કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-મ્પ્રથમકાણ્ડે દ્વિતીયઃ પ્રશ્નઃ – અગ્નિષ્ટોમે ક્રયઃ
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
આપ॑ ઉન્દન્તુ જી॒વસે॑ દીર્ઘાયુ॒ત્વાય॒ વર્ચ॑સ॒ ઓષ॑ધે॒ ત્રાય॑સ્વૈન॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તે॒ મૈનગ્મ્॑ હિગ્મ્સી-ર્દેવ॒શ્રૂરે॒તાનિ॒ પ્ર વ॑પે સ્વ॒સ્ત્યુત્ત॑રાણ્યશી॒યાપો॑ અ॒સ્મા-ન્મા॒તર॑-શ્શુન્ધન્તુ ઘૃ॒તેન॑ નો ઘૃત॒પુવઃ॑ પુનન્તુ॒ વિશ્વ॑મ॒સ્મ-ત્પ્ર વ॑હન્તુ રિ॒પ્રમુદા᳚ભ્ય॒-શ્શુચિ॒રા પૂ॒ત એ॑મિ॒ સોમ॑સ્ય ત॒નૂર॑સિ ત॒નુવ॑-મ્મે પાહિ મહી॒ના-મ્પયો॑-ઽસિ વર્ચો॒ધા અ॑સિ॒ વર્ચો॒- [વર્ચઃ॑, મયિ॑ ધેહિ વૃ॒ત્રસ્ય॑] 1
મયિ॑ ધેહિ વૃ॒ત્રસ્ય॑ ક॒નીનિ॑કા-ઽસિ ચક્ષુ॒ષ્પા અ॑સિ॒ ચક્ષુ॑ર્મે પાહિ ચિ॒ત્પતિ॑સ્ત્વા પુનાતુ વા॒ક્પતિ॑સ્ત્વા પુનાતુ દે॒વસ્ત્વા॑ સવિ॒તા પુ॑ના॒ત્વચ્છિ॑દ્રેણ પ॒વિત્રે॑ણ॒ વસો॒-સ્સૂર્ય॑સ્ય ર॒શ્મિભિ॒સ્તસ્ય॑ તે પવિત્રપતે પ॒વિત્રે॑ણ॒ યસ્મૈ॒ ક-મ્પુ॒ને તચ્છ॑કેય॒મા વો॑ દેવાસ ઈમહે॒ સત્ય॑ધર્માણો અદ્ધ્વ॒રે યદ્વો॑ દેવાસ આગુ॒રે યજ્ઞિ॑યાસો॒ હવા॑મહ॒ ઇન્દ્રા᳚ગ્ની॒ દ્યાવા॑પૃથિવી॒ આપ॑ ઓષધી॒ સ્ત્વ-ન્દી॒ક્ષાણા॒-મધિ॑પતિરસી॒હ મા॒ સન્ત॑-મ્પાહિ ॥ 2 ॥
(વર્ચ॑ – ઓષધી- ર॒ષ્ટૌ ચ॑ ) (અ. 1)
આકૂ᳚ત્યૈ પ્ર॒યુજે॒-ઽગ્નયે॒ સ્વાહા॑ મે॒ધાયૈ॒ મન॑સે॒ ઽગ્નયે॒ સ્વાહા॑ દી॒ક્ષાયૈ॒ તપ॑સે॒-ઽગ્નયે॒ સ્વાહા॒ સર॑સ્વત્યૈ પૂ॒ષ્ણે᳚-ઽગ્નયે॒ સ્વાહા-ઽઽપો॑ દેવી-ર્બૃહતી-ર્વિશ્વશમ્ભુવો॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી ઉ॒ર્વ॑ન્તરિ॑ક્ષ॒-મ્બૃહ॒સ્પતિ॑ર્નો હ॒વિષા॑ વૃધાતુ॒ સ્વાહા॒ વિશ્વે॑ દે॒વસ્ય॑ ને॒તુર્મર્તો॑ વૃણીત સ॒ખ્યં-વિઁશ્વે॑ રા॒ય ઇ॑ષુદ્ધ્યસિ દ્યુ॒મ્નં-વૃઁ॑ણીત પુ॒ષ્યસે॒ સ્વાહ॑ર્ખ્સા॒મયો॒-શ્શિલ્પે᳚ સ્થ॒સ્તે વા॒મા ર॑ભે॒ તે મા॑- [તે મા᳚, પા॒ત॒મા-ઽસ્ય] 3
પાત॒મા-ઽસ્ય ય॒જ્ઞસ્યો॒દૃચ॑ ઇ॒મા-ન્ધિય॒ગ્મ્॒ શિક્ષ॑માણસ્ય દેવ॒ ક્રતુ॒-ન્દક્ષં॑-વઁરુણ॒ સગ્મ્ શિ॑શાધિ॒ યયા-ઽતિ॒ વિશ્વા॑ દુરિ॒તા તરે॑મ સુ॒તર્મા॑ણ॒મધિ॒ નાવગ્મ્॑ રુહે॒મોર્ગ॑સ્યાઙ્ગિર॒સ્યૂર્ણ॑મ્રદા॒ ઊર્જ॑-મ્મે યચ્છ પા॒હિ મા॒ મા મા॑ હિગ્મ્સી॒-ર્વિષ્ણો॒-શ્શર્મા॑સિ॒ શર્મ॒ યજ॑માનસ્ય॒ શર્મ॑ મે યચ્છ॒ નક્ષ॑ત્રાણા-મ્મા-ઽતીકા॒શા-ત્પા॒હીન્દ્ર॑સ્ય॒ યોનિ॑રસિ॒- [યોનિ॑રસિ, મા મા॑ હિગ્મ્સીઃ] 4
