કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ન્દ્વિતીયકાણ્ડે ચતુર્થઃ પ્રશ્નઃ – ઇષ્ટિવિધાનં
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
દે॒વા મ॑નુ॒ષ્યાઃ᳚ પિ॒તર॒સ્તે᳚-ઽન્યત॑ આસ॒ન્નસુ॑રા॒ રક્ષાગ્મ્॑સિ પિશા॒ચાસ્તે᳚ ઽન્યત॒સ્તેષા᳚-ન્દે॒વાના॑મુ॒ત યદલ્પં॒-લોઁહિ॑ત॒મકુ॑ર્વ॒-ન્ત-દ્રક્ષાગ્મ્॑સિ॒ રાત્રી॑ભિરસુભ્ન॒-ન્તાન્-થ્સુ॒બ્ધા-ન્મૃ॒તાન॒ભિ વ્યૌ᳚ચ્છ॒-ત્તે દે॒વા અ॑વિદુ॒ર્યો વૈ નો॒-ઽય-મ્મ્રિ॒યતે॒ રક્ષાગ્મ્॑સિ॒ વા ઇ॒મ-ઙ્ઘ્ન॒ન્તીતિ॒ તે રક્ષા॒ગ્॒સ્યુપા॑મન્ત્રયન્ત॒ તાન્ય॑બ્રુવ॒ન્. વરં॑-વૃઁણામહૈ॒ ય- [યત્, અસુ॑રા॒ન્ જયા॑મ॒] 1
-દસુ॑રા॒ન્ જયા॑મ॒ તન્ન॑-સ્સ॒હાસ॒દિતિ॒ તતો॒ વૈ દે॒વા અસુ॑રાનજય॒-ન્તે-ઽસુ॑રાન્ જિ॒ત્વારક્ષા॒ગ્॒સ્યપા॑નુદન્ત॒ તાનિ॒ રક્ષા॒ગ્॒સ્યનૃ॑તમ ક॒ર્તેતિ॑ સમ॒ન્ત-ન્દે॒વા-ન્પર્ય॑વિશ॒-ન્તે દે॒વા અ॒ગ્નાવ॑નાથન્ત॒ તે᳚-ઽગ્નયે॒ પ્રવ॑તે પુરો॒ડાશ॑મ॒ષ્ટાક॑પાલ॒-ન્નિર॑વપન્ન॒ગ્નયે॑ વિબા॒ધવ॑તે॒-ઽગ્નયે॒ પ્રતી॑કવતે॒ યદ॒ગ્નયે॒ પ્રવ॑તે નિ॒રવ॑પ॒ન્॒. યાન્યે॒વ પુ॒રસ્તા॒-દ્રક્ષા॒ગ્॒- [પુ॒રસ્તા॒-દ્રક્ષા॒ગ્મ્॑સિ, આ॒સ॒ન્તાનિ॒ તેન॒] 2
-સ્યાસ॒ન્તાનિ॒ તેન॒ પ્રાણુ॑દન્ત॒ યદ॒ગ્નયે॑ વિબા॒ધવ॑તે॒ યાન્યે॒વાભિતો॒ રક્ષા॒ગ્॒સ્યાસ॒-ન્તાનિ॒ તેન॒ વ્ય॑બાધન્ત॒ યદ॒ગ્નયે॒ પ્રતી॑કવતે॒ યાન્યે॒વ પ॒શ્ચા-દ્રક્ષા॒ગ્॒સ્યાસ॒-ન્તાનિ॒ તેનાપા॑નુદન્ત॒ તતો॑ દે॒વા અભ॑વ॒-ન્પરાસુ॑રા॒ યો ભ્રાતૃ॑વ્યવા॒ન્-થ્સ્યા-થ્સ સ્પર્ધ॑માન એ॒તયેષ્ટ્યા॑ યજેતા॒ગ્નયે॒ પ્રવ॑તે પુરો॒ડાશ॑મ॒ષ્ટાક॑પાલ॒-ન્નિર્વ॑પેદ॒ગ્નયે॑ વિબા॒ધવ॑તે॒- [વિબા॒ધવ॑તે॒, અ॒ગ્નયે॒ પ્રતી॑કવતે॒] 3
-ઽગ્નયે॒ પ્રતી॑કવતે॒ યદ॒ગ્નયે॒ પ્રવ॑તે નિ॒ર્વપ॑તિ॒ ય એ॒વાસ્મા॒ચ્છ્રેયા॒ન્-ભ્રાતૃ॑વ્ય॒સ્ત-ન્તેન॒ પ્રણુ॑દતે॒ યદ॒ગ્નયે॑ વિબા॒ધવ॑તે॒ ય એ॒વૈને॑ન સ॒દૃન્ત-ન્તેન॒ વિ બા॑ધતે॒ યદ॒ગ્નયે॒ પ્રતી॑કવતે॒ ય એ॒વાસ્મા॒-ત્પાપી॑યા॒-ન્ત-ન્તેનાપ॑ નુદતે॒ પ્ર શ્રેયાગ્મ્॑સ॒-મ્ભ્રાતૃ॑વ્ય-ન્નુદ॒તેતિ॑ સ॒દૃશ॑-ઙ્ક્રામતિ॒ નૈન॒-મ્પાપી॑યાનાપ્નોતિ॒ ય એ॒વં વિઁ॒દ્વાને॒તયેષ્ટ્યા॒ યજ॑તે ॥ 4 ॥
(વૃ॒ણા॒મ॒હૈ॒ યત્ – પુ॒રસ્તા॒-દ્રક્ષાગ્મ્॑સિ- વપેદ॒ગ્નયે॑ વિબા॒ધવ॑ત – એ॒વં – ચ॒ત્વારિ॑ ચ) (અ. 1)
દે॒વા॒સુ॒રા-સ્સંયઁ॑ત્તા આસ॒-ન્તે દે॒વા અ॑બ્રુવ॒ન્॒. યો નો॑ વી॒ર્યા॑વત્તમ॒સ્તમનુ॑ સ॒માર॑ભામહા॒ ઇતિ॒ ત ઇન્દ્ર॑મબ્રુવ॒-ન્ત્વં-વૈઁ નો॑ વી॒ર્યા॑વત્તમો-ઽસિ॒ ત્વામનુ॑ સ॒માર॑ભામહા॒ ઇતિ॒ સો᳚-ઽબ્રવી-ત્તિ॒સ્રો મ॑ ઇ॒માસ્ત॒નુવો॑ વી॒ર્યા॑વતી॒સ્તાઃ પ્રી॑ણી॒તાથા-સુ॑રાન॒ભિ ભ॑વિષ્ય॒થેતિ॒ તા વૈ બ્રૂ॒હીત્ય॑બ્રુવન્નિ॒યમગ્મ્॑ હો॒મુગિ॒યં-વિઁ॑મૃ॒ધેય-મિ॑ન્દ્રિ॒યાવ॒તી- [-મિ॑ન્દ્રિ॒યાવ॒તી, ઇત્ય॑બ્રવી॒ત્ત] 5
-ત્ય॑બ્રવી॒ત્ત ઇન્દ્રા॑યાગ્મ્ હો॒મુચે॑ પુરો॒ડાશ॒મેકા॑દશકપાલ॒-ન્નિર॑વપ॒ન્નિન્દ્રા॑ય વૈમૃ॒ધાયે-ન્દ્રા॑યેન્દ્રિ॒યાવ॑તે॒ યદિન્દ્રા॑યાગ્મ્ હો॒મુચે॑ નિ॒રવ॑પ॒ન્નગ્મ્હ॑સ એ॒વ તેના॑મુચ્યન્ત॒ યદિન્દ્રા॑ય વૈ મૃ॒ધાય॒ મૃધ॑ એ॒વ તેનાપા᳚ઘ્નત॒યદિન્દ્રા॑યેન્દ્રિ॒યાવ॑ત ઇન્દ્રિ॒યમે॒વ તેના॒-ઽઽત્મન્ન॑દધત॒ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શત્કપાલ-મ્પુરો॒ડાશ॒-ન્નિર॑વપ॒-ન્ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શ॒દ્વૈ દે॒વતા॒સ્તા ઇન્દ્ર॑ આ॒ત્મન્નનુ॑ સ॒માર॑ભંયઁત॒ ભૂત્યૈ॒ [ભૂત્યૈ᳚, તાં-વાઁવ] 6
