કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-મ્પઞ્ચમકાણ્ડે ચતુર્થઃ પ્રશ્નઃ – ઇષ્ટકાત્રયાભિધાનં
ઓ-ન્નમઃ પરમાત્મને, શ્રી મહાગણપતયે નમઃ,
શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હ॒રિઃ॒ ઓમ્ ॥
દે॒વા॒સુ॒રા-સ્સંયઁ॑ત્તા આસ॒-ન્તે ન વ્ય॑જયન્ત॒ સ એ॒તા ઇન્દ્ર॑સ્ત॒નૂર॑પશ્ય॒-ત્તા ઉપા॑ધત્ત॒ તાભિ॒ર્વૈ સ ત॒નુવ॑મિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑મા॒ત્મન્ન॑ધત્ત॒ તતો॑ દે॒વા અભ॑વ॒-ન્પરા-ઽસુ॑રા॒ યદિ॑ન્દ્રત॒નૂરુ॑પ॒દધા॑તિ ત॒નુવ॑મે॒વ તાભિ॑રિન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્યં॑-યઁજ॑માન આ॒ત્મ-ન્ધ॒ત્તે-ઽથો॒ સેન્દ્ર॑મે॒વાગ્નિગ્મ્ સત॑નુ-ઞ્ચિનુતે॒ ભવ॑ત્યા॒ત્મના॒ પરા᳚-ઽસ્ય॒ ભ્રાતૃ॑વ્યો [ભ્રાતૃ॑વ્યઃ, ભ॒વ॒તિ॒ ય॒જ્ઞો] 1
ભવતિ ય॒જ્ઞો દે॒વેભ્યો-ઽપા᳚ક્રામ॒-ત્તમ॑વ॒રુધ॒-ન્નાશ॑ક્નુવ॒ન્ત એ॒તા ય॑જ્ઞત॒નૂર॑પશ્ય॒-ન્તા ઉપા॑દધત॒ તાભિ॒ર્વૈ તે ય॒જ્ઞમવા॑રુન્ધત॒ ય-દ્ય॑જ્ઞત॒નૂરુ॑પ॒દધા॑તિ ય॒જ્ઞમે॒વ તાભિ॒ર્યજ॑મા॒નો-ઽવ॑ રુન્ધે॒ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્ શત॒મુપ॑ દધાતિ॒ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શ॒દ્વૈ દે॒વતા॑ દે॒વતા॑ એ॒વાવ॑ રુ॒ન્ધે ઽથો॒ સાત્મા॑નમે॒વાગ્નિગ્મ્ સત॑નુ-ઞ્ચિનુતે॒ સાત્મા॒-ઽમુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે [-ઽમુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે, ભ॒વ॒તિ॒ ય] 2
ભ॑વતિ॒ ય એ॒વં-વેઁદ॒ જ્યોતિ॑ષ્મતી॒રુપ॑ દધાતિ॒ જ્યોતિ॑રે॒વાસ્મિ॑-ન્દધાત્યે॒તાભિ॒ર્વા અ॒ગ્નિશ્ચિ॒તો જ્વ॑લતિ॒ તાભિ॑રે॒વૈન॒ગ્મ્॒ સમિ॑ન્ધ ઉ॒ભયો॑રસ્મૈ લો॒કયો॒ર્જ્યોતિ॑ર્ભવતિ નક્ષત્રેષ્ટ॒કા ઉપ॑ દધાત્યે॒તાનિ॒ વૈ દિ॒વો જ્યોતીગ્મ્॑ષિ॒ તાન્યે॒વાવ॑ રુન્ધે સુ॒કૃતાં॒-વાઁ એ॒તાનિ॒ જ્યોતીગ્મ્॑ષિ॒ યન્નક્ષ॑ત્રાણિ॒ તાન્યે॒વા-ઽઽપ્નો॒ત્યથો॑ અનૂકા॒શ-મે॒વૈતાનિ॒ [-મે॒વૈતાનિ॑, જ્યોતીગ્મ્॑ષિ કુરુતે] 3
જ્યોતીગ્મ્॑ષિ કુરુતે સુવ॒ર્ગસ્ય॑ લો॒કસ્યાનુ॑ખ્યાત્યૈ॒ ય-થ્સગ્ગ્સ્પૃ॑ષ્ટા ઉપદ॒દ્ધ્યા-દ્વૃષ્ટ્યૈ॑ લો॒કમપિ॑ દદ્ધ્યા॒દવ॑ર્ષુકઃ પ॒ર્જન્ય॑-સ્સ્યા॒દસગ્ગ્॑સ્પૃષ્ટા॒ ઉપ॑ દધાતિ॒ વૃષ્ટ્યા॑ એ॒વ લો॒ક-ઙ્ક॑રોતિ॒ વર્ષુ॑કઃ પ॒ર્જન્યો॑ ભવતિ પુ॒રસ્તા॑દ॒ન્યાઃ પ્ર॒તીચી॒રુપ॑ દધાતિ પ॒શ્ચાદ॒ન્યાઃ પ્રાચી॒સ્તસ્મા᳚-ત્પ્રા॒ચીના॑નિ ચ પ્રતી॒ચીના॑નિ ચ॒ નક્ષ॑ત્રા॒ણ્યા વ॑ર્તન્તે ॥ 4 ॥
(ભ્રાતૃ॑વ્યો – લો॒ક – એ॒વૈતાન્યે – ક॑ચત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 1)