મા મા॑ હિગ્મ્સીઃ કૃ॒ષ્યૈ ત્વા॑ સુસ॒સ્યાયૈ॑ સુપિપ્પ॒લાભ્ય॒-સ્ત્વૌષ॑ધીભ્ય-સ્સૂપ॒સ્થા દે॒વો વન॒સ્પતિ॑રૂ॒ર્ધ્વો મા॑ પા॒હ્યોદૃચ॒-સ્સ્વાહા॑ ય॒જ્ઞ-મ્મન॑સા॒ સ્વાહા॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વીભ્યા॒ગ્॒ સ્વાહો॒રો-ર॒ન્તરિ॑ક્ષા॒-થ્સ્વાહા॑ ય॒જ્ઞં-વાઁતા॒દા ર॑ભે ॥ 5 ॥
( મા॒ – યોનિ॑રસિ – ત્રિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑ ) (અ. 2)
દૈવી॒-ન્ધિય॑-મ્મનામહે સુમૃડી॒કા-મ॒ભિષ્ટ॑યે વર્ચો॒ધાં-યઁ॒જ્ઞવા॑હસગ્મ્ સુપા॒રા નો॑ અસ॒-દ્વશે᳚ । યે દે॒વા મનો॑જાતા મનો॒યુજ॑-સ્સુ॒દક્ષા॒ દક્ષ॑પિતાર॒સ્તે નઃ॑ પાન્તુ॒ તે નો॑-ઽવન્તુ॒ તેભ્યો॒ નમ॒સ્તેભ્ય॒-સ્સ્વાહા-ઽગ્ને॒ ત્વગ્મ્ સુ જા॑ગૃહિ વ॒યગ્મ્ સુ મ॑ન્દિષીમહિ ગોપા॒ય ન॑-સ્સ્વ॒સ્તયે᳚ પ્ર॒બુધે॑ નઃ॒ પુન॑ર્દદઃ । ત્વમ॑ગ્ને વ્રત॒પા અ॑સિ દે॒વ આ મર્ત્યે॒ષ્વા । ત્વં- [ત્વમ્, ય॒જ્ઞેષ્વીડ્યઃ॑ ।] 6
ય॒જ્ઞેષ્વીડ્યઃ॑ ॥ વિશ્વે॑ દે॒વા અ॒ભિ મામા-ઽવ॑વૃત્ર-ન્પૂ॒ષા સ॒ન્યા સોમો॒ રાધ॑સા દે॒વ-સ્સ॑વિ॒તા વસો᳚ર્વસુ॒દાવા॒ રાસ્વેય॑-થ્સો॒મા ઽઽભૂયો॑ ભર॒ મા પૃ॒ણ-ન્પૂ॒ર્ત્યા વિ રા॑ધિ॒ મા-ઽહમાયુ॑ષા ચ॒ન્દ્રમ॑સિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવ॒ વસ્ત્ર॑મસિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવો॒સ્રા-ઽસિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવ॒ હયો॑-ઽસિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવ॒- [ભોગા॑ય ભવ, છાગો॑-ઽસિ॒ મમ॒] 7
છાગો॑-ઽસિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવ મે॒ષો॑-ઽસિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવ વા॒યવે᳚ ત્વા॒ વરુ॑ણાય ત્વા॒ નિર્-ઋ॑ત્યૈ ત્વા રુ॒દ્રાય॑ ત્વા॒ દેવી॑રાપો અપા-ન્નપા॒દ્ય ઊ॒ર્મિર્-હ॑વિ॒ષ્ય॑ ઇન્દ્રિ॒યાવા᳚-ન્મ॒દિન્ત॑મ॒સ્તં-વોઁ॒ મા-ઽવ॑ ક્રમિષ॒મચ્છિ॑ન્ન॒-ન્તન્તુ॑-મ્પૃથિ॒વ્યા અનુ॑ ગેષ-મ્ભ॒દ્રાદ॒ભિ શ્રેયઃ॒ પ્રેહિ॒ બૃહ॒સ્પતિઃ॑ પુરએ॒તા તે॑ અ॒સ્ત્વથે॒મવ॑ સ્ય॒ વર॒ આ પૃ॑થિ॒વ્યા આ॒રે શત્રૂ᳚ન્ કૃણુહિ॒ સર્વ॑વીર॒ એદમ॑ગન્મ દેવ॒યજ॑ન-મ્પૃથિ॒વ્યા વિશ્વે॑ દે॒વા યદજુ॑ષન્ત॒ પૂર્વ॑ ઋખ્સા॒માભ્યાં॒-યઁજુ॑ષા સ॒ન્તર॑ન્તો રા॒યસ્પોષે॑ણ॒ સમિ॒ષા મ॑દેમ ॥ 8 ॥
