કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ન્દ્વિતીયકાણ્ડે ષષ્ઠઃ પ્રશ્નઃ – અવશિષ્ટકર્માભિધાનં
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
સ॒મિધો॑ યજતિ વસ॒ન્તમે॒વર્તૂ॒નામવ॑ રુન્ધે॒ તનૂ॒નપા॑તં-યઁજતિ ગ્રી॒ષ્મમે॒વાવ॑ રુન્ધ ઇ॒ડો ય॑જતિ વ॒ર્॒ષા એ॒વાવ॑ રુન્ધે બ॒ર્॒હિર્ય॑જતિ શ॒રદ॑મે॒વાવ॑ રુન્ધે સ્વાહાકા॒રં-યઁ॑જતિ હેમ॒ન્તમે॒વાવ॑ રુન્ધે॒ તસ્મા॒-થ્સ્વાહા॑કૃતા॒ હેમ॑-ન્પ॒શવો-ઽવ॑ સીદન્તિ સ॒મિધો॑ યજત્યુ॒ષસ॑ એ॒વ દે॒વતા॑ના॒મવ॑ રુન્ધે॒ તનૂ॒નપા॑તં-યઁજતિ ય॒જ્ઞમે॒વાવ॑ રુન્ધ [ય॒જ્ઞમે॒વાવ॑ રુન્ધ, ઇ॒ડો ય॑જતિ] 1
ઇ॒ડો ય॑જતિ પ॒શૂને॒વાવ॑ રુન્ધે બ॒ર્હિર્ય॑જતિ પ્ર॒જામે॒વાવ॑ રુન્ધે સ॒માન॑યત ઉપ॒ભૃત॒સ્તેજો॒ વા આજ્ય॑-મ્પ્ર॒જા બ॒ર્॒હિઃ પ્ર॒જાસ્વે॒વ તેજો॑ દધાતિ સ્વાહાકા॒રં-યઁ॑જતિ॒ વાચ॑મે॒વાવ॑ રુન્ધે॒ દશ॒ સ-મ્પ॑દ્યન્તે॒ દશા᳚ક્ષરા વિ॒રાડન્નં॑-વિઁ॒રાડ્વિ॒રાજૈ॒ વાન્નાદ્ય॒મવ॑ રુન્ધે સ॒મિધો॑ યજત્ય॒સ્મિન્ને॒વ લો॒કે પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ॒ તનૂ॒નપા॑તં-યઁજતિ [ ] 2
ય॒જ્ઞ એ॒વાન્તરિ॑ક્ષે॒ પ્રતિ॑ તિષ્ઠતી॒ડો ય॑જતિ પ॒શુષ્વે॒વ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ બ॒ર॒ઃઇર્ય॑જતિ॒ ય એ॒વ દે॑વ॒યાનાઃ॒ પન્થા॑ન॒સ્તેષ્વે॒વ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ સ્વાહાકા॒રં-યઁ॑જતિ સુવ॒ર્ગ એ॒વ લો॒કે પ્રતિ॑ તિષ્ઠત્યે॒તાવ॑ન્તો॒ વૈ દે॑વલો॒કાસ્તેષ્વે॒વ ય॑થાપૂ॒ર્વ-મ્પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ દેવાસુ॒રા એ॒ષુ લો॒કેષ્વ॑સ્પર્ધન્ત॒ તે દે॒વાઃ પ્ર॑યા॒જૈરે॒ભ્યો લો॒કેભ્યો ઽસુ॑રા॒-ન્પ્રાણુ॑દન્ત॒ ત-ત્પ્ર॑યા॒જાના᳚- [ત-ત્પ્ર॑યા॒જાના᳚મ્, પ્ર॒યા॒જ॒ત્વ-] 3
-મ્પ્રયાજ॒ત્વં-યઁસ્યૈ॒વં-વિઁ॒દુષઃ॑ પ્રયા॒જા ઇ॒જ્યન્તે॒ પ્રૈભ્યો લો॒કેભ્યો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાન્નુદતે ઽભિ॒ક્રામ॑-ઞ્જુહોત્ય॒ભિજિ॑ત્યૈ॒ યો વૈ પ્ર॑યા॒જાના᳚-મ્મિથુ॒નં-વેઁદ॒ પ્ર પ્ર॒જયા॑ પ॒શુભિ॑ ર્મિથુ॒નૈ ર્જા॑યતે સ॒મિધો॑ બ॒હ્વીરિ॑વ યજતિ॒ તનૂ॒નપા॑ત॒મેક॑મિવ મિથુ॒ન-ન્તદિ॒ડો બ॒હ્વીરિ॑વ યજતિ બ॒ર્॒હિરેક॑મિવ મિથુ॒ન-ન્તદે॒તદ્વૈ પ્ર॑યા॒જાના᳚-મ્મિથુ॒નં-યઁ એ॒વં-વેઁદ॒ પ્ર [ ] 4
પ્ર॒જયા॑ પ॒શુભિ॑ ર્મિથુ॒નૈ ર્જા॑યતે દે॒વાનાં॒-વાઁ અનિ॑ષ્ટા દે॒વતા॒ આસ॒ન્નથાસુ॑રા ય॒જ્ઞમ॑જિઘાગ્મ્ સ॒-ન્તે દે॒વા ગા॑ય॒ત્રીં-વ્યૌઁ॑હ॒-ન્પઞ્ચા॒ક્ષરા॑ણિ પ્રા॒ચીના॑નિ॒ ત્રીણિ॑ પ્રતી॒ચીના॑નિ॒ તતો॒ વર્મ॑ ય॒જ્ઞાયાભ॑વ॒દ્વર્મ॒ યજ॑માનાય॒ ય-ત્પ્ર॑યાજાનૂયા॒જા ઇ॒જ્યન્તે॒ વર્મૈ॒વ તદ્ય॒જ્ઞાય॑ ક્રિયતે॒ વર્મ॒ યજ॑માનાય॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાભિભૂત્યૈ॒ તસ્મા॒-દ્વરૂ॑થ-મ્પુ॒રસ્તા॒-દ્વર્ષી॑યઃ પ॒શ્ચાદ્ધ્રસી॑યો દે॒વા વૈ પુ॒રા રક્ષો᳚ભ્ય॒ [પુ॒રા રક્ષો᳚ભ્યઃ, ઇતિ॑ સ્વાહાકા॒રેણ॑] 5
ઇતિ॑ સ્વાહાકા॒રેણ॑ પ્રયા॒જેષુ॑ ય॒જ્ઞગ્મ્ સ॒ગ્ગ્॒સ્થાપ્ય॑મપશ્ય॒-ન્તગ્ગ્ સ્વા॑હાકા॒રેણ॑ પ્રયા॒જેષુ॒ સમ॑સ્થાપય॒ન્ વિ વા એ॒ત-દ્ય॒જ્ઞ-ઞ્છિ॑ન્દન્તિ॒ ય-થ્સ્વા॑હાકા॒રેણ॑ પ્રયા॒જેષુ॑ સગ્ગ્સ્થા॒પય॑ન્તિ પ્રયા॒જાનિ॒ષ્ટ્વા હ॒વીગ્ષ્ય॒ભિ ઘા॑રયતિ ય॒જ્ઞસ્ય॒ સન્ત॑ત્યા॒ અથો॑ હ॒વિરે॒વાક॒રથો॑ યથાપૂ॒ર્વમુપૈ॑તિ પિ॒તા વૈ પ્ર॑યા॒જાઃ પ્ર॒જા-ઽનૂ॑યા॒જા ય-ત્પ્ર॑યા॒જાનિ॒ષ્ટ્વા હ॒વીગ્ષ્ય॑ભિઘા॒રય॑તિ પિ॒તૈવ ત-ત્પુ॒ત્રેણ॒ સાધા॑રણ- [સાધા॑રણમ્, કુ॒રુ॒તે॒ તસ્મા॑દાહુ॒-] 6
-ઙ્કુરુતે॒ તસ્મા॑દાહુ॒-ર્યશ્ચૈ॒વં-વેઁદ॒ યશ્ચ॒ ન ક॒થા પુ॒ત્રસ્ય॒ કેવ॑લ-ઙ્ક॒થા સાધા॑રણ-મ્પિ॒તુરિત્યસ્ક॑ન્નમે॒વ તદ્ય-ત્પ્ર॑યા॒જેષ્વિ॒ષ્ટેષુ॒ સ્કન્દ॑તિ ગાય॒ત્ર્યે॑વ તેન॒ ગર્ભ॑-ન્ધત્તે॒ સા પ્ર॒જા-મ્પ॒શૂન્. યજ॑માનાય॒ પ્રજ॑નયતિ ॥ 7 ॥
(ય॒જ॒તિ॒ ય॒જ્ઞામે॒વાવ॑ રુન્ધે॒ – તનૂ॒નપા॑તં-યઁજતિ – પ્રયા॒જાના॑ ટ્ટ મે॒વં-વેઁદ॒ પ્ર – રક્ષો᳚ભ્યઃ॒ – સાધા॑રણં॒ – પઞ્ચ॑ત્રિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 1)
ચક્ષુ॑ષી॒ વા એ॒તે ય॒જ્ઞસ્ય॒ યદાજ્ય॑ભાગૌ॒ યદાજ્ય॑ભાગૌ॒ યજ॑તિ॒ ચક્ષુ॑ષી એ॒વ ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॒ પ્રતિ॑ દધાતિ પૂર્વા॒ર્ધે જુ॑હોતિ॒ તસ્મા᳚-ત્પૂર્વા॒ર્ધે ચક્ષુ॑ષી પ્ર॒બાહુ॑ગ્-જુહોતિ॒ તસ્મા᳚-ત્પ્ર॒બાહુ॒ક્ચક્ષુ॑ષી દેવલો॒કં-વાઁ અ॒ગ્નિના॒ યજ॑મા॒નો-ઽનુ॑ પશ્યતિ પિતૃલો॒કગ્મ્ સોમે॑નોત્તરા॒ર્ધે᳚ ઽગ્નયે॑ જુહોતિ દક્ષિણા॒ર્ધે સોમા॑યૈ॒વમિ॑વ॒ હીમૌ લો॒કાવ॒નયો᳚ ર્લો॒કયો॒રનુ॑ખ્યાત્યૈ॒ રાજા॑નૌ॒ વા એ॒તૌ દે॒વતા॑નાં॒- [દે॒વતા॑નામ્, યદ॒ગ્નીષોમા॑વન્ત॒રા] 8
