલભૌ કર્ણયુગલમ્ ।
અમુંચંતૌ દૃષ્ટ્વા તવ નવરસાસ્વાદતરલા-
વસૂયાસંસર્ગાદલિકનયનં કિંચિદરુણમ્ ॥ 50 ॥
શિવે શઋંગારાર્દ્રા તદિતરજને કુત્સનપરા
સરોષા ગંગાયાં ગિરિશચરિતે વિસ્મયવતી ।
હરાહિભ્યો ભીતા સરસિરુહસૌભાગ્યજનની (જયિની)
સખીષુ સ્મેરા તે મયિ જનની દૃષ્ટિઃ સકરુણા ॥ 51 ॥
ગતે કર્ણાભ્યર્ણં ગરુત ઇવ પક્ષ્માણિ દધતી
પુરાં ભેત્તુશ્ચિત્તપ્રશમરસવિદ્રાવણફલે ।
ઇમે નેત્રે ગોત્રાધરપતિકુલોત્તંસકલિકે
તવાકર્ણાકૃષ્ટસ્મરશરવિલાસં કલયતઃ ॥ 52 ॥
વિભક્તત્રૈવર્ણ્યં વ્યતિકરિતલીલાંજનતયા
વિભાતિ ત્વન્નેત્રત્રિતયમિદમીશાનદયિતે ।
પુનઃ સ્રષ્ટું દેવાન્ દ્રુહિણહરિરુદ્રાનુપરતાન્
રજઃ સત્ત્વં બિભ્રત્તમ ઇતિ ગુણાનાં ત્રયમિવ ॥ 53 ॥
પવિત્રીકર્તું નઃ પશુપતિપરાધીનહૃદયે
દયામિત્રૈર્નેત્રૈરરુણધવલશ્યામરુચિભિઃ ।
નદઃ શોણો ગંગા તપનતનયેતિ ધ્રુવમમું
ત્રયાણાં તીર્થાનામુપનયસિ સંભેદમનઘમ્ ॥ 54 ॥
નિમેષોન્મેષાભ્યાં પ્રલયમુદયં યાતિ જગતી
તવેત્યાહુઃ સંતો ધરણિધરરાજન્યતનયે ।
ત્વદુન્મેષાજ્જાતં જગદિદમશેષં પ્રલયતઃ
પરિત્રાતું શંકે પરિહૃતનિમેષાસ્તવ દૃશઃ ॥ 55 ॥
તવાપર્ણે કર્ણેજપનયનપૈશુન્યચકિતા
નિલીયંતે તોયે નિયતમનિમેષાઃ શફરિકાઃ ।
ઇયં ચ શ્રીર્બદ્ધચ્છદપુટકવાટં કુવલયમ્
જહાતિ પ્રત્યૂષે નિશિ ચ વિઘટય્ય પ્રવિશતિ ॥ 56 ॥
દૃશા દ્રાઘીયસ્યા દરદલિતનીલોત્પલરુચા
દવીયાંસં દીનં સ્નપય કૃપયા મામપિ શિવે ।
અનેનાયં ધન્યો ભવતિ ન ચ તે હાનિરિયતા
વને વા હર્મ્યે વા સમકરનિપાતો હિમકરઃ ॥ 57 ॥
અરાલં તે પાલીયુગલમગરાજન્યતનયે
ન કેષામાધત્તે કુસુમશરકોદંડકુતુકમ્ ।
તિરશ્ચીનો યત્ર શ્રવણપથમુલ્લંઘ્ય વિલસ-
ન્નપાંગવ્યાસંગો દિશતિ શરસંધાનધિષણામ્ ॥ 58 ॥
સ્ફુરદ્ગંડાભોગપ્રતિફલિતતાટંકયુગલં
ચતુશ્ચક્રં મન્યે તવ મુખમિદં મન્મથરથમ્ ।
યમારુહ્ય દ્રુહ્યત્યવનિરથમર્કેંદુચરણં