( આ ત્વગ્મ્-હયો॑-ઽસિ॒ મમ॒ ભોગા॑ય ભવ-સ્ય॒-પઞ્ચ॑વિગ્મ્શતિશ્ચ ) (અ. 3)
ઇ॒ય-ન્તે॑ શુક્ર ત॒નૂરિ॒દં-વઁર્ચ॒સ્તયા॒ સ-મ્ભ॑વ॒ ભ્રાજ॑-ઙ્ગચ્છ॒ જૂર॑સિ ધૃ॒તા મન॑સા॒ જુષ્ટા॒ વિષ્ણ॑વે॒ તસ્યા᳚સ્તે સ॒ત્યસ॑વસઃ પ્રસ॒વે વા॒ચો ય॒ન્ત્રમ॑શીય॒ સ્વાહા॑ શુ॒ક્રમ॑સ્ય॒મૃત॑મસિ વૈશ્વદે॒વગ્મ્ હ॒વિ-સ્સૂર્ય॑સ્ય॒ ચક્ષુ॒રા -ઽરુ॑હમ॒ગ્ને ર॒ક્ષ્ણઃ ક॒નીનિ॑કાં॒-યઁદેત॑શેભિ॒રીય॑સે॒ ભ્રાજ॑માનો વિપ॒શ્ચિતા॒ ચિદ॑સિ મ॒ના-ઽસિ॒ ધીર॑સિ॒ દક્ષિ॑ણા- [દક્ષિ॑ણા, અ॒સિ॒ ય॒જ્ઞિયા॑-ઽસિ] 9
-ઽસિ ય॒જ્ઞિયા॑-ઽસિ ક્ષ॒ત્રિયા॒ ઽસ્યદિ॑તિ-રસ્યુભ॒યત॑॑શ્શીર્ષ્ણી॒ સા ન॒-સ્સુપ્રા॑ચી॒ સુપ્ર॑તીચી॒ સ-મ્ભ॑વ મિ॒ત્રસ્ત્વા॑ પ॒દિ બ॑દ્ધ્નાતુ પૂ॒ષા-ઽદ્ધ્વ॑નઃ પા॒ત્વિન્દ્રા॒યા-દ્ધ્ય॑ક્ષા॒યાનુ॑ ત્વા મા॒તા મ॑ન્યતા॒મનુ॑ પિ॒તા-ઽનુ॒ ભ્રાતા॒ સગ॒ર્ભ્યો-ઽનુ॒ સખા॒ સયૂ᳚થ્ય॒-સ્સા દે॑વિ દે॒વમચ્છે॒હીન્દ્રા॑ય॒ સોમગ્મ્॑ રુ॒દ્રસ્ત્વા ઽઽવ॑ર્તયતુ મિ॒ત્રસ્ય॑ પ॒થા સ્વ॒સ્તિ સોમ॑સખા॒ પુન॒રેહિ॑ સ॒હ ર॒ય્યા ॥ 10 ॥
( દક્ષિ॑ણા॒-સોમ॑સખા॒, પઞ્ચ॑ ચ ) (અ. 4)
વસ્વ્ય॑સિ રુ॒દ્રા-ઽસ્યદિ॑તિ-રસ્યાદિ॒ત્યા-ઽસિ॑ શુ॒ક્રા-ઽસિ॑ ચ॒ન્દ્રા-ઽસિ॒ બૃહ॒સ્પતિ॑સ્ત્વા સુ॒મ્ને ર॑ણ્વતુ રુ॒દ્રો વસુ॑ભિ॒રા ચિ॑કેતુ પૃથિ॒વ્યાસ્ત્વા॑ મૂ॒ર્ધન્ના જિ॑ઘર્મિ દેવ॒યજ॑ન॒ ઇડા॑યાઃ પ॒દે ઘૃ॒તવ॑તિ॒ સ્વાહા॒ પરિ॑લિખિત॒ગ્મ્॒ રક્ષઃ॒ પરિ॑લિખિતા॒ અરા॑તય ઇ॒દમ॒હગ્મ્ રક્ષ॑સો ગ્રી॒વા અપિ॑ કૃન્તામિ॒ યો᳚-ઽસ્મા-ન્દ્વેષ્ટિ॒ ય-ઞ્ચ॑ વ॒ય-ન્દ્વિ॒ષ્મ ઇ॒દમ॑સ્ય ગ્રી॒વા [ગ્રી॒વાઃ, અપિ॑ કૃન્તામ્ય॒સ્મે] 11
અપિ॑ કૃન્તામ્ય॒સ્મે રાય॒સ્ત્વે રાય॒સ્તોતે॒ રાય॒-સ્સ-ન્દે॑વિ દે॒વ્યોર્વશ્યા॑ પશ્યસ્વ॒ ત્વષ્ટી॑મતી તે સપેય સુ॒રેતા॒ રેતો॒ દધા॑ના વી॒રં-વિઁ॑દેય॒ તવ॑ સ॒ન્દૃશિ॒ મા-ઽહગ્મ્રા॒યસ્પોષે॑ણ॒ વિ યો॑ષમ્ ॥ 12 ॥
( અ॒સ્ય॒ ગ્રી॒વા-એકા॒ન્ન ત્રિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑ ) (અ. 5)
અ॒ગ્મ્॒શુના॑ તે અ॒ગ્મ્॒શુઃ પૃ॑ચ્યતા॒-મ્પરુ॑ષા॒ પરુ॑-ર્ગ॒ન્ધસ્તે॒ કામ॑મવતુ॒ મદા॑ય॒ રસો॒ અચ્યુ॑તો॒ ઽમાત્યો॑-ઽસિ શુ॒ક્રસ્તે॒ ગ્રહો॒-ઽભિ ત્ય-ન્દે॒વગ્મ્ સ॑વિ॒તાર॑મૂ॒ણ્યોઃ᳚ ક॒વિક્ર॑તુ॒મર્ચા॑મિ સ॒ત્યસ॑વસગ્મ્ રત્ન॒ધામ॒ભિ પ્રિ॒ય-મ્મ॒તિમૂ॒ર્ધ્વા યસ્યા॒મતિ॒ર્ભા અદિ॑દ્યુત॒-થ્સવી॑મનિ॒ હિર॑ણ્યપાણિરમિમીત સુ॒ક્રતુઃ॑ કૃ॒પા સુવઃ॑ । પ્ર॒જાભ્ય॑સ્ત્વા પ્રા॒ણાય॑ ત્વા વ્યા॒નાય॑ ત્વા પ્ર॒જાસ્ત્વમનુ॒ પ્રાણિ॑હિ પ્ર॒જાસ્ત્વામનુ॒ પ્રાણ॑ન્તુ ॥ 13 ॥
