કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-મ્પ્રથમકાણ્ડે તૃતીયઃ પ્રશ્નઃ – અગ્નિષ્ટોમે પશુઃ
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
દે॒વસ્ય॑ ત્વા સવિ॒તુઃ પ્ર॑સ॒વે᳚-ઽશ્વિનો᳚-ર્બા॒હુભ્યા᳚-મ્પૂ॒ષ્ણો હસ્તા᳚ભ્યા॒મા દ॒દે-ઽભ્રિ॑રસિ॒ નારિ॑રસિ॒ પરિ॑લિખિત॒ગ્મ્॒ રક્ષઃ॒ પરિ॑લિખિતા॒ અરા॑તય ઇ॒દમ॒હગ્મ્ રક્ષ॑સો ગ્રી॒વા અપિ॑ કૃન્તામિ॒ યો᳚-ઽસ્મા-ન્દ્વેષ્ટિ॒ ય-ઞ્ચ॑ વ॒ય-ન્દ્વિ॒ષ્મ ઇ॒દમ॑સ્ય ગ્રી॒વા અપિ॑ કૃન્તામિ દિ॒વે ત્વા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષાય ત્વા પૃથિ॒વ્યૈ ત્વા॒ શુન્ધ॑તાં-લોઁ॒કઃ પિ॑તૃ॒ષદ॑નો॒ યવો॑-ઽસિ ય॒વયા॒સ્મ-દ્દ્વેષો॑ [ય॒વયા॒સ્મ-દ્દ્વેષઃ॑, ય॒વયારા॑તીઃ] 1
ય॒વયારા॑તીઃ પિતૃ॒ણાગ્મ્ સદ॑નમ॒સ્યુદ્દિવગ્ગ્॑ સ્તભા॒ના-ઽન્તરિ॑ક્ષ-મ્પૃણ પૃથિ॒વી-ન્દૃગ્મ્॑હ દ્યુતા॒નસ્ત્વા॑ મારુ॒તો મિ॑નોતુ મિ॒ત્રાવરુ॑ણયો-ર્ધ્રુ॒વેણ॒ ધર્મ॑ણા બ્રહ્મ॒વનિ॑-ન્ત્વા ક્ષત્ર॒વનિગ્મ્॑ સુપ્રજા॒વનિગ્મ્॑ રાયસ્પોષ॒વનિ॒-મ્પર્યૂ॑હામિ॒ બ્રહ્મ॑ દૃગ્મ્હ ક્ષ॒ત્ર-ન્દૃગ્મ્॑હ પ્ર॒જા-ન્દૃગ્મ્॑હ રા॒યસ્પોષ॑-ન્દૃગ્મ્હ ઘૃ॒તેન॑ દ્યાવાપૃથિવી॒ આ પૃ॑ણેથા॒મિન્દ્ર॑સ્ય॒ સદો॑-ઽસિ વિશ્વજ॒નસ્ય॑ છા॒યા પરિ॑ ત્વા ગિર્વણો॒ ગિર॑ ઇ॒મા ભ॑વન્તુ વિ॒શ્વતો॑ વૃ॒દ્ધાયુ॒મનુ॒ વૃદ્ધ॑યો॒ જુષ્ટા॑ ભવન્તુ॒ જુષ્ટ॑ય॒ ઇન્દ્ર॑સ્ય॒ સ્યૂર॒સીન્દ્ર॑સ્ય ધ્રુ॒વમ॑સ્યૈ॒ન્દ્રમ॒સીન્દ્રા॑ય ત્વા ॥ 2 ॥
(દ્વેષ॑ – ઇ॒મા – અ॒ષ્ટાદ॑શ ચ ) (અ. 1)
ર॒ક્ષો॒હણો॑ વલગ॒હનો॑ વૈષ્ણ॒વા-ન્ખ॑નામી॒દમ॒હ-ન્તં-વઁ॑લ॒ગમુદ્વ॑પામિ॒ ય-ન્ન॑-સ્સમા॒નો યમસ॑માનો નિચ॒ખાને॒દમે॑ન॒મધ॑ર-ઙ્કરોમિ॒ યો ન॑-સ્સમા॒નો યો-ઽસ॑માનો-ઽરાતી॒યતિ॑ ગાય॒ત્રેણ॒ છન્દ॒સા-ઽવ॑બાઢો વલ॒ગઃ કિમત્ર॑ ભ॒દ્ર-ન્તન્નૌ॑ સ॒હ વિ॒રાડ॑સિ સપત્ન॒હા સ॒મ્રાડ॑સિ ભ્રાતૃવ્ય॒હા સ્વ॒રાડ॑સ્યભિમાતિ॒હા વિ॑શ્વા॒રાડ॑સિ॒ વિશ્વા॑સા-ન્ના॒ષ્ટ્રાણાગ્મ્॑ હ॒ન્તા [હ॒ન્તા, ર॒ક્ષો॒હણો॑] 3