ઋ॒ત॒વ્યા॑ ઉપ॑ દધાત્યૃતૂ॒ના-ઙ્કૢપ્ત્યૈ᳚ દ્વ॒દ્વમ્મુપ॑ દધાતિ॒ તસ્મા᳚-દ્દ્વ॒ન્દ્વમૃ॒તવો ઽધૃ॑તેવ॒ વા એ॒ષા યન્મ॑દ્ધ્ય॒મા ચિતિ॑ર॒ન્તરિ॑ક્ષમિવ॒ વા એ॒ષા દ્વ॒દ્વમ્મ॒ન્યાસુ॒ ચિતી॒ષૂપ॑ દધાતિ॒ ચત॑સ્રો॒ મદ્ધ્યે॒ ધૃત્યા॑ અન્ત॒શ્શ્લેષ॑ણં॒-વાઁ એ॒તાશ્ચિતી॑નાં॒-યઁદૃ॑ત॒વ્યા॑ યદૃ॑ત॒વ્યા॑ ઉપ॒દધા॑તિ॒ ચિતી॑નાં॒-વિઁધૃ॑ત્યા॒ અવ॑કા॒મનૂપ॑ દધાત્યે॒ષા વા અ॒ગ્નેર્યોનિ॒-સ્સયો॑નિ- [અ॒ગ્નેર્યોનિ॒-સ્સયો॑નિમ્, એ॒વાગ્નિ-] 5
-મે॒વાગ્નિ-ઞ્ચિ॑નુત ઉ॒વાચ॑ હ વિ॒શ્વામિ॒ત્રો ઽદ॒દિ-થ્સ બ્રહ્મ॒ણા-ઽન્નં॒-યઁસ્યૈ॒તા ઉ॑પધી॒યાન્તૈ॒ ય ઉ॑ ચૈના એ॒વં-વેઁદ॒દિતિ॑ સંવઁથ્સ॒રો વા એ॒ત-મ્પ્ર॑તિ॒ષ્ઠાયૈ॑ નુદતે॒ યો᳚-ઽગ્નિ-ઞ્ચિ॒ત્વા ન પ્ર॑તિ॒તિષ્ઠ॑તિ॒ પઞ્ચ॒ પૂર્વા॒શ્ચિત॑યો ભવ॒ન્ત્યથ॑ ષ॒ષ્ઠી-ઞ્ચિતિ॑-ઞ્ચિનુતે॒ ષડ્વા ઋ॒તવ॑-સ્સંવઁથ્સ॒ર ઋ॒તુષ્વે॒વ સં॑વઁથ્સ॒રે પ્રતિ॑તિષ્ઠત્યે॒ તા વા [પ્રતિ॑તિષ્ઠત્યે॒ તા વા, અધિ॑પત્ની॒ર્નામેષ્ટ॑કા॒] 6
અધિ॑પત્ની॒ર્નામેષ્ટ॑કા॒ યસ્યૈ॒તા ઉ॑પધી॒યન્તે-ઽધિ॑પતિરે॒વ સ॑મા॒નાના᳚-મ્ભવતિ॒ ય-ન્દ્વિ॒ષ્યા-ત્તમુ॑પ॒દધ॑-દ્ધ્યાયેદે॒તાભ્ય॑ એ॒વૈન॑-ન્દે॒વતા᳚ભ્ય॒ આ વૃ॑શ્ચતિ તા॒જગાર્તિ॒માર્ચ્છ॒ત્યઙ્ગિ॑રસ-સ્સુવ॒ર્ગં-લોઁ॒કં-યઁન્તો॒ યા ય॒જ્ઞસ્ય॒ નિષ્કૃ॑તિ॒રાસી॒-ત્તામૃષિ॑ભ્યઃ॒ પ્રત્યૌ॑હ॒-ન્તદ્ધિર॑ણ્યમભવ॒દ્ય-દ્ધિ॑રણ્યશ॒લ્કૈઃ પ્રો॒ક્ષતિ॑ ય॒જ્ઞસ્ય॒ નિષ્કૃ॑ત્યા॒ અથો॑ ભેષ॒જમે॒વા-ઽસ્મૈ॑ કરો॒- [-ઽસ્મૈ॑ કરોતિ, અથો॑ રૂ॒પેણૈ॒વૈન॒ગ્મ્॒] 7
-ત્યથો॑ રૂ॒પેણૈ॒વૈન॒ગ્મ્॒ સમ॑ર્ધય॒ત્યથો॒ હિર॑ણ્યજ્યોતિષૈ॒વ સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમે॑તિ સાહ॒સ્રવ॑તા॒ પ્રોક્ષ॑તિ સાહ॒સ્રઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જાપ॑તે॒રાપ્ત્યા॑ ઇ॒મા મે॑ અગ્ન॒ ઇષ્ટ॑કા ધે॒નવ॑-સ્સ॒ન્ત્વિત્યા॑હ ધે॒નૂરે॒વૈનાઃ᳚ કુરુતે॒ તા એ॑ન-ઙ્કામ॒દુઘા॑ અ॒મુત્રા॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒ક ઉપ॑ તિષ્ઠન્તે ॥ 8 ॥
(સયો॑નિ – મે॒તા વૈ – ક॑રો॒ત્યે – કા॒ન્નચ॑ત્વારિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 2)
રુ॒દ્રો વા એ॒ષ યદ॒ગ્નિ-સ્સ એ॒તર્હિ॑ જા॒તો યર્હિ॒ સર્વ॑શ્ચિ॒ત-સ્સ યથા॑ વ॒થ્સો જા॒ત-સ્સ્તન॑-મ્પ્રે॒ફ્સત્યે॒વં-વાઁ એ॒ષ એ॒તર્હિ॑ ભાગ॒ધેય॒-મ્પ્રેફ્સ॑તિ॒ તસ્મૈ॒ યદાહુ॑તિ॒-ન્ન જુ॑હુ॒યાદ॑દ્ધ્વ॒ર્યુ-ઞ્ચ॒ યજ॑માન-ઞ્ચ ધ્યાયેચ્છતરુ॒દ્રીય॑-ઞ્જુહોતિ ભાગ॒ધેયે॑નૈ॒વૈનગ્મ્॑ શમયતિ॒ ના-ઽઽર્તિ॒માર્ચ્છ॑ત્યદ્ધ્વ॒ર્યુર્ન યજ॑માનો॒ ય-દ્ગ્રા॒મ્યાણા᳚-મ્પશૂ॒ના- [ય-દ્ગ્રા॒મ્યાણા᳚-મ્પશૂ॒નામ્, પય॑સા જુહુ॒યા-] 9