(અનુ॑-સ॒પ્ત ચ॑) (અ. 6)
સોમ॑-ન્તે ક્રીણા॒મ્યૂર્જ॑સ્વન્ત॒-મ્પય॑સ્વન્તં-વીઁ॒ર્યા॑વન્તમભિ-માતિ॒ષાહગ્મ્॑ શુ॒ક્ર-ન્તે॑ શુ॒ક્રેણ॑ ક્રીણામિ ચ॒ન્દ્ર-ઞ્ચ॒ન્દ્રેણા॒મૃત॑મ॒મૃતે॑ન સ॒મ્યત્તે॒ ગોર॒સ્મે ચ॒ન્દ્રાણિ॒ તપ॑સસ્ત॒નૂર॑સિ પ્ર॒જાપ॑તે॒-ર્વર્ણ॒સ્તસ્યા᳚સ્તે સહસ્રપો॒ષ-મ્પુષ્ય॑ન્ત્યાશ્ચર॒મેણ॑ પ॒શુના᳚ ક્રીણામ્ય॒સ્મે તે॒ બન્ધુ॒ર્મયિ॑ તે॒ રાય॑-શ્શ્રયન્તામ॒સ્મે જ્યોતિ॑-સ્સોમવિક્ર॒યિણિ॒ તમો॑ મિ॒ત્રો ન॒ એહિ॒ સુમિ॑ત્રધા॒ ઇન્દ્ર॑સ્યો॒રુ મા વિ॑શ॒ દક્ષિ॑ણ-મુ॒શન્નુ॒શન્તગ્ગ્॑ સ્યો॒ન-સ્સ્યો॒નગ્ગ્ સ્વાન॒ ભ્રાજાઙ્ઘા॑રે॒ બમ્ભા॑રે॒ હસ્ત॒ સુહ॑સ્ત॒ કૃશા॑નવે॒તે વ॑-સ્સોમ॒ ક્રય॑ણા॒સ્તા-ન્ર॑ક્ષદ્ધ્વ॒-મ્મા વો॑ દભન્ન્ ॥ 14 ॥
(ઉ॒રું-દ્વાવિગ્મ્॑શતિશ્ચ) (અ. 7)
ઉદાયુ॑ષા સ્વા॒યુષોદોષ॑ધીના॒ગ્મ્॒ રસે॒નો-ત્પ॒ર્જન્ય॑સ્ય॒ શુષ્મે॒ણોદ॑સ્થામ॒મૃતા॒ગ્મ્॒ અનુ॑ । ઉ॒ર્વ॑ન્તરિ॑ક્ષ॒મન્વિ॒હ્યદિ॑ત્યા॒-સ્સદો॒-ઽસ્યદિ॑ત્યા॒-સ્સદ॒ આ સી॒દાસ્ત॑ભ્ના॒-દ્દ્યામૃ॑ષ॒ભો અ॒ન્તરિ॑ક્ષ॒મમિ॑મીત વરિ॒માણ॑-મ્પૃથિ॒વ્યા આ-ઽસી॑દ॒-દ્વિશ્વા॒ ભુવ॑નાનિ સ॒મ્રા-ડ્વિશ્વેત્તાનિ॒ વરુ॑ણસ્ય વ્ર॒તાનિ॒ વને॑ષુ॒ વ્ય॑ન્તરિ॑ક્ષ-ન્તતાન॒ વાજ॒મર્વ॑થ્સુ॒ પયો॑ અઘ્નિ॒યાસુ॑ હૃ॒થ્સુ- [ ] ॥ 15 ॥
ક્રતું॒-વઁરુ॑ણો વિ॒ક્ષ્વ॑ગ્નિ-ન્દિ॒વિ સૂર્ય॑મદધા॒-થ્સોમ॒મદ્રા॒વુદુ॒ત્ય-ઞ્જા॒તવે॑દસ-ન્દે॒વં-વઁ॑હન્તિ કે॒તવઃ॑ । દૃ॒શે વિશ્વા॑ય॒ સૂર્ય᳚મ્ ॥ ઉસ્રા॒વેત॑-ન્ધૂર્ષાહાવન॒શ્રૂ અવી॑રહણૌ બ્રહ્મ॒ચોદ॑નૌ॒ વરુ॑ણસ્ય॒ સ્કમ્ભ॑નમસિ॒ વરુ॑ણસ્ય સ્કમ્ભ॒સર્જ॑નમસિ॒ પ્રત્ય॑સ્તો॒ વરુ॑ણસ્ય॒ પાશઃ॑ ॥ 16 ॥
( હૃ॒થ્સુ-પઞ્ચ॑ત્રિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 8)
પ્ર ચ્ય॑વસ્વ ભુવસ્પતે॒ વિશ્વા᳚ન્ય॒ભિ ધામા॑નિ॒ મા ત્વા॑ પરિપ॒રી વિ॑દ॒ન્મા ત્વા॑ પરિપ॒ન્થિનો॑ વિદ॒ન્મા ત્વા॒ વૃકા॑ અઘા॒યવો॒ મા ગ॑ન્ધ॒ર્વો વિ॒શ્વાવ॑સુ॒રા દ॑ઘચ્છ્યે॒નો ભૂ॒ત્વા પરા॑ પત॒ યજ॑માનસ્ય નો ગૃ॒હે દે॒વૈ-સ્સગ્ગ્॑સ્કૃ॒તં-યઁજ॑માનસ્ય સ્વ॒સ્ત્યય॑ન્ય॒સ્યપિ॒ પન્થા॑મગસ્મહિ સ્વસ્તિ॒ગા-મ॑ને॒હસં॒-યેઁન॒ વિશ્વાઃ॒ પરિ॒ દ્વિષો॑ વૃ॒ણક્તિ॑ વિ॒ન્દતે॒ વસુ॒ નમો॑ મિ॒ત્રસ્ય॒ વરુ॑ણસ્ય॒ ચક્ષ॑સે મ॒હો દે॒વાય॒ તદૃ॒તગ્મ્ સ॑પર્યત દૂરે॒દૃશે॑ દે॒વજા॑તાય કે॒તવે॑ દિ॒વસ્પુ॒ત્રાય॒ સૂર્યા॑ય શગ્મ્સત॒ વરુ॑ણસ્ય॒ સ્કમ્ભ॑નમસિ॒ વરુ॑ણસ્ય સ્કમ્ભ॒સર્જ॑ન-મ॒સ્યુન્મુ॑ક્તો॒ વરુ॑ણસ્ય॒ પાશઃ॑ ॥ 17 ॥