ર॑ક્ષો॒હણો॑ વલગ॒હનઃ॒ પ્રોક્ષા॑મિ વૈષ્ણ॒વા-ન્ર॑ક્ષો॒હણો॑ વલગ॒હનો-ઽવ॑ નયામિ વૈષ્ણ॒વાન્ યવો॑-ઽસિ ય॒વયા॒સ્મ-દ્દ્વેષો॑ ય॒વયારા॑તી રક્ષો॒હણો॑ વલગ॒હનો-ઽવ॑ સ્તૃણામિ વૈષ્ણ॒વા-ન્ર॑ક્ષો॒હણો॑ વલગ॒હનો॒-ઽભિ જુ॑હોમિ વૈષ્ણ॒વા-ન્ર॑ક્ષો॒હણૌ॑ વલગ॒હના॒વુપ॑ દધામિ વૈષ્ણ॒વી ર॑ક્ષો॒હણૌ॑ વલગ॒હનૌ॒ પર્યૂ॑હામિ વૈષ્ણ॒વી ર॑ક્ષો॒હણૌ॑ વલગ॒હનૌ॒ પરિ॑ સ્તૃણામિ વૈષ્ણ॒વી ર॑ક્ષો॒હણૌ॑ વલગ॒હનૌ॑ વૈષ્ણ॒વી બૃ॒હન્ન॑સિ બૃ॒હદ્ગ્રા॑વા બૃહ॒તીમિન્દ્રા॑ય॒ વાચં॑-વઁદ ॥ 4 ॥
( હ॒ન્તે-ન્દ્રા॑ય॒ દ્વે ચ॑ ) (અ. 2)
વિ॒ભૂર॑સિ પ્ર॒વાહ॑ણો॒ વહ્નિ॑રસિ હવ્ય॒વાહ॑ન-શ્શ્વા॒ત્રો॑-ઽસિ॒ પ્રચે॑તાસ્તુ॒થો॑-ઽસિ વિ॒શ્વવે॑દા ઉ॒શિગ॑સિ ક॒વિરઙ્ઘા॑રિરસિ॒ બમ્ભા॑રિરવ॒સ્યુર॑સિ॒ દુવ॑સ્વાઞ્છુ॒ન્ધ્યૂર॑સિ માર્જા॒લીય॑-સ્સ॒મ્રાડ॑સિ કૃ॒શાનુઃ॑ પરિ॒ષદ્યો॑-ઽસિ॒ પવ॑માનઃ પ્ર॒તક્વા॑-ઽસિ॒ નભ॑સ્વા॒નસ॑મ્મૃષ્ટો-ઽસિ હવ્ય॒સૂદ॑ ઋ॒તધા॑મા-ઽસિ॒ સુવર્જ્યોતિ॒-ર્બ્રહ્મ॑જ્યોતિરસિ॒ સુવ॑ર્ધામા॒-ઽજો᳚ ઽસ્યેક॑પા॒દહિ॑રસિ બુ॒દ્ધ્નિયો॒ રૌદ્રે॒ણાની॑કેન પા॒હિ મા᳚-ઽગ્ને પિપૃ॒હિ મા॒ મા મા॑ હિગ્મ્સીઃ ॥ 5 ॥
(અની॑કેના॒-ષ્ટૌ ચ॑) (અ. 3)
ત્વગ્મ્ સો॑મ તનૂ॒કૃદ્ભ્યો॒ દ્વેષો᳚ભ્યો॒-ઽન્યકૃ॑તેભ્ય ઉ॒રુ ય॒ન્તા-ઽસિ॒ વરૂ॑થ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા॑ જુષા॒ણો અ॒પ્તુરાજ્ય॑સ્ય વેતુ॒ સ્વાહા॒-ઽયન્નો॑ અ॒ગ્નિર્વરિ॑વઃ કૃણોત્વ॒ય-મ્મૃધઃ॑ પુ॒ર એ॑તુ પ્રભિ॒ન્દન્ન્ । અ॒યગ્મ્ શત્રૂ᳚ઞ્જયતુ॒ જર્હૃ॑ષાણો॒-ઽયં-વાઁજ॑-ઞ્જયતુ॒ વાજ॑સાતૌ । ઉ॒રુ વિ॑ષ્ણો॒ વિ ક્ર॑મસ્વો॒રુ ક્ષયા॑ય નઃ કૃધિ । ઘૃ॒ત-ઙ્ઘૃ॑તયોને પિબ॒ પ્રપ્ર॑ ય॒જ્ઞપ॑તિ-ન્તિર । સોમો॑ જિગાતિ ગાતુ॒વિ- [ગાતુ॒વિત્, દે॒વાના॑મેતિ] 6
દ્દે॒વાના॑મેતિ નિષ્કૃ॒તમૃ॒તસ્ય॒ યોનિ॑મા॒સદ॒મદિ॑ત્યા॒-સ્સદો॒-ઽસ્યદિ॑ત્યા॒-સ્સદ॒ આ સી॑દૈ॒ષ વો॑ દેવ સવિત॒-સ્સોમ॒સ્તગ્મ્ ર॑ક્ષદ્ધ્વ॒-મ્મા વો॑ દભદે॒તત્ત્વગ્મ્ સો॑મ દે॒વો દે॒વાનુપા॑ગા ઇ॒દમ॒હ-મ્મ॑નુ॒ષ્યો॑ મનુ॒ષ્યા᳚ન્-થ્સ॒હ પ્ર॒જયા॑ સ॒હ રા॒યસ્પોષે॑ણ॒ નમો॑ દે॒વેભ્ય॑-સ્સ્વ॒ધા પિ॒તૃભ્ય॑ ઇ॒દમ॒હ-ન્નિર્વરુ॑ણસ્ય॒ પાશા॒-થ્સુવ॑ર॒ભિ [ ] 7
વિ ખ્યે॑ષં-વૈઁશ્વાન॒ર-ઞ્જ્યોતિ॒રગ્ને᳚ વ્રતપતે॒ ત્વં-વ્રઁ॒તાનાં᳚-વ્રઁ॒તપ॑તિરસિ॒ યા મમ॑ ત॒નૂસ્ત્વય્યભૂ॑દિ॒યગ્મ્ સા મયિ॒ યા તવ॑ ત॒નૂ-ર્મય્યભૂ॑દે॒ષા સા ત્વયિ॑ યથાય॒થ-ન્નૌ᳚ વ્રતપતે વ્ર॒તિનો᳚-ર્વ્ર॒તાનિ॑ ॥ 8 ॥