યઁદ॒ગ્નીષોમા॑વન્ત॒રા દે॒વતા॑ ઇજ્યેતે દે॒વતા॑નાં॒-વિઁધૃ॑ત્યૈ॒ તસ્મા॒-દ્રાજ્ઞા॑ મનુ॒ષ્યા॑ વિધૃ॑તા બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તિ॒ કિ-ન્ત-દ્ય॒જ્ઞે યજ॑માનઃ કુરુતે॒ યેના॒ન્યતો॑દતશ્ચ પ॒શૂ-ન્દા॒ધા-રો॑ભ॒યતો॑દત॒-શ્ચેત્યૃચ॑-મ॒નૂચ્યા ઽઽજ્ય॑ભાગસ્ય જુષા॒ણેન॑ યજતિ॒ તેના॒ન્યતો॑દતો દાધા॒રર્ચ॑મ॒નૂચ્ય॑ હ॒વિષ॑ ઋ॒ચા ય॑જતિ॒ તેનો॑ભ॒યતો॑દતો દાધાર મૂર્ધ॒ન્વતી॑ પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવતિ મૂ॒ર્ધાન॑મે॒વૈનગ્મ્॑ સમા॒નાના᳚-ઙ્કરોતિ [ ] 9
નિ॒યુત્વ॑ત્યા યજતિ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યસ્યૈ॒વ પ॒શૂ-ન્નિ યુ॑વતે કે॒શિનગ્મ્॑હ દા॒ર્ભ્ય-ઙ્કે॒શી સાત્ય॑કામિરુવાચ સ॒પ્તપ॑દા-ન્તે॒ શક્વ॑રી॒ગ્॒ શ્વો ય॒જ્ઞે પ્ર॑યો॒ક્તાસે॒ યસ્યૈ॑ વી॒ર્યે॑ણ॒ પ્ર જા॒તા-ન્ભ્રાતૃ॑વ્યાન્નુ॒દતે॒ પ્રતિ॑ જનિ॒ષ્યમા॑ણા॒ન્॒. યસ્યૈ॑ વી॒ર્યે॑ણો॒ભયો᳚ ર્લો॒કયો॒ ર્જ્યોતિ॑ ર્ધ॒ત્તે યસ્યૈ॑ વી॒ર્યે॑ણ પૂર્વા॒ર્ધેના॑ન॒ડ્વા-ન્ભુ॒નક્તિ॑ જઘના॒ર્ધેન॑ ધે॒નુરિતિ॑ પુ॒રસ્તા᳚લ્લક્ષ્મા પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવતિ જા॒તાને॒વ ભ્રાતૃ॑વ્યા॒-ન્પ્રણુ॑દત ઉ॒પરિ॑ષ્ટાલ્લક્ષ્મા [ ] 10
યા॒જ્યા॑ જનિ॒ષ્યમા॑ણાને॒વ પ્રતિ॑નુદતે પુ॒રસ્તા᳚લ્લક્ષ્મા પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવત્ય॒સ્મિન્ને॒વ લો॒કે જ્યોતિ॑ર્ધત્ત ઉ॒પરિ॑ષ્ટાલ્લક્ષ્મા યા॒જ્યા॑-ઽમુષ્મિ॑ન્ને॒વ લો॒કે જ્યોતિ॑ર્ધત્તે॒ જ્યોતિ॑ષ્મન્તાવસ્મા ઇ॒મૌ લો॒કૌ ભ॑વતો॒ ય એ॒વં-વેઁદ॑ પુ॒રસ્તા᳚લ્લક્ષ્મા પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવતિ॒ તસ્મા᳚-ત્પૂર્વા॒ર્ધેના॑ન॒ડ્વા-ન્ભુ॑નક્ત્યુ॒પરિ॑ષ્ટાલ્લક્ષ્મા યા॒જ્યા॑ તસ્મા᳚જ્જઘના॒ર્ધેન॑ ધે॒નુર્ય એ॒વં-વેઁદ॑ ભુ॒ઙ્ક્ત એ॑નમે॒તૌ વજ્ર॒ આજ્યં॒-વઁજ્ર॒ આજ્ય॑ભાગૌ॒ [આજ્ય॑ભાગૌ॒, વજ્રો॑] 11
વજ્રો॑ વષટ્કા॒રસ્ત્રિ॒વૃત॑મે॒વ વજ્રગ્મ્॑ સ॒મ્ભૃત્ય॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાય॒ પ્ર હ॑ર॒ત્યચ્છ॑મ્બટ્કાર-મપ॒ગૂર્ય॒ વષ॑ટ્કરોતિ॒ સ્તૃત્યૈ॑ ગાય॒ત્રી પુ॑રો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવતિ ત્રિ॒ષ્ટુગ્ યા॒જ્યા᳚ બ્રહ્મ॑ન્ને॒વ ક્ષ॒ત્રમ॒ન્વાર॑-મ્ભયતિ॒ તસ્મા᳚દ્બ્રાહ્મ॒ણો મુખ્યો॒ મુખ્યો॑ ભવતિ॒ ય એ॒વં-વેઁદ॒ પ્રૈવૈન॑-મ્પુરો-ઽનુવા॒ક્ય॑યા ઽઽહ॒ પ્રણ॑યતિ યા॒જ્ય॑યા ગ॒મય॑તિ વષટ્કા॒રેણૈવૈન॑-મ્પુરો-ઽનુવા॒ક્ય॑યા દત્તે॒ પ્રય॑ચ્છતિ યા॒જ્ય॑યા॒ પ્રતિ॑ [યા॒જ્ય॑યા॒ પ્રતિ॑, વ॒ષ॒ટ્કા॒રેણ॑] 12
વષટ્કા॒રેણ॑ સ્થાપયતિ ત્રિ॒પદા॑ પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવતિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા એ॒ષ્વે॑વ લો॒કેષુ॒ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ॒ ચતુ॑ષ્પદા યા॒જ્યા॑ ચતુ॑ષ્પદ એ॒વ પ॒શૂનવ॑ રુન્ધે દ્વ્યક્ષ॒રો વ॑ષટ્કા॒રો દ્વિ॒પા-દ્યજ॑માનઃ પ॒શુષ્વે॒વોપરિ॑ષ્ટા॒-ત્પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ ગાય॒ત્રી પુ॑રો-ઽનુવા॒ક્યા॑ ભવતિ ત્રિ॒ષ્ટુગ્ યા॒જ્યૈ॑ષા વૈ સ॒પ્તપ॑દા॒ શક્વ॑રી॒ યદ્વા એ॒તયા॑ દે॒વા અશિ॑ક્ષ॒-ન્તદ॑શક્નુવ॒ન્॒. ય એ॒વં-વેઁદ॑ શ॒ક્નોત્યે॒વ યચ્છિક્ષ॑તિ ॥ 13 ॥
(દે॒વતા॑નાં – કરોત્યુ॒ – પરિ॑ષ્ટાલ્લ॒ક્ષ્મા – ઽઽજ્ય॑ભાગૌ॒ – પ્રતિ॑ – શ॒ક્રોત્યે॒વ – દ્વે ચ॑ ) (અ. 2)
પ્ર॒જાપ॑તિ ર્દે॒વેભ્યો॑ ય॒જ્ઞાન્ વ્યાદિ॑શ॒-થ્સ આ॒ત્મન્નાજ્ય॑મધત્ત॒ ત-ન્દે॒વા અ॑બ્રુવન્ને॒ષ વાવ ય॒જ્ઞો યદાજ્ય॒મપ્યે॒વ નો-ઽત્રા॒સ્ત્વિતિ॒ સો᳚-ઽબ્રવી॒-દ્યજાન્॑ વ॒ આજ્ય॑ભાગા॒વુપ॑ સ્તૃણાન॒ભિ ઘા॑રયા॒નિતિ॒ તસ્મા॒-દ્યજ॒ન્ત્યા-જ્ય॑ભાગા॒વુપ॑ સ્તૃણન્ત્ય॒ભિ ઘા॑રયન્તિ બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તિ॒ કસ્મા᳚-થ્સ॒ત્યા-દ્યા॒તયા॑માન્ય॒ન્યાનિ॑ હ॒વીગ્-ષ્યયા॑તયામ॒-માજ્ય॒મિતિ॑ પ્રાજાપ॒ત્ય- [પ્રાજાપ॒ત્યમ્, ઇતિ॑] 14
-મિતિ॑ બ્રૂયા॒દયા॑તયામા॒ હિ દે॒વાના᳚-મ્પ્ર॒જાપ॑તિ॒રિતિ॒ છન્દાગ્મ્॑સિ દે॒વેભ્યો-ઽપા᳚ક્રામ॒-ન્ન વો॑-ઽભા॒ગાનિ॑ હ॒વ્યં-વઁ॑ક્ષ્યામ॒ ઇતિ॒ તેભ્ય॑ એ॒ત-ચ્ચ॑તુરવ॒ત્ત-મ॑ધારય-ન્પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑યૈ યા॒જ્યા॑યૈ દે॒વતા॑યૈ વષટ્કા॒રાય॒ યચ્ચ॑તુરવ॒ત્ત-ઞ્જુ॒હોતિ॒ છન્દાગ્॑સ્યે॒વ ત-ત્પ્રી॑ણાતિ॒ તાન્ય॑સ્ય પ્રી॒તાનિ॑ દે॒વેભ્યો॑ હ॒વ્યં-વઁ॑હ॒ન્ત્યઙ્ગિ॑રસો॒ વા ઇ॒ત ઉ॑ત્ત॒મા-સ્સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમા॑ય॒-ન્તદૃષ॑યો યજ્ઞવા॒સ્ત્વ॑ભ્ય॒વાય॒-ન્તે॑- [યજ્ઞવા॒સ્ત્વ॑ભ્ય॒વાય॒-ન્તે, અ॒પ॒શ્ય॒-ન્પુ॒રો॒ડાશ॑-] 15
-ઽપશ્ય-ન્પુરો॒ડાશ॑-ઙ્કૂ॒ર્મ-મ્ભૂ॒તગ્મ્ સર્પ॑ન્ત॒-ન્તમ॑બ્રુવ॒ન્નિન્દ્રા॑ય ધ્રિયસ્વ॒ બૃ॒હસ્પત॑યે ધ્રિયસ્વ॒ વિશ્વે᳚ભ્યો દે॒વેભ્યો᳚ ધ્રિય॒સ્વેતિ॒ સ નાદ્ધ્રિ॑યત॒ તમ॑બ્રુવન્ન॒ગ્નયે᳚ ધ્રિય॒સ્વેતિ॒ સો᳚-ઽગ્નયે᳚-ઽદ્ધ્રિયત॒ યદા᳚ગ્ને॒યો᳚- ઽષ્ટાક॑પાલો- ઽમાવા॒સ્યા॑યા-ઞ્ચ પૌર્ણમા॒સ્યા-ઞ્ચા᳚ચ્યુ॒તો ભવ॑તિ સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્યા॒ભિજિ॑ત્યૈ॒ તમ॑બ્રુવન્ ક॒થા-ઽહા᳚સ્થા॒ ઇત્યનુ॑પાક્તો ઽભૂવ॒મિત્ય॑બ્રવી॒-દ્યથા-ઽક્ષો-ઽનુ॑પાક્તો॒- [-ઽનુ॑પાક્તઃ, અ॒વાર્ચ્છ॑ત્યે॒વ-] 16