( મિ॒ત્રસ્ય॒-ત્રયો॑વિગ્મ્શતિશ્ચ ) (અ. 9)
અ॒ગ્ને-રા॑તિ॒થ્યમ॑સિ॒ વિષ્ણ॑વે ત્વા॒ સોમ॑સ્યા-ઽઽતિ॒થ્યમ॑સિ॒ વિષ્ણ॑વે॒ ત્વા-ઽતિ॑થેરાતિ॒થ્યમ॑સિ॒ વિષ્ણ॑વે ત્વા॒-ઽગ્નયે᳚ ત્વા રાયસ્પોષ॒દાવ્ન્ને॒ વિષ્ણ॑વે ત્વા શ્યે॒નાય॑ ત્વા સોમ॒ભૃતે॒ વિષ્ણ॑વે ત્વા॒ યા તે॒ ધામા॑નિ હ॒વિષા॒ યજ॑ન્તિ॒ તા તે॒ વિશ્વા॑ પરિ॒ભૂર॑સ્તુ ય॒જ્ઞ-ઙ્ગ॑ય॒સ્ફાનઃ॑ પ્ર॒તર॑ણ-સ્સુ॒વીરો-ઽવી॑રહા॒ પ્રચ॑રા સોમ॒ દુર્યા॒નદિ॑ત્યા॒-સ્સદો॒-ઽસ્યદિ॑ત્યા॒-સ્સદ॒ આ- [સદ॒ આ, સી॒દ॒ વરુ॑ણો-ઽસિ] ॥ 18 ॥
સી॑દ॒ વરુ॑ણો-ઽસિ ધૃ॒તવ્ર॑તો વારુ॒ણમ॑સિ શં॒યોઁ-ર્દે॒વાનાગ્મ્॑ સ॒ખ્યાન્મા દે॒વાના॑-મ॒પસ॑-શ્છિથ્સ્મ॒હ્યાપ॑તયે ત્વા ગૃહ્ણામિ॒ પરિ॑પતયે ત્વા ગૃહ્ણામિ॒ તનૂ॒નપ્ત્રે᳚ ત્વા ગૃહ્ણામિ શાક્વ॒રાય॑ ત્વા ગૃહ્ણામિ॒ શક્મ॒ન્નોજિ॑ષ્ઠાય ત્વા ગૃહ્ણા॒મ્ય-ના॑ધૃષ્ટમસ્ય-નાધૃ॒ષ્ય-ન્દે॒વાના॒મોજો॑- ઽભિષસ્તિ॒પા અ॑નભિશસ્તે॒-ઽન્યમનુ॑ મે દી॒ક્ષા-ન્દી॒ક્ષાપ॑તિ-ર્મન્યતા॒મનુ॒ તપ॒સ્તપ॑સ્પતિ॒રઞ્જ॑સા સ॒ત્યમુપ॑ ગેષગ્મ્ સુવિ॒તે મા॑ ધાઃ ॥ 19 ॥
( આ-મૈ-ક॑-ઞ્ચ ) (અ. 10)
અ॒ગ્મ્॒શુરગ્મ્॑શુસ્તે દેવ સો॒મા-ઽઽપ્યા॑યતા॒-મિન્દ્રા॑યૈકધન॒વિદ॒ આ તુભ્ય॒મિન્દ્રઃ॑ પ્યાયતા॒મા ત્વમિન્દ્રા॑ય પ્યાય॒સ્વા-ઽઽપ્યા॑યય॒ સખી᳚ન્-થ્સ॒ન્યા મે॒ધયા᳚ સ્વ॒સ્તિ તે॑ દેવ સોમ સુ॒ત્યામ॑શી॒યેષ્ટા॒ રાયઃ॒ પ્રેષે ભગા॑ય॒ર્તમૃ॑તવા॒દિભ્યો॒ નમો॑ દિ॒વે નમઃ॑ પૃથિ॒વ્યા અગ્ને᳚ વ્રતપતે॒ ત્વં-વ્રઁ॒તાનાં᳚-વ્રઁ॒તપ॑તિરસિ॒ યા મમ॑ ત॒નૂરે॒ષા સા ત્વયિ॒ [ત્વયિ॑, યા તવ॑] ॥ 20 ॥
યા તવ॑ ત॒નૂરિ॒યગ્મ્ સા મયિ॑ સ॒હ નૌ᳚ વ્રતપતે વ્ર॒તિનો᳚-ર્વ્ર॒તાનિ॒ યા તે॑ અગ્ને॒ રુદ્રિ॑યા ત॒નૂસ્તયા॑ નઃ પાહિ॒ તસ્યા᳚સ્તે॒ સ્વાહા॒ યા તે॑ અગ્ને-ઽયાશ॒યા ર॑જાશ॒યા હ॑રાશ॒યા ત॒નૂર્વર્ષિ॑ષ્ઠા ગહ્વરે॒ષ્ઠો-ઽગ્રં-વઁચો॒ અપા॑વધી-ન્ત્વે॒ષં-વઁચો॒ અપા॑વધી॒ગ્॒ સ્વાહા᳚ ॥ 21 ॥
( ત્વયિ॑-ચત્વારિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑ ) (અ. 11)