(ગા॒તુ॒વિદ॒-ભ્યે-ક॑ત્રિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 4)
અત્ય॒ન્યાનગા॒-ન્નાન્યાનુપા॑ગામ॒ર્વાક્ત્વા॒ પરૈ॑રવિદ-મ્પ॒રો-ઽવ॑રૈ॒સ્ત-ન્ત્વા॑ જુષે વૈષ્ણ॒વ-ન્દે॑વય॒જ્યાયૈ॑ દે॒વસ્ત્વા॑ સવિ॒તા મદ્ધ્વા॑-ઽન॒ક્ત્વોષ॑ધે॒ ત્રાય॑સ્વૈન॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તે॒ મૈનગ્મ્॑ હિગ્મ્સી॒-ર્દિવ॒મગ્રે॑ણ॒ મા લે॑ખીર॒ન્તરિ॑ક્ષ॒-મ્મદ્ધ્યે॑ન॒ મા હિગ્મ્॑સીઃ પૃથિ॒વ્યા સ-મ્ભ॑વ॒ વન॑સ્પતે શ॒તવ॑લ્શો॒ વિ રો॑હ સ॒હસ્ર॑વલ્શા॒ વિ વ॒યગ્મ્ રુ॑હેમ॒ ય-ન્ત્વા॒-ઽયગ્ગ્ સ્વધિ॑તિ॒સ્તેતિ॑જાનઃ પ્રણિ॒નાય॑ મહ॒તે સૌભ॑ગા॒યાચ્છિ॑ન્નો॒ રાય॑-સ્સુ॒વીરઃ॑ ॥ 9 ॥
(યં-દશ॑ ચ) (અ. 5)
પૃ॒થિ॒વ્યૈ ત્વા॒ન્તરિ॑ક્ષાય ત્વા દિ॒વે ત્વા॒ શુન્ધ॑તાં-લોઁ॒કઃ પિ॑તૃ॒ષદ॑નો॒ યવો॑-ઽસિ ય॒વયા॒સ્મ-દ્દ્વેષો॑ ય॒વયારા॑તીઃ પિતૃ॒ણાગ્મ્ સદ॑નમસિ સ્વાવે॒શો᳚-ઽસ્યગ્રે॒ગા ને॑તૃ॒ણાં-વઁન॒સ્પતિ॒રધિ॑ ત્વા સ્થાસ્યતિ॒ તસ્ય॑ વિત્તા-દ્દે॒વસ્ત્વા॑ સવિ॒તા મદ્ધ્વા॑-ઽનક્તુ સુપિપ્પ॒લાભ્ય॒-સ્ત્વૌષ॑ધીભ્ય॒ ઉદ્દિવગ્ગ્॑ સ્તભા॒ના-ઽન્તરિ॑ક્ષ-મ્પૃણ પૃથિ॒વીમુપ॑રેણ દૃગ્મ્હ॒ તે તે॒ ધામા᳚ન્યુશ્મસી [ધામા᳚ન્યુશ્મસિ, ગ॒મદ્ધ્યે॒ ગાવો॒] 10
ગ॒મદ્ધ્યે॒ ગાવો॒ યત્ર॒ ભૂરિ॑શૃઙ્ગા અ॒યાસઃ॑ । અત્રાહ॒ તદુ॑રુગા॒યસ્ય॒ વિષ્ણોઃ᳚ પ॒રમ-મ્પ॒દમવ॑ ભાતિ॒ ભૂરેઃ᳚ ॥ વિષ્ણોઃ॒ કર્મા॑ણિ પશ્યત॒ યતો᳚ વ્ર॒તાનિ॑ પસ્પ॒શે । ઇન્દ્ર॑સ્ય॒ યુજ્ય॒-સ્સખા᳚ ॥ ત-દ્વિષ્ણોઃ᳚ પર॒મ-મ્પ॒દગ્મ્ સદા॑ પશ્યન્તિ સૂ॒રયઃ॑ । દિ॒વીવ॒ ચક્ષુ॒રાત॑તમ્ ॥ બ્ર॒હ્મ॒વનિ॑-ન્ત્વા ક્ષત્ર॒વનિગ્મ્॑ સુપ્રજા॒વનિગ્મ્॑ રાયસ્પોષ॒વનિ॒-મ્પર્યૂ॑હામિ॒ બ્રહ્મ॑ દૃગ્મ્હ ક્ષ॒ત્ર-ન્દૃગ્મ્॑હ પ્ર॒જા-ન્દૃગ્મ્॑હ રા॒યસ્પોષ॑-ન્દૃગ્મ્હ પરિ॒વીર॑સિ॒ પરિ॑ ત્વા॒ દૈવી॒ર્વિશો᳚ વ્યયન્તા॒-મ્પરી॒મગ્મ્ રા॒યસ્પોષો॒ યજ॑માન-મ્મનુ॒ષ્યા॑ અ॒ન્તરિ॑ક્ષસ્ય ત્વા॒ સાના॒વવ॑ ગૂહામિ ॥ 11 ॥
(ઉ॒શ્મ॒સી॒-પોષ॒મે-કા॒ન્નવિગ્મ્॑શ॒તિશ્ચ॑) (અ. 6)