-ઽવાર્ચ્છ॑ત્યે॒વ-મવા॑-ઽઽર॒મિત્યુ॒પરિ॑ષ્ટા-દ॒ભ્યજ્યા॒ધસ્તા॒-દુપા॑નક્તિ સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્ય॒ સમ॑ષ્ટ્યૈ॒ સર્વા॑ણિ ક॒પાલા᳚ન્ય॒ભિ પ્ર॑થયતિ॒ તાવ॑તઃ પુરો॒ડાશા॑ન॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે॑-ઽભિ જ॑યતિ॒ યો વિદ॑ગ્ધ॒-સ્સ નૈ॑ર્-ઋ॒તો યો-ઽશૃ॑ત॒-સ્સ રૌ॒દ્રો ય-શ્શૃ॒ત-સ્સ સદે॑વ॒સ્તસ્મા॒દવિ॑દહતા શૃત॒કૃન્ત્ય॑-સ્સદેવ॒ત્વાય॒ ભસ્મ॑ના॒-ઽભિ વા॑સયતિ॒ તસ્મા᳚ન્મા॒ગ્મ્॒ સેનાસ્થિ॑ છ॒ન્નં-વેઁ॒દેના॒ભિ વા॑સયતિ॒ તસ્મા॒- [તસ્મા᳚ત્, કેશૈ॒-] 17
-ત્કેશૈ॒-શ્શિર॑-શ્છ॒ન્ન-મ્પ્રચ્યુ॑તં॒-વાઁ એ॒તદ॒સ્મા-લ્લો॒કાદગ॑ત-ન્દેવલો॒કં-યઁચ્છૃ॒તગ્મ્ હ॒વિરન॑ભિઘારિત-મભિ॒ઘાર્યો-દ્વા॑સયતિ દેવ॒ત્રૈવૈન॑-દ્ગમયતિ॒ યદ્યેક॑-ઙ્ક॒પાલ॒-ન્નશ્યે॒દેકો॒ માસ॑-સ્સંવઁથ્સ॒રસ્યાન॑વેત॒-સ્સ્યાદથ॒ યજ॑માનઃ॒ પ્રમી॑યેત॒ ય-દ્દ્વે નશ્યે॑તા॒-ન્દ્વૌ માસૌ॑ સંવઁથ્સ॒રસ્યાન॑વેતૌ॒ સ્યાતા॒મથ॒ યજ॑માનઃ॒ પ્રમી॑યેત સ॒ઙ્ખ્યાયો-દ્વા॑સયતિ॒ યજ॑માનસ્ય [યજ॑માનસ્ય, ગો॒પી॒થાય॒ યદિ॒] 18
ગોપી॒થાય॒ યદિ॒ નશ્યે॑દાશ્વિ॒ન-ન્દ્વિ॑કપા॒લ-ન્નિર્વ॑પે-દ્દ્યાવાપૃથિ॒વ્ય॑- મેક॑કપાલમ॒શ્વિનૌ॒ વૈ દે॒વાના᳚-મ્ભિ॒ષજૌ॒ તાભ્યા॑મે॒વાસ્મૈ॑ ભેષ॒જ-ઙ્ક॑રોતિ દ્યાવાપૃથિ॒વ્ય॑ એક॑કપાલો ભવત્ય॒નયો॒ર્વા એ॒તન્ન॑શ્યતિ॒ યન્નશ્ય॑- ત્ય॒નયો॑રે॒વૈન॑-દ્વિન્દતિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ ॥ 19 ॥
(પ્ર॒જા॒પ॒ત્યં – તે – ઽક્ષો-ઽનુ॑પાક્તો – વે॒દેના॒ભિ વા॑સયતિ॒ તસ્મા॒–દ્યજ॑માનસ્ય॒ – દ્વાત્રિગ્મ્॑શચ્ચ) (અ. 3)
દે॒વસ્ય॑ ત્વા સવિ॒તુઃ પ્ર॑સ॒વ ઇતિ॒ સ્ફ્યમા દ॑ત્તે॒ પ્રસૂ᳚ત્યા અ॒શ્વિનો᳚ ર્બા॒હુભ્યા॒મિત્યા॑હા॒-શ્વિનૌ॒ હિ દે॒વાના॑મદ્ધ્વ॒ર્યૂ આસ્તા᳚-મ્પૂ॒ષ્ણો હસ્તા᳚ભ્યા॒મિત્યા॑હ॒ યત્યૈ॑ શ॒તભૃ॑ષ્ટિરસિ વાનસ્પ॒ત્યો દ્વિ॑ષ॒તો વ॒ધ ઇત્યા॑હ॒ વજ્ર॑મે॒વ ત-થ્સગ્ગ્શ્ય॑તિ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાય પ્રહરિ॒ષ્યન્-થ્સ્ત॑મ્બ ય॒જુર્-હ॑રત્યે॒તાવ॑તી॒ વૈ પૃ॑થિ॒વી યાવ॑તી॒ વેદિ॒સ્તસ્યા॑ એ॒તાવ॑ત એ॒વ ભ્રાતૃ॑વ્ય॒-ન્નિર્ભ॑જતિ॒ [-નિર્ભ॑જતિ॒, તસ્મા॒ન્નાભા॒ગ-] 20
તસ્મા॒ન્નાભા॒ગ-ન્નિર્ભ॑જન્તિ॒ ત્રિર્હ॑રતિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા એ॒ભ્ય એ॒વૈનં॑-લોઁ॒કેભ્યો॒ નિર્ભ॑જતિ તૂ॒ષ્ણી-ઞ્ચ॑તુ॒ર્થગ્મ્ હ॑ર॒ત્યપ॑રિમિતાદે॒વૈન॒-ન્નિર્ભ॑જ॒ત્યુદ્ધ॑ન્તિ॒ યદે॒વાસ્યા॑ અમે॒દ્ધ્ય-ન્તદપ॑ હ॒ન્ત્યુદ્ધ॑ન્તિ॒ તસ્મા॒દોષ॑ધયઃ॒ પરા॑ ભવન્તિ॒ મૂલ॑-ઞ્છિનત્તિ॒ ભ્રાતૃ॑વ્યસ્યૈ॒વ મૂલ॑-ઞ્છિનત્તિ પિતૃદેવ॒ત્યા-ઽતિ॑ખા॒તેય॑તી-ઙ્ખનતિ પ્ર॒જાપ॑તિના [પ્ર॒જાપ॑તિના, યજ્ઞમુ॒ખેન॒ સમ્મિ॑તા॒મા] 21
યજ્ઞમુ॒ખેન॒ સમ્મિ॑તા॒મા પ્ર॑તિ॒ષ્ઠાયૈ॑ ખનતિ॒ યજ॑માનમે॒વ પ્ર॑તિ॒ષ્ઠા-ઙ્ગ॑મયતિ દક્ષિણ॒તો વર્ષી॑યસી-ઙ્કરોતિ દેવ॒યજ॑નસ્યૈ॒વ રૂ॒પમ॑કઃ॒ પુરી॑ષવતી-ઙ્કરોતિ પ્ર॒જાવૈ પ॒શવઃ॒ પુરી॑ષ-મ્પ્ર॒જયૈ॒વૈન॑-મ્પ॒શુભિઃ॒ પુરી॑ષવન્ત-ઙ્કરો॒ત્યુત્ત॑ર-મ્પરિગ્રા॒હ-મ્પરિ॑ ગૃહ્ણાત્યે॒તાવ॑તી॒ વૈ પૃ॑થિ॒વી યાવ॑તી॒ વેદિ॒સ્તસ્યા॑ એ॒તાવ॑ત એ॒વ ભ્રાતૃ॑વ્ય-ન્નિ॒ર્ભજ્યા॒-ઽઽત્મન॒ ઉત્ત॑ર-મ્પરિગ્રા॒હ-મ્પરિ॑ગૃહ્ણાતિ ક્રૂ॒રમિ॑વ॒ વા [ક્રૂ॒રમિ॑વ॒ વૈ, એ॒ત-ત્ક॑રોતિ॒] 22
એ॒ત-ત્ક॑રોતિ॒ યદ્વેદિ॑-ઙ્ક॒રોતિ॒ ધા અ॑સિ સ્વ॒ધા અ॒સીતિ॑ યોયુપ્યતે॒ શાન્ત્યૈ॒ પ્રોક્ષ॑ણી॒રા સા॑દય॒ત્યાપો॒ વૈ ર॑ક્ષો॒ઘ્ની રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ॒ સ્ફ્યસ્ય॒વર્ત્મન્᳚-થ્સાદયતિ ય॒જ્ઞસ્ય॒ સન્ત॑ત્યૈ॒ય-ન્દ્વિ॒ષ્યા-ત્ત-ન્ધ્યા॑યેચ્છુ॒ચૈવૈન॑મર્પયતિ ॥ 23 ॥
(ભ॒જ॒તિ॒ – પ્ર॒જાપ॑તિને- વ॒ વૈ – ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 4)
બ્ર॒હ્મ॒વા॒દિનો॑ વદન્ત્ય॒દ્ભિર્-હ॒વીગ્મ્ષિ॒ પ્રૌક્ષીઃ॒ કેના॒પ ઇતિ॒ બ્રહ્મ॒ણેતિ॑ બ્રૂયાદ॒દ્ભિર્-હ્યે॑વ હ॒વીગ્મ્ષિ॑ પ્રો॒ક્ષતિ॒ બ્રહ્મ॑ણા॒-ઽપ ઇ॒દ્ધ્માબ॒ર્॒હિઃ પ્રોક્ષ॑તિ॒ મેદ્ધ્ય॑મે॒વૈન॑-ત્કરોતિ॒ વેદિ॒-મ્પ્રોક્ષ॑ત્યૃ॒ક્ષા વા ॒ષા-ઽલો॒મકા॑-ઽમે॒દ્ધ્યા ય-દ્વેદિ॒ર્મેદ્ધ્યા॑-મે॒વૈના᳚-ઙ્કરોતિ દિ॒વે ત્વા॒-ઽન્તરિ॑ક્ષાય ત્વા પૃથિ॒વ્યૈ ત્વેતિ॑ બ॒ર્॒હિ-રા॒સાદ્ય॒ પ્રો- [બ॒ર્॒હિ-રા॒સાદ્ય॒ પ્ર, ઉક્ષ॑ત્યે॒ભ્ય] 24
-ક્ષ॑ત્યે॒ભ્ય એ॒વૈન॑લ્લો॒કેભ્યઃ॒ પ્રોક્ષ॑તિ ક્રૂ॒રમિ॑વ॒ વા એ॒ત-ત્ક॑રોતિ॒ ય-ત્ખન॑ત્ય॒પો નિન॑યતિ॒ શાન્ત્યૈ॑ પુ॒રસ્તા᳚-ત્પ્રસ્ત॒ર-ઙ્ગૃ॑હ્ણાતિ॒ મુખ્ય॑મે॒વૈન॑-ઙ્કરો॒તીય॑ન્ત-ઙ્ગૃહ્ણાતિ પ્ર॒જાપ॑તિના યજ્ઞમુ॒ખેન॒ સમ્મિ॑ત-મ્બ॒ર્॒હિ-સ્સ્તૃ॑ણાતિ પ્ર॒જા વૈ બ॒ર્॒હિઃ પૃ॑થિ॒વી વેદિઃ॑ પ્ર॒જા એ॒વ પૃ॑થિ॒વ્યા-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠાપય॒ત્યન॑તિદૃશ્ઞગ્ગ્ સ્તૃણાતિ પ્ર॒જયૈ॒વૈન॑-મ્પ॒શુભિ॒-રન॑તિદૃશ્ઞ-ઙ્કરો॒- [-રન॑તિદૃશ્ઞ-ઙ્કરોતિ, ઉત્ત॑ર-મ્બ॒ર્॒હિષઃ॑] 25