-મ્પય॑સા જુહુ॒યા-દ્ગ્રા॒મ્યા-ન્પ॒શૂઞ્છુ॒ચા ઽર્પયે॒-દ્યદા॑ર॒ણ્યાના॑-માર॒ણ્યાન્ જ॑ર્તિલયવા॒ગ્વા॑ વા જુહુ॒યા-દ્ગ॑વીધુકયવા॒ગ્વા॑ વા॒ ન ગ્રા॒મ્યા-ન્પ॒શૂન્. હિ॒નસ્તિ॒ ના-ઽઽર॒ણ્યાનથો॒ ખલ્વા॑હુ॒રના॑હુતિ॒ર્વૈ જ॒ર્તિલા᳚શ્ચ ગ॒વીધુ॑કા॒શ્ચેત્ય॑ જક્ષી॒રેણ॑ જુહોત્યાગ્ને॒યી વા એ॒ષા યદ॒જા-ઽઽહુ॑ત્યૈ॒વ જુ॑હોતિ॒ ન ગ્રા॒મ્યા-ન્પ॒શૂન્. હિ॒નસ્તિ॒ ના-ઽઽર॒ણ્યાનઙ્ગિ॑રસ-સ્સુવ॒ર્ગં-લોઁ॒કં-યઁન્તો॒- [-લોઁ॒કં-યઁન્તઃ॑, અ॒જાયા᳚-ઙ્ઘ॒ર્મ-] 10
-ઽજાયા᳚-ઙ્ઘ॒ર્મ-મ્પ્રાસિ॑ઞ્ચ॒ન્થ્સા શોચ॑ન્તી પ॒ર્ણ-મ્પરા॑-ઽજિહીત॒ સો᳚(1॒)-ઽર્કો॑-ઽભવ॒-ત્તદ॒ર્કસ્યા᳚-ર્ક॒ત્વમ॑ર્કપ॒ર્ણેન॑ જુહોતિ સયોનિ॒ત્વાયોદ॒-ન્તિષ્ઠ॑ન્ જુહોત્યે॒ષા વૈ રુ॒દ્રસ્ય॒ દિ-ખ્સ્વાયા॑મે॒વ દિ॒શિ રુ॒દ્ર-ન્નિ॒રવ॑દયતે ચર॒માયા॒મિષ્ટ॑કાયા-ઞ્જુહોત્યન્ત॒ત એ॒વ રુ॒દ્ર-ન્નિ॒રવ॑દયતે ત્રેધાવિભ॒ક્ત-ઞ્જુ॑હોતિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા ઇ॒માને॒વ લો॒કાન્-થ્સ॒માવ॑દ્વીર્યાન્ કરો॒તીય॒ત્યગ્રે॑ જુહો॒- [જુહોતિ, અથેય॒ત્યથેય॑તિ॒] 11
-ત્યથેય॒ત્યથેય॑તિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા એ॒ભ્ય એ॒વૈનં॑-લોઁ॒કેભ્ય॑-શ્શમયતિ તિ॒સ્ર ઉત્ત॑રા॒ આહુ॑તીર્જુહોતિ॒ ષ-ટ્થ્સ-મ્પ॑દ્યન્તે॒ ષ-ડ્વા ઋ॒તવ॑ ઋ॒તુભિ॑રે॒વૈનગ્મ્॑ શમયતિ॒ યદ॑નુપરિ॒ક્રામ॑-ઞ્જુહુ॒યાદ॑ન્તરવચા॒રિણગ્મ્॑ રુ॒દ્ર-ઙ્કુ॑ર્યા॒દથો॒ ખલ્વા॑હુઃ॒ કસ્યાં॒-વાઁ-ઽહ॑ દિ॒શિ રુ॒દ્રઃ કસ્યાં॒-વેઁત્ય॑નુપરિ॒ક્રામ॑મે॒વ હો॑ત॒વ્ય॑-મપ॑રિવર્ગમે॒વૈનગ્મ્॑ શમય- [શમયતિ, એ॒તાવૈ] 12
-ત્યે॒તાવૈ દે॒વતા᳚-સ્સુવ॒ર્ગ્યા॑યા ઉ॑ત્ત॒માસ્તા યજ॑માનં-વાઁચયતિ॒ તાભિ॑રે॒વૈનગ્મ્॑ સુવ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-ઙ્ગ॑મયતિ॒ ય-ન્દ્વિ॒ષ્યા-ત્તસ્ય॑ સઞ્ચ॒રે પ॑શૂ॒ના-ન્ન્ય॑સ્યે॒-દ્યઃ પ્ર॑થ॒મઃ પ॒શુર॑ભિ॒તિષ્ઠ॑તિ॒ સ આર્તિ॒માર્ચ્છ॑તિ ॥ 13 ॥
(પ॒શૂ॒નાં – યઁન્તો – ઽગ્ને॑ જુહો॒ત્ય – પ॑રિવર્ગમે॒વૈનગ્મ્॑ શમયતિ – ત્રિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 3)
અશ્મ॒ન્નૂર્જ॒મિતિ॒ પરિ॑ ષિઞ્ચતિ મા॒ર્જય॑ત્યે॒વૈન॒મથો॑ ત॒ર્પય॑ત્યે॒વ સ એ॑ન-ન્તૃ॒પ્તો ઽક્ષુ॑દ્ધ્ય॒-ન્નશો॑ચ-ન્ન॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒ક ઉપ॑ તિષ્ઠતે॒ તૃપ્ય॑તિ પ્ર॒જયા॑ પ॒શુભિ॒ર્ય એ॒વં-વેઁદ॒ તા-ન્ન॒ ઇષ॒મૂર્જ॑-ન્ધત્ત મરુત-સ્સગ્મ્રરા॒ણા ઇત્યા॒હાન્નં॒-વાઁ ઊર્ગન્ન॑-મ્મ॒રુતો-ઽન્ન॑મે॒વાવ॑ રુ॒ન્ધે ઽશ્મગ્ગ્॑સ્તે॒ ક્ષુદ॒મુ-ન્તે॒ શુ- [ક્ષુદ॒મુ-ન્તે॒ શુક્, ઋ॒ચ્છ॒તુ॒ ય-ન્દ્વિ॒ષ્મ] 14