ઇ॒ષે ત્વો॑પ॒વીર॒સ્યુપો॑ દે॒વા-ન્દૈવી॒-ર્વિશઃ॒ પ્રાગુ॒-ર્વહ્ની॑રુ॒શિજો॒ બૃહ॑સ્પતે ધા॒રયા॒ વસૂ॑નિ હ॒વ્યા તે᳚ સ્વદન્તા॒-ન્દેવ॑ ત્વષ્ટ॒ર્વસુ॑ રણ્વ॒ રેવ॑તી॒ રમ॑દ્ધ્વ-મ॒ગ્ને-ર્જ॒નિત્ર॑મસિ॒ વૃષ॑ણૌ સ્થ ઉ॒ર્વશ્ય॑સ્યા॒યુર॑સિ પુરૂ॒રવા॑ ઘૃ॒તેના॒ક્તે વૃષ॑ણ-ન્દધાથા-ઙ્ગાય॒ત્ર-ઞ્છન્દો-ઽનુ॒ પ્ર જા॑યસ્વ॒ ત્રૈષ્ટુ॑ભ॒-ઞ્જાગ॑ત॒-ઞ્છન્દો-ઽનુ॒ પ્ર જા॑યસ્વ॒ ભવ॑ત- [ભવ॑તમ્, ન॒-સ્સમ॑નસૌ॒] 12
ન્ન॒-સ્સમ॑નસૌ॒ સમો॑કસાવરે॒પસૌ᳚ । મા ય॒જ્ઞગ્મ્ હિગ્મ્॑સિષ્ટ॒-મ્મા ય॒જ્ઞપ॑તિ-ઞ્જાતવેદસૌ શિ॒વૌ ભ॑વતમ॒દ્ય નઃ॑ ॥ અ॒ગ્નાવ॒ગ્નિશ્ચ॑રતિ॒ પ્રવિ॑ષ્ટ॒ ઋષી॑ણા-મ્પુ॒ત્રો અ॑ધિરા॒જ એ॒ષઃ । સ્વા॒હા॒કૃત્ય॒ બ્રહ્મ॑ણા તે જુહોમિ॒ મા દે॒વાના᳚-મ્મિથુ॒યા ક॑ર્ભાગ॒ધેય᳚મ્ ॥ 13 ॥
(ભવ॑ત॒-મેક॑ત્રિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 7)
આ દ॑દ ઋ॒તસ્ય॑ ત્વા દેવહવિઃ॒ પાશે॒ના-ઽઽર॑ભે॒ ધર્ષા॒ માનુ॑ષાન॒દ્ભ્યસ્ત્વૌષ॑ધીભ્યઃ॒ પ્રોક્ષા᳚મ્ય॒પા-મ્પે॒રુર॑સિ સ્વા॒ત્ત-ઞ્ચિ॒-થ્સદે॑વગ્મ્ હ॒વ્યમાપો॑ દેવી॒-સ્સ્વદ॑તૈન॒ગ્મ્॒ સ-ન્તે᳚ પ્રા॒ણો વા॒યુના॑ ગચ્છતા॒ગ્મ્॒ સં-યઁજ॑ત્રૈ॒રઙ્ગા॑નિ॒ સં-યઁ॒જ્ઞપ॑તિરા॒શિષા॑ ઘૃ॒તેના॒ક્તૌ પ॒શુ-ન્ત્રા॑યેથા॒ગ્મ્॒ રેવ॑તી-ર્ય॒જ્ઞપ॑તિ-મ્પ્રિય॒ધા-ઽઽ વિ॑શ॒તોરો॑ અન્તરિક્ષ સ॒જૂ-ર્દે॒વેન॒ [સ॒જૂ-ર્દે॒વેન॑, વાતે॑ના॒-ઽસ્ય] 14
વાતે॑ના॒-ઽસ્ય હ॒વિષ॒સ્ત્મના॑ યજ॒ સમ॑સ્ય ત॒નુવા॑ ભવ॒ વર્ષી॑યો॒ વર્ષી॑યસિ ય॒જ્ઞે ય॒જ્ઞપતિ॑-ન્ધાઃ પૃ॑થિ॒વ્યા-સ્સ॒મ્પૃચઃ॑ પાહિ॒ નમ॑સ્ત આતાના-ઽન॒ર્વા પ્રેહિ॑ ઘૃ॒તસ્ય॑ કુ॒લ્યામનુ॑ સ॒હ પ્ર॒જયા॑ સ॒હ રા॒યસ્પોષે॒ણા ઽઽપો॑ દેવી-શ્શુદ્ધાયુવ-શ્શુ॒દ્ધા યૂ॒ય-ન્દે॒વાગ્મ્ ઊ᳚ઢ્વગ્મ્ શુ॒દ્ધા વ॒ય-મ્પરિ॑વિષ્ટાઃ પરિવે॒ષ્ટારો॑ વો ભૂયાસ્મ ॥ 15 ॥
(દે॒વન॒-ચતુ॑શ્ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 8)
વાક્ત॒ આ પ્યા॑યતા-મ્પ્રા॒ણસ્ત॒ આ પ્યા॑યતા॒-ઞ્ચક્ષુ॑સ્ત॒ આ પ્યા॑યતા॒ગ્॒ શ્રોત્ર॑-ન્ત॒ આ પ્યા॑યતાં॒-યાઁ તે᳚ પ્રા॒ણાઞ્છુગ્જ॒ગામ॒ યા ચક્ષુ॒ર્યા શ્રોત્રં॒-યઁત્તે᳚ ક્રૂ॒રં-યઁદાસ્થિ॑ત॒-ન્તત્ત॒ આ પ્યા॑યતા॒-ન્તત્ત॑ એ॒તેન॑ શુન્ધતા॒-ન્નાભિ॑સ્ત॒ આ પ્યા॑યતા-મ્પા॒યુસ્ત॒ આ પ્યા॑યતાગ્મ્ શુ॒દ્ધાશ્ચ॒રિત્રા॒-શ્શમ॒દ્ભ્ય- [મ॒ધ્ભ્યઃ, શમોષ॑ધીભ્ય॒-શ્શં] 16