-ત્યુત્ત॑ર-મ્બ॒ર્॒હિષઃ॑ પ્રસ્ત॒રગ્મ્ સા॑દયતિ પ્ર॒જા વૈ બ॒ર્॒હિ ર્યજ॑માનઃ પ્રસ્ત॒રોયજ॑માન-મે॒વાય॑જમાના॒-દુત્ત॑ર-ઙ્કરોતિ॒ તસ્મા॒-દ્યજ॑મા॒નો-ઽય॑જમાના॒દુત્ત॑રો॒-ઽન્તર્દ॑ધાતિ॒ વ્યાવૃ॑ત્ત્યા અ॒નક્તિ॑ હ॒વિષ્કૃ॑તમે॒વૈનગ્મ્॑ સુવ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિત્રે॒ધા-ઽન॑ક્તિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા એ॒ભ્ય એ॒વૈનં॑-લોઁ॒કેભ્યો॑-ઽનક્તિ॒ ન પ્રતિ॑ શૃણાતિ॒ય-ત્પ્ર॑તિશૃણી॒યાદનૂ᳚ર્ધ્વ-મ્ભાવુકં॒-યઁજ॑માનસ્ય સ્યાદુ॒પરી॑વ॒ પ્ર હ॑ર- [પ્ર હ॑રતિ, ઉ॒પરી॑વ॒ હિ] 26
-ત્યુ॒પરી॑વ॒ હિ સુ॑વ॒ર્ગો લો॒કો નિય॑ચ્છતિ॒ વૃષ્ટિ॑મે॒વાસ્મૈ॒ નિય॑ચ્છતિ॒ નાત્ય॑ગ્ર॒-મ્પ્ર હ॑રે॒દ્યદત્ય॑ગ્ર-મ્પ્ર॒હરે॑દ-ત્યાસા॒રિણ્ય॑દ્ધ્વ॒ર્યો-ર્નાશુ॑કા સ્યા॒ન્ન પુ॒રસ્તા॒-ત્પ્રત્ય॑સ્યે॒દ્ય-ત્પુ॒રસ્તા᳚-ત્પ્ર॒ત્યસ્યે᳚-થ્સુવ॒ર્ગાલ્લો॒કા-દ્યજ॑માન॒-મ્પ્રતિ॑ નુદે॒-ત્પ્રાઞ્ચ॒-મ્પ્રહ॑રતિ॒ યજ॑માનમે॒વ સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ॒ ન વિષ્વ॑ઞ્ચં॒-વિઁ યુ॑યા॒-દ્ય-દ્વિષ્વ॑ઞ્ચં-વિઁયુ॒યા- [-વિયુ॒યાત્, સ્ત્ર્ય॑સ્ય જાયેતો॒ર્ધ્વ-] 27
-થ્સ્ત્ર્ય॑સ્ય જાયેતો॒ર્ધ્વ-મુદ્યૌ᳚ત્યૂ॒ર્ધ્વમિ॑વ॒ હિ પુ॒ગ્મ્॒સઃ પુમા॑ને॒વાસ્ય॑ જાયતે॒ ય-થ્સ્ફ્યેન॑ વોપવે॒ષેણ॑ વા યોયુ॒પ્યેત॒ સ્તૃતિ॑રે॒વાસ્ય॒ સા હસ્તે॑ન યોયુપ્યતે॒ યજ॑માનસ્ય ગોપી॒થાય॑ બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તિ॒ કિં-યઁ॒જ્ઞસ્ય॒ યજ॑માન॒ ઇતિ॑ પ્રસ્ત॒ર ઇતિ॒ તસ્ય॒ ક્વ॑ સુવ॒ર્ગો લો॒ક ઇત્યા॑હવ॒નીય॒ ઇતિ॑ બ્રૂયા॒દ્ય-ત્પ્ર॑સ્ત॒રમા॑હવ॒નીયે᳚ પ્ર॒હર॑તિ॒ યજ॑માનમે॒વ [યજ॑માનમે॒વ, સુ॒વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ॒] 28
સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ॒ વિ વા એ॒ત-દ્યજ॑માનો લિશતે॒ ય-ત્પ્ર॑સ્ત॒રં-યોઁ॑યુ॒પ્યન્તે॑ બ॒ર્॒હિરનુ॒ પ્રહ॑રતિ॒ શાન્ત્યા॑ અનારમ્ભ॒ણ ઇ॑વ॒ વા એ॒તર્હ્ય॑દ્ધ્વ॒ર્યુ-સ્સ ઈ᳚શ્વ॒રો વે॑પ॒નો ભવિ॑તોર્ધ્રુ॒વા ઽસીતી॒મામ॒ભિ મૃ॑શતી॒યં-વૈઁ ધ્રુ॒વા-ઽસ્યામે॒વ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ॒ ન વે॑પ॒નો ભ॑વ॒ત્યગા(3)ન॑ગ્ની॒દિત્યા॑હ॒ યદ્બ્રૂ॒યાદ-ગ॑ન્ન॒ગ્નિરિત્ય॒ -ગ્નાવ॒ગ્નિ-ઙ્ગ॑મયે॒ન્નિ ર્યજ॑માનગ્મ્ સુવ॒ર્ગાલ્લો॒કા-દ્ભ॑જે॒દગ॒ન્નિત્યે॒વ બ્રૂ॑યા॒-દ્યજ॑માનમે॒વ સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ ॥ 29 ॥
(આ॒સાદ્ય॒ પ્રા – ન॑તિદૃશ્ઞ-ઙ્કરોતિ – હરતિ – વિયુ॒યા–દ્યજ॑માનમે॒વા-ઽગ્નિરિતિ॑ – સ॒પ્તદ॑શ ચ ) (અ. 5)
અ॒ગ્નેસ્ત્રયો॒ જ્યાયાગ્મ્॑સો॒ ભ્રાત॑ર આસ॒-ન્તે દે॒વેભ્યો॑ હ॒વ્યં-વઁહ॑ન્તઃ॒ પ્રામી॑યન્ત॒ સો᳚-ઽગ્નિર॑બિભેદિ॒ત્થં-વાઁવ સ્ય આર્તિ॒મા-ઽરિ॑ષ્ય॒તીતિ॒ સ નિલા॑યત॒ સો॑-ઽપઃ પ્રાવિ॑શ॒-ત્ત-ન્દે॒વતાઃ॒ પ્રૈષ॑મૈચ્છ॒-ન્ત-મ્મથ્સ્યઃ॒ પ્રાબ્ર॑વી॒-ત્તમ॑શપદ્ધિ॒યાધિ॑યા ત્વા વદ્ધ્યાસુ॒ર્યો મા॒ પ્રાવો॑ચ॒ ઇતિ॒ તસ્મા॒ન્મથ્સ્ય॑-ન્ધિ॒યાધિ॑યા ઘ્નન્તિ શ॒પ્તો [શ॒પ્તઃ, હિ] 30
હિ તમન્વ॑વિન્દ॒-ન્તમ॑ બ્રુવ॒ન્નુપ॑ ન॒ આ વ॑ર્તસ્વ હ॒વ્ય-ન્નો॑ વ॒હેતિ॒ સો᳚-ઽબ્રવી॒દ્વરં॑-વૃઁણૈ॒ યદે॒વ ગૃ॑હી॒તસ્યાહુ॑તસ્યબહિઃ પરિ॒ધિ સ્કન્દા॒-ત્તન્મે॒ ભ્રાતૃ॑ણા-મ્ભાગ॒ધેય॑મસ॒દિતિ॒ તસ્મા॒દ્ય-દ્ગૃ॑હી॒તસ્યાહુ॑તસ્ય બહિઃ પરિ॒ધિ સ્કન્દ॑તિ॒ તેષા॒-ન્ત-દ્ભા॑ગ॒ધેય॒-ન્તાને॒વ તેન॑ પ્રીણાતિ પરિ॒ધી-ન્પરિ॑ દધાતિ॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ॒ સગ્ગ્ સ્પ॑ર્શયતિ॒ [સગ્ગ્ સ્પ॑ર્શયતિ, રક્ષ॑સા॒-] 31
રક્ષ॑સા॒-મન॑ન્વવચારાય॒ ન પુ॒રસ્તા॒-ત્પરિ॑ દધાત્યાદિ॒ત્યો હ્યે॑વોદ્ય-ન્પુ॒રસ્તા॒-દ્રક્ષાગ્॑સ્યપ॒હન્ત્યૂ॒ર્ધ્વે સ॒મિધા॒વા દ॑ધાત્યુ॒પરિ॑ષ્ટાદે॒વ રક્ષા॒ગ્॒સ્યપ॑ હન્તિ॒ યજુ॑ષા॒-ઽન્યા-ન્તૂ॒ષ્ણીમ॒ન્યા-મ્મિ॑થુન॒ત્વાય॒ દ્વે આ દ॑ધાતિ દ્વિ॒પા-દ્યજ॑માનઃ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તિ॒ સ ત્વૈ ય॑જેત॒ યો ય॒જ્ઞસ્યા-ઽઽર્ત્યા॒ વસી॑યા॒ન્-થ્સ્યાદિતિ॒ ભૂપ॑તયે॒ સ્વાહા॒ ભુવ॑નપતયે॒ સ્વાહા॑ ભૂ॒તાના॒- [ભૂ॒તાના᳚મ્, પત॑યે॒ સ્વાહેતિ॑] 32
-મ્પત॑યે॒ સ્વાહેતિ॑ સ્ક॒ન્નમનુ॑ મન્ત્રયેત ય॒જ્ઞસ્યૈ॒વ તદાર્ત્યા॒ યજ॑માનો॒ વસી॑યા-ન્ભવતિ॒ ભૂય॑સી॒ર્॒હિ દે॒વતાઃ᳚ પ્રી॒ણાતિ॑ જા॒મિ વા એ॒ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॑ ક્રિયતે॒ યદ॒ન્વઞ્ચૌ॑ પુરો॒ડાશા॑ વુપાગ્મ્શુયા॒જમ॑ન્ત॒રા ય॑જ॒ત્યજા॑મિત્વા॒યાથો॑ મિથુન॒ત્વાયા॒ગ્નિર॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒ક આસી᳚-દ્ય॒મો᳚-ઽસ્મિ-ન્તે દે॒વા અ॑બ્રુવ॒ન્નેતે॒મૌ વિ પર્યૂ॑હા॒મેત્ય॒ન્નાદ્યે॑ન દે॒વા અ॒ગ્નિ- [દે॒વા અ॒ગ્નિમ્, ઉ॒પામ॑ન્ત્રયન્ત] 33