-ગૃ॑ચ્છતુ॒ ય-ન્દ્વિ॒ષ્મ ઇત્યા॑હ॒ યમે॒વ દ્વેષ્ટિ॒ તમ॑સ્ય ક્ષુ॒ધા ચ॑ શુ॒ચા ચા᳚ર્પયતિ॒ ત્રિઃ પ॑રિષિ॒ઞ્ચ-ન્પર્યે॑તિ ત્રિ॒વૃદ્વા અ॒ગ્નિર્યાવા॑ને॒વા-ગ્નિસ્તસ્ય॒ શુચગ્મ્॑ શમયતિ॒ ત્રિઃ પુનઃ॒ પર્યે॑તિ॒ ષ-ટ્થ્સ-મ્પ॑દ્યન્તે॒ ષ-ડ્વા ઋ॒તવ॑ ઋ॒તુભિ॑રે॒વાસ્ય॒ શુચગ્મ્॑ શમયત્ય॒પાં-વાઁ એ॒ત-ત્પુષ્પં॒-યઁદ્વે॑ત॒સો॑-ઽપાગ્મ્ – [યદ્વે॑ત॒સો॑-ઽપામ્, શરો-ઽવ॑કા] 15
શરો-ઽવ॑કા વેતસશા॒ખયા॒ ચાવ॑કાભિશ્ચ॒ વિ ક॑ર્ષ॒ત્યાપો॒ વૈ શા॒ન્તા-શ્શા॒ન્તાભિ॑રે॒વાસ્ય॒ શુચગ્મ્॑ શમયતિ॒ યો વા અ॒ગ્નિ-ઞ્ચિ॒ત-મ્પ્ર॑થ॒મઃ પ॒શુર॑ધિ॒ક્રામ॑તીશ્વ॒રો વૈ તગ્મ્ શુ॒ચા પ્ર॒દહો॑ મ॒ણ્ડૂકે॑ન॒ વિક॑ર્ષત્યે॒ષ વૈ પ॑શૂ॒ના-મ॑નુપજીવની॒યો ન વા એ॒ષ ગ્રા॒મ્યેષુ॑ પ॒શુષુ॑ હિ॒તો ના-ઽઽર॒ણ્યેષુ॒ તમે॒વ શુ॒ચા-ઽર્પ॑યત્યષ્ટા॒ભિ-ર્વિ ક॑ર્ષ- [-ર્વિ ક॑ર્ષતિ, અ॒ષ્ટાક્ષ॑રા] 16
-ત્ય॒ષ્ટાક્ષ॑રા ગાય॒ત્રી ગા॑ય॒ત્રો᳚-ઽગ્નિર્યાવા॑-ને॒વા-ઽગ્નિસ્તસ્ય॒ શુચગ્મ્॑ શમયતિ પાવ॒કવ॑તીભિ॒રન્નં॒-વૈઁ પા॑વ॒કો-ઽન્ને॑નૈ॒વાસ્ય॒ શુચગ્મ્॑ શમયતિ મૃ॒ત્યુર્વા એ॒ષ યદ॒ગ્નિર્બ્રહ્મ॑ણ એ॒તદ્રૂ॒પં-યઁ-ત્કૃ॑ષ્ણાજિ॒ન-ઙ્કાર્ષ્ણી॑ ઉપા॒નહા॒વુપ॑ મુઞ્ચતે॒ બ્રહ્મ॑ણૈ॒વ મૃ॒ત્યોર॒ન્તર્ધ॑ત્તે॒ ઽન્તર્મૃ॒ત્યોર્ધ॑ત્તે॒ ઽન્તર॒ન્નાદ્યા॒-દિત્યા॑હુર॒ન્યા-મુ॑પમુ॒ઞ્ચતે॒-ઽન્યા-ન્નાન્ત- [-ઽન્યા-ન્નાન્તઃ, એ॒વ મૃ॒ત્યોર્ધ॒ત્તે] 17
-રે॒વ મૃ॒ત્યોર્ધ॒ત્તે ઽવા॒-ઽન્નાદ્યગ્મ્॑ રુન્ધે॒ નમ॑સ્તે॒ હર॑સે શો॒ચિષ॒ ઇત્યા॑હ નમ॒સ્કૃત્ય॒ હિ વસી॑યાગ્મ્ સમુપ॒ચર॑ન્ત્ય॒ન્ય-ન્તે॑ અ॒સ્મ-ત્ત॑પન્તુ હે॒તય॒ ઇત્યા॑હ॒ યમે॒વ દ્વેષ્ટિ॒ તમ॑સ્ય શુ॒ચા-ઽર્પ॑યતિ પાવ॒કો અ॒સ્મભ્યગ્મ્॑ શિ॒વો ભ॒વેત્યા॒હાન્નં॒-વૈઁ પા॑વ॒કો-ઽન્ન॑મે॒વાવ॑ રુન્ધે॒ દ્વાભ્યા॒મધિ॑ ક્રામતિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા અપ॒સ્ય॑વતીભ્યા॒ગ્મ્॒ શાન્ત્યૈ᳚ ॥ 18 ॥
(શુ – ગ્વે॑ત॒સો॑-ઽપા – મ॑ષ્ટા॒ભિર્વિ ક॑ર્ષતિ॒ – નાન્ત – રેકા॒ન્ન પ॑ઞ્ચા॒શચ્ચ॑) (અ. 4)
નૃ॒ષદે॒ વડિતિ॒ વ્યાઘા॑રયતિ પ॒ઙ્ક્ત્યા-ઽઽહુ॑ત્યા યજ્ઞમુ॒ખમા ર॑ભતે ઽક્ષ્ણ॒યા વ્યાઘા॑રયતિ॒ તસ્મા॑દક્ષ્ણ॒યા પ॒શવો-ઽઙ્ગા॑નિ॒ પ્રહ॑રન્તિ॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ॒ યદ્વ॑ષટ્કુ॒ર્યા-દ્યા॒તયા॑મા-ઽસ્ય વષટ્કા॒ર-સ્સ્યા॒દ્યન્ન વ॑ષટ્કુ॒ર્યા-દ્રક્ષાગ્મ્॑સિ ય॒જ્ઞગ્મ્ હ॑ન્યુ॒ર્વડિત્યા॑હ પ॒રોક્ષ॑મે॒વ વષ॑-ટ્કરોતિ॒ નાસ્ય॑ યા॒તયા॑મા વષટ્કા॒રો ભવ॑તિ॒ ન ય॒જ્ઞગ્મ્ રક્ષાગ્મ્॑સિ ઘ્નન્તિ હુ॒તાદો॒ વા અ॒ન્યે દે॒વા [અ॒ન્યે દે॒વાઃ, અ॒હુ॒તાદો॒-ઽન્યે] 19