શ્શમોષ॑ધીભ્ય॒-શ્શ-મ્પૃ॑થિ॒વ્યૈ શમહો᳚ભ્યા॒-મોષ॑ધે॒ ત્રાય॑સ્વૈન॒ગ્ગ્॒ સ્વધિ॑તે॒ મૈનગ્મ્॑ હિગ્મ્સી॒ રક્ષ॑સા-મ્ભા॒ગો॑-ઽસી॒દમ॒હગ્મ્ રક્ષો॑-ઽધ॒મ-ન્તમો॑ નયામિ॒ યો᳚-ઽસ્મા-ન્દ્વેષ્ટિ॒ ય-ઞ્ચ॑ વ॒ય-ન્દ્વિ॒ષ્મ ઇ॒દમે॑નમધ॒મ-ન્તમો॑ નયામી॒ષે ત્વા॑ ઘૃ॒તેન॑ દ્યાવાપૃથિવી॒ પ્રોર્ણ્વા॑થા॒-મચ્છિ॑ન્નો॒ રાય॑-સ્સુ॒વીર॑ ઉ॒ર્વ॑ન્તરિ॑ક્ષ॒મન્વિ॑હિ॒ વાયો॒ વીહિ॑ સ્તો॒કાના॒ગ્॒ સ્વાહો॒ર્ધ્વન॑ભસ-મ્મારુ॒ત-ઙ્ગ॑ચ્છતમ્ ॥ 17 ॥
(અ॒દ્ભ્યો-વીહિ॒-પઞ્ચ॑ ચ) (અ. 9)
સ-ન્તે॒ મન॑સા॒ મનઃ॒ સ-મ્પ્રા॒ણેન॑ પ્રા॒ણો જુષ્ટ॑-ન્દે॒વેભ્યો॑ હ॒વ્ય-ઙ્ઘૃ॒તવ॒-થ્સ્વાહૈ॒ન્દ્રઃ પ્રા॒ણો અઙ્ગે॑અઙ્ગે॒ નિ દે᳚દ્ધ્યદૈ॒ન્દ્રો॑ ઽપા॒નો અઙ્ગે॑અઙ્ગે॒ વિ બો॑ભુવ॒દ્દેવ॑ ત્વષ્ટ॒ર્ભૂરિ॑ તે॒ સગ્મ્સ॑મેતુ॒ વિષુ॑રૂપા॒ ય-થ્સલ॑ક્ષ્માણો॒ ભવ॑થ દેવ॒ત્રા યન્ત॒મવ॑સે॒ સખા॒યો-ઽનુ॑ ત્વા મા॒તા પિ॒તરો॑ મદન્તુ॒ શ્રીર॑સ્ય॒ગ્નિસ્ત્વા᳚ શ્રીણા॒ત્વાપ॒-સ્સમ॑રિણ॒ન્ વાત॑સ્ય [ ] 18
ત્વા॒ ધ્રજ્યૈ॑ પૂ॒ષ્ણો રગ્ગ્હ્યા॑ અ॒પામોષ॑ધીના॒ગ્મ્॒ રોહિ॑ષ્યૈ ઘૃ॒ત-ઙ્ઘૃ॑તપાવાનઃ પિબત॒ વસાં᳚-વઁસાપાવાનઃ પિબતા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષસ્ય હ॒વિર॑સિ॒ સ્વાહા᳚ ત્વા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષાય॒ દિશઃ॑ પ્ર॒દિશ॑ આ॒દિશો॑ વિ॒દિશ॑ ઉ॒દ્દિશ॒-સ્સ્વાહા॑ દિ॒ગ્ભ્યો નમો॑ દિ॒ગ્ભ્યઃ ॥ 19 ॥
(વા॑તસ્યા॒-ષ્ટાવિગ્મ્॑શતિશ્ચ) (અ. 10)
સ॒મુ॒દ્ર-ઙ્ગ॑ચ્છ॒ સ્વાહા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષ-ઙ્ગચ્છ॒ સ્વાહા॑ દે॒વગ્મ્ સ॑વિ॒તાર॑-ઙ્ગચ્છ॒ સ્વાહા॑-ઽહોરા॒ત્રે ગ॑ચ્છ॒ સ્વાહા॑ મિ॒ત્રાવરુ॑ણૌ ગચ્છ॒ સ્વાહા॒ સોમ॑-ઙ્ગચ્છ॒ સ્વાહા॑ ય॒જ્ઞ-ઙ્ગ॑ચ્છ॒ સ્વાહા॒ છન્દાગ્મ્॑સિ ગચ્છ॒ સ્વાહા॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી ગ॑ચ્છ॒ સ્વાહા॒ નભો॑ દિ॒વ્ય-ઙ્ગ॑ચ્છ॒ સ્વાહા॒-ઽગ્નિં-વૈઁ᳚શ્વાન॒ર-ઙ્ગ॑ચ્છ॒ સ્વાહા॒-ઽદ્ભ્યસ્ત્વૌષ॑ધીભ્યો॒ મનો॑ મે॒ હાર્દિ॑ યચ્છ ત॒નૂ-ન્ત્વચ॑-મ્પુ॒ત્ર-ન્નપ્તા॑રમશીય॒ શુગ॑સિ॒ તમ॒ભિ શો॑ચ॒ યો᳚-ઽસ્મા-ન્દ્વેષ્ટિ॒ ય-ઞ્ચ॑ વ॒ય-ન્દ્વિ॒ષ્મો ધામ્નો॑ધામ્નો રાજન્નિ॒તો વ॑રુણ નો મુઞ્ચ॒ યદાપો॒ અઘ્નિ॑યા॒ વરુ॒ણેતિ॒ શપા॑મહે॒ તતો॑ વરુણ નો મુઞ્ચ ॥ 20