-મુ॒પામ॑ન્ત્રયન્ત રા॒જ્યેન॑ પિ॒તરો॑ ય॒મ-ન્તસ્મા॑દ॒ગ્નિ ર્દે॒વાના॑મન્ના॒દો ય॒મઃ પિ॑તૃ॒ણાગ્મ્ રાજા॒ ય એ॒વં-વેઁદ॒ પ્રરા॒જ્યમ॒ન્નાદ્ય॑-માપ્નોતિ॒ તસ્મા॑ એ॒ત-દ્ભા॑ગ॒ધેય॒-મ્પ્રાય॑ચ્છ॒ન્॒. યદ॒ગ્નયે᳚ સ્વિષ્ટ॒કૃતે॑-ઽવ॒દ્યન્તિ॒ યદ॒ગ્નયે᳚ સ્વિષ્ટ॒કૃતે॑ ઽવ॒દ્યતિ॑ ભાગ॒ધેયે॑નૈ॒વ ત-દ્રુ॒દ્રગ્મ્ સમ॑ર્ધયતિ સ॒કૃ-થ્સ॑કૃ॒દવ॑ દ્યતિ સ॒કૃદિ॑વ॒ હિ રુ॒દ્ર ઉ॑ત્તરા॒ર્ધાદવ॑ દ્યત્યે॒ષા વૈ રુ॒દ્રસ્ય॒ [વૈ રુ॒દ્રસ્ય॑, દિખ્-સ્વાયા॑મે॒વ] 34
દિખ્-સ્વાયા॑મે॒વ દિ॒શિ રુ॒દ્ર-ન્નિ॒રવ॑દયતે॒ દ્વિર॒ભિ ઘા॑રયતિ ચતુરવ॒ત્તસ્યા-ઽઽપ્ત્યૈ॑પ॒શવો॒ વૈ પૂર્વા॒ આહુ॑તય એ॒ષ રુ॒દ્રો યદ॒ગ્નિર્ય-ત્પૂર્વા॒ આહુ॑તીર॒ભિ જુ॑હુ॒યા-દ્રુ॒દ્રાય॑ પ॒શૂનપિ॑ દધ્યાદપ॒શુર્યજ॑માન-સ્સ્યાદતિ॒હાય॒ પૂર્વા॒ આહુ॑તીર્જુહોતિ પશૂ॒ના-ઙ્ગો॑પી॒થાય॑ ॥ 35 ॥
(શ॒પ્તઃ – સ્પ॑ર્શયતિ – ભૂ॒તાના॑ – મ॒ગ્નિગ્મ્ – રુ॒દ્રસ્ય॑ – સ॒પ્તત્રિગ્મ્॑શચ્ચ ) (અ. 6)
મનુઃ॑ પૃથિ॒વ્યા ય॒જ્ઞિય॑મૈચ્છ॒-થ્સ ઘૃ॒ત-ન્નિષિ॑ક્તમવિન્દ॒-થ્સો᳚-ઽબ્રવી॒-ત્કો᳚-ઽસ્યેશ્વ॒રો ય॒જ્ઞે-ઽપિ॒ કર્તો॒રિતિ॒ તાવ॑બ્રૂતા-મ્મિ॒ત્રાવરુ॑ણૌ॒ ગોરે॒વા-ઽઽવમી᳚શ્વ॒રૌ કર્તો᳚-સ્સ્વ॒ ઇતિ॒ તૌ તતો॒ ગાગ્મ્ સમૈ॑રયતા॒ગ્મ્॒ સા યત્ર॑ યત્ર॒ ન્યક્રા॑મ॒-ત્તતો॑ ઘૃ॒તમ॑પીડ્યત॒ તસ્મા᳚-દ્ઘૃ॒તપ॑દ્યુચ્યતે॒ તદ॑સ્યૈ॒ જન્મોપ॑હૂતગ્મ્ રથન્ત॒રગ્મ્ સ॒હ પૃ॑થિ॒વ્યેત્યા॑હે॒ [સ॒હ પૃ॑થિ॒વ્યેત્યા॑હ, ઇયં-વૈઁ] 36
યં-વૈઁ ર॑થન્ત॒રમિ॒મામે॒વ સ॒હાન્ના-દ્યે॒નોપ॑ હ્વયત॒ ઉપ॑હૂતં-વાઁમદે॒વ્યગ્મ્ સ॒હાન્તરિ॑ક્ષે॒ણેત્યા॑હ પ॒શવો॒ વૈ વા॑મદે॒વ્ય-મ્પ॒શૂને॒વ સ॒હાન્તરિ॑ક્ષે॒ણોપ॑ હ્વયત॒ ઉપ॑હૂત-મ્બૃ॒હ-થ્સ॒હ દિ॒વેત્યા॑હૈ॒રં-વૈઁ બૃ॒હદિરા॑મે॒વ સ॒હ દિ॒વોપ॑ હ્વયત॒ ઉપ॑હૂતા-સ્સ॒પ્ત હોત્રા॒ ઇત્યા॑હ॒ હોત્રા॑ એ॒વોપ॑ હ્વયત॒ ઉપ॑હૂતા ધે॒નુ- [ઉપ॑હૂતા ધે॒નુઃ, સ॒હર્ષ॒ભેત્યા॑હ] 37
-સ્સ॒હર્ષ॒ભેત્યા॑હ મિથુ॒નમે॒વોપ॑ હ્વયત॒ ઉપ॑હૂતો ભ॒ક્ષ-સ્સખેત્યા॑હ સોમપી॒થમે॒વોપ॑ હ્વયત॒ ઉપ॑હૂ॒તા(4) હો ઇત્યા॑હા॒-ઽઽત્માન॑મે॒વોપ॑ હ્વયત આ॒ત્મા હ્યુપ॑હૂતાનાં॒-વઁસિ॑ષ્ઠ॒ ઇડા॒મુપ॑ હ્વયતે પ॒શવો॒ વા ઇડા॑ પ॒શૂને॒વોપ॑ હ્વયતે ચ॒તુરુપ॑ હ્વયતે॒ ચતુ॑ષ્પાદો॒ હિ પ॒શવો॑ માન॒વીત્યા॑હ॒ મનુ॒ર્હ્યે॑તા- [મનુ॒ર્હ્યે॑તામ્, અગ્રે ઽપ॑શ્ય-] 38
-મગ્રે ઽપ॑શ્ય-દ્ઘૃ॒તપ॒દીત્યા॑હ॒ ય દે॒વાસ્યૈ॑ પ॒દા-દ્ઘૃ॒તમપી᳚ડ્યત॒ તસ્મા॑દે॒વમા॑હ મૈત્રાવરુ॒ણીત્યા॑હ મિ॒ત્રાવરુ॑ણૌ॒ હ્યે॑નાગ્મ્ સ॒મૈર॑યતા॒-મ્બ્રહ્મ॑ દે॒વકૃ॑ત॒-મુપ॑હૂત॒મિત્યા॑હ॒ બ્રહ્મૈ॒વોપ॑ હ્વયતે॒ દૈવ્યા॑ અદ્ધ્વ॒ર્યવ॒ ઉપ॑હૂતા॒ ઉપ॑હૂતા મનુ॒ષ્યા॑ ઇત્યા॑હ દેવમનુ॒ષ્યાને॒વોપ॑ હ્વયતે॒ ય ઇ॒મં-યઁ॒જ્ઞમવા॒ન્॒ યે ય॒જ્ઞપ॑તિં॒-વઁર્ધા॒નિત્યા॑હ [ ] 39
ય॒જ્ઞાય॑ ચૈ॒વ યજ॑માનાય ચા॒ ઽઽશિષ॒મા શા᳚સ્ત॒ ઉપ॑હૂતે॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી ઇત્યા॑હ॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી એ॒વોપ॑ હ્વયતે પૂર્વ॒જે ઋ॒તાવ॑રી॒ ઇત્યા॑હ પૂર્વ॒જે હ્યે॑તે ઋ॒તાવ॑રી દે॒વી દે॒વપુ॑ત્રે॒ ઇત્યા॑હ દે॒વી હ્યે॑તે દે॒વપુ॑ત્રે॒ ઉપ॑હૂતો॒-ઽયં યઁજ॑માન॒ ઇત્યા॑હ॒ યજ॑માનમે॒વોપ॑ હ્વયત॒ ઉત્ત॑રસ્યા-ન્દેવય॒જ્યાયા॒મુપ॑હૂતો॒ ભૂય॑સિ હવિ॒ષ્કર॑ણ॒ ઉપ॑હૂતો દિ॒વ્યે ધામ॒ન્નુપ॑હૂત॒ [ધામ॒ન્નુપ॑હૂતઃ, ઇત્યા॑હ] 40
ઇત્યા॑હ પ્ર॒જા વા ઉત્ત॑રા દેવય॒જ્યા પ॒શવો॒ ભૂયો॑ હવિ॒ષ્કર॑ણગ્મ્ સુવ॒ર્ગો લો॒કો દિ॒વ્ય-ન્ધામે॒દમ॑-સી॒દમ॒સીત્યે॒વ ય॒જ્ઞસ્ય॑ પ્રિ॒ય-ન્ધામોપ॑ હ્વયતે॒ વિશ્વ॑મસ્ય પ્રિ॒ય-મુપ॑હૂત॒મિત્યા॒હા-છ॑મ્બટ્કારમે॒વોપ॑ હ્વયતે ॥ 41 ॥
(આ॒હ॒ – ધે॒નુ- રે॒તાં – વઁર્ધા॒નિત્યા॑હ॒ – ધામ॒ન્નુપ॑હૂત॒ – શ્ચતુ॑સ્ત્રિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 7)
પ॒શવો॒ વા ઇડા᳚ સ્વ॒યમા દ॑ત્તે॒ કામ॑મે॒વા-ઽઽત્મના॑ પશૂ॒નામા દ॑ત્તે॒ ન હ્ય॑ન્યઃ કામ॑-મ્પશૂ॒ના-મ્પ્ર॒યચ્છ॑તિ વા॒ચસ્પત॑યે ત્વા હુ॒ત-મ્પ્રા-ઽશ્ઞા॒મીત્યા॑હ॒ વાચ॑મે॒વ ભા॑ગ॒ધેયે॑ન પ્રીણાતિ॒ સદ॑સ॒સ્પત॑યે ત્વા હુ॒ત-મ્પ્રા-ઽશ્ઞા॒મીત્યા॑હ સ્વ॒ગાકૃ॑ત્યૈ ચતુરવ॒ત્ત-મ્ભ॑વતિ હ॒વિર્વૈ ચ॑તુરવ॒ત્ત-મ્પ॒શવ॑શ્ચતુરવ॒ત્તં-યઁદ્ધોતા᳚ પ્રાશ્ઞી॒યાદ્ધોતા- [પ્રાશ્ઞી॒યાદ્ધોતા᳚, આર્તિ॒માર્ચ્છે॒દ્ય-] 42
-ઽઽર્તિ॒માર્ચ્છે॒દ્ય-દ॒ગ્નૌ જુ॑હુ॒યા-દ્રુ॒દ્રાય॑ પ॒શૂનપિ॑ દદ્ધ્યાદપ॒શુર્યજ॑માન-સ્સ્યા-દ્વા॒ચસ્પત॑યે ત્વા હુ॒ત-મ્પ્રા-ઽશ્ઞા॒મીત્યા॑હ પ॒રોક્ષ॑મે॒વૈન॑-જ્જુહોતિ॒ સદ॑સ॒સ્પત॑યે ત્વા હુ॒ત-મ્પ્રાશ્ઞા॒મીત્યા॑હ સ્વ॒ગાકૃ॑ત્યૈ॒ પ્રાશ્ઞ॑ન્તિ તી॒ર્થ એ॒વ પ્રાશ્ઞ॑ન્તિ॒ દક્ષિ॑ણા-ન્દદાતિ તી॒ર્થ એ॒વ દક્ષિ॑ણા-ન્દદાતિ॒ વિ વા એ॒તદ્ય॒જ્ઞ- [વિ વા એ॒તદ્ય॒જ્ઞમ્, છિ॒ન્દ॒ન્તિ॒ યન્મ॑દ્ધ્ય॒તઃ] 43