મહાવીરો મારઃ પ્રમથપતયે સજ્જિતવતે ॥ 59 ॥
સરસ્વત્યાઃ સૂક્તીરમૃતલહરીકૌશલહરીઃ
પિબંત્યાઃ શર્વાણિ શ્રવણચુલુકાભ્યામવિરલમ્ ।
ચમત્કારશ્લાઘાચલિતશિરસઃ કુંડલગણો
ઝણત્કારૈસ્તારૈઃ પ્રતિવચનમાચષ્ટ ઇવ તે ॥ 60 ॥
અસૌ નાસાવંશસ્તુહિનગિરિવંશધ્વજપટિ
ત્વદીયો નેદીયઃ ફલતુ ફલમસ્માકમુચિતમ્ ।
વહન્નંતર્મુક્તાઃ શિશિરતરનિશ્વાસગલિતં
સમૃદ્ધ્યા યત્તાસાં બહિરપિ ચ મુક્તામણિધરઃ ॥ 61 ॥
પ્રકૃત્યા રક્તાયાસ્તવ સુદતિ દંતચ્છદરુચેઃ
પ્રવક્ષ્યે સાદૃશ્યં જનયતુ ફલં વિદ્રુમલતા ।
ન બિંબં તદ્બિંબપ્રતિફલનરાગાદરુણિતં
તુલામધ્યારોઢું કથમિવ વિલજ્જેત કલયા ॥ 62 ॥
સ્મિતજ્યોત્સ્નાજાલં તવ વદનચંદ્રસ્ય પિબતાં
ચકોરાણામાસીદતિરસતયા ચંચુજડિમા ।
અતસ્તે શીતાંશોરમૃતલહરીમમ્લરુચયઃ
પિબંતિ સ્વચ્છંદં નિશિ નિશિ ભૃશં કાંજિકધિયા ॥ 63 ॥
અવિશ્રાંતં પત્યુર્ગુણગણકથામ્રેડનજપા
જપાપુષ્પચ્છાયા તવ જનનિ જિહ્વા જયતિ સા ।
યદગ્રાસીનાયાઃ સ્ફટિકદૃષદચ્છચ્છવિમયી
સરસ્વત્યા મૂર્તિઃ પરિણમતિ માણિક્યવપુષા ॥ 64 ॥
રણે જિત્વા દૈત્યાનપહૃતશિરસ્ત્રૈઃ કવચિભિર્-
નિવૃત્તૈશ્ચંડાંશત્રિપુરહરનિર્માલ્યવિમુખૈઃ ।
વિશાખેંદ્રોપેંદ્રૈઃ શશિવિશદકર્પૂરશકલા
વિલીયંતે માતસ્તવ વદનતાંબૂલકબલાઃ ॥ 65 ॥
વિપંચ્યા ગાયંતી વિવિધમપદાનં પશુપતેઃ
ત્વયારબ્ધે વક્તું ચલિતશિરસા સાધુવચને ।
તદીયૈર્માધુર્યૈરપલપિતતંત્રીકલરવાં
નિજાં વીણાં વાણી નિચુલયતિ ચોલેન નિભૃતમ્ ॥ 66 ॥
કરાગ્રેણ સ્પૃષ્ટં તુહિનગિરિણા વત્સલતયા
ગિરીશેનોદસ્તં મુહુરધરપાનાકુલતયા ।
કરગ્રાહ્યં શંભોર્મુખમુકુરવૃંતં ગિરિસુતે
કથંકારં બ્રૂમસ્તવ ચિબુકમૌપમ્યરહિતમ્ ॥ 67 ॥
ભુજાશ્લેષાન્ નિત્યં પુરદમયિતુઃ કંટકવતી
તવ ગ્રીવા ધત્તે મુખકમલનાલશ્રિયમિયમ્ ।
સ્વતઃ શ્વેતા કાલાગુરુબહુલજંબાલમલિના
મૃણાલીલાલિત્યં વહતિ યદધો હારલતિકા ॥ 68 ॥