તાં-વાઁવ દે॒વા વિજિ॑તિ-મુત્ત॒મા-મસુ॑રૈ॒-ર્વ્ય॑જયન્ત॒યો ભ્રાતૃ॑વ્યવા॒ન્થ્- સ્યા-થ્સ સ્પર્ધ॑માન એ॒તયેષ્ટ્યા॑ યજે॒તેન્દ્રા॑યાગ્મ્ હો॒મુચે॑ પુરો॒ડાશ॒મેકા॑દશકપાલ॒-ન્નિર્વ॑પે॒દિન્દ્રા॑ય વૈમૃ॒ધાયેન્દ્રા॑યેન્દ્રિ॒યાવ॒તે-ઽગ્મ્ હ॑સા॒ વા એ॒ષ ગૃ॑હી॒તો યસ્મા॒ચ્છ્રેયા॒-ન્ભ્રાતૃ॑વ્યો॒યદિન્દ્રા॑યાગ્મ્ હો॒મુચે॑ નિ॒ર્વપ॒ત્યગ્મ્હ॑સ એ॒વ તેન॑ મુચ્યતેમૃ॒ધા વા એ॒ષો॑-ઽભિષ॑ણ્ણો॒ યસ્મા᳚-થ્સમા॒નેષ્વ॒ન્ય-શ્શ્રેયા॑નુ॒તા- [શ્રેયા॑નુ॒ત, અ-ઽભ્રા॑તૃવ્યો॒] 7
-ઽભ્રા॑તૃવ્યો॒ યદિન્દ્રા॑ય વૈમૃ॒ધાય॒ મૃધ॑ એ॒વ તેનાપ॑ હતે॒યદિન્દ્રા॑યેન્દ્રિ॒યાવ॑ત ઇન્દ્રિ॒યમે॒વ તેના॒ત્મ-ન્ધ॑ત્તે॒ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શત્કપાલ-મ્પુરો॒ડાશ॒-ન્નિર્વ॑પતિ॒ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શ॒દ્વૈ દે॒વતા॒સ્તા એ॒વ યજ॑માન આ॒ત્મન્નનુ॑ સ॒માર॑ભંયઁતે॒ ભૂત્યૈ॒ સા વા એ॒ષા વિજિ॑તિ॒ર્નામેષ્ટિ॒ર્ય એ॒વં-વિઁ॒દ્વાને॒તયેષ્ટ્યા॒ યજ॑ત ઉત્ત॒મામે॒વ વિજિ॑તિ॒-મ્ભ્રાતૃ॑વ્યેણ॒ વિ જ॑યતે ॥ 8 ॥
(ઇ॒ન્દ્રિ॒યાવ॑તી॒ – ભૂત્યા॑ – ઉ॒તૈ – કા॒ન્ન પ॑ઞ્ચા॒શચ્ચ॑) (અ. 2)
દે॒વા॒સુ॒રા-સ્સંયઁ॑ત્તા આસ॒-ન્તેષા᳚-ઙ્ગાય॒ત્ર્યોજો॒ બલ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑-મ્પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂન્-થ્સ॒ગૃંહ્યા॒ ઽઽદાયા॑-પ॒ક્રમ્યા॑તિષ્ઠ॒-ત્તે॑-ઽમન્યન્ત યત॒રાન્. વા ઇ॒યમુ॑પાવ॒ર્થ્સ્યતિ॒ ત ઇ॒દ-મ્ભ॑વિષ્ય॒ન્તીતિ॒ તાં-વ્યઁ॑હ્વયન્ત॒ વિશ્વ॑કર્મ॒ન્નિતિ॑ દે॒વા દાભીત્યસુ॑રા॒-સ્સા નાન્ય॑ત॒રાગ્શ્ચ॒-નોપાવ॑ર્તત॒ તે દે॒વા એ॒ત-દ્યજુ॑રપશ્ય॒ન્નોજો॑-ઽસિ॒ સહો॑-ઽસિ॒ બલ॑મસિ॒ [બલ॑મસિ, ભ્રાજો॑-ઽસિ] 9
ભ્રાજો॑-ઽસિ દે॒વાના॒-ન્ધામ॒ નામા॑-ઽસિ॒ વિશ્વ॑મસિ વિ॒શ્વાયુ॒-સ્સર્વ॑મસિ સ॒ર્વાયુ॑રભિ॒ભૂરિતિ॒ વાવ દે॒વા અસુ॑રાણા॒મોજો॒ બલ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑-મ્પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂન॑વૃઞ્જત॒ ય-દ્ગા॑ય॒ત્ર્ય॑પ॒ક્રમ્યાતિ॑ષ્ઠ॒-ત્તસ્મા॑દે॒તા-ઙ્ગા॑ય॒ત્રીતીષ્ટિ॑માહુ-સ્સંવઁથ્સ॒રો વૈ ગા॑ય॒ત્રી સં॑વઁથ્સ॒રો વૈ તદ॑પ॒ક્રમ્યા॑તિષ્ઠ॒-દ્યદે॒તયા॑ દે॒વા અસુ॑રાણા॒મોજો॒ બલ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑- [બલ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય᳚મ્, પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂ-] 10
-મ્પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂ-નવૃ॑ઞ્જત॒ તસ્મા॑દે॒તાગ્મ્ સં॑વઁ॒ર્ગ ઇતીષ્ટિ॑માહુ॒ર્યો ભ્રાતૃ॑વ્યવા॒ન્થ્સ્યા-થ્સસ્પર્ધ॑માન એ॒તયેષ્ટ્યા॑ યજેતા॒ગ્નયે॑ સંવઁ॒ર્ગાય॑ પુરો॒ડાશ॑મ॒ષ્ટાક॑પાલ॒-ન્નિર્વ॑પે॒ત્તગ્મ્શૃ॒તમાસ॑ન્નમે॒તેન॒ યજુ॑ષા॒-ઽભિ મૃ॑શે॒દોજ॑ એ॒વ બલ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑-મ્પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂ-ન્ભ્રાતૃ॑વ્યસ્ય વૃઙ્ક્તે॒ ભવ॑ત્યા॒ત્મના॒ પરા᳚સ્ય॒ ભ્રાતૃ॑વ્યો ભવતિ ॥ 11
(બલ॑મસ્યે॒ – તયા॑ દે॒વા અસુ॑રાણા॒મોજો॒ બલ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્યં॑ – પઞ્ચ॑ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 3)
પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જા અ॑સૃજત॒ તા અ॑સ્મા-થ્સૃ॒ષ્ટાઃ પરા॑ચીરાય॒-ન્તા યત્રાવ॑સ॒-ન્તતો॑ ગ॒ર્મુદુદ॑તિષ્ઠ॒-ત્તા બૃહ॒સ્પતિ॑શ્ચા॒ન્વવૈ॑તા॒ગ્મ્॒ સો᳚-ઽબ્રવી॒-દ્બૃહ॒સ્પતિ॑ર॒નયા᳚ ત્વા॒ પ્રતિ॑ષ્ઠા॒ન્યથ॑ ત્વા પ્ર॒જા ઉ॒પાવ॑ર્થ્સ્ય॒ન્તીતિ॒ ત-મ્પ્રાતિ॑ષ્ઠ॒-ત્તતો॒ વૈ પ્ર॒જાપ॑તિ-મ્પ્ર॒જા ઉ॒પાવ॑ર્તન્ત॒ યઃ પ્ર॒જાકા॑મ॒-સ્સ્યા-ત્તસ્મા॑ એ॒ત-મ્પ્રા॑જાપ॒ત્ય-ઙ્ગા᳚ર્મુ॒ત-ઞ્ચ॒રુ-ન્નિર્વ॑પે-ત્પ્ર॒જાપ॑તિ- [-નિર્વ॑પે-ત્પ્ર॒જાપ॑તિમ્, એ॒વ સ્વેન॑] 12
-મે॒વ સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॒નોપ॑ ધાવતિ॒ સ એ॒વાસ્મૈ᳚ પ્ર॒જા-મ્પ્રજ॑નયતિપ્ર॒જાપ॑તિઃ પ॒શૂન॑સૃજત॒ તે᳚-ઽસ્મા-થ્સૃ॒ષ્ટાઃ પરા᳚ઞ્ચ આય॒-ન્તે યત્રાવ॑સ॒-ન્તતો॑ ગ॒ર્મુદુદ॑તિષ્ઠ॒-ત્તા-ન્પૂ॒ષા ચા॒ન્વવૈ॑તા॒ગ્મ્॒ સો᳚-ઽબ્રવી-ત્પૂ॒ષા-ઽનયા॑ મા॒ પ્રતિ॒ષ્ઠાથ॑ ત્વા પ॒શવ॑ ઉ॒પાવ॑ર્થ્સ્ય॒ન્તીતિ॒ મા-મ્પ્રતિ॒ષ્ઠેતિ॒ સોમો᳚-ઽબ્રવી॒-ન્મમ॒ વા [-મમ॒ વૈ, અ॒કૃ॒ષ્ટ॒પ॒ચ્યમિત્યુ॒ભૌ] 13
અ॑કૃષ્ટપ॒ચ્યમિત્યુ॒ભૌ વા॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠા॒નીત્ય॑બ્રવી॒-ત્તૌ પ્રાતિ॑ષ્ઠ॒-ત્તતો॒ વૈ પ્ર॒જાપ॑તિ-મ્પ॒શવ॑ ઉ॒પાવ॑ર્તન્ત॒ યઃ પ॒શુકા॑મ॒-સ્સ્યા-ત્તસ્મા॑ એ॒તગ્મ્ સો॑માપૌ॒ષ્ણ-ઙ્ગા᳚ર્મુ॒ત-ઞ્ચ॒રુ-ન્નિર્વ॑પે-થ્સોમાપૂ॒ષણા॑વે॒વ સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॒નોપ॑ ધાવતિ॒ તાવે॒વાસ્મૈ॑ પ॒શૂ-ન્પ્રજ॑નયત॒-સ્સોમો॒ વૈ રે॑તો॒ધાઃ પૂ॒ષા પ॑શૂ॒ના-મ્પ્ર॑જનયિ॒તા સોમ॑ એ॒વાસ્મૈ॒ રેતો॒ દધા॑તિ પૂ॒ષા પ॒શૂ-ન્પ્રજ॑નયતિ ॥ 14 ॥
(વ॒પે॒-ત્પ્ર॒જાપ॑તિં॒ – વૈઁ – દધા॑તિ પૂ॒ષા – ત્રીણિ॑ ચ) (અ. 4)
અગ્ને॒ ગોભિ॑ર્ન॒ આ ગ॒હીન્દો॑ પુ॒ષ્ટ્યા જુ॑ષસ્વ નઃ । ઇન્દ્રો॑ ધ॒ર્તા ગૃ॒હેષુ॑ નઃ ॥ સ॒વિ॒તા ય-સ્સ॑હ॒સ્રિય॒-સ્સ નો॑ ગૃ॒હેષુ॑ રારણત્ । આ પૂ॒ષા એ॒ત્વા વસુ॑ ॥ ધા॒તા દ॑દાતુ નો ર॒યિમીશા॑નો॒ જગ॑ત॒સ્પતિઃ॑ । સ નઃ॑ પૂ॒ર્ણેન॑ વાવનત્ ॥ ત્વષ્ટા॒ યો વૃ॑ષ॒ભો વૃષા॒ સ નો॑ ગૃ॒હેષુ॑ રારણત્ । સ॒હસ્રે॑ણા॒યુતે॑ન ચ ॥ યેન॑ દે॒વા અ॒મૃત॑- [અ॒મૃત᳚મ્, દી॒ર્ઘગ્ગ્ શ્રવો॑ દિ॒વ્યૈર॑યન્ત ।] 15
-ન્દી॒ર્ઘગ્ગ્ શ્રવો॑ દિ॒વ્યૈર॑યન્ત । રાય॑સ્પોષ॒ ત્વમ॒સ્મભ્ય॒-ઙ્ગવા᳚ઙ્કુ॒લ્મિ-ઞ્જી॒વસ॒ આ યુ॑વસ્વ ॥ અ॒ગ્નિ ર્ગૃ॒હપ॑તિ॒-સ્સોમો॑ વિશ્વ॒વનિ॑-સ્સવિ॒તા સુ॑મે॒ધા-સ્સ્વાહા᳚ ॥ અગ્ને॑ ગૃહપતે॒ યસ્તે॒ ઘૃત્યો॑ ભા॒ગસ્તેન॒ સહ॒ ઓજ॑ આ॒ક્રમ॑માણાય ધેહિ॒ શ્રૈષ્ઠ્યા᳚ત્પ॒થો મા યો॑ષ-મ્મૂ॒ર્ધા ભૂ॑યાસ॒ગ્ગ્॒ સ્વાહા᳚ ॥ 16 ॥
(અ॒મૃત॑ – મ॒ષ્ટાત્રિગ્મ્॑શચ્ચ) (અ. 5)
ચિ॒ત્રયા॑ યજેત પ॒શુકા॑મ ઇ॒યં-વૈઁ ચિ॒ત્રા યદ્વા અ॒સ્યાં-વિઁશ્વ॑-મ્ભૂ॒તમધિ॑ પ્ર॒જાય॑તે॒ તે ને॒યઞ્ચિ॒ત્રા ય એ॒વં-વિઁ॒દ્વાગ્ શ્ચિ॒ત્રયા॑ પ॒શુકા॑મો॒ યજ॑તે॒ પ્ર પ્ર॒જયા॑ પ॒શુભિ॑ ર્મિથુ॒નૈ ર્જા॑યતે॒ પ્રૈવાગ્ને॒યેન॑ વાપયતિ॒ રેત॑-સ્સૌ॒મ્યેન॑ દધાતિ॒ રેત॑ એ॒વ હિ॒ત-ન્ત્વષ્ટા॑ રૂ॒પાણિ॒ વિ ક॑રોતિસારસ્વ॒તૌ ભ॑વત એ॒તદ્વૈ દૈવ્ય॑-મ્મિથુ॒ન-ન્દૈવ્ય॑મે॒વાસ્મૈ॑ [-દૈવ્ય॑મે॒વાસ્મૈ᳚, મિ॒થુ॒ન-મ્મ॑દ્ધ્ય॒તો] 17
મિથુ॒ન-મ્મ॑દ્ધ્ય॒તો દ॑ધાતિ॒ પુષ્ટ્યૈ᳚ પ્ર॒જન॑નાય સિનીવા॒લ્યૈ ચ॒રુર્ભ॑વતિ॒ વાગ્વૈ સિ॑નીવા॒લી પુષ્ટિઃ॒ ખલુ॒ વૈ વાક્પુષ્ટિ॑મે॒વ વાચ॒મુપૈ᳚ત્યૈ॒ન્દ્ર ઉ॑ત્ત॒મો ભ॑વતિ॒ તેનૈ॒વ તન્મિ॑થુ॒નગ્મ્ સ॒પ્તૈતાનિ॑ હ॒વીગ્મ્ષિ॑ ભવન્તિ સ॒પ્ત ગ્રા॒મ્યાઃ પ॒શવ॑-સ્સ॒પ્તાર॒ણ્યા-સ્સ॒પ્ત છન્દાગ્॑સ્યુ॒-ભય॒સ્યા-વ॑રુદ્ધ્યા॒ અથૈ॒તા આહુ॑તી ર્જુહોત્યે॒તે વૈ દે॒વાઃ પુષ્ટિ॑પતય॒સ્ત એ॒વા સ્મિ॒-ન્પુષ્ટિ॑-ન્દધતિ॒ પુષ્ય॑તિ પ્ર॒જયા॑ પ॒શુભિ॒રથો॒ યદે॒તા આહુ॑તી ર્જુ॒હોતિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ ॥ 18 ॥