(અ॒સિ॒-ષડ્વિગ્મ્॑શતિશ્ચ ) (અ. 11)
હ॒વિષ્મ॑તીરિ॒મા આપો॑ હ॒વિષ્મા᳚-ન્દે॒વો અ॑દ્ધ્વ॒રો હ॒વિષ્મા॒ગ્મ્॒ આ વિ॑વાસતિ હ॒વિષ્માગ્મ્॑ અસ્તુ॒ સૂર્યઃ॑ ॥ અ॒ગ્નેર્વો ઽપ॑ન્નગૃહસ્ય॒ સદ॑સિ સાદયામિ સુ॒મ્નાય॑ સુમ્નિની-સ્સુ॒મ્ને મા॑ ધત્તેન્દ્રાગ્નિ॒યો-ર્ભા॑ગ॒ધેયી᳚-સ્સ્થ મિ॒ત્રાવરુ॑ણયો-ર્ભાગ॒ધેયી᳚-સ્સ્થ॒ વિશ્વે॑ષા-ન્દે॒વાના᳚-મ્ભાગ॒ધેયી᳚-સ્સ્થ ય॒જ્ઞે જા॑ગૃત ॥ 21 ॥
(હ॒વિષ્મ॑તી॒-શ્ચતુ॑સ્ત્રિગ્મ્શત્) (અ. 12)
હૃ॒દે ત્વા॒ મન॑સે ત્વા દિ॒વે ત્વા॒ સૂર્યા॑ય ત્વો॒ર્ધ્વમિ॒મમ॑દ્ધ્વ॒ર-ઙ્કૃ॑ધિ દિ॒વિ દે॒વેષુ॒ હોત્રા॑ યચ્છ॒ સોમ॑ રાજ॒ન્નેહ્યવ॑ રોહ॒ મા ભેર્મા સં-વિઁ॑ક્થા॒ મા ત્વા॑ હિગ્મ્સિષ-મ્પ્ર॒જાસ્ત્વમુ॒પાવ॑રોહ પ્ર॒જાસ્ત્વામુ॒પાવ॑રોહન્તુ શૃ॒ણોત્વ॒ગ્નિ-સ્સ॒મિધા॒ હવ॑-મ્મે શૃ॒ણ્વન્ત્વાપો॑ ધિ॒ષણા᳚શ્ચ દે॒વીઃ । શૃ॒ણોત॑ ગ્રાવાણો વિ॒દુષો॒ નુ [ ] 22
ય॒જ્ઞગ્મ્ શૃ॒ણોતુ॑ દે॒વ-સ્સ॑વિ॒તા હવ॑-મ્મે । દેવી॑રાપો અપા-ન્નપા॒દ્ય ઊ॒ર્મિર્હ॑વિ॒ષ્ય॑ ઇન્દ્રિ॒યાવા᳚-ન્મ॒દિન્ત॑મ॒સ્ત-ન્દે॒વેભ્યો॑ દેવ॒ત્રા ધ॑ત્ત શુ॒ક્રગ્મ્ શુ॑ક્ર॒પેભ્યો॒ યેષા᳚-મ્ભા॒ગ-સ્સ્થ સ્વાહા॒ કાર્ષિ॑ર॒સ્યપા॒-ઽપા-મ્મૃ॒દ્ધ્રગ્મ્ સ॑મુ॒દ્રસ્ય॒ વો-ઽક્ષિ॑ત્યા॒ ઉન્ન॑યે । યમ॑ગ્ને પૃ॒થ્સુ મર્ત્ય॒માવો॒ વાજે॑ષુ॒ ય-ઞ્જુ॒નાઃ । સ યન્તા॒ શશ્વ॑તી॒રિષઃ॑ ॥ 23 ॥
( નુ-સ॒પ્તચ॑ત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 13)
ત્વમ॑ગ્ને રુ॒દ્રો અસુ॑રો મ॒હો દિ॒વસ્ત્વગ્મ્ શર્ધો॒ મારુ॑ત-મ્પૃ॒ક્ષ ઈ॑શિષે । ત્વં-વાઁતૈ॑રરુ॒ણૈર્યા॑સિ શઙ્ગ॒યસ્ત્વ-મ્પૂ॒ષા વિ॑ધ॒તઃ પા॑સિ॒ નુત્મના᳚ ॥ આ વો॒ રાજા॑નમદ્ધ્વ॒રસ્ય॑ રુ॒દ્રગ્મ્ હોતા॑રગ્મ્ સત્ય॒યજ॒ગ્મ્॒ રોદ॑સ્યોઃ । અ॒ગ્નિ-મ્પુ॒રા ત॑નયિ॒ત્નો ર॒ચિત્તા॒દ્ધિર॑ણ્યરૂપ॒મવ॑સે કૃણુદ્ધ્વમ્ ॥ અ॒ગ્નિર્હોતા॒ નિ ષ॑સાદા॒ યજી॑યાનુ॒પસ્થે॑ મા॒તુ-સ્સુ॑ર॒ભાવુ॑ લો॒કે । યુવા॑ ક॒વિઃ પુ॑રુનિ॒ષ્ઠ [પુ॑રુનિ॒ષ્ઠઃ, ઋ॒તાવા॑ ધ॒ર્તા] 24