વિ॒ત્તાય॑ની મે-ઽસિ તિ॒ક્તાય॑ની મે॒-ઽસ્યવ॑તાન્મા નાથિ॒તમવ॑તાન્મા વ્યથિ॒તં-વિઁ॒દેર॒ગ્નિર્નભો॒ નામાગ્ને॑ અઙ્ગિરો॒ યો᳚-ઽસ્યા-મ્પૃ॑થિ॒વ્યામસ્યાયુ॑ષા॒ નામ્નેહિ॒ યત્તે-ઽના॑ધૃષ્ટ॒-ન્નામ॑ ય॒જ્ઞિય॒-ન્તેન॒ ત્વા-ઽઽદ॒ધે-ઽગ્ને॑ અઙ્ગિરો॒ યો દ્વિ॒તીય॑સ્યા-ન્તૃ॒તીય॑સ્યા-મ્પૃથિ॒વ્યા-મસ્યાયુ॑ષા॒ નામ્નેહિ॒ યત્તે-ઽના॑ધૃષ્ટ॒-ન્નામ॑- [ ] 22
ય॒જ્ઞિય॒-ન્તેન॒ ત્વા-ઽઽદ॑ધે સિ॒ગ્મ્॒હીર॑સિ મહિ॒ષીર॑સ્યુ॒રુ પ્ર॑થસ્વો॒રુ તે॑ ય॒જ્ઞપ॑તિઃ પ્રથતા-ન્ધ્રુ॒વા-ઽસિ॑ દે॒વેભ્ય॑-શ્શુન્ધસ્વ દે॒વેભ્ય॑-શ્શુમ્ભસ્વેન્દ્રઘો॒ષસ્ત્વા॒ વસુ॑ભિઃ પુ॒રસ્તા᳚-ત્પાતુ॒ મનો॑જવાસ્ત્વા પિ॒તૃભિ॑-ર્દક્ષિણ॒તઃ પા॑તુ॒ પ્રચે॑તાસ્ત્વા રુ॒દ્રૈઃ પ॒શ્ચા-ત્પા॑તુ વિ॒શ્વક॑ર્મા ત્વા-ઽઽદિ॒ત્યૈરુ॑ત્તર॒તઃ પા॑તુ સિ॒ગ્મ્॒હીર॑સિ સપત્નસા॒હી સ્વાહા॑ સિ॒ગ્મ્॒હીર॑સિ સુપ્રજા॒વનિ॒-સ્સ્વાહા॑ સિ॒ગ્મ્॒હી- [સિ॒ગ્મ્॒હીઃ, અ॒સિ॒ રા॒ય॒સ્પો॒ષ॒વનિ॒-સ્સ્વાહા॑] 23
ર॑સિ રાયસ્પોષ॒વનિ॒-સ્સ્વાહા॑ સિ॒ગ્મ્॒હીર॑સ્યાદિત્ય॒વનિ॒-સ્સ્વાહા॑ સિ॒ગ્મ્॒હીર॒સ્યા વ॑હ દે॒વાન્દે॑વય॒તે યજ॑માનાય॒ સ્વાહા॑ ભૂ॒તેભ્ય॑સ્ત્વા વિ॒શ્વાયુ॑રસિ પૃથિ॒વી-ન્દૃગ્મ્॑હ ધ્રુવ॒ક્ષિદ॑સ્ય॒ન્તરિ॑ક્ષ-ન્દૃગ્મ્હાચ્યુત॒ક્ષિદ॑સિ॒ દિવ॑-ન્દૃગ્મ્હા॒ગ્ને-ર્ભસ્મા᳚સ્ય॒ગ્નેઃ પુરી॑ષમસિ ॥ 24 ॥
(નામ॑-સુપ્રજા॒વનિ॒-સ્સ્વાહા॑ સિ॒ગ્મ્॒સીઃ; પઞ્ચ॑ત્રિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 12)
યુ॒ઞ્જતે॒ મન॑ ઉ॒ત યુ॑ઞ્જતે॒ ધિયો॒ વિપ્રા॒ વિપ્ર॑સ્ય બૃહ॒તો વિ॑પ॒શ્ચિતઃ॑ । વિ હોત્રા॑ દધે વયુના॒વિદેક॒ ઇન્મ॒હી દે॒વસ્ય॑ સવિ॒તુઃ પરિ॑ષ્ટુતિઃ ॥ સુ॒વાગ્દે॑વ॒ દુર્યા॒ગ્મ્॒ આ વ॑દ દેવ॒શ્રુતૌ॑ દે॒વેષ્વા ઘો॑ષેથા॒મા નો॑ વી॒રો જા॑યતા-ઙ્કર્મ॒ણ્યો॑ યગ્મ્ સર્વે॑-ઽનુ॒ જીવા॑મ॒ યો બ॑હૂ॒નામસ॑દ્વ॒શી ॥ ઇ॒દં-વિઁષ્ણુ॒-ર્વિચ॑ક્રમે ત્રે॒ધા નિ દ॑ધે પ॒દમ્ ॥ સમૂ॑ઢમસ્ય [સમૂ॑ઢમસ્ય, પા॒ગ્મ્॒સુ॒ર] 25
પાગ્મ્સુ॒ર ઇરા॑વતી ધેનુ॒મતી॒ હિ ભૂ॒તગ્મ્ સૂ॑યવ॒સિની॒ મન॑વે યશ॒સ્યે᳚ । વ્ય॑સ્કભ્ના॒-દ્રોદ॑સી॒ વિષ્ણુ॑રે॒તે દા॒ધાર॑ પૃથિ॒વીમ॒ભિતો॑ મ॒યૂખૈઃ᳚ ॥ પ્રાચી॒ પ્રેત॑મદ્ધ્વ॒ર-ઙ્ક॒લ્પય॑ન્તી ઊ॒ર્ધ્વં-યઁ॒જ્ઞ-ન્ન॑યત॒-મ્મા જી᳚હ્વરત॒મત્ર॑ રમેથાં॒-વઁર્ષ્મ॑-ન્પૃથિ॒વ્યા દિ॒વો વા॑ વિષ્ણવુ॒ત વા॑ પૃથિ॒વ્યા મ॒હો વા॑ વિષ્ણવુ॒ત વા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષા॒દ્ધસ્તૌ॑ પૃણસ્વ બ॒હુભિ॑-ર્વસ॒વ્યૈ॑રા પ્ર ય॑ચ્છ॒ [પ્ર ય॑ચ્છ, દક્ષિ॑ણા॒દોત] 26