અ॑હુ॒તાદો॒-ઽન્યે તાન॑ગ્નિ॒ચિદે॒વોભયા᳚-ન્પ્રીણાતિ॒ યે દે॒વા દે॒વાના॒મિતિ॑ દ॒દ્ધ્ના મ॑ધુમિ॒શ્રેણાવો᳚ક્ષતિ હુ॒તાદ॑શ્ચૈ॒વ દે॒વાન॑હુ॒તાદ॑શ્ચ॒ યજ॑માનઃ પ્રીણાતિ॒ તે યજ॑માન-મ્પ્રીણન્તિ દ॒દ્ધ્નૈવ હુ॒તાદઃ॑ પ્રી॒ણાતિ॒ મધુ॑ષા ઽહુ॒તાદો᳚ ગ્રા॒મ્યં-વાઁ એ॒તદન્નં॒-યઁદ્દદ્ધ્યા॑ર॒ણ્ય-મ્મધુ॒ યદ્દ॒ધ્ના મ॑ધુમિ॒શ્રેણા॒-વોક્ષ॑ત્યુ॒ભય॒સ્યા-ઽવ॑રુદ્ધ્યૈ ગ્રુમુ॒ષ્ટિના-ઽવો᳚ક્ષતિ પ્રાજાપ॒ત્યો [પ્રાજાપ॒ત્યઃ, વૈ ગ્રુ॑મુ॒ષ્ટિ-] 20
વૈ ગ્રુ॑મુ॒ષ્ટિ-સ્સ॑યોનિ॒ત્વાય॒ દ્વાભ્યા॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા અનુપરિ॒ચાર॒-મવો᳚ક્ષ॒ત્ય-પ॑રિવર્ગમે॒વૈના᳚-ન્પ્રીણાતિ॒ વિ વા એ॒ષ પ્રા॒ણૈઃ પ્ર॒જયા॑ પ॒શુભિ॑ર્-ઋદ્ધ્યતે॒ યો᳚-ઽગ્નિ-ઞ્ચિ॒ન્વન્ન॑ધિ॒ક્રામ॑તિ પ્રાણ॒દા અ॑પાન॒દા ઇત્યા॑હ પ્રા॒ણાને॒વા-ઽઽત્મ-ન્ધ॑ત્તે વર્ચો॒દા વ॑રિવો॒દા ઇત્યા॑હ પ્ર॒જા વૈ વર્ચઃ॑ પ॒શવો॒ વરિ॑વઃ પ્ર॒જામે॒વ પ॒શૂના॒ત્મ-ન્ધ॑ત્ત॒ ઇન્દ્રો॑ વૃ॒ત્રમ॑હ॒ન્તં-વૃઁ॒ત્રો [વૃ॒ત્રમ॑હ॒ન્તં-વૃઁ॒ત્રઃ, હ॒ત-ષ્ષો॑ડ॒શભિ॑-] 21
હ॒ત-ષ્ષો॑ડ॒શભિ॑-ર્ભો॒ગૈર॑સિના॒-થ્સ એ॒તામ॒ગ્નયે-ઽની॑કવત॒ આહુ॑તિમપશ્ય॒-ત્તામ॑જુહો॒-ત્તસ્યા॒ગ્નિરની॑ કવા॒ન્થ્સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॑ન પ્રી॒ત-ષ્ષો॑ડશ॒ધા વૃ॒ત્રસ્ય॑ ભો॒ગાનપ્ય॑દહ-દ્વૈશ્વકર્મ॒ણેન॑ પા॒પ્મનો॒ નિર॑મુચ્યત॒ યદ॒ગ્નયે-ઽની॑કવત॒ આહુ॑તિ-ઞ્જુ॒હોત્ય॒ગ્નિરે॒વા-ઽસ્યાની॑કવા॒ન્થ્સ્વેન॑ ભાગ॒ધેયે॑ન પ્રી॒તઃ પા॒પ્માન॒મપિ॑ દહતિ વૈશ્વકર્મ॒ણેન॑ પા॒પ્મનો॒ નિર્મુ॑ચ્યતે॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત ચિ॒ર-મ્પા॒પ્મનો॒ [ચિ॒ર-મ્પા॒પ્મનઃ॑, નિર્મુ॑ચ્યે॒તેત્યેકૈ॑ક॒-] 22
નિર્મુ॑ચ્યે॒તેત્યેકૈ॑ક॒-ન્તસ્ય॑ જુહુયાચ્ચિ॒રમે॒વ પા॒પ્મનો॒ નિર્મુ॑ચ્યતે॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત તા॒જ-ક્પા॒પ્મનો॒ નિર્મુ॑ચ્યે॒તેતિ॒ સર્વા॑ણિ॒ તસ્યા॑નુ॒દ્રુત્ય॑ જુહુયા-ત્તા॒જગે॒વ પા॒પ્મનો॒ નિર્મુ॑ચ્ય॒તે-ઽથો॒ ખલુ॒ નાનૈ॒વ સૂ॒ક્તાભ્યા᳚-ઞ્જુહોતિ॒ નાનૈ॒વ સૂ॒ક્તયો᳚ર્વી॒ર્ય॑-ન્દધા॒ત્યથો॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ ॥ 23 ॥
(દે॒વાઃ – પ્રા॑જાપ॒ત્યો-વૃ॒ત્ર – શ્ચિ॒ર-મ્પા॒પ્મન॑ – શ્ચત્વારિ॒ગ્મ્॒શચ્ચ॑) (અ. 5)
ઉદે॑નમુત્ત॒રા-ન્ન॒યેતિ॑ સ॒મિધ॒ આ દ॑ધાતિ॒ યથા॒ જનં॑-યઁ॒તે॑-ઽવ॒સ-ઙ્ક॒રોતિ॑ તા॒દૃગે॒વ ત-ત્તિ॒સ્ર આ દ॑ધાતિ ત્રિ॒વૃદ્વા અ॒ગ્નિર્યાવા॑ને॒-વાગ્નિસ્તસ્મૈ॑ ભાગ॒ધેય॑-ઙ્કરો॒ત્યૌદુ॑મ્બરી-ર્ભવ॒ન્ત્યૂર્ગ્વા ઉ॑દુ॒મ્બર॒ ઊર્જ॑મે॒વાસ્મા॒ અપિ॑ દધા॒ત્યુદુ॑ ત્વા॒ વિશ્વે॑ દે॒વા ઇત્યા॑હ પ્રા॒ણા વૈ વિશ્વે॑ દે॒વાઃ પ્રા॒ણૈ- [પ્રા॒ણૈઃ, એ॒વૈન॒-] 24