ઋ॒તાવા॑ ધ॒ર્તા કૃ॑ષ્ટી॒નામુ॒ત મદ્ધ્ય॑ ઇ॒દ્ધઃ ॥સા॒દ્ધ્વીમ॑ક-ર્દે॒વવી॑તિ-ન્નો અ॒દ્ય ય॒જ્ઞસ્ય॑ જિ॒હ્વામ॑વિદામ॒ ગુહ્યા᳚મ્ । સ આયુ॒રા-ઽગા᳚-થ્સુર॒ભિર્વસા॑નો ભ॒દ્રામ॑ક-ર્દે॒વહૂ॑તિ-ન્નો અ॒દ્ય ॥ અક્ર॑ન્દદ॒ગ્નિ-સ્સ્ત॒નય॑ન્નિવ॒ દ્યૌઃ, ક્ષામા॒ રેરિ॑હદ્વી॒રુધ॑-સ્સમ॒ઞ્જન્ન્ । સ॒દ્યો જ॑જ્ઞા॒નો વિ હીમિ॒દ્ધો અખ્ય॒દા રોદ॑સી ભા॒નુના॑ ભાત્ય॒ન્તઃ ॥ ત્વે વસૂ॑નિ પુર્વણીક [પુર્વણીક, હો॒ત॒ર્દો॒ષા] 25
હોતર્દો॒ષા વસ્તો॒રેરિ॑રે ય॒જ્ઞિયા॑સઃ । ક્ષામે॑વ॒ વિશ્વા॒ ભુવ॑નાનિ॒ યસ્મિ॒ન્-થ્સગ્મ્ સૌભ॑ગાનિ દધિ॒રે પા॑વ॒કે ॥ તુભ્ય॒-ન્તા અ॑ઙ્ગિરસ્તમ॒ વિશ્વા᳚-સ્સુક્ષિ॒તયઃ॒ પૃથ॑ક્ । અગ્ને॒ કામા॑ય યેમિરે ॥ અ॒શ્યામ॒ ત-ઙ્કામ॑મગ્ને॒ તવો॒ત્ય॑શ્યામ॑ ર॒યિગ્મ્ ર॑યિવ-સ્સુ॒વીર᳚મ્ । અ॒શ્યામ॒ વાજ॑મ॒ભિ વા॒જય॑ન્તો॒ ઽશ્યામ॑ દ્યુ॒મ્નમ॑જરા॒જર॑-ન્તે ॥શ્રેષ્ઠં॑-યઁવિષ્ઠ ભાર॒તાગ્ને᳚ દ્યુ॒મન્ત॒મા ભ॑ર ॥ 26 ॥
વસો॑ પુરુ॒સ્પૃહગ્મ્॑ ર॒યિમ્ ॥ સ શ્વિ॑તા॒નસ્ત॑ન્ય॒તૂ રો॑ચન॒સ્થા અ॒જરે॑ભિ॒-ર્નાન॑દદ્ભિ॒ર્યવિ॑ષ્ઠઃ । યઃ પા॑વ॒કઃ પુ॑રુ॒તમઃ॑ પુ॒રૂણિ॑ પૃ॒થૂન્ય॒ગ્નિર॑નુ॒યાતિ॒ ભર્વન્ન્॑ ॥ આયુ॑ષ્ટે વિ॒શ્વતો॑ દધદ॒યમ॒ગ્નિ-ર્વરે᳚ણ્યઃ । પુન॑સ્તે પ્રા॒ણ આ-ઽય॑તિ॒ પરા॒ યક્ષ્મગ્મ્॑ સુવામિ તે ॥ આ॒યુ॒ર્દા અ॑ગ્ને હ॒વિષો॑ જુષા॒ણો ઘૃ॒તપ્ર॑તીકો ઘૃ॒તયો॑નિરેધિ । ઘૃ॒ત-મ્પી॒ત્વા મધુ॒ ચારુ॒ ગવ્ય॑-મ્પિ॒તેવ॑ પુ॒ત્રમ॒ભિ [પુ॒ત્રમ॒ભિ, ર॒ક્ષ॒તા॒દિ॒મમ્] 27
ર॑ક્ષતાદિ॒મમ્ । તસ્મૈ॑ તે પ્રતિ॒હર્ય॑તે॒ જાત॑વેદો॒ વિચ॑ર્ષણે । અગ્ને॒ જના॑મિ સુષ્ટુ॒તિમ્ ॥ દિ॒વસ્પરિ॑ પ્રથ॒મ-ઞ્જ॑જ્ઞે અ॒ગ્નિર॒સ્મ-દ્દ્વિ॒તીય॒-મ્પરિ॑ જા॒તવે॑દાઃ । તૃ॒તીય॑મ॒ફ્સુ નૃ॒મણા॒ અજ॑સ્ર॒મિન્ધા॑ન એન-ઞ્જરતે સ્વા॒ધીઃ ॥ શુચિઃ॑ પાવક॒ વન્દ્યો-ઽગ્ને॑ બૃ॒હદ્વિ રો॑ચસે । ત્વ-ઙ્ઘૃ॒તેભિ॒રાહુ॑તઃ ॥ દૃ॒શા॒નો રુ॒ક્મ ઉ॒ર્વ્યા વ્ય॑દ્યૌ-દ્દુ॒ર્મર્ષ॒માયુ॑-શ્શ્રિ॒યે રુ॑ચા॒નઃ । અ॒ગ્નિર॒મૃતો॑ અભવ॒દ્વયો॑ભિ॒- [અભવ॒દ્વયો॑ભિઃ, યદે॑નં॒] 28