(અ॒સ્મૈ॒ – ત એ॒વ – દ્વાદ॑શ ચ) (અ. 6)
મા॒રુ॒તમ॑સિ મ॒રુતા॒મોજો॒-ઽપા-ન્ધારા᳚-મ્ભિન્ધિ ર॒મય॑ત મરુત-શ્શ્યે॒નમા॒યિન॒-મ્મનો॑જવ સં॒-વૃઁષ॑ણગ્મ્ સુવૃ॒ક્તિમ્ ॥ યેન॒ શર્ધ॑ ઉ॒ગ્રમવ॑-સૃષ્ટ॒મેતિ॒ તદ॑શ્વિના॒ પરિ॑ ધત્તગ્ગ્ સ્વ॒સ્તિ । પુ॒રો॒વા॒તો વર્ષ॑ઞ્જિ॒ન્વરા॒વૃ-થ્સ્વાહા॑ વા॒તાવદ્- વર્ષ॑ન્નુ॒ગ્રરા॒વૃ-થ્સ્વાહા᳚ સ્ત॒નય॒ન્ વર્ષ॑-ન્ભી॒મરા॒વથ્સ્વાહા॑ ઽનશ॒ન્ય॑વ॒સ્ફૂર્જ॑ન્-દિ॒દ્યુ-દ્વર્ષ॑ન્-ત્વે॒ષરા॒વૃ-થ્સ્વાહા॑ ઽતિરા॒ત્રં॒-વઁર્ષ॑-ન્પૂ॒ર્તિરા॒વૃ- [-પૂ॒ર્તિરા॒વૃત્, સ્વાહા॑ બ॒હુ] 19
-થ્સ્વાહા॑ બ॒હુ હા॒યમ॑વૃષા॒દિતિ॑ શ્રુ॒તરા॒વૃ-થ્સ્વાહા॒ ઽઽતપ॑તિ॒ વર્ષ॑ન્-વિ॒રાડા॒વૃ-થ્સ્વાહા॑ ઽવ॒સ્ફૂર્જ॑ન્-દિ॒દ્યુ-દ્વર્ષ॑-ન્ભૂ॒તરા॒વૃ-થ્સ્વાહા॒માન્દા॒ વાશા॒-શ્શુન્ધ્યૂ॒રજિ॑રાઃ । જ્યોતિ॑ષ્મતી॒-સ્તમ॑સ્વરી॒-રુન્દ॑તી॒-સ્સુફે॑નાઃ । મિત્ર॑ભૃતઃ॒, ક્ષત્ર॑ભૃત॒-સ્સુરા᳚ષ્ટ્રા ઇ॒હ મા॑-ઽવત ॥વૃષ્ણો॒ અશ્વ॑સ્ય સ॒ન્દાન॑મસિ॒ વૃષ્ટ્યૈ॒ ત્વોપ॑ નહ્યામિ ॥ 20 ॥
(પૂ॒ર્તિરા॒વૃ-દ્- દ્વિચ॑ત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 7)
દેવા॑ વસવ્યા॒ અગ્ને॑ સોમ સૂર્ય ॥ દેવા᳚-શ્શર્મણ્યા॒ મિત્રા॑વરુણા-ઽર્યમન્ન્ ॥ દેવા᳚-સ્સપીત॒યો ઽપા᳚-ન્નપાદાશુહેમન્ન્ । ઉ॒દ્નો દ॑ત્તોદ॒ધિ-મ્ભિ॑ન્ત્ત દિ॒વઃ પ॒ર્જન્યા॑દ॒ન્તરિ॑ક્ષાત્-પૃથિ॒વ્યાસ્તતો॑ નો॒ વૃષ્ટ્યા॑-ઽવત ॥ દિવા॑ ચિ॒ત્તમઃ॑ કૃણ્વન્તિ પ॒ર્જન્યે॑નો-દવા॒હેન॑ । પૃ॒થિ॒વીં-યઁ-દ્વ્યુ॒ન્દન્તિ॑ ॥ આય-ન્નર॑-સ્સુ॒દાન॑વો દદા॒શુષે॑ દિ॒વઃ કોશ॒મચુ॑ચ્યવુઃ । વિ પ॒ર્જન્યા᳚-સ્સૃજન્તિ॒ રોદ॑સી॒ અનુ॒ ધન્વ॑ના યન્તિ [ ] 21
વૃ॒ષ્ટયઃ॑ ॥ ઉદી॑રયથા મરુત-સ્સમુદ્ર॒તો યૂ॒યં-વૃઁ॒ષ્ટિં-વઁ॑ર્ષયથા પુરીષિણઃ । ન વો॑ દસ્રા॒ ઉપ॑ દસ્યન્તિ ધે॒નવ॒-શ્શુભં॑-યાઁ॒તામનુ॒ રથા॑ અવૃથ્સત ॥ સૃ॒જા વૃ॒ષ્ટિ-ન્દિ॒વ આ-ઽદ્ભિ-સ્સ॑મુ॒દ્ર-મ્પૃ॑ણ ॥ અ॒બ્જા અ॑સિ પ્રથમ॒જા બલ॑મસિ સમુ॒દ્રિય᳚મ્ ॥ ઉન્ન॑મ્ભય પૃથિ॒વી-મ્ભિ॒ન્ધીદ-ન્દિ॒વ્ય-ન્નભઃ॑ । ઉ॒દ્નો દિ॒વ્યસ્ય॑ નો દે॒હીશા॑નો॒ વિસૃ॑જા॒ દૃતિ᳚મ્ ॥ યે દે॒વા દિ॒વિભા॑ગા॒ યે᳚-ઽન્તરિ॑ક્ષ ભાગા॒ યે પૃ॑થિ॒વિ ભા॑ગાઃ । ત ઇ॒મં-યઁ॒જ્ઞમ॑વન્તુ॒ ત ઇ॒દ-ઙ્ક્ષેત્ર॒મા વિ॑શન્તુ॒ ત ઇ॒દ-ઙ્ક્ષેત્ર॒મનુ॒ વિ વિ॑શન્તુ ॥ 22 ॥
(ય॒ન્તિ॒ – દે॒વા – વિગ્મ્॑શ॒તિશ્ચ॑) (અ. 8)
મા॒રુ॒તમ॑સિ મ॒રુતા॒મોજ॒ ઇતિ॑ કૃ॒ષ્ણં-વાઁસઃ॑ કૃ॒ષ્ણતૂ॑ષ॒-મ્પરિ॑ ધત્ત એ॒તદ્વૈ વૃષ્ટ્યૈ॑ રૂ॒પગ્મ્ સરૂ॑પ એ॒વ ભૂ॒ત્વા પ॒ર્જન્યં॑-વઁર્ષયતિર॒મય॑ત મરુત-શ્શ્યે॒નમા॒યિન॒મિતિ॑ પશ્ચાદ્વા॒ત-મ્પ્રતિ॑ મીવતિ પુરોવા॒તમે॒વ જ॑નયતિ વ॒ર્॒ષસ્યા વ॑રુદ્ધ્યૈ વાતના॒માનિ॑ જુહોતિ વા॒યુર્વૈ વૃષ્ટ્યા॑ ઈશે વા॒યુમે॒વ સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॒નોપ॑ ધાવતિ॒ સ એ॒વાસ્મૈ॑ પ॒ર્જન્યં॑-વઁર્ષયત્ય॒ષ્ટૌ [વર્ષયત્ય॒ષ્ટૌ, જુ॒હો॒તિ॒ ચત॑સ્રો॒ વૈ] 23