-રે॒વૈન॒-મુદ્ય॑ચ્છ॒તે ઽગ્ને॒ ભર॑ન્તુ॒ ચિત્તિ॑ભિ॒રિત્યા॑હ॒ યસ્મા॑ એ॒વૈન॑-ઞ્ચિ॒ત્તાયો॒દ્યચ્છ॑તે॒ તેનૈ॒વૈન॒ગ્મ્॒ સમ॑ર્ધયતિ॒ પઞ્ચ॒ દિશો॒ દૈવી᳚ર્ય॒જ્ઞમ॑વન્તુ દે॒વીરિત્યા॑હ॒ દિશો॒ હ્યે॑ષો-ઽનુ॑ પ્ર॒ચ્યવ॒તે ઽપામ॑તિ-ન્દુર્મ॒તિ-મ્બાધ॑માના॒ ઇત્યા॑હ॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ રા॒યસ્પોષે॑ ય॒જ્ઞપ॑તિ-મા॒ભજ॑ન્તી॒રિત્યા॑હ પ॒શવો॒ વૈ રા॒યસ્પોષઃ॑ [રા॒યસ્પોષઃ॑, પ॒શૂને॒વાવ॑] 25
પ॒શૂને॒વાવ॑ રુન્ધે ષ॒ડ્ભિર્હ॑રતિ॒ ષ-ડ્વા ઋ॒તવ॑ ઋ॒તુભિ॑રે॒વૈનગ્મ્॑ હરતિ॒ દ્વે પ॑રિ॒ગૃહ્ય॑વતી ભવતો॒ રક્ષ॑સા॒મપ॑હત્યૈ॒ સૂર્ય॑રશ્મિ॒ર્॒હરિ॑કેશઃ પુ॒રસ્તા॒દિત્યા॑હ॒ પ્રસૂ᳚ત્યૈ॒ તતઃ॑ પાવ॒કા આ॒શિષો॑ નો જુષન્તા॒મિત્યા॒હાન્નં॒-વૈઁ પા॑વ॒કો-ઽન્ન॑મે॒વાવ॑ રુન્ધે દેવાસુ॒રા-સ્સંયઁ॑ત્તા આસ॒-ન્તે દે॒વા એ॒ત-દપ્ર॑તિરથ-મપશ્ય॒-ન્તેન॒ વૈ તે᳚ પ્ર॒- [વૈ તે᳚ પ્ર॒તિ, અસુ॑રાનજય॒-ન્ત-] 26
-ત્યસુ॑રાનજય॒-ન્ત-દપ્ર॑તિરથસ્યા-પ્રતિરથ॒ત્વં-યઁદપ્ર॑તિરથ-ન્દ્વિ॒તીયો॒ હોતા॒-ઽન્વાહા᳚પ્ર॒ત્યે॑વ તેન॒ યજ॑માનો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાન્ જય॒ત્યથો॒ અન॑ભિજિતમે॒વાભિ જ॑યતિ દશ॒ર્ચ-મ્ભ॑વતિ॒ દશા᳚ક્ષરા વિ॒રા-ડ્વિ॒રાજે॒મૌ લો॒કૌ વિધૃ॑તા વ॒નયો᳚ર્લો॒કયો॒ર્વિધૃ॑ત્યા॒ અથો॒ દશા᳚ક્ષરા વિ॒રાડન્નં॑-વિઁ॒રા-ડ્વિ॒રાજ્યે॒વાન્નાદ્યે॒ પ્રતિ॑તિષ્ઠ॒ત્યસ॑દિવ॒ વા અ॒ન્તરિ॑ક્ષમ॒ન્તરિ॑ક્ષમિ॒વા ઽઽગ્ની᳚દ્ધ્ર॒-માગ્ની॒દ્ધ્રે- [-માગ્ની᳚દ્ધ્રે, અશ્મા॑ન॒-ન્નિ દ॑ધાતિ] 27
-ઽશ્મા॑ન॒-ન્નિ દ॑ધાતિ સ॒ત્ત્વાય॒ દ્વાભ્યા॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ વિ॒માન॑ એ॒ષ દિ॒વો મદ્ધ્ય॑ આસ્ત॒ ઇત્યા॑હ॒ વ્યે॑વૈતયા॑ મિમીતે॒ મદ્ધ્યે॑ દિ॒વો નિહિ॑તઃ॒ પૃશ્ઞિ॒રશ્મેત્યા॒હાન્નં॒-વૈઁ પૃશ્ઞ્યન્ન॑મે॒વાવ॑ રુન્ધે ચત॒સૃભિ॒રા પુચ્છા॑દેતિ ચ॒ત્વારિ॒ છન્દાગ્મ્॑સિ॒ છન્દો॑ભિરે॒વેન્દ્રં॒-વિઁશ્વા॑ અવીવૃધ॒ન્નિત્યા॑હ॒ વૃદ્ધિ॑મે॒વોપાવ॑ર્તતે॒ વાજા॑ના॒ગ્મ્॒ સત્પ॑તિ॒-મ્પતિ॒- [સત્પ॑તિ॒-મ્પતિ᳚મ્, ઇત્યા॒હા-ઽન્નં॒-વૈઁ] 28
-મિત્યા॒હા-ઽન્નં॒-વૈઁ વાજો-ઽન્ન॑મે॒વાવ॑ રુન્ધે સુમ્ન॒હૂર્ય॒જ્ઞો દે॒વાગ્મ્ આ ચ॑ વક્ષ॒દિત્યા॑હ પ્ર॒જા વૈ પ॒શવ॑-સ્સુ॒મ્ન-મ્પ્ર॒જામે॒વ પ॒શૂના॒ત્મ-ન્ધ॑ત્તે॒ યક્ષ॑દ॒ગ્નિર્દે॒વો દે॒વાગ્મ્ આ ચ॑ વક્ષ॒દિત્યા॑હ સ્વ॒ગાકૃ॑ત્યૈ॒ વાજ॑સ્ય મા પ્રસ॒વેનો᳚-દ્ગ્રા॒ભેણોદ॑ગ્રભી॒દિત્યા॑હા॒સૌ વા આ॑દિ॒ત્ય ઉ॒દ્યન્નુ॑દ્ગ્રા॒ભ એ॒ષ નિ॒મ્રોચ॑-ન્નિગ્રા॒ભો બ્રહ્મ॑ણૈ॒વા-ઽઽત્માન॑મુ-દ્ગૃ॒હ્ણાતિ॒ બ્રહ્મ॑ણા॒ ભ્રાતૃ॑વ્ય॒-ન્નિ ગૃ॑હ્ણાતિ ॥ 29 ॥