-ર્યદે॑ન॒-ન્દ્યૌરજ॑નય-થ્સુ॒રેતાઃ᳚ ॥ આ યદિ॒ષે નૃ॒પતિ॒-ન્તેજ॒ આન॒ટ્છુચિ॒ રેતો॒ નિષિ॑ક્ત॒-ન્દ્યૌર॒ભીકે᳚ । અ॒ગ્નિ-શ્શર્ધ॑મનવ॒દ્યં-યુઁવા॑નગ્ગ્ સ્વા॒ધિય॑-ઞ્જનય-થ્સૂ॒દય॑ચ્ચ ॥ સ તેજી॑યસા॒ મન॑સા॒ ત્વોત॑ ઉ॒ત શિ॑ક્ષ સ્વપ॒ત્યસ્ય॑ શિ॒ક્ષોઃ । અગ્ને॑ રા॒યો નૃત॑મસ્ય॒ પ્રભૂ॑તૌ ભૂ॒યામ॑ તે સુષ્ટુ॒તય॑શ્ચ॒ વસ્વઃ॑ ॥ અગ્ને॒ સહ॑ન્ત॒મા ભ॑ર દ્યુ॒મ્નસ્ય॑ પ્રા॒સહા॑ ર॒યિમ્ । વિશ્વા॒ ય- [વિશ્વા॒ યઃ, ચ॒ર્॒ષ॒ણીર॒ભ્યા॑સા વાજે॑ષુ] 29
શ્ચ॑ર્॒ષ॒ણીર॒ભ્યા॑સા વાજે॑ષુ સા॒સહ॑ત્ ॥ તમ॑ગ્ને પૃતના॒સહગ્મ્॑ ર॒યિગ્મ્ સ॑હસ્વ॒ આ ભ॑ર । ત્વગ્મ્ હિ સ॒ત્યો અદ્ભુ॑તો દા॒તા વાજ॑સ્ય॒ ગોમ॑તઃ ॥ ઉ॒ક્ષાન્ના॑ય વ॒શાન્ના॑ય॒ સોમ॑પૃષ્ઠાય વે॒ધસે᳚ । સ્તોમૈ᳚-ર્વિધેમા॒-ઽગ્નયે᳚ ॥ વ॒દ્મા હિ સૂ॑નો॒ અસ્ય॑દ્મ॒સદ્વા॑ ચ॒ક્રે અ॒ગ્નિ-ર્જ॒નુષા ઽજ્મા-ઽન્ન᳚મ્ । સ ત્વ-ન્ન॑ ઊર્જસન॒ ઊર્જ॑-ન્ધા॒ રાજે॑વ જેરવૃ॒કે ક્ષે᳚ષ્ય॒ન્તઃ ॥ અગ્ન॒ આયૂગ્મ્॑ષિ [અગ્ન॒ આયૂગ્મ્॑ષિ, પ॒વ॒સ॒ આ] 30
પવસ॒ આ સુ॒વોર્જ॒મિષ॑-ઞ્ચ નઃ । આ॒રે બા॑ધસ્વ દુ॒ચ્છુના᳚મ્ ॥ અગ્ને॒ પવ॑સ્વ॒ સ્વપા॑ અ॒સ્મે વર્ચ॑-સ્સુ॒વીર્ય᳚મ્ । દધ॒ત્પોષગ્મ્॑ ર॒યિ-મ્મયિ॑ ॥ અગ્ને॑ પાવક રો॒ચિષા॑ મ॒ન્દ્રયા॑ દેવ જિ॒હ્વયા᳚ । આ દે॒વાન્. વ॑ક્ષિ॒ યક્ષિ॑ ચ ॥ સ નઃ॑ પાવક દીદિ॒વો-ઽગ્ને॑ દે॒વાગ્મ્ ઇ॒હા વ॑હ । ઉપ॑ ય॒જ્ઞગ્મ્ હ॒વિશ્ચ॑ નઃ ॥ અ॒ગ્નિ-શ્શુચિ॑વ્રતતમ॒-શ્શુચિ॒-ર્વિપ્ર॒-શ્શુચિઃ॑ ક॒વિઃ । શુચી॑ રોચત॒ આહુ॑તઃ ॥ ઉદ॑ગ્ને॒ શુચ॑ય॒સ્તવ॑ શુ॒ક્રા ભ્રાજ॑ન્ત ઈરતે । તવ॒ જ્યોતીગ્॑ષ્ય॒ર્ચયઃ॑ ॥ 31 ॥
(પુ॒રુ॒નિ॒ષ્ઠઃ-પુ॑ર્વણીક-ભરા॒-ઽભિ-વયો॑ભિ॒-ર્ય-આયૂગ્મ્॑ષિ॒ -વિપ્ર॒-શ્શુચિ॒-શ્ચતુ॑ર્દશ ચ) (અ. 14)
(દે॒વસ્ય॑ – રક્ષો॒હણો॑ – વિ॒ભૂ-સ્ત્વગ્મ્ સો॒મા – ઽત્ય॒ન્યાનગાં᳚ – પૃથિ॒વ્યા – ઇ॒ષે ત્વા – ઽઽદ॑દે॒ – વાક્ત॒-સન્તે॑ – સમુ॒દ્રગ્મ્ – હ॒વિષ્મ॑તીર્-હૃ॒દે – ત્વમ॑ગ્ને રુ॒દ્ર – શ્ચતુ॑ર્દશ)
(દે॒વસ્ય॑ – ગ॒મધ્યે॑ – હ॒વિષ્મ॑તીઃ – પવસ॒ – એક॑ત્રિગ્મ્શત્)
(દે॒વસ્યા॒, ર્ચયઃ॑)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-મ્પ્રથમકાણ્ડે તૃતીયઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