-ઞ્છિ॑ન્દન્તિ॒ યન્મ॑દ્ધ્ય॒તઃ પ્રા॒શ્ઞન્ત્ય॒દ્ભિ-ર્મા᳚ર્જયન્ત॒ આપો॒ વૈ સર્વા॑ દે॒વતા॑ દે॒વતા॑ભિરે॒વ ય॒જ્ઞગ્મ્ સ-ન્ત॑ન્વન્તિ દે॒વા વૈ ય॒જ્ઞા-દ્રુ॒દ્રમ॒ન્તરા॑ય॒ન્થ્સ ય॒જ્ઞમ॑વિદ્ધ્ય॒-ત્ત-ન્દે॒વા અ॒ભિ સમ॑ગચ્છન્ત॒ કલ્પ॑તા-ન્ન ઇ॒દમિતિ॒ તે᳚-ઽબ્રુવ॒ન્-થ્સ્વિ॑ષ્ટં॒-વૈઁ ન॑ ઇ॒દ-મ્ભ॑વિષ્યતિ॒ યદિ॒મગ્મ્ રા॑ધયિ॒ષ્યામ॒ ઇતિ॒ ત-થ્સ્વિ॑ષ્ટ॒કૃત॑-સ્સ્વિષ્ટકૃ॒ત્ત્વ-ન્તસ્યા ઽઽવિ॑દ્ધ॒-ન્નિ- [-ઽઽવિ॑દ્ધ॒-ન્નિઃ, અ॒કૃ॒ન્ત॒ન્॒. યવે॑ન॒] 44
-ર॑કૃન્ત॒ન્॒. યવે॑ન॒ સમ્મિ॑ત॒-ન્તસ્મા᳚-દ્યવમા॒ત્રમવ॑ દ્યે॒-દ્યજ્જ્યાયો॑-ઽવ॒-દ્યે-દ્રો॒પયે॒-ત્ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॒ યદુપ॑ ચ સ્તૃણી॒યાદ॒ભિ ચ॑ ઘા॒રયે॑દુભયત-સ્સગ્ગ્શ્વા॒યિ કુ॑ર્યાદવ॒દાયા॒ભિ ઘા॑રયતિ॒ દ્વિ-સ્સમ્પ॑દ્યતે દ્વિ॒પા-દ્યજ॑માનઃ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ॒ ય-ત્તિ॑ર॒શ્ચીન॑-મતિ॒-હરે॒દન॑ભિ-વિદ્ધં-યઁ॒જ્ઞસ્યા॒ભિ વિ॑દ્ધ્યે॒દગ્રે॑ણ॒ પરિ॑ હરતિ તી॒ર્થેનૈ॒વ પરિ॑ હરતિ॒ ત-ત્પૂ॒ષ્ણે પર્ય॑હર॒ન્ત- [પર્ય॑હર॒ન્તત્, પૂ॒ષા] 45
-ત્પૂ॒ષા પ્રાશ્ય॑ દ॒તો॑-ઽરુણ॒-ત્તસ્મા᳚-ત્પૂ॒ષા પ્ર॑પિ॒ષ્ટભા॑ગો-ઽદ॒ન્તકો॒ હિ ત-ન્દે॒વા અ॑બ્રુવ॒ન્ વિ વા અ॒યમા᳚ર્ધ્યપ્રાશિત્રિ॒યો વા અ॒યમ॑ભૂ॒દિતિ॒ ત-દ્બૃહ॒સ્પત॑યે॒ પર્ય॑હર॒ન્-થ્સો॑-ઽબિભે॒-દ્બૃહ॒સ્પતિ॑રિ॒ત્થં-વાઁવ સ્ય આર્તિ॒મા-ઽરિ॑ષ્ય॒તીતિ॒ સ એ॒ત-મ્મન્ત્ર॑મપશ્ય॒-થ્સૂર્ય॑સ્ય ત્વા॒ ચક્ષુ॑ષા॒ પ્રતિ॑ પશ્યા॒મીત્ય॑બ્રવી॒ન્ન હિ સૂર્ય॑સ્ય॒ ચક્ષુઃ॒ [ચક્ષુઃ॑, કિ-ઞ્ચ॒ન] 46
કિ-ઞ્ચ॒ન હિ॒નસ્તિ॒ સો॑-ઽબિભે-ત્પ્રતિગૃ॒હ્ણન્ત॑-મ્મા હિગ્મ્સિષ્ય॒તીતિ॑ દે॒વસ્ય॑ ત્વા સવિ॒તુઃ પ્ર॑સ॒વે᳚-ઽશ્વિનો᳚ ર્બા॒હુભ્યા᳚-મ્પૂ॒ષ્ણો હસ્તા᳚ભ્યા॒-મ્પ્રતિ॑ ગૃહ્ણા॒મીત્ય॑બ્રવી-થ્સવિ॒તૃપ્ર॑સૂત એ॒વૈન॒દ્બ્રહ્મ॑ણા દે॒વતા॑ભિઃ॒ પ્રત્ય॑ગૃહ્ણા॒-થ્સો॑-ઽબિભે-ત્પ્રા॒શ્ઞન્ત॑-મ્મા હિગ્મ્સિષ્ય॒તીત્ય॒ગ્નેસ્ત્વા॒ ઽઽસ્યે॑ન॒ પ્રા-ઽશ્ઞા॒મીત્ય॑બ્રવી॒ન્ન હ્ય॑ગ્નેરા॒સ્ય॑-ઙ્કિઞ્ચ॒ન હિ॒નસ્તિ॒ સો॑-ઽબિભે॒- [સો॑-ઽબિભેત્, પ્રાશિ॑તમ્મા-] 47
-ત્પ્રાશિ॑તમ્મા-હિગ્મ્સિષ્ય॒તીતિ॑ બ્રાહ્મ॒ણસ્યો॒દરે॒ણેત્ય॑ બ્રવી॒ન્ન હિ બ્રા᳚હ્મ॒ણસ્યો॒દર॒-ઙ્કિ-ઞ્ચ॒ન હિ॒નસ્તિ॒ બૃહ॒સ્પતે॒ર્બ્રહ્મ॒ણેતિ॒ સ હિ બ્રહ્મિ॒ષ્ઠો-ઽપ॒ વા એ॒તસ્મા᳚-ત્પ્રા॒ણાઃ ક્રા॑મન્તિ॒ યઃ પ્રા॑શિ॒ત્ર-મ્પ્રા॒શ્ઞાત્ય॒દ્ભિ-ર્મા᳚ર્જયિ॒ત્વા પ્રા॒ણાન્-થ્સ-મ્મૃ॑શતે॒-ઽમૃતં॒-વૈઁ પ્રા॒ણા અ॒મૃત॒માપઃ॑ પ્રા॒ણાને॒વ ય॑થાસ્થા॒નમુપ॑ હ્વયતે ॥ 48 ॥
(પ્રા॒શ્ઞી॒યાદ્ધોતા॑ – ય॒જ્ઞં – નિ – ર॑હર॒ન્ત – ચ્ચક્ષુ॑ – રા॒સ્ય॑-ઙ્કિઞ્ચ॒ન હિ॒નસ્તિ॒ સો॑-ઽબિભે॒ – ચ્ચતુ॑શ્ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 8)
અ॒ગ્નીધ॒ આ દ॑ધા-ત્ય॒ગ્નિમુ॑ખા-ને॒વર્તૂ-ન્પ્રી॑ણાતિ સ॒મિધ॒મા દ॑ધા॒ત્યુત્ત॑રાસા॒-માહુ॑તીના॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા॒ અથો॑ સ॒મિદ્વ॑ત્યે॒વ જુ॑હોતિ પરિ॒ધીન્-થ્સ-મ્મા᳚ર્ષ્ટિ પુ॒નાત્યે॒વૈના᳚ન્-થ્સ॒કૃ-થ્સ॑કૃ॒-થ્સ-મ્મા᳚ર્ષ્ટિ॒ પરા॑ઙિવ॒ હ્યે॑તર્હિ॑ ય॒જ્ઞશ્ચ॒તુ-સ્સમ્પ॑દ્યતે॒ ચતુ॑ષ્પાદઃ પ॒શવઃ॑ પ॒શૂને॒વાવ॑ રુન્ધે॒ બ્રહ્મ॒-ન્પ્રસ્થા᳚સ્યામ॒ ઇત્યા॒હાત્ર॒ વા એ॒તર્હિ॑ ય॒જ્ઞ-શ્શ્રિ॒તો [ય॒જ્ઞ-શ્શ્રિ॒તઃ, યત્ર॑ બ્ર॒હ્મા] 49
યત્ર॑ બ્ર॒હ્મા યત્રૈ॒વ ય॒જ્ઞ-શ્શ્રિ॒તસ્તત॑ એ॒વૈન॒મા ર॑ભતે॒ યદ્ધસ્તે॑ન પ્ર॒મીવે᳚દ્વેપ॒ન-સ્સ્યા॒દ્યચ્છી॒ર્ષ્ણા શી॑ર્ષક્તિ॒માન્-થ્સ્યા॒દ્ય-ત્તૂ॒ષ્ણીમાસી॒તા ઽસ॑મ્પ્રત્તો ય॒જ્ઞ-સ્સ્યા॒-ત્પ્રતિ॒ષ્ઠેત્યે॒વ બ્રૂ॑યા-દ્વા॒ચિ વૈ ય॒જ્ઞ-શ્શ્રિ॒તો યત્રૈ॒વ ય॒જ્ઞ-શ્શ્રિ॒તસ્તત॑ એ॒વૈન॒ગ્મ્॒ સ-મ્પ્ર ય॑ચ્છતિ॒ દેવ॑ સવિતરે॒ત-ત્તે॒ પ્રા- [સવિતરે॒ત-ત્તે॒ પ્ર, આ॒હેત્યા॑હ॒] 50
-ઽઽહેત્યા॑હ॒ પ્રસૂ᳚ત્યૈ॒ બૃહ॒સ્પતિ॑ ર્બ્ર॒હ્મેત્યા॑હ॒ સ હિ બ્રહ્મિ॑ષ્ઠ॒-સ્સ ય॒જ્ઞ-મ્પા॑હિ॒ સ ય॒જ્ઞપ॑તિ-મ્પાહિ॒ સ મા-મ્પા॒હીત્યા॑હ ય॒જ્ઞાય॒ યજ॑માનાયા॒-ઽઽત્મને॒ તેભ્ય॑ એ॒વા-ઽઽશિષ॒મા શા॒સ્તે-ઽના᳚ર્ત્યા આ॒શ્રાવ્યા॑-ઽઽહ દે॒વાન્. ય॒જેતિ॑ બ્રહ્મવા॒દિનો॑ વદન્તી॒ષ્ટા દે॒વતા॒ અથ॑ કત॒મ એ॒તે દે॒વા ઇતિ॒ છન્દા॒ગ્મ્॒સીતિ॑ બ્રૂયા-દ્ગાય॒ત્રી-ન્ત્રિ॒ષ્ટુભ॒- [બ્રૂયા-દ્ગાય॒ત્રી-ન્ત્રિ॒ષ્ટુભ᳚મ્, જગ॑તી॒-] 51
ઞ્જગ॑તી॒-મિત્યથો॒ ખલ્વા॑હુર્બ્રાહ્મ॒ણા વૈ છન્દા॒ગ્મ્॒સીતિ॒ તાને॒વ ત-દ્ય॑જતિ દે॒વાનાં॒-વાઁ ઇ॒ષ્ટા દે॒વતા॒ આસ॒ન્નથા॒ગ્નિર્નોદ॑જ્વલ॒-ત્ત-ન્દે॒વા આહુ॑તીભિ-રનૂયા॒જેષ્વન્વ॑-વિન્દ॒ન્॒. યદ॑નૂયા॒જાન્. યજ॑ત્ય॒ગ્નિમે॒વ ત-થ્સમિ॑ન્ધ એ॒તદુ॒ર્વૈ નામા॑-ઽઽસુ॒ર આ॑સી॒-થ્સ એ॒તર્હિ॑ ય॒જ્ઞસ્યા॒ ઽઽશિષ॑મવૃઙ્ક્ત॒ ય-દ્બ્રૂ॒યાદે॒ત- [ય-દ્બ્રૂ॒યાદે॒તત્, ઉ॒ દ્યા॒વા॒પૃ॒થિ॒વી॒ ભ॒દ્ર-મ॑ભૂ॒-] 52