જુ॑હોતિ॒ ચત॑સ્રો॒ વૈ દિશ॒શ્ચત॑સ્રો-ઽવાન્તરદિ॒શા દિ॒ગ્ભ્ય એ॒વ વૃષ્ટિ॒ગ્મ્॒ સ-મ્પ્ર ચ્યા॑વયતિ કૃષ્ણાજિ॒ને સંયૌઁ॑તિ હ॒વિરે॒વાક॑રન્તર્વે॒દિ સંયૌઁ॒ત્ય વ॑રુદ્ધ્યૈ॒ યતી॑નામ॒દ્યમા॑નાનાગ્મ્ શી॒ર્॒ષાણિ॒ પરા॑-ઽપત॒ન્તે ખ॒ર્જૂરા॑ અભવ॒ન્-તેષા॒ગ્મ્॒ રસ॑ ઊ॒ર્ધ્વો॑-ઽપત॒ત્-તાનિ॑ ક॒રીરા᳚ણ્ય-ભવન્-થ્સૌ॒મ્યાનિ॒ વૈ ક॒રીરા॑ણિ સૌ॒મ્યા ખલુ॒ વા આહુ॑તિ ર્દિ॒વો વૃષ્ટિ॑-ઞ્ચ્યાવયતિ॒ યત્ક॒રીરા॑ણિ॒ ભવ॑ન્તિ [ ] 24
સૌ॒મ્યયૈ॒વા-ઽઽહુ॑ત્યા દિ॒વો વૃષ્ટિ॒મવ॑ રુન્ધે॒ મધુ॑ષા॒ સં-યૌઁ᳚ત્ય॒પાં-વાઁ એ॒ષ ઓષ॑ધીના॒ગ્મ્॒ રસો॒ યન્મદ્ધ્વ॒દ્ભ્ય એ॒વૌષ॑ધીભ્યો વર્ષ॒ત્યથો॑ અ॒દ્ભ્ય એ॒વૌષ॑ધીભ્યો॒ વૃષ્ટિ॒નિ-ન્ન॑યતિ॒ માન્દા॒ વાશા॒ ઇતિ॒ સંયૌઁ॑તિ નામ॒ધેયૈ॑રે॒વૈના॒ અચ્છૈ॒ત્યથો॒ યથા᳚ બ્રૂ॒યાદસા॒ વેહીત્યે॒વમે॒વૈના॑ નામ॒ધેયૈ॒રા – [નામ॒ધેયૈ॒રા, ચ્યા॒વ॒ય॒તિ॒ વૃષ્ણો॒] 25
ચ્યા॑વયતિ॒ વૃષ્ણો॒ અશ્વ॑સ્ય સ॒ન્દાન॑મસિ॒ વૃષ્ટ્યૈ॒ ત્વોપ॑ નહ્યા॒મીત્યા॑હ॒ વૃષા॒ વા અશ્વો॒ વૃષા॑ પ॒ર્જન્યઃ॑ કૃ॒ષ્ણ ઇ॑વ॒ ખલુ॒ વૈ ભૂ॒ત્વા વ॑ર્ષતિ રૂ॒પેણૈ॒વૈન॒ગ્મ્॒ સમ॑ર્ધયતિ વ॒ર્॒ષસ્યા વ॑રુદ્ધ્યૈ ॥ 26 ॥
(અ॒ષ્ટૌ – ભવ॑ન્તિ – નામ॒ધેયૈ॒રૈ – કા॒ન્ન ત્રિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 9)
દેવા॑ વસવ્યા॒ દેવા᳚-શ્શર્મણ્યા॒ દેવા᳚-સ્સપીતય॒ ઇત્યા બ॑દ્ધ્નાતિ દે॒વતા॑ભિરે॒વાન્વ॒હં-વૃઁષ્ટિ॑મિચ્છતિ॒ યદિ॒ વર્ષે॒ત્-તાવ॑ત્યે॒વ હો॑ત॒વ્યં॑-યઁદિ॒ ન વર્ષે॒ચ્છ્વો ભૂ॒તે હ॒વિર્નિર્વ॑પેદહોરા॒ત્રે વૈ મિ॒ત્રાવરુ॑ણાવહોરા॒ત્રાભ્યા॒-ઙ્ખલુ॒ વૈ પ॒ર્જન્યો॑ વર્ષતિ॒ નક્તં॑-વાઁ॒ હિ દિવા॑ વા॒ વર્ષ॑તિ મિ॒ત્રાવરુ॑ણાવે॒વ સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॒નોપ॑ ધાવતિ॒ તાવે॒વાસ્મા॑ [તાવે॒વાસ્મૈ᳚, અ॒હો॒રા॒ત્રાભ્યાં᳚-] 27
અહોરા॒ત્રાભ્યા᳚-મ્પ॒ર્જન્યં॑ વઁર્ષયતો॒-ઽગ્નયે॑ ધામ॒ચ્છદે॑ પુરો॒ડાશ॑મ॒ષ્ટાક॑પાલ॒-ન્નિર્વ॑પેન્મારુ॒તગ્મ્ સ॒પ્તક॑પાલગ્મ્ સૌ॒ર્યમેક॑કપાલમ॒ગ્નિર્વા ઇ॒તો વૃષ્ટિ॒મુદી॑રયતિ મ॒રુત॑-સ્સૃ॒ષ્ટા-ન્ન॑યન્તિ ય॒દા ખલુ॒ વા અ॒સાવા॑દિ॒ત્યો ન્યં॑-ર॒શ્મિભિઃ॑ પર્યા॒વર્ત॒તે-ઽથ॑વર્ષતિધામ॒ચ્છદિ॑વ॒ ખલુ॒ વૈ ભૂ॒ત્વા વ॑ર્ષત્યે॒તા વૈ દે॒વતા॒ વૃષ્ટ્યા॑ ઈશતે॒ તા એ॒વ સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॒નોપ॑ ધાવતિ॒ તા [ભાગ॒ધેયે॒નોપ॑ ધાવતિ॒ તાઃ, એ॒વાસ્મૈ॑] 28
એ॒વાસ્મૈ॑ પ॒ર્જન્યં॑-વઁર્ષયન્ત્યુ॒તા વ॑ર્ષિષ્ય॒ન્ વર્ષ॑ત્યે॒વ સૃ॒જા વૃ॒ષ્ટિ-ન્દિ॒વ આ-ઽદ્ભિ-સ્સ॑મુ॒દ્ર-મ્પૃ॒ણેત્યા॑હે॒માશ્ચૈ॒વા-મૂશ્ચા॒પ-સ્સમ॑ર્ધય॒ત્યથો॑ આ॒ભિરે॒વા-મૂરચ્છૈ᳚ત્ય॒બ્જા અ॑સિ પ્રથમ॒જા બલ॑મસિ સમુ॒દ્રિય॒મિત્યા॑હ યથાય॒જુરે॒વૈત-દુન્ન॑-મ્ભય પૃથિ॒વીમિતિ॑ વર્ષા॒હ્વા-ઞ્જુ॑હોત્યે॒ષા વા ઓષ॑ધીનાં-વૃઁષ્ટિ॒વનિ॒સ્તયૈ॒વ વૃષ્ટિ॒મા ચ્યા॑વયતિ॒ યે દે॒વા દિ॒વિભા॑ગા॒ ઇતિ॑ કૃષ્ણાજિ॒નમવ॑ ધૂનોતી॒મ એ॒વાસ્મૈ॑ લો॒કાઃ પ્રી॒તા અ॒ભીષ્ટા॑ ભવન્તિ ॥ 29 ॥
(અ॒સ્મૈ॒ – ધા॒વ॒તિ॒ તા – વા – એક॑વિગ્મ્શતિશ્ચ ) (અ. 10)
સર્વા॑ણિ॒ છન્દાગ્॑સ્યે॒તસ્યા॒-મિષ્ટ્યા॑-મ॒નૂચ્યા॒નીત્યા॑હુ-સ્ત્રિ॒ષ્ટુભો॒ વા એ॒તદ્વી॒ર્યં॑-યઁ-ત્ક॒કુદુ॒ષ્ણિહા॒ જગ॑ત્યૈ॒ યદુ॑ષ્ણિહ-ક॒કુભા॑વ॒ન્વાહ॒ તેનૈ॒વ સર્વા॑ણિ॒ છન્દા॒ગ્॒સ્યવ॑ રુન્ધે ગાય॒ત્રી વા એ॒ષા યદુ॒ષ્ણિહા॒ યાનિ॑ ચ॒ત્વાર્યદ્ધ્ય॒ક્ષરા॑ણિ॒ ચતુ॑ષ્પાદ એ॒વ તે પ॒શવો॒યથા॑ પુરો॒ડાશે॑ પુરો॒ડાશો-ઽદ્ધ્યે॒વમે॒વ ત-દ્યદ્-ઋ॒ચ્યદ્ધ્ય॒ક્ષરા॑ણિ॒ યજ્જગ॑ત્યા [યજ્જગ॑ત્યા, પ॒રિ॒દ॒દ્ધ્યાદન્તં॑-] 30