(પ્રા॒ણૈઃ – પોષો᳚ – પ્ર॒ત્યા – ગ્ની᳚દ્ધે॒ – પતિ॑ – મે॒ષ – દશ॑ ચ) (અ. 6)
પ્રાચી॒મનુ॑ પ્ર॒દિશ॒-મ્પ્રેહિ॑ વિ॒દ્વાનિત્યા॑હ દેવલો॒ક-મે॒વૈતયો॒પાવ॑ર્તતે॒ ક્રમ॑દ્ધ્વમ॒ગ્નિના॒ નાક॒-મિત્યા॑હે॒માને॒વૈતયા॑ લો॒કાન્ ક્ર॑મતે પૃથિ॒વ્યા અ॒હમુદ॒ન્તરિ॑ક્ષ॒મા ઽરુ॑હ॒મિત્યા॑હે॒માને॒વૈતયા॑ લો॒કાન્-થ્સ॒મારો॑હતિ॒ સુવ॒ર્યન્તો॒ નાપે᳚ક્ષન્ત॒ ઇત્યા॑હ સુવ॒ર્ગમે॒વૈતયા॑ લો॒કમે॒ત્યગ્ને॒ પ્રેહિ॑ [પ્રેહિ॑, પ્ર॒થ॒મો] 30
પ્રથ॒મો દે॑વય॒તા-મિત્યા॑હો॒ભયે᳚ષ્વે॒વૈતયા॑ દેવમનુ॒ષ્યેષુ॒ ચક્ષુ॑ર્દધાતિ પ॒ઞ્ચભિ॒રધિ॑ ક્રામતિ॒ પાઙ્ક્તો॑ ય॒જ્ઞો યાવા॑ને॒વ ય॒જ્ઞસ્તેન॑ સ॒હ સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમે॑તિ॒ નક્તો॒ષાસેતિ॑ પુરો-ઽનુવા॒ક્યા॑મન્વા॑હ॒ પ્રત્યા॒ અગ્ને॑ સહસ્રા॒ક્ષેત્યા॑હ સાહ॒સ્રઃ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જાપ॑તે॒રાપ્ત્યૈ॒ તસ્મૈ॑ તે વિધેમ॒ વાજા॑ય॒ સ્વાહેત્યા॒હાન્નં॒-વૈઁ વાજો-ઽન્ન॑-મે॒વાવ॑ [વાજો-ઽન્ન॑-મે॒વાવ॑, રુ॒ન્ધે॒ દ॒દ્ધ્નઃ] 31
રુન્ધે દ॒દ્ધ્નઃ પૂ॒ર્ણામૌદુ॑મ્બરીગ્ સ્વયમાતૃ॒ણ્ણાયા᳚-ઞ્જુહો॒ત્યૂર્ગ્વૈ દદ્ધ્યૂર્ગુ॑દુ॒મ્બરો॒-ઽસૌ સ્વ॑યમાતૃ॒ણ્ણા ઽમુષ્યા॑મે॒વોર્જ॑-ન્દધાતિ॒ તસ્મા॑દ॒મુતો॒-ઽર્વાચી॒મૂર્જ॒મુપ॑ જીવામસ્તિ॒સૃભિ॑-સ્સાદયતિ ત્રિ॒વૃદ્વા અ॒ગ્નિર્યાવા॑ને॒વાગ્નિસ્ત-મ્પ્ર॑તિ॒ષ્ઠા-ઙ્ગ॑મયતિ॒ પ્રેદ્ધો॑ અગ્ને દીદિહિ પુ॒રો ન॒ ઇત્યૌદુ॑મ્બરી॒મા દ॑ધાત્યે॒ષા વૈ સૂ॒ર્મી કર્ણ॑કાવત્યે॒તયા॑ હ સ્મ॒ [હ સ્મ, વૈ] 32
વૈ દે॒વા અસુ॑રાણાગ્મ્ શતત॒ર્॒હાગ્ સ્તૃગ્મ્॑હન્તિ॒ યદે॒તયા॑ સ॒મિધ॑મા॒દધા॑તિ॒ વજ્ર॑મે॒વૈતચ્છ॑ત॒ઘ્નીં-યઁજ॑માનો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યાય॒ પ્રહ॑રતિ॒ સ્તૃત્યા॒ અછ॑મ્બટ્કારં-વિઁ॒ધેમ॑ તે પર॒મે જન્મ॑ન્નગ્ન॒ ઇતિ॒ વૈક॑ઙ્કતી॒મા દ॑ધાતિ॒ ભા એ॒વાવ॑ રુન્ધે॒ તાગ્મ્ સ॑વિ॒તુર્વરે᳚ણ્યસ્ય ચિ॒ત્રામિતિ॑ શમી॒મયી॒ગ્મ્॒ શાન્ત્યા॑ અ॒ગ્નિર્વા॑ હ॒ વા અ॑ગ્નિ॒ચિત॑-ન્દુ॒હે᳚-ઽગ્નિ॒ચિદ્વા॒-ઽગ્નિ-ન્દુ॑હે॒ તાગ્મ્ [તામ્, સ॒વિ॒તુ-] 33
સ॑વિ॒તુ-ર્વરે᳚ણ્યસ્ય ચિ॒ત્રામિત્યા॑હૈ॒ષ વા અ॒ગ્નેર્દોહ॒સ્તમ॑સ્ય॒ કણ્વ॑ એ॒વ શ્રા॑ય॒સો॑-ઽવે॒-ત્તેન॑ હ સ્મૈન॒ગ્મ્॒ સ દુ॑હે॒ યદે॒તયા॑ સ॒મિધ॑-મા॒દધા᳚ત્યગ્નિ॒ચિદે॒વ તદ॒ગ્નિ-ન્દુ॑હે સ॒પ્ત તે॑ અગ્ને સ॒મિધ॑-સ્સ॒પ્તજિ॒હ્વા ઇત્યા॑હ સ॒પ્તૈવાસ્ય॒ સાપ્તા॑નિ પ્રીણાતિ પૂ॒ર્ણયા॑ જુહોતિ પૂ॒ર્ણ ઇ॑વ॒ હિ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જાપ॑તે॒- [પ્ર॒જાપ॑તેઃ, આપ્ત્યૈ॒] 34