દક્ષિ॑ણા॒દોત સ॒વ્યાત્ । વિષ્ણો॒ર્નુકં॑-વીઁ॒ર્યા॑ણિ॒ પ્ર વો॑ચં॒-યઃ ઁપાર્થિ॑વાનિ વિમ॒મે રજાગ્મ્॑સિ॒ યો અસ્ક॑ભાય॒દુત્ત॑રગ્મ્ સ॒ધસ્થં॑-વિઁચક્રમા॒ણ સ્ત્રે॒ધોરુ॑ગા॒યો વિષ્ણો॑ ર॒રાટ॑મસિ॒ વિષ્ણોઃ᳚ પૃ॒ષ્ઠમ॑સિ॒ વિષ્ણો॒-શ્શ્ઞપ્ત્રે᳚ સ્થો॒ વિષ્ણો॒-સ્સ્યૂર॑સિ॒ વિષ્ણો᳚-ર્ધ્રુ॒વમ॑સિ વૈષ્ણ॒વમ॑સિ॒ વિષ્ણ॑વે ત્વા ॥ 27 ॥
( અ॒સ્ય॒-ય॒ચ્છૈકા॒ન્ન ચ॑ત્વારિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑ ) (અ. 13)
કૃ॒ણુ॒ષ્વ પાજઃ॒ પ્રસિ॑તિ॒ન્ન પૃ॒થ્વીં-યાઁ॒હિ રાજે॒વામ॑વા॒ગ્મ્॒ ઇભે॑ન । તૃ॒ષ્વીમનુ॒ પ્રસિ॑તિં-દ્રૂણા॒નો-ઽસ્તા॑-ઽસિ॒ વિદ્ધ્ય॑ ર॒ક્ષસ॒ સ્તપિ॑ષ્ઠૈઃ ॥ તવ॑ ભ્ર॒માસ॑ આશુ॒યા પ॑ન્ત॒ત્યનુ॑ સ્પૃશ-ધૃષ॒તા શોશુ॑ચાનઃ । તપૂગ્॑ષ્યગ્ને જુ॒હ્વા॑ પત॒ઙ્ગાનસ॑ન્દિતો॒ વિસૃ॑જ॒ વિષ્વ॑ગુ॒લ્કાઃ ॥ પ્રતિ॒સ્પશો॒ વિસૃ॑જ॒-તૂર્ણિ॑તમો॒ ભવા॑ પા॒યુર્વિ॒શો અ॒સ્યા અદ॑બ્ધઃ । યો નો॑ દૂ॒રે અ॒ઘશગ્મ્॑સો॒ [અ॒ઘશગ્મ્॑સઃ, યો અન્ત્યગ્ને॒] 28
યો અન્ત્યગ્ને॒ માકિ॑ષ્ટે॒ વ્યથિ॒રા દ॑ધર્ષીત્ ॥ ઉદ॑ગ્ને તિષ્ઠ॒ પ્રત્યા ઽઽત॑નુષ્વ॒ ન્ય॑મિત્રાગ્મ્॑ ઓષતા-ત્તિગ્મહેતે । યો નો॒ અરા॑તિગ્મ્ સમિધાન ચ॒ક્રે ની॒ચા ત-ન્ધ॑ક્ષ્યત॒સ-ન્ન શુષ્ક᳚મ્ ॥ ઊ॒ર્ધ્વો ભ॑વ॒ પ્રતિ॑વિ॒દ્ધ્યા-ઽદ્ધ્ય॒સ્મદા॒વિષ્કૃ॑ણુષ્વ॒ દૈવ્યા᳚ન્યગ્ને । અવ॑સ્થિ॒રા ત॑નુહિ યાતુ॒જૂના᳚-ઞ્જા॒મિમજા॑મિં॒ પ્રમૃ॑ણીહિ॒ શત્રૂન્॑ ॥ સ તે॑ [સ તે᳚, જા॒ના॒તિ॒ સુ॒મ॒તિં] 29
જાનાતિ સુમ॒તિં-યઁ॑વિષ્ઠ॒ય ઈવ॑તે॒ બ્રહ્મ॑ણે ગા॒તુમૈર॑ત્ । વિશ્વા᳚ન્યસ્મૈ સુ॒દિના॑નિ રા॒યો દ્યુ॒મ્નાન્ય॒ર્યો વિદુરો॑ અ॒ભિ દ્યૌ᳚ત્ ॥ સેદ॑ગ્ને અસ્તુ સુ॒ભગ॑-સ્સુ॒દાનુ॒-ર્યસ્ત્વા॒ નિત્યે॑ન હ॒વિષા॒ય ઉ॒ક્થૈઃ । પિપ્રી॑ષતિ॒ સ્વ આયુ॑ષિ દુરો॒ણે વિશ્વેદ॑સ્મૈ સુ॒દિના॒ સા-ઽસ॑દિ॒ષ્ટિઃ ॥ અર્ચા॑મિ તે સુમ॒તિ-ઙ્ઘોષ્ય॒ર્વાખ્-સન્તે॑ વા॒ વા તા॑ જરતા- [વા॒ વા તા॑ જરતામ્, ઇ॒યઙ્ગીઃ] 30
મિ॒યઙ્ગીઃ । સ્વશ્વા᳚સ્ત્વા સુ॒રથા॑ મર્જયેમા॒સ્મે ક્ષ॒ત્રાણિ॑ ધારયે॒રનુ॒ દ્યૂન્ ॥ ઇ॒હ ત્વા॒ ભૂર્યા ચ॑રે॒ દુપ॒ત્મ-ન્દોષા॑વસ્ત-ર્દીદિ॒વાગ્મ્સ॒મનુ॒ દ્યૂન્ । ક્રીડ॑ન્તસ્ત્વા સુ॒મન॑સ-સ્સપેમા॒ભિ દ્યુ॒મ્ના ત॑સ્થિ॒વાગ્મ્સો॒ જના॑નામ્ ॥ યસ્ત્વા॒-સ્વશ્વ॑-સ્સુહિર॒ણ્યો અ॑ગ્ન ઉપ॒યાતિ॒ વસુ॑મતા॒ રથે॑ન । તસ્ય॑ ત્રા॒તા-ભ॑વસિ॒ તસ્ય॒ સખા॒ યસ્ત॑ આતિ॒થ્યમા॑નુ॒ષગ્ જુજો॑ષત્ ॥ મ॒હો રુ॑જામિ – [ ] 31