ગલે રેખાસ્તિસ્રો ગતિગમકગીતૈકનિપુણે
વિવાહવ્યાનદ્ધપ્રગુણગુણસંખ્યાપ્રતિભુવઃ ।
વિરાજંતે નાનાવિધમધુરરાગાકરભુવાં
ત્રયાણાં ગ્રામાણાં સ્થિતિનિયમસીમાન ઇવ તે ॥ 69 ॥
મૃણાલીમૃદ્વીનાં તવ ભુજલતાનાં ચતસૃણાં
ચતુર્ભિઃ સૌંદર્યં સરસિજભવઃ સ્તૌતિ વદનૈઃ ।
નખેભ્યઃ સંત્રસ્યન્ પ્રથમમથનાદંધકરિપો-
શ્ચતુર્ણાં શીર્ષાણાં સમમભયહસ્તાર્પણધિયા ॥ 70 ॥
નખાનામુદ્દ્યોતૈર્નવનલિનરાગં વિહસતાં
કરાણાં તે કાંતિં કથય કથયામઃ કથમુમે ।
કયાચિદ્વા સામ્યં ભજતુ કલયા હંત કમલં
યદિ ક્રીડલ્લક્ષ્મીચરણતલલાક્ષારસછણમ્ ॥ 71 ॥
સમં દેવિ સ્કંદદ્વિપવદનપીતં સ્તનયુગં
તવેદં નઃ ખેદં હરતુ સતતં પ્રસ્નુતમુખમ્ ।
યદાલોક્યાશંકાકુલિતહૃદયો હાસજનકઃ
સ્વકુંભૌ હેરંબઃ પરિમૃશતિ હસ્તેન ઝડિતિ ॥ 72 ॥
અમૂ તે વક્ષોજાવમૃતરસમાણિક્યકુતુપૌ
ન સંદેહસ્પંદો નગપતિપતાકે મનસિ નઃ ।
પિબંતૌ તૌ યસ્માદવિદિતવધૂસંગરસિકૌ
કુમારાવદ્યાપિ દ્વિરદવદનક્રૌંચદલનૌ ॥ 73 ॥
વહત્યંબ સ્તંબેરમદનુજકુંભપ્રકૃતિભિઃ
સમારબ્ધાં મુક્તામણિભિરમલાં હારલતિકામ્ ।
કુચાભોગો બિંબાધરરુચિભિરંતઃ શબલિતાં
પ્રતાપવ્યામિશ્રાં પુરદમયિતુઃ કીર્તિમિવ તે ॥ 74 ॥
તવ સ્તન્યં મન્યે ધરણિધરકન્યે હૃદયતઃ
પયઃપારાવારઃ પરિવહતિ સારસ્વતમિવ ।
દયાવત્યા દત્તં દ્રવિડશિશુરાસ્વાદ્ય તવ યત્
કવીનાં પ્રૌઢાનામજનિ કમનીયઃ કવયિતા ॥ 75 ॥
હરક્રોધજ્વાલાવલિભિરવલીઢેન વપુષા
ગભીરે તે નાભીસરસિ કૃતસંગો મનસિજઃ ।
સમુત્તસ્થૌ તસ્માદચલતનયે ધૂમલતિકા
જનસ્તાં જાનીતે તવ જનનિ રોમાવલિરિતિ ॥ 76 ॥
યદેતત્ કાલિંદીતનુતરતરંગાકૃતિ શિવે
કૃશે મધ્યે કિંચિજ્જનનિ તવ યદ્ભાતિ સુધિયામ્ ।
વિમર્દાદન્યોઽન્યં કુચકલશયોરંતરગતં
તનૂભૂતં વ્યોમ પ્રવિશદિવ નાભિં કુહરિણીમ્ ॥ 77 ॥
સ્થિરો ગંગાવર્તઃ સ્તનમુકુલરોમાવલિલતા-
કલાવાલં કુંડં કુસુમશરતેજોહુતભુજઃ ।