પરિદ॒દ્ધ્યાદન્તં॑-યઁ॒જ્ઞ-ઙ્ગ॑મયે-ત્ત્રિ॒ષ્ટુભા॒ પરિ॑ દધાતીન્દ્રિ॒યં-વૈઁ વી॒ર્ય॑-ન્ત્રિ॒ષ્ટુગિ॑ન્દ્રિ॒ય એ॒વ વી॒ર્યે॑ ય॒જ્ઞ-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠાપયતિ॒ નાન્ત॑-ઙ્ગમય॒ત્યગ્ને॒ ત્રી તે॒ વાજિ॑ના॒ ત્રી ષ॒ધસ્થેતિ॒ ત્રિવ॑ત્યા॒ પરિ॑ દધાતિ સરૂપ॒ત્વાય॒ સર્વો॒ વા એ॒ષ ય॒જ્ઞો ય-ત્ત્રૈ॑ધાત॒વીય॒-ઙ્કામા॑ય-કામાય॒ પ્રયુ॑જ્યતે॒ સર્વે᳚ભ્યો॒ હિ કામે᳚ભ્યો ય॒જ્ઞઃ પ્ર॑યુ॒જ્યતે᳚ ત્રૈધાત॒વીયે॑ન યજેતાભિ॒ચર॒ન્-થ્સર્વો॒ વા [સર્વો॒ વૈ, એ॒ષ] 31
એ॒ષ ય॒જ્ઞો ય-ત્ત્રૈ॑ધાત॒વીય॒ગ્મ્॒ સર્વે॑ણૈ॒વૈનં॑-યઁ॒જ્ઞેના॒ભિ ચ॑રતિ સ્તૃણુ॒ત એ॒વૈન॑મે॒તયૈ॒વ ય॑જેતાભિચ॒ર્યમા॑ણ॒-સ્સર્વો॒ વા એ॒ષ ય॒જ્ઞો ય-ત્ત્રૈ॑ધાત॒વીય॒ગ્મ્॒ સર્વે॑ણૈ॒વ ય॒જ્ઞેન॑ યજતે॒ નૈન॑મભિ॒ચર᳚ન્-થ્સ્તૃણુત એ॒તયૈ॒વ ય॑જેત સ॒હસ્રે॑ણ ય॒ક્ષ્યમા॑ણઃ॒ પ્રજા॑તમે॒વૈન॑-દ્દદાત્યે॒તયૈ॒વ ય॑જેત સ॒હસ્રે॑ણેજા॒નો-ઽન્તં॒-વાઁ એ॒ષ પ॑શૂ॒ના-ઙ્ગ॑ચ્છતિ॒ [-ગ॑ચ્છતિ, ય-સ્સ॒હસ્રે॑ણ॒] 32
ય-સ્સ॒હસ્રે॑ણ॒ યજ॑તે પ્ર॒જાપ॑તિઃ॒ ખલુ॒ વૈ પ॒શૂન॑સૃજત॒ તાગ્સ્ત્રૈ॑ધાત॒ વીયે॑-નૈ॒વાસૃ॑જત॒ ય એ॒વં-વિઁ॒દ્વાગ્ સ્ત્રૈ॑ધાત॒વીયે॑નપ॒શુકા॑મો॒ યજ॑તે॒ યસ્મા॑દે॒વ યોનેઃ᳚ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ॒શૂનસૃ॑જત॒ તસ્મા॑દે॒વૈના᳚ન્-થ્સૃજત॒ ઉપૈ॑ન॒મુત્ત॑રગ્મ્ સ॒હસ્ર॑-ન્નમતિ દે॒વતા᳚ભ્યો॒ વા એ॒ષ આ વૃ॑શ્ચ્યતે॒ યો ય॒ક્ષ્ય ઇત્યુ॒ક્ત્વા ન યજ॑તે ત્રૈધાત॒વીયે॑ન યજેત॒ સર્વો॒ વા એ॒ષ ય॒જ્ઞો [ય॒જ્ઞઃ, ય-ત્ત્રૈ॑ધાત॒વીય॒ગ્મ્॒] 33
ય-ત્ત્રૈ॑ધાત॒વીય॒ગ્મ્॒ સર્વે॑ણૈ॒વ ય॒જ્ઞેન॑ યજતે॒ ન દે॒વતા᳚ભ્ય॒ આ વૃ॑શ્ચ્યતે॒ દ્વાદ॑શકપાલઃ પુરો॒ડાશો॑ ભવતિ॒ તે ત્રય॒શ્ચતુ॑ષ્કપાલા-સ્ત્રિષ્ષમૃદ્ધ॒ત્વાય॒ ત્રયઃ॑ પુરો॒ડાશા॑ ભવન્તિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા એ॒ષાં-લોઁ॒કાના॒માપ્ત્યા॒ ઉત્ત॑ર-ઉત્તરો॒ જ્યાયા᳚-ન્ભવત્યે॒વમિ॑વ॒ હીમે લો॒કા ય॑વ॒મયો॒ મદ્ધ્ય॑ એ॒તદ્વા અ॒ન્તરિ॑ક્ષસ્ય રૂ॒પગ્મ્ સમૃ॑દ્ધ્યૈ॒ સર્વે॑ષામભિગ॒મય॒ન્નવ॑ દ્ય॒ત્યછ॑બણ્ટ્કાર॒ગ્મ્॒ હિર॑ણ્ય-ન્દદાતિ॒ તેજ॑ એ॒વા- [એ॒વ, અવ॑ રુન્ધે] 34
-ઽવ॑ રુન્ધે તા॒ર્પ્ય-ન્દ॑દાતિ પ॒શૂને॒વાવ॑ રુન્ધે ધે॒નુ-ન્દ॑દાત્યા॒શિષ॑ એ॒વાવ॑ રુન્ધે॒ સામ્નો॒ વા એ॒ષ વર્ણો॒ યદ્ધિર॑ણ્યં॒-યઁજુ॑ષા-ન્તા॒ર્પ્યમુ॑ક્થામ॒દાના᳚-ન્ધે॒નુરે॒તાને॒વ સર્વા॒ન્॒. વર્ણા॒નવ॑ રુન્ધે ॥ 35 ॥
(જગ॑ત્યા – ઽભિ॒ચર॒ન્-થ્સર્વો॒ વૈ – ગ॑ચ્છતિ – ય॒જ્ઞ – સ્તેજ॑ એ॒વ – ત્રિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 11)
ત્વષ્ટા॑ હ॒તપુ॑ત્રો॒ વીન્દ્ર॒ગ્મ્॒ સોમ॒મા-ઽહ॑ર॒-ત્તસ્મિ॒ન્નિન્દ્ર॑ ઉપહ॒વમૈ᳚ચ્છત॒ ત-ન્નોપા᳚હ્વયત પુ॒ત્ર-મ્મે॑-ઽવધી॒રિતિ॒ સ ય॑જ્ઞવેશ॒સ-ઙ્કૃ॒ત્વા પ્રા॒સહા॒ સોમ॑મપિબ॒-ત્તસ્ય॒ યદ॒ત્યશિ॑ષ્યત॒ ત-ત્ત્વષ્ટા॑-ઽઽહવ॒નીય॒મુપ॒ પ્રાવ॑ર્તય॒-થ્સ્વાહેન્દ્ર॑શત્રુર્વર્ધ॒સ્વેતિ॒ સ યાવ॑દૂ॒ર્ધ્વઃ પ॑રા॒વિદ્ધ્ય॑તિ॒ તાવ॑તિ સ્વ॒યમે॒વ વ્ય॑રમત॒ યદિ॑ વા॒ તાવ॑-ત્પ્રવ॒ણ- [તાવ॑-ત્પ્રવ॒ણમ્, આસી॒દ્યદિ॑] 36
-માસી॒દ્યદિ॑ વા॒ તાવ॒દદ્ધ્ય॒ગ્નેરાસી॒-થ્સ સ॒મ્ભવ॑ન્ન॒ગ્નીષોમા॑વ॒ભિ સમ॑ભવ॒-થ્સ ઇ॑ષુમા॒ત્રમિ॑ષુમાત્રં॒-વિઁષ્વ॑ઙ્ઙવર્ધત॒ સ ઇ॒માં-લોઁ॒કાન॑વૃણો॒દ્ય-દિ॒માં-લોઁ॒કાનવૃ॑ણો॒-ત્ત-દ્વૃ॒ત્રસ્ય॑ વૃત્ર॒ત્વ-ન્તસ્મા॒દિન્દ્રો॑-ઽબિભે॒દપિ॒ ત્વષ્ટા॒ તસ્મૈ॒ ત્વષ્ટા॒ વજ્ર॑મસિઞ્ચ॒-ત્તપો॒ વૈ સ વજ્ર॑ આસી॒-ત્તમુદ્ય॑ન્તુ॒-ન્નાશ॑ક્નો॒દથ॒ વૈ તર્હિ॒ વિષ્ણુ॑- [વિષ્ણુઃ॑, અ॒ન્યા] 37