બ॒ન્ધુતા॒ વચો॑ભિ॒સ્તન્મા॑ પિ॒તુર્ગોત॑મા॒દ-ન્વિ॑યાય । ત્વન્નો॑ અ॒સ્ય વચ॑સ-શ્ચિકિદ્ધિ॒ હોત॑ર્યવિષ્ઠ સુક્રતો॒ દમૂ॑નાઃ ॥ અસ્વ॑પ્નજ સ્ત॒રણ॑ય-સ્સુ॒શેવા॒ અત॑ન્દ્રાસો-ઽવૃ॒કા અશ્ર॑મિષ્ઠાઃ । તે પા॒યવ॑-સ્સ॒દ્ધ્રિય॑ઞ્ચો નિ॒ષદ્યા-ઽગ્ને॒ તવ॑નઃ પાન્ત્વમૂર ॥ યે પા॒યવો॑ મામતે॒ય-ન્તે॑ અગ્ને॒ પશ્ય॑ન્તો અ॒ન્ધ-ન્દુ॑રિ॒તાદર॑ક્ષન્ન્ । ર॒રક્ષ॒તાન્-થ્સુ॒કૃતો॑ વિ॒શ્વવે॑દા॒ દિફ્સ॑ન્ત॒ ઇદ્રિ॒પવો॒ ના હ॑ [ના હ॑, દે॒ભુઃ॒] 32
દેભુઃ ॥ ત્વયા॑ વ॒યગ્મ્ સ॑ધ॒ન્ય॑-સ્ત્વોતા॒-સ્તવ॒ પ્રણી᳚ત્યશ્યામ॒ વાજાન્॑ । ઉ॒ભા શગ્મ્સા॑ સૂદય સત્યતાતે-ઽનુષ્ઠુ॒યા કૃ॑ણુહ્યહ્રયાણ ॥ અ॒યા તે॑ અગ્ને સ॒મિધા॑ વિધેમ॒ પ્રતિ॒સ્તોમગ્મ્॑ શ॒સ્યમા॑ન-ઙ્ગૃભાય । દહા॒શસો॑ ર॒ક્ષસઃ॑ પા॒હ્ય॑સ્મા-ન્દ્રુ॒હો નિ॒દો મિ॑ત્રમહો અવ॒દ્યાત્ ॥ ર॒ક્ષો॒હણં॑ વાઁ॒જિન॒માજિ॑ઘર્મિ મિ॒ત્ર-મ્પ્રથિ॑ષ્ઠ॒-મુપ॑યામિ॒ શર્મ॑ । શિશા॑નો અ॒ગ્નિઃ ક્રતુ॑ભિ॒-સ્સમિ॑દ્ધ॒સ્સનો॒ દિવા॒ [દિવા᳚, સરિ॒ષઃ પા॑તુ॒ નક્તં᳚] 33
સરિ॒ષઃ પા॑તુ॒ નક્ત᳚મ્ ॥ વિજ્યોતિ॑ષા બૃહ॒તા ભા᳚ત્ય॒ગ્નિ-રા॒વિ-ર્વિશ્વા॑નિ કૃણુતે મહિ॒ત્વા । પ્રાદે॑વી-ર્મા॒યા-સ્સ॑હતે-દુ॒રેવા॒-શ્શિશી॑તે॒ શૃઙ્ગે॒ રક્ષ॑સે વિ॒નિક્ષે᳚ ॥ ઉ॒ત સ્વા॒નાસો॑ દિ॒વિષ॑ન્ત્વ॒ગ્ને સ્તિ॒ગ્માયુ॑ધા॒ રક્ષ॑સે॒ હન્ત॒વા ઉ॑ । મદે॑ ચિદસ્ય॒ પ્રરુ॑જન્તિ॒ ભામા॒ ન વ॑રન્તે પરિ॒બાધો॒ અદે॑વીઃ ॥ 34 ॥
(અ॒ઘશગ્મ્॑સઃ॒-સ તે॑-જરતાગ્મ્-રુજામિ-હ॒ -દિવૈ – ક॑ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 14)
(આપ॑ ઉન્દ॒, ન્ત્વાકૂ᳚ત્યૈ॒, દૈવી॑, મિ॒યન્તે॒, વસ્વ્ય॑સ્ય॒ગ્મ્॒ શુના॑ તે॒, સોમ॑ન્ત॒, ઉદાયુ॑ષા॒, પ્ર ચ્ય॑વસ્વા॒, ઽગ્ને રા॑તિ॒થ્ય, -મ॒ગ્મ્॒શુરગ્મ્॑ શુ, ર્વિ॒ત્તાય॑ની મે-ઽસિ, યુ॒ઞ્ચતે॑, કૃણુ॒ષ્વ પાજ॒, શ્ચતુ॑ર્દશ ।)
(આપો॒-વસ્વ્ય॑સિ॒ યા તવે॒-યઙ્ગી-શ્ચતુ॑સ્ત્રિગ્મ્શત્ ।)
(આપ॑ ઉન્દ॒ન્, ત્વદે॑વીઃ)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-મ્પ્રથમકાણ્ડે દ્વિતીયઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