રતેર્લીલાગારં કિમપિ તવ નાભિર્ગિરિસુતે
બિલદ્વારં સિદ્ધેર્ગિરિશનયનાનાં વિજયતે ॥ 78 ॥
નિસર્ગક્ષીણસ્ય સ્તનતટભરેણ ક્લમજુષો
નમન્મૂર્તેર્નારીતિલક શનકૈસ્ત્રુટ્યત ઇવ ।
ચિરં તે મધ્યસ્ય ત્રુટિતતટિનીતીરતરુણા
સમાવસ્થાસ્થેમ્નો ભવતુ કુશલં શૈલતનયે ॥ 79 ॥
કુચૌ સદ્યઃસ્વિદ્યત્તટઘટિતકૂર્પાસભિદુરૌ
કષંતૌ દોર્મૂલે કનકકલશાભૌ કલયતા ।
તવ ત્રાતું ભંગાદલમિતિ વલગ્નં તનુભુવા
ત્રિધા નદ્ધં દેવિ ત્રિવલિ લવલીવલ્લિભિરિવ ॥ 80 ॥
ગુરુત્વં વિસ્તારં ક્ષિતિધરપતિઃ પાર્વતિ નિજા-
ન્નિતંબાદાચ્છિદ્ય ત્વયિ હરણરૂપેણ નિદધે ।
અતસ્તે વિસ્તીર્ણો ગુરુરયમશેષાં વસુમતીં
નિતંબપ્રાગ્ભારઃ સ્થગયતિ લઘુત્વં નયતિ ચ ॥ 81 ॥
કરીંદ્રાણાં શુંડાન્ કનકકદલીકાંડપટલી-
મુભાભ્યામૂરુભ્યામુભયમપિ નિર્જિત્ય ભવતી ।
સુવૃત્તાભ્યાં પત્યુઃ પ્રણતિકઠિનાભ્યાં ગિરિસુતે
વિધિજ્ઞ્યે જાનુભ્યાં વિબુધકરિકુંભદ્વયમસિ ॥ 82 ॥
પરાજેતું રુદ્રં દ્વિગુણશરગર્ભૌ ગિરિસુતે
નિષંગૌ જંઘે તે વિષમવિશિખો બાઢમકૃત ।
યદગ્રે દૃશ્યંતે દશશરફલાઃ પાદયુગલી-
નખાગ્રચ્છદ્માનઃ સુરમકુટશાણૈકનિશિતાઃ ॥ 83 ॥
શ્રુતીનાં મૂર્ધાનો દધતિ તવ યૌ શેખરતયા
મમાપ્યેતૌ માતઃ શિરસિ દયયા ધેહિ ચરણૌ ।
યયોઃ પાદ્યં પાથઃ પશુપતિજટાજૂટતટિની
યયોર્લાક્ષાલક્ષ્મીરરુણહરિચૂડામણિરુચિઃ ॥ 84 ॥
નમોવાકં બ્રૂમો નયનરમણીયાય પદયો-
સ્તવાસ્મૈ દ્વંદ્વાય સ્ફુટરુચિરસાલક્તકવતે ।
અસૂયત્યત્યંતં યદભિહનનાય સ્પૃહયતે
પશૂનામીશાનઃ પ્રમદવનકંકેલિતરવે ॥ 85 ॥
મૃષા કૃત્વા ગોત્રસ્ખલનમથ વૈલક્ષ્યનમિતં
લલાટે ભર્તારં ચરણકમલે તાડયતિ તે ।
ચિરાદંતઃશલ્યં દહનકૃતમુન્મૂલિતવતા
તુલાકોટિક્વાણૈઃ કિલિકિલિતમીશાનરિપુણા ॥ 86 ॥
હિમાનીહંતવ્યં હિમગિરિનિવાસૈકચતુરૌ
નિશાયાં નિદ્રાણં નિશિ ચરમભાગે ચ વિશદૌ ।