-ર॒ન્યા દે॒વતા॑ ઽઽસી॒-થ્સો᳚-ઽબ્રવી॒-દ્વિષ્ણ॒વેહી॒દમા હ॑રિષ્યાવો॒ યેના॒યમિ॒દમિતિ॒સ વિષ્ણુ॑સ્ત્રે॒ધા-ઽઽત્માનં॒-વિઁન્ય॑ધત્ત પૃથિ॒વ્યા-ન્તૃતી॑યમ॒ન્તરિ॑ક્ષે॒ તૃતી॑ય-ન્દિ॒વિ તૃતી॑ય-મભિપર્યાવ॒ર્તા-દ્ધ્યબિ॑ભે॒દ્યત્-પૃ॑થિ॒વ્યા-ન્તૃતી॑ય॒માસી॒-ત્તેનેન્દ્રો॒ વજ્ર॒મુદ॑યચ્છ॒-દ્વિષ્ણ્વ॑નુસ્થિત॒-સ્સો᳚-ઽબ્રવી॒ન્મા મે॒ પ્ર હા॒રસ્તિ॒ વા ઇ॒દ- [વા ઇ॒દમ્, મયિ॑ વી॒ર્ય॑-ન્ત-ત્તે॒] 38
-મ્મયિ॑ વી॒ર્ય॑-ન્ત-ત્તે॒ પ્રદા᳚સ્યા॒મીતિ॒ તદ॑સ્મૈ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્ત-ત્પ્રત્ય॑ગૃહ્ણા॒દધા॒ મેતિ॒ ત-દ્વિષ્ણ॒વે-ઽતિ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્ત-દ્વિષ્ણુઃ॒ પ્રત્ય॑ગૃહ્ણા-દ॒સ્માસ્વિન્દ્ર॑ ઇન્દ્રિ॒ય-ન્દ॑ધા॒ત્વિતિ॒ યદ॒ન્તરિ॑ક્ષે॒ તૃતી॑ય॒માસી॒-ત્તેનેન્દ્રો॒ વજ્ર॒મુદ॑યચ્છ॒-દ્વિષ્ણ્વ॑નુસ્થિત॒-સ્સો᳚-ઽબ્રવી॒ન્મા મે॒ પ્રહા॒રસ્તિ॒ વા ઇ॒દ- [વા ઇ॒દમ્, મયિ॑ વી॒ર્ય॑-ન્ત-ત્તે॒] 39
-મ્મયિ॑ વી॒ર્ય॑-ન્ત-ત્તે॒ પ્ર દા᳚સ્યા॒મીતિ॒ તદ॑સ્મૈ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્ત-ત્પ્રત્ય॑ગૃહ્ણા॒-દ્દ્વિર્મા॑-ઽધા॒ ઇતિ॒ ત-દ્વિષ્ણ॒વે-ઽતિ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્ત-દ્વિષ્ણુઃ॒ પ્રત્ય॑ગૃહ્ણાદ॒સ્માસ્વિન્દ્ર॑ ઇન્દ્રિ॒ય-ન્દ॑ધા॒ત્વિતિ॒ યદ્દિ॒વિ તૃતી॑ય॒માસી॒-ત્તેનેન્દ્રો॒ વજ્ર॒મુદ॑યચ્છ॒-દ્વિષ્ણ્વ॑નુસ્થિત॒-સ્સો᳚-ઽબ્રવી॒ન્મા મે॒ પ્રહા॒ર્યેના॒હ- [પ્રહા॒ર્યેના॒હમ્, ઇ॒દમસ્મિ॒ ત-ત્તે॒] 40
-મિ॒દમસ્મિ॒ ત-ત્તે॒ પ્રદા᳚સ્યા॒મીતિ॒ ત્વી(3) ઇત્ય॑બ્રવી-થ્સ॒ન્ધા-ન્તુ સન્દ॑ધાવહૈ॒ ત્વામે॒વ પ્રવિ॑શા॒નીતિ॒ યન્મા-મ્પ્ર॑વિ॒શેઃ કિ-મ્મા॑ ભુઞ્જ્યા॒ ઇત્ય॑બ્રવી॒-ત્ત્વામે॒વેન્ધી॑ય॒ તવ॒ ભોગા॑ય॒ ત્વા-મ્પ્રવિ॑શેય॒મિત્ય॑બ્રવી॒-ત્તં-વૃઁ॒ત્રઃ પ્રાવિ॑શદુ॒દરં॒-વૈઁ વૃ॒ત્રઃ, ક્ષુ-ત્ખલુ॒ વૈ મ॑નુ॒ષ્ય॑સ્ય॒ ભ્રાતૃ॑વ્યો॒ ય [ભ્રાતૃ॑વ્યો॒ યઃ, એ॒વં-વેઁદ॒ હન્તિ॒] 41
એ॒વં-વેઁદ॒ હન્તિ॒ ક્ષુધ॒-મ્ભ્રાતૃ॑વ્ય॒-ન્તદ॑સ્મૈ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒ત્ત-ત્પ્રત્ય॑ગૃહ્ણા॒ત્- ત્રિર્મા॑-ઽધા॒ ઇતિ॒ ત-દ્વિષ્ણ॒વે-ઽતિ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્ત-દ્વિષ્ણુઃ॒ પ્રત્ય॑ગૃહ્ણાદ॒સ્માસ્વિન્દ્ર॑ ઇન્દ્રિ॒ય-ન્દ॑ધા॒ત્વિતિ॒ યત્ત્રિઃ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્ત્રિઃ પ્ર॒ત્યગૃ॑હ્ણા॒-ત્ત-ત્ત્રિ॒ધાતો᳚સ્ત્રિધાતુ॒ત્વં-યઁ-દ્વિષ્ણુ॑ર॒ન્વતિ॑ષ્ઠત॒ વિષ્ણ॒વે-ઽતિ॒ પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્તસ્મા॑દૈન્દ્રાવૈષ્ણ॒વગ્મ્ હ॒વિર્ભ॑વતિ॒ યદ્વા ઇ॒દ-ઙ્કિઞ્ચ॒ તદ॑સ્મૈ॒ ત-ત્પ્રાય॑ચ્છ॒-દૃચ॒-સ્સામા॑નિ॒ યજૂગ્મ્॑ષિ સ॒હસ્રં॒-વાઁ અ॑સ્મૈ॒ ત-ત્પ્રાય॑ચ્છ॒-ત્તસ્મા᳚-થ્સ॒હસ્ર॑દક્ષિણમ્ ॥ 42 ॥
(પ્ર॒વ॒ણં – વિઁષ્ણુ॒- ર્વા ઇ॒દ- મિ॒દ – મ॒હં – યોઁ – ભ॑વ॒ – ત્યેક॑ વિગ્મ્શતિશ્ચ) (અ. 12)
દે॒વા વૈ રા॑જ॒ન્યા᳚-જ્જાય॑માના-દબિભયુ॒-સ્તમ॒ન્તરે॒વ સન્ત॒-ન્દામ્ના ઽપૌ᳚મ્ભ॒ન્-થ્સ વા એ॒ષો-ઽપો᳚બ્ધો જાયતે॒ ય-દ્રા॑જ॒ન્યો॑ યદ્વા એ॒ષો-ઽન॑પોબ્ધો॒ જાયે॑ત વૃ॒ત્રા-ન્ઘ્નગ્ગ્ શ્ચ॑રે॒દ્ય-ઙ્કા॒મયે॑ત રાજ॒ન્ય॑મન॑પોબ્ધો જાયેત વૃ॒ત્રા-ન્ઘ્નગ્ગ્ શ્ચ॑રે॒દિતિ॒ તસ્મા॑ એ॒તમૈ᳚ન્દ્રા બાર્હસ્પ॒ત્ય-ઞ્ચ॒રુ-ન્નિર્વ॑પેદૈ॒ન્દ્રો વૈ રા॑જ॒ન્યો᳚ બ્રહ્મ॒ બૃહ॒સ્પતિ॒ ર્બ્રહ્મ॑ણૈ॒વૈન॒-ન્દામ્નો॒-ઽપોમ્ભ॑ના-ન્મુઞ્ચતિ હિર॒ણ્મય॒-ન્દામ॒ દક્ષિ॑ણા સા॒ક્ષાદે॒વૈન॒-ન્દામ્નો॒-ઽપોમ્ભ॑ના-ન્મુઞ્ચતિ ॥ 43 ॥