-દુ॑ દ્યાવાપૃથિવી ભ॒દ્ર-મ॑ભૂ॒-દિત્યે॒તદુ॑-મે॒વા-ઽઽસુ॒રં-યઁ॒જ્ઞસ્યા॒-ઽઽશિષ॑-ઙ્ગમયેદિ॒દ-ન્દ્યા॑વાપૃથિવી ભ॒દ્રમ॑ભૂ॒દિત્યે॒વ બ્રૂ॑યા॒-દ્યજ॑માનમે॒વ ય॒જ્ઞસ્યા॒-ઽઽશિષ॑-ઙ્ગમય॒ત્યાર્ધ્મ॑ સૂક્તવા॒કમુ॒ત ન॑મોવા॒કમિ-ત્યા॑હે॒દમ॑રા॒-થ્સ્મેતિ॒ વાવૈતદા॒હોપ॑શ્રિતો દિ॒વઃ પૃ॑થિ॒વ્યોરિત્યા॑હ॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વ્યોર્હિ ય॒જ્ઞ ઉપ॑શ્રિત॒ ઓમ॑ન્વતી તે॒-ઽસ્મિન્. ય॒જ્ઞે ય॑જમાન॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી [ ] 53
સ્તા॒મિત્યા॑હા॒ ઽઽશિષ॑મે॒વૈતામા શા᳚સ્તે॒ યદ્બ્રૂ॒યા-થ્સૂ॑પાવસા॒ના ચ॑ સ્વદ્ધ્યવસા॒ના ચેતિ॑ પ્ર॒માયુ॑કો॒ યજ॑માન-સ્સ્યાદ્ય॒દા હિ પ્ર॒મીય॒તે ઽથે॒મામુ॑પાવ॒સ્યતિ॑ સૂપચર॒ણા ચ॑ સ્વધિચર॒ણા ચેત્યે॒વ બ્રૂ॑યા॒-દ્વરી॑યસીમે॒વાસ્મૈ॒ ગવ્યૂ॑તિ॒મા શા᳚સ્તે॒ ન પ્ર॒માયુ॑કો ભવતિ॒ તયો॑રા॒વિદ્ય॒ગ્નિરિ॒દગ્મ્ હ॒વિર॑જુષ॒તેત્યા॑હ॒ યા અયા᳚ક્ષ્મ [ ] 54
દે॒વતા॒સ્તા અ॑રીરધા॒મેતિ॒ વાવૈતદા॑હ॒ યન્ન નિ॑ર્દિ॒શે-ત્પ્રતિ॑વેશં-યઁ॒જ્ઞસ્યા॒ ઽઽશીર્ગ॑ચ્છે॒દા શા᳚સ્તે॒-ઽયં-યઁજ॑માનો॒-ઽસાવિત્યા॑હ નિ॒ર્દિશ્યૈ॒વૈનગ્મ્॑ સુવ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મય॒ત્યાયુ॒રા શા᳚સ્તે સુપ્રજા॒સ્ત્વમા શા᳚સ્ત॒ ઇત્યા॑હા॒ ઽશિષ॑મે॒વૈ તામા શા᳚સ્તે સજાતવન॒સ્યામા શા᳚સ્ત॒ ઇત્યા॑હ પ્રા॒ણા વૈ સ॑જા॒તાઃ પ્રા॒ણાને॒વ [ ] 55
નાન્તરે॑તિ॒ તદ॒ગ્નિર્દે॒વો દે॒વેભ્યો॒ વન॑તે વ॒યમ॒ગ્નેર્માનુ॑ષા॒ ઇત્યા॑હા॒ગ્નિર્દે॒વેભ્યો॑ વનુ॒તે વ॒ય-મ્મ॑નુ॒ષ્યે᳚ભ્ય॒ ઇતિ॒ વાવૈતદા॑હે॒હ ગતિ॑ર્વા॒મસ્યે॒દ-ઞ્ચ॒ નમો॑ દે॒વેભ્ય॒ ઇત્યા॑હ॒ યાશ્ચૈ॒વ દે॒વતા॒ યજ॑તિ॒ યાશ્ચ॒ ન તાભ્ય॑ એ॒વોભયી᳚ભ્યો॒ નમ॑સ્કરોત્યા॒ત્મનો-ઽના᳚ર્ત્યૈ ॥ 56 ॥
(શ્રિ॒તઃ – તે॒ પ્ર – ત્રિ॒ષ્ટુભ॑ – મે॒ત-દ્- દ્યાવા॑પૃથિ॒વી – યા અયા᳚ક્ષ્મ- પ્રા॒ણાને॒વ – ષટ્ચ॑ત્વારિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 9)
દે॒વા વૈ ય॒જ્ઞસ્ય॑ સ્વગાક॒ર્તાર॒-ન્નાવિ॑ન્દ॒-ન્તે શં॒યુઁ-મ્બા॑ર્હસ્પ॒ત્યમ॑બ્રુવન્નિ॒મ-ન્નો॑ ય॒જ્ઞગ્ગ્ સ્વ॒ગા કુ॒ર્વિતિ॒ સો᳚-ઽબ્રવી॒દ્વરં॑-વૃઁણૈ॒ યદે॒વા-બ્રા᳚હ્મણો॒ક્તો-ઽશ્ર॑દ્દધાનો॒ યજા॑તૈ॒ સા મે॑ ય॒જ્ઞસ્યા॒-ઽઽશીર॑સ॒દિતિ॒ તસ્મા॒-દ્ય-દ્બ્રા᳚હ્મણો॒ક્તો-ઽશ્ર॑દ્દધાનો॒ યજ॑તે શં॒યુઁમે॒વ તસ્ય॑ બાર્હસ્પ॒ત્યં-યઁ॒જ્ઞસ્યા॒ ઽઽશીર્ગ॑ચ્છત્યે॒ત-ન્મમેત્ય॑બ્રવી॒-ત્કિ-મ્મે᳚ પ્ર॒જાયા॒ [પ્ર॒જાયાઃ᳚, ઇતિ॒ યો॑-ઽપગુ॒રાતૈ॑] 57
ઇતિ॒ યો॑-ઽપગુ॒રાતૈ॑ શ॒તેન॑ યાતયા॒દ્યો નિ॒હન॑-થ્સ॒હસ્રે॑ણ યાતયા॒દ્યો લોહિ॑ત-ઙ્ક॒રવ॒દ્યાવ॑તઃ પ્ર॒સ્કદ્ય॑ પા॒ગ્મ્॒સૂન્-થ્સ॑-ઙ્ગૃ॒હ્ણા-ત્તાવ॑ત-સ્સંવઁથ્સ॒રા-ન્પિ॑તૃલો॒ક-ન્ન પ્રજા॑ના॒દિતિ॒ તસ્મા᳚-દ્બ્રાહ્મ॒ણાય॒ નાપ॑ ગુરેત॒ ન નિ હ॑ન્યા॒ન્ન લોહિ॑ત-ઙ્કુર્યાદે॒તાવ॑તા॒ હૈન॑સા ભવતિ॒ તચ્છં॒યોઁરા વૃ॑ણીમહ॒ ઇત્યા॑હ ય॒જ્ઞમે॒વ ત-થ્સ્વ॒ગા ક॑રોતિ॒ ત- [ત-થ્સ્વ॒ગા ક॑રોતિ॒ તત્, શં॒યોઁરા] 58
-ચ્છં॒યોઁરા વૃ॑ણીમહ॒ ઇત્યા॑હ શં॒યુઁમે॒વ બા॑ર્હસ્પ॒ત્ય-મ્ભા॑ગ॒ધેયે॑ન॒ સમ॑ર્ધયતિ ગા॒તું-યઁ॒જ્ઞાય॑ ગા॒તું-યઁ॒જ્ઞપ॑તય॒ ઇત્યા॑હા॒ ઽઽશિષ॑મે॒વૈ તામા શા᳚સ્તે॒ સોમં॑-યઁજતિ॒ રેત॑ એ॒વ ત-દ્દ॑ધાતિ॒ ત્વષ્ટા॑રં-યઁજતિ॒ રેત॑ એ॒વ હિ॒ત-ન્ત્વષ્ટા॑ રૂ॒પાણિ॒ વિ ક॑રોતિ દે॒વાના॒-મ્પત્ની᳚ર્યજતિ મિથુન॒ત્વાયા॒ગ્નિ-ઙ્ગૃ॒હપ॑તિં-યઁજતિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ જા॒મિ વા એ॒ત-દ્ય॒જ્ઞસ્ય॑ ક્રિયતે॒ [ક્રિયતે, યદાજ્યે॑ન] 59
યદાજ્યે॑ન પ્રયા॒જા ઇ॒જ્યન્ત॒ આજ્યે॑ન પત્નીસંયાઁ॒જા ઋચ॑મ॒નૂચ્ય॑ પત્નીસંયાઁ॒જાના॑મૃ॒ચા ય॑જ॒ત્યજા॑મિત્વા॒યાથો॑ મિથુન॒ત્વાય॑ પ॒ઙ્ક્તિ પ્રા॑યણો॒ વૈ ય॒જ્ઞઃ પ॒ઙ્ક્ત્યુ॑દયનઃ॒ પઞ્ચ॑ પ્રયા॒જા ઇ॑જ્યન્તે ચ॒ત્વારઃ॑ પત્નીસંયાઁ॒જા-સ્સ॑મિષ્ટય॒જુઃ પ॑ઞ્ચ॒મ-મ્પ॒ઙ્ક્તિમે॒વાનુ॑ પ્ર॒યન્તિ॑ પ॒ઙ્ક્તિમનૂદ્ય॑ન્તિ ॥ 60 ॥
(પ્ર॒જાયાઃ᳚ – કરોતિ॒ તત્ – ક્રિ॑યતે॒ – ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શચ્ચ ) (અ. 10)
યુ॒ક્ષ્વાહિ દે॑વ॒હૂત॑મા॒ગ્મ્॒ અશ્વાગ્મ્॑ અગ્ને ર॒થીરિ॑વ । નિ હોતા॑ પૂ॒ર્વ્ય-સ્સ॑દઃ ॥ ઉ॒ત નો॑ દેવ દે॒વાગ્મ્ અચ્છા॑ વોચો વિ॒દુષ્ટ॑રઃ । શ્રદ્વિશ્વા॒ વાર્યા॑ કૃધિ ॥ ત્વગ્મ્ હ॒ યદ્ય॑વિષ્ઠ્॒ય સહ॑સ-સ્સૂનવાહુત । ઋ॒તાવા॑ ય॒જ્ઞિયો॒ ભુવઃ॑ ॥ અ॒યમ॒ગ્નિ-સ્સ॑હ॒સ્રિણો॒ વાજ॑સ્ય શ॒તિન॒સ્પતિઃ॑ । મૂ॒ર્ધા ક॒વી ર॑યી॒ણામ્ ॥ ત-ન્ને॒મિમૃ॒ભવો॑ ય॒થા ઽઽન॑મસ્વ॒ સહૂ॑તિભિઃ । નેદી॑યો ય॒જ્ઞ- [ય॒જ્ઞમ્, અ॒ઙ્ગિ॒રઃ॒ ।] 61
-મ॑ઙ્ગિરઃ ॥ તસ્મૈ॑ નૂ॒ નમ॒ભિદ્ય॑વે વા॒ચા વિ॑રૂપ॒ નિત્ય॑યા । વૃષ્ણે॑ ચોદસ્વ સુષ્ટુ॒તિમ્ ॥ કમુ॑ ષ્વિદસ્ય॒ સેન॑યા॒-ઽગ્નેરપા॑કચક્ષસઃ । પ॒ણિ-ઙ્ગોષુ॑ સ્તરામહે ॥ મા નો॑ દે॒વાનાં॒-વિઁશઃ॑ પ્રસ્ના॒તીરિ॑વો॒સ્રાઃ । કૃ॒શ-ન્ન હા॑સુ॒રઘ્નિ॑યાઃ ॥ મા ન॑-સ્સમસ્ય દૂ॒ઢ્યઃ॑ પરિ॑દ્વેષસો અગ્મ્ હ॒તિઃ । ઊ॒ર્મિર્ન નાવ॒મા વ॑ધીત્ ॥ નમ॑સ્તે અગ્ન॒ ઓજ॑સે ગૃ॒ણન્તિ॑ દેવ કૃ॒ષ્ટયઃ॑ । અમૈ॑- [અમૈઃ᳚, અ॒મિત્ર॑મર્દય ।] 62