વરં લક્ષ્મીપાત્રં શ્રિયમતિસૃજંતૌ સમયિનાં
સરોજં ત્વત્પાદૌ જનનિ જયતશ્ચિત્રમિહ કિમ્ ॥ 87 ॥
પદં તે કીર્તીનાં પ્રપદમપદં દેવિ વિપદાં
કથં નીતં સદ્ભિઃ કઠિનકમઠીકર્પરતુલામ્ ।
કથં વા બાહુભ્યામુપયમનકાલે પુરભિદા
યદાદાય ન્યસ્તં દૃષદિ દયમાનેન મનસા ॥ 88 ॥
નખૈર્નાકસ્ત્રીણાં કરકમલસંકોચશશિભિ-
સ્તરૂણાં દિવ્યાનાં હસત ઇવ તે ચંડિ ચરણૌ ।
ફલાનિ સ્વઃસ્થેભ્યઃ કિસલયકરાગ્રેણ દદતાં
દરિદ્રેભ્યો ભદ્રાં શ્રિયમનિશમહ્નાય દદતૌ ॥ 89 ॥
દદાને દીનેભ્યઃ શ્રિયમનિશમાશાનુસદૃશી-
મમંદં સૌંદર્યપ્રકરમકરંદં વિકિરતિ ।
તવાસ્મિન્ મંદારસ્તબકસુભગે યાતુ ચરણે
નિમજ્જન્મજ્જીવઃ કરણચરણઃ ષટ્ચરણતામ્ ॥ 90 ॥
પદન્યાસક્રીડાપરિચયમિવારબ્ધુમનસઃ
સ્ખલંતસ્તે ખેલં ભવનકલહંસા ન જહતિ ।
અતસ્તેષાં શિક્ષાં સુભગમણિમંજીરરણિત-
ચ્છલાદાચક્ષાણં ચરણકમલં ચારુચરિતે ॥ 91 ॥
ગતાસ્તે મંચત્વં દ્રુહિણહરિરુદ્રેશ્વરભૃતઃ
શિવઃ સ્વચ્છચ્છાયાઘટિતકપટપ્રચ્છદપટઃ ।
ત્વદીયાનાં ભાસાં પ્રતિફલનરાગારુણતયા
શરીરી શઋંગારો રસ ઇવ દૃશાં દોગ્ધિ કુતુકમ્ ॥ 92 ॥
અરાલા કેશેષુ પ્રકૃતિસરલા મંદહસિતે
શિરીષાભા ચિત્તે દૃષદુપલશોભા કુચતટે ।
ભૃશં તન્વી મધ્યે પૃથુરુરસિજારોહવિષયે
જગત્ત્રાતું શંભોર્જયતિ કરુણા કાચિદરુણા ॥ 93 ॥
કલંકઃ કસ્તૂરી રજનિકરબિંબં જલમયં
કલાભિઃ કર્પૂરૈર્મરકતકરંડં નિબિડિતમ્ ।
અતસ્ત્વદ્ભોગેન પ્રતિદિનમિદં રિક્તકુહરં
વિધિર્ભૂયો ભૂયો નિબિડયતિ નૂનં તવ કૃતે ॥ 94 ॥
પુરારાતેરંતઃપુરમસિ તતસ્ત્વચ્ચરણયોઃ
સપર્યામર્યાદા તરલકરણાનામસુલભા ।
તથા હ્યેતે નીતાઃ શતમખમુખાઃ સિદ્ધિમતુલાં
તવ દ્વારોપાંતસ્થિતિભિરણિમાદ્યાભિરમરાઃ ॥ 95 ॥
કલત્રં વૈધાત્રં કતિકતિ ભજંતે ન કવયઃ
શ્રિયો દેવ્યાઃ કો વા ન ભવતિ પતિઃ કૈરપિ ધનૈઃ ।
મહાદેવં હિત્વા તવ સતિ સતીનામચરમે
કુચાભ્યામાસંગઃ કુરવકતરોરપ્યસુલભઃ ॥ 96 ॥