(એ॒નં॒ – દ્વાદ॑શ ચ) (અ. 13)
નવો॑નવો ભવતિ॒ જાય॑મા॒નો-ઽહ્ના᳚-ઙ્કે॒તુરુ॒ષસા॑ મે॒ત્યગ્રે᳚ । ભા॒ગ-ન્દે॒વેભ્યો॒ વિદ॑ધાત્યા॒ય-ન્પ્રચ॒ન્દ્રમા᳚સ્તિરતિ દી॒ર્ઘમાયુઃ॑ ॥ યમા॑દિ॒ત્યા અ॒ગ્મ્॒શુમા᳚પ્યા॒યય॑ન્તિ॒ યમક્ષિ॑ત॒-મક્ષિ॑તયઃ॒ પિબ॑ન્તિ । તેન॑ નો॒ રાજા॒ વરુ॑ણો॒ બૃહ॒સ્પતિ॒રા પ્યા॑યયન્તુ॒ ભુવ॑નસ્ય ગો॒પાઃ ॥પ્રાચ્યા᳚-ન્દિ॒શિ ત્વમિ॑ન્દ્રાસિ॒ રાજો॒તોદી᳚ચ્યાં-વૃઁત્રહન્ વૃત્ર॒હા-ઽસિ॑ । યત્ર॒ યન્તિ॑ સ્રો॒ત્યાસ્ત- [યન્તિ॑ સ્રો॒ત્યાસ્તત્, જિ॒ત-ન્તે॑] 44
-જ્જિ॒ત-ન્તે॑ દક્ષિણ॒તો વૃ॑ષ॒ભ એ॑ધિ॒ હવ્યઃ॑ ॥ ઇન્દ્રો॑ જયાતિ॒ ન પરા॑ જયાતા અધિરા॒જો રાજ॑સુ રાજયાતિ । વિશ્વા॒ હિ ભૂ॒યાઃ પૃત॑ના અભિ॒ષ્ટીરુ॑પ॒સદ્યો॑ નમ॒સ્યો॑ યથા-ઽસ॑ત્ ॥ અ॒સ્યેદે॒વ પ્રરિ॑રિચે મહિ॒ત્વ-ન્દિ॒વઃ પૃ॑થિ॒વ્યાઃ પર્ય॒ન્તરિ॑ક્ષાત્ । સ્વ॒રાડિન્દ્રો॒ દમ॒ આ વિ॒શ્વગૂ᳚ર્ત-સ્સ્વ॒રિરમ॑ત્રો વવક્ષે॒ રણા॑ય ॥ અ॒ભિ ત્વા॑ શૂર નોનુ॒મો-ઽદુ॑ગ્ધા ઇવ ધે॒નવઃ॑ । ઈશા॑ન- [ઈશા॑નમ્, અ॒સ્ય] 45
-મ॒સ્ય જગ॑ત-સ્સુવ॒ર્દૃશ॒મીશા॑નમિન્દ્ર ત॒સ્થુષઃ॑ ॥ ત્વામિદ્ધિ હવા॑મહે સા॒તા વાજ॑સ્ય કા॒રવઃ॑ । ત્વાં-વૃઁ॒ત્રેષ્વિ॑ન્દ્ર॒ સત્પ॑તિ॒-ન્નર॒સ્ત્વા-ઙ્કાષ્ઠા॒સ્વર્વ॑તઃ ॥ યદ્દ્યાવ॑ઇન્દ્રતેશ॒તગ્મ્ શ॒ત-મ્ભૂમી॑રુ॒ત સ્યુઃ । ન ત્વા॑ વજ્રિન્-થ્સ॒હસ્ર॒ગ્મ્॒ સૂર્યા॒ અનુ॒ ન જા॒તમ॑ષ્ટ॒ રોદ॑સી ॥ પિબા॒ સોમ॑મિન્દ્ર॒ મન્દ॑તુ ત્વા॒ યન્તે॑ સુ॒ષાવ॑ હર્ય॒શ્વાદ્રિઃ॑ । 46
સો॒તુર્બા॒હુભ્યા॒ગ્મ્॒ સુય॑તો॒ નાર્વા᳚ ॥ રે॒વતી᳚ર્ન-સ્સધ॒માદ॒ ઇન્દ્રે॑ સન્તુ તુ॒વિવા॑જાઃ । ક્ષુ॒મન્તો॒ યાભિ॒ર્મદે॑મ ॥ ઉદ॑ગ્ને॒ શુચ॑ય॒સ્તવ॒ , વિ જ્યોતિ॒ષો,દુ॒ ત્ય-ઞ્જા॒તવે॑દસગ્મ્સ॒પ્ત ત્વા॑ હ॒રિતો॒ રથે॒ વહ॑ન્તિ દેવ સૂર્ય । શો॒ચિષ્કે॑શં-વિઁચક્ષણ ॥ ચિ॒ત્ર-ન્દે॒વાના॒મુદ॑ગા॒દની॑ક॒-ઞ્ચક્ષુ॑ર્મિ॒ત્રસ્ય॒ વરુ॑ણસ્યા॒-ઽગ્નેઃ । આ-ઽપ્રા॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી અ॒ન્તરિ॑ક્ષ॒ગ્મ્॒ સૂર્ય॑ આ॒ત્મા જગ॑તસ્ત॒સ્થુષ॑- [જગ॑તસ્ત॒સ્થુષઃ॑, ચ ।] 47
-શ્ચ ॥ વિશ્વે॑ દે॒વા ઋ॑તા॒વૃધ॑ ઋ॒તુભિ॑ર્-હવન॒શ્રુતઃ॑ । જુ॒ષન્તાં॒-યુઁજ્ય॒-મ્પયઃ॑ ॥ વિશ્વે॑ દેવા-શ્શૃણુ॒તેમગ્મ્ હવ॑-મ્મે॒ યે અ॒ન્તરિ॑ક્ષે॒ ય ઉપ॒ દ્યવિ॒ષ્ઠ । યે અ॑ગ્નિજિ॒હ્વા ઉ॒ત વા॒ યજ॑ત્રા આ॒સદ્યા॒સ્મિ-ન્બ॒ર્॒હિષિ॑ માદયદ્ધ્વમ્ ॥ 48 ॥
(ત – દીશા॑ન॒ – મદ્રિ॑ – સ્ત॒સ્થુષ॑ – સ્ત્રિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 14)
(દે॒વા મ॑નુ॒ષ્યા॑ – દેવસુ॒રા અ॑બ્રુવન્ – દેવાસુ॒રાસ્તેષા᳚-ઙ્ગાય॒ત્રી – પ્ર॒જાપ॑તિ॒સ્તા યત્રા-ઽ – ગ્ને॒ ગોભિઃ॑ – ચિ॒ત્રયા॑ – મારુ॒તં – દેવા॑ વસવ્યા॒ અગ્ને॑ – મારુ॒તમિતિ॒ – દેવા॑ વસવ્યા॒ દેવા᳚-શ્શર્મણ્યાઃ॒ – સર્વા॑ણિ॒ – ત્વષ્ટા॑ હ॒તપુ॑ત્રો – દે॒વા વૈ રા॑જ॒ન્યા᳚ન્ – નવો॑નવ॒ – શ્ચતુ॑ર્દશ )
(દે॒વા મ॑નુ॒ષ્યાઃ᳚ – પ્ર॒જા-મ્પ॒શુન્ – દેવા॑ વસવ્યાઃ – પરિદ॒ધ્યદિ॒દ- મસ્મ્ય॒ – ષ્ટા ચ॑ત્વારિગ્મ્શત્ )
(દે॒વા મ॑નુ॒ષ્યા॑, માદયધ્વં)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ન્દ્વિતીયકાણ્ડે ચતુર્થઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