-ર॒મિત્ર॑મર્દય ॥ કુ॒વિથ્સુનો॒ ગવિ॑ષ્ટ॒યે-ઽગ્ને॑ સં॒વેઁષિ॑ષો ર॒યિમ્ । ઉરુ॑કૃદુ॒રુ ણ॑સ્કૃધિ ॥ મા નો॑ અ॒સ્મિ-ન્મ॑હાધ॒ને પરા॑ વર્ગ્ભાર॒ભૃદ્ય॑થા । સં॒વઁર્ગ॒ગ્મ્॒ સગ્મ્ ર॒યિ-ઞ્જ॑ય ॥ અ॒ન્યમ॒સ્મદ્ભિ॒યા ઇ॒યમગ્ને॒ સિષ॑ક્તુ દુ॒ચ્છુના᳚ । વર્ધા॑ નો॒ અમ॑વ॒ચ્છવઃ॑ ॥ યસ્યાજુ॑ષન્નમ॒સ્વિન॒-શ્શમી॒મદુ॑ર્મખસ્યવા । ત-ઙ્ઘેદ॒ગ્નિર્વૃ॒ધા-ઽવ॑તિ ॥ પર॑સ્યા॒ અધિ॑ [ ] 63
સં॒વઁતો-ઽવ॑રાગ્મ્ અ॒ભ્યા ત॑ર । યત્રા॒હમસ્મિ॒ તાગ્મ્ અ॑વ ॥ વિ॒દ્મા હિ તે॑ પુ॒રા વ॒યમગ્ને॑ પિ॒તુર્યથાવ॑સઃ । અધા॑ તે સુ॒મ્નમી॑મહે ॥ ય ઉ॒ગ્ર ઇ॑વ શર્ય॒હા તિ॒ગ્મશૃ॑ઙ્ગો॒ ન વગ્મ્સ॑ગઃ । અગ્ને॒ પુરો॑ રુ॒રોજિ॑થ ॥ સખા॑ય॒-સ્સં-વઁ॑-સ્સં॒યઁઞ્ચ॒મિષ॒ગ્ગ્॒ સ્તોમ॑-ઞ્ચા॒ગ્નયે᳚ । વર્ષિ॑ષ્ઠાય ક્ષિતી॒નામૂ॒ર્જો નપ્ત્રે॒ સહ॑સ્વતે ॥ સગ્મ્ સ॒મિદ્યુ॑વસે વૃષ॒ન્ન -ગ્ને॒ વિશ્વા᳚ન્ય॒ર્ય આ । ઇ॒ડસ્પ॒દે સમિ॑ધ્યસે॒ સ નો॒ વસૂ॒ન્યા ભ॑ર । પ્રજા॑પતે॒, સ વે॑દ॒, સોમા॑ પૂષણે॒, મૌ દે॒વૌ ॥ 64 ॥
(ય॒જ્ઞ – મમૈ॒ – રધિ॑ – વૃષ॒ – ન્નેકા॒ન્ન વિગ્મ્॑શ॒તિશ્ચ॑ ) (અ. 11)
ઉ॒શન્ત॑સ્ત્વા હવામહ ઉ॒શન્ત॒-સ્સમિ॑ધીમહિ । ઉ॒શન્નુ॑શ॒ત આ વ॑હ પિ॒તૄન્. હ॒વિષે॒ અત્ત॑વે ॥ ત્વગ્મ્ સો॑મ॒ પ્રચિ॑કિતો મની॒ષા ત્વગ્મ્ રજિ॑ષ્ઠ॒મનુ॑ નેષિ॒ પન્થા᳚મ્ । તવ॒ પ્રણી॑તી પિ॒તરો॑ ન ઇન્દો દે॒વેષુ॒ રત્ન॑મ ભજન્ત॒ ધીરાઃ᳚ ॥ ત્વયા॒ હિ નઃ॑ પિ॒તર॑-સ્સોમ॒ પૂર્વે॒ કર્મા॑ણિ ચ॒ક્રુઃ પ॑વમાન॒ ધીરાઃ᳚ । વ॒ન્વન્નવા॑તઃ પરિ॒ધીગ્મ્ રપો᳚ર્ણુ વી॒રેભિ॒રશ્વૈ᳚ર્મ॒ઘવા॑ ભવા [ભવ, નઃ॒ ।] 65
નઃ ॥ ત્વગ્મ્ સો॑મ પિ॒તૃભિ॑-સ્સંવિઁદા॒નો-ઽનુ॒ દ્યાવા॑પૃથિ॒વી આ ત॑તન્થ । તસ્મૈ॑ ત ઇન્દો હ॒વિષા॑ વિધેમ વ॒યગ્ગ્ સ્યા॑મ॒ પત॑યો રયી॒ણામ્ ॥ અગ્નિ॑ષ્વાત્તાઃ પિતર॒ એહ ગ॑ચ્છત॒ સદ॑-સ્સદ-સ્સદત સુપ્રણીતયઃ । અ॒ત્તા હ॒વીગ્મ્ષિ॒ પ્રય॑તાનિ બ॒ર્॒હિષ્યથા॑ ર॒યિગ્મ્ સર્વ॑વીર-ન્દધાતન ॥ બર્હિ॑ષદઃ પિતર ઊ॒ત્ય॑ર્વાગિ॒મા વો॑ હ॒વ્યા ચ॑કૃમા જુ॒ષદ્ધ્વ᳚મ્ । ત આ ગ॒તા-ઽવ॑સા॒ શ-ન્ત॑મે॒ના-ઽથા॒-ઽસ્મભ્ય॒ગ્મ્॒ [-ઽસ્મભ્ય᳚મ્, શં-યોઁર॑ર॒પો દ॑ધાત ।] 66
શં-યોઁર॑ર॒પો દ॑ધાત ॥ આ-ઽહ-મ્પિ॒તૄન્-થ્સુ॑વિ॒દત્રાગ્મ્॑ અવિથ્સિ॒ નપા॑ત-ઞ્ચ વિ॒ક્રમ॑ણ-ઞ્ચ॒ વિષ્ણોઃ᳚ । બ॒ર્॒હિ॒ષદો॒ યે સ્વ॒ધયા॑ સુ॒તસ્ય॒ ભજ॑ન્ત પિ॒ત્વસ્ત ઇ॒હા-ઽઽ ગ॑મિષ્ઠાઃ ॥ ઉપ॑હૂતાઃ પિ॒તર॑-સ્સો॒મ્યાસો॑ બર્હિ॒ષ્યે॑ષુ નિ॒ધિષુ॑ પ્રિ॒યેષુ॑ । ત આ ગ॑મન્તુ॒ ત ઇ॒હ શ્રુ॑વ॒ન્ત્વધિ॑ બ્રુવન્તુ॒ તે અ॑વન્ત્વ॒સ્માન્ ॥ ઉદી॑રતા॒મવ॑ર॒ ઉ-ત્પરા॑સ॒ ઉન્મ॑દ્ધ્ય॒માઃ પિ॒તર॑-સ્સો॒મ્યાસઃ॑ । અસું॒- [અસુ᳚મ્, ય ઈ॒યુર॑ વૃ॒કા] 67
-યઁ ઈ॒યુર॑ વૃ॒કા ઋ॑ત॒જ્ઞાસ્તે નો॑-ઽવન્તુ પિ॒તરો॒ હવે॑ષુ ॥ ઇ॒દ-મ્પિ॒તૃભ્યો॒ નમો॑ અસ્ત્વ॒દ્ય યે પૂર્વા॑સો॒ ય ઉપ॑રાસ ઈ॒યુઃ । યે પાર્થિ॑વે॒ રજ॒સ્યા નિષ॑ત્તા॒ યે વા॑ નૂ॒નગ્મ્ સુ॑વૃ॒જના॑સુ વિ॒ક્ષુ ॥ અધા॒ યથા॑ નઃ પિ॒તરઃ॒ પરા॑સઃ પ્ર॒ત્નાસો॑ અગ્ન ઋ॒તમા॑શુષા॒ણાઃ । શુચીદ॑ય॒-ન્દીધિ॑તિ મુક્થ॒શાસઃ॒, ક્ષામા॑ ભિ॒ન્દન્તો॑ અરુ॒ણીરપ॑ વ્રન્ન્ ॥ યદ॑ગ્ને [યદ॑ગ્ને, ક॒વ્ય॒વા॒હ॒ન॒ પિ॒તૄન્] 68
કવ્યવાહન પિ॒તૄન્. યક્ષ્યૃ॑તા॒વૃધઃ॑ । પ્ર ચ॑ હ॒વ્યાનિ॑ વક્ષ્યસિ દે॒વેભ્ય॑શ્ચ પિ॒તૃભ્ય॒ આ ॥ ત્વમ॑ગ્ન ઈડિ॒તો જા॑તવે॒દો-ઽવા᳚ડ્ઢ॒વ્યાનિ॑ સુર॒ભીણિ॑ કૃ॒ત્વા । પ્રાદાઃ᳚ પિ॒તૃભ્ય॑-સ્સ્વ॒ધયા॒ તે અ॑ક્ષન્ન॒દ્ધિ ત્વ-ન્દે॑વ॒ પ્રય॑તા હ॒વીગ્મ્ષિ॑ ॥ માત॑લી ક॒વ્યૈર્ય॒મો અઙ્ગિ॑રોભિ॒ ર્બૃહ॒સ્પતિ॒ર્॒ ઋક્વ॑ભિ ર્વાવૃધા॒નઃ । યાગ્શ્ચ॑ દે॒વા વા॑વૃ॒ધુર્યે ચ॑ દે॒વાન્-થ્સ્વાહા॒-ઽન્યે સ્વ॒ધયા॒-ઽન્યે મ॑દન્તિ ॥ 69 ॥
ઇ॒મં-યઁ॑મ પ્રસ્ત॒રમાહિ સીદાઙ્ગિ॑રોભિઃ પિ॒તૃભિ॑-સ્સંવિઁદા॒નઃ । આત્વા॒ મન્ત્રાઃ᳚ કવિશ॒સ્તા વ॑હન્ત્વે॒ના રા॑જન્. હ॒વિષા॑ માદયસ્વ ॥ અઙ્ગિ॑રોભિ॒રા ગ॑હિ ય॒જ્ઞિયે॑ભિ॒ર્યમ॑ વૈરૂ॒પૈરિ॒હ મા॑દયસ્વ । વિવ॑સ્વન્તગ્મ્ હુવે॒ યઃ પિ॒તા તે॒-ઽસ્મિન્. ય॒જ્ઞે બ॒ર્॒હિષ્યા નિ॒ષદ્ય॑ ॥ અઙ્ગિ॑રસો નઃ પિ॒તરો॒ નવ॑ગ્વા॒ અથ॑ર્વાણો॒ ભૃગ॑વ-સ્સો॒મ્યાસઃ॑ । તેષાં᳚-વઁ॒યગ્મ્ સુ॑મ॒તૌ ય॒જ્ઞિયા॑ના॒મપિ॑ ભ॒દ્રે સૌ॑મન॒સે સ્યા॑મ ॥ 70 ॥
(ભ॒વા॒ – ઽસ્મભ્ય॒ – મસું॒ – યઁદ॑ગ્ને – મદન્તિ – સૌમન॒સ – એક॑-ઞ્ચ ) (અ. 12)
(સ॒મિધ॒ – શ્ચક્ષુ॑ષી – પ્ર॒જાપ॑તિ॒રાજ્યં॑ – દે॒વસ્ય॒ સ્ફ્યં – બ્ર॑હ્મવા॒દિનો॒ ઽદ્ભિ – ર॒ગ્નેસ્ત્રયો॒ – મનુઃ॑ પૃથિ॒વ્યાઃ – પ॒શવો॒ – ઽગ્નીધે॑ – દે॒વા વૈ ય॒જ્ઞસ્ય॑ – યુ॒ક્ષ્વો – શન્ત॑સ્ત્વા॒ – દ્વાદ॑શ )
(સ॒મિધો॑ – યા॒જ્યા॑ – તસ્મા॒ન્નભા॒-ઽગગ્મ્ – હિ તમન્વિ- ત્યા॑હ પ્ર॒જા વા – આ॒હેત્યા॑હ – યુ॒ક્ષ્વા હિ – સ॑પ્ત॒તિઃ )
(સ॒મિધઃ॑, સૌમન॒સે સ્યા॑મ)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-ન્દ્વિતીયકાણ્ડે ષષ્ટઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥
(વા॒ય॒વ્યં॑ – પ્ર॒જાપ॑તિ – રાદિ॒ત્યેભ્યો॑ – દે॒વા – વિ॒શ્વરૂ॑પઃ – સ॒મિધઃ॒ – ષટ્) (6)
॥ ઇતિ દ્વીતીય-ઙ્કાણ્ડમ્ ॥