ગિરામાહુર્દેવીં દ્રુહિણગૃહિણીમાગમવિદો
હરેઃ પત્નીં પદ્માં હરસહચરીમદ્રિતનયામ્ ।
તુરીયા કાપિ ત્વં દુરધિગમનિઃસીમમહિમા
મહામાયા વિશ્વં ભ્રમયસિ પરબ્રહ્મમહિષિ ॥ 97 ॥
કદા કાલે માતઃ કથય કલિતાલક્તકરસં
પિબેયં વિદ્યાર્થી તવ ચરણનિર્ણેજનજલમ્ ।
પ્રકૃત્યા મૂકાનામપિ ચ કવિતાકારણતયા
કદા ધત્તે વાણીમુખકમલતાંબૂલરસતામ્ ॥ 98 ॥
સરસ્વત્યા લક્ષ્મ્યા વિધિહરિસપત્નો વિહરતે
રતેઃ પાતિવ્રત્યં શિથિલયતિ રમ્યેણ વપુષા ।
ચિરં જીવન્નેવ ક્ષપિતપશુપાશવ્યતિકરઃ
પરાનંદાભિખ્યં રસયતિ રસં ત્વદ્ભજનવાન્ ॥ 99 ॥
પ્રદીપજ્વાલાભિર્દિવસકરનીરાજનવિધિઃ
સુધાસૂતેશ્ચંદ્રોપલજલલવૈરર્ઘ્યરચના ।
સ્વકીયૈરંભોભિઃ સલિલનિધિસૌહિત્યકરણં
ત્વદીયાભિર્વાગ્ભિસ્તવ જનનિ વાચાં સ્તુતિરિયમ્ ॥ 100 ॥
સૌંદર્યલહરિ મુખ્યસ્તોત્રં સંવાર્તદાયકમ્ ।
ભગવદ્પાદ સન્ક્લુપ્તં પઠેન્ મુક્તૌ ભવેન્નરઃ ॥
॥ ઇતિ શ્રીમત્પરમહંસપરિવ્રાજકાચાર્યસ્ય
શ્રીગોવિંદભગવત્પૂજ્યપાદશિષ્યસ્ય
શ્રીમચ્છંકરભગવતઃ કૃતૌ સૌંદર્યલહરી સંપૂર્ણા ॥
॥ ઓં તત્સત્ ॥
(અનુબંધઃ)
સમાનીતઃ પદ્ભ્યાં મણિમુકુરતામંબરમણિ-
ર્ભયાદાસ્યાદંતઃસ્તિમિતકિરણશ્રેણિમસૃણઃ ।
(પાઠભેદઃ – ભયાદાસ્ય સ્નિગ્ધસ્ત્મિત, ભયાદાસ્યસ્યાંતઃસ્ત્મિત)
દધાતિ ત્વદ્વક્ત્રંપ્રતિફલનમશ્રાંતવિકચં
નિરાતંકં ચંદ્રાન્નિજહૃદયપંકેરુહમિવ ॥ 101 ॥
સમુદ્ભૂતસ્થૂલસ્તનભરમુરશ્ચારુ હસિતં
કટાક્ષે કંદર્પઃ કતિચન કદંબદ્યુતિ વપુઃ ।
હરસ્ય ત્વદ્ભ્રાંતિં મનસિ જનયંતિ સ્મ વિમલાઃ
પાઠભેદઃ – જનયામાસ મદનો, જનયંતઃ સમતુલાં, જનયંતા સુવદને
ભવત્યા યે ભક્તાઃ પરિણતિરમીષામિયમુમે ॥ 102 ॥
નિધે નિત્યસ્મેરે નિરવધિગુણે નીતિનિપુણે
નિરાઘાતજ્ઞાને નિયમપરચિત્તૈકનિલયે ।
નિયત્યા નિર્મુક્તે નિખિલનિગમાંતસ્તુતિપદે
નિરાતંકે નિત્યે નિગમય મમાપિ સ્તુતિમિમામ્ ॥ 103 ॥