-રાપ્ત્યૈ॒ ન્યૂ॑નયા જુહોતિ॒ ન્યૂ॑ના॒દ્ધિ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્ર॒જા અસૃ॑જત પ્ર॒જાના॒ગ્મ્॒ સૃષ્ટ્યા॑ અ॒ગ્નિર્દે॒વેભ્યો॒ નિલા॑યત॒ સ દિશો-ઽનુ॒ પ્રા-ઽવિ॑શ॒જ્જુહ્વ॒ન્મન॑સા॒ દિશો᳚ દ્ધ્યાયે દ્દિ॒ગ્ભ્ય એ॒વૈન॒મવ॑ રુન્ધે દ॒દ્ધ્ના પુ॒રસ્તા᳚જ્જુહો॒ત્યા-જ્યે॑નો॒પરિ॑ષ્ટા॒-ત્તેજ॑શ્ચૈ॒વાસ્મા॑ ઇન્દ્રિ॒ય-ઞ્ચ॑ સ॒મીચી॑ દધાતિ॒ દ્વાદ॑શકપાલો વૈશ્વાન॒રો ભ॑વતિ॒ દ્વાદ॑શ॒ માસા᳚-સ્સંવઁથ્સ॒ર-સ્સં॑વઁથ્સ॒રો᳚-ઽગ્નિર્વૈ᳚શ્વાન॒ર-સ્સા॒ક્ષા- [-ઽગ્નિર્વૈ᳚શ્વાન॒ર-સ્સા॒ક્ષાત્, એ॒વ વૈ᳚શ્વાન॒રમવ॑] 35
-દે॒વ વૈ᳚શ્વાન॒રમવ॑ રુન્ધે॒ ય-ત્પ્ર॑યાજાનૂયા॒જાન્ કુ॒ર્યાદ્વિક॑સ્તિ॒-સ્સા ય॒જ્ઞસ્ય॑ દર્વિહો॒મ-ઙ્ક॑રોતિ ય॒જ્ઞસ્ય॒ પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ રા॒ષ્ટ્રં-વૈઁ વૈ᳚શ્વાન॒રો વિણ્મ॒રુતો॑ વૈશ્વાન॒રગ્મ્ હુ॒ત્વા મા॑રુ॒તાન્ જુ॑હોતિ રા॒ષ્ટ્ર એ॒વ વિશ॒મનુ॑ બદ્ધ્નાત્યુ॒ચ્ચૈ-ર્વૈ᳚શ્વાન॒રસ્યા-ઽઽ શ્રા॑વયત્યુપા॒ગ્મ્॒શુ મા॑રુ॒તાન્ જુ॑હોતિ॒ તસ્મા᳚-દ્રા॒ષ્ટ્રં-વિઁશ॒મતિ॑ વદતિ મારુ॒તા ભ॑વન્તિ મ॒રુતો॒ વૈ દે॒વાનાં॒-વિઁશો॑ દેવવિ॒શેનૈ॒વાસ્મૈ॑ મનુષ્યવિ॒શ -મવ॑ રુન્ધે સ॒પ્ત ભ॑વન્તિ સ॒પ્તગ॑ણા॒ વૈ મ॒રુતો॑ ગણ॒શ એ॒વ વિશ॒મવ॑ રુન્ધે ગ॒ણેન॑ ગ॒ણમ॑નુ॒દ્રુત્ય॑ જુહોતિ॒ વિશ॑મે॒વાસ્મા॒ અનુ॑વર્ત્માન-ઙ્કરોતિ ॥ 36 ॥
(અગ્ને॒ પ્રેહ્ય – વ॑ – સ્મ – દુહે॒ તાં – પ્ર॒જાપ॑તેઃ – સા॒ક્ષાન્ – મ॑નુષ્યવિ॒શ – મેક॑વિગ્મ્શતિશ્ચ) (અ. 7)
વસો॒ર્ધારા᳚-ઞ્જુહોતિ॒ વસો᳚ર્મે॒ ધારા॑-ઽસ॒દિતિ॒ વા એ॒ષા હૂ॑યતે ઘૃ॒તસ્ય॒ વા એ॑નમે॒ષા ધારા॒-ઽમુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે પિન્વ॑મા॒નોપ॑ તિષ્ઠત॒ આજ્યે॑ન જુહોતિ॒ તેજો॒ વા આજ્ય॒-ન્તેજો॒ વસો॒ર્ધારા॒ તેજ॑સૈ॒વાસ્મૈ॒ તેજો-ઽવ॑ રુ॒ન્ધે-ઽથો॒ કામા॒ વૈ વસો॒ર્ધારા॒ કામા॑ને॒વાવ॑ રુન્ધે॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત પ્રા॒ણાન॑સ્યા॒-ઽન્નાદ્યં॒-વિઁ- [-ઽન્નાદ્યં॒-વિઁ, છિ॒ન્દ્યા॒મિતિ॑] 37
-ચ્છિ॑ન્દ્યા॒મિતિ॑ વિ॒ગ્રાહ॒-ન્તસ્ય॑ જુહુયા-ત્પ્રા॒ણાને॒વાસ્યા॒ન્નાદ્યં॒-વિઁચ્છિ॑નત્તિ॒ ય-ઙ્કા॒મયે॑ત પ્રા॒ણાન॑સ્યા॒ન્નાદ્ય॒ગ્મ્॒ સ-ન્ત॑નુયા॒મિતિ॒ સ-ન્ત॑તા॒-ન્તસ્ય॑ જુહુયા-ત્પ્રા॒ણાને॒વાસ્યા॒ન્નાદ્ય॒ગ્મ્॒ સ-ન્ત॑નોતિ॒ દ્વાદ॑શ દ્વાદ॒શાનિ॑ જુહોતિ॒ દ્વાદ॑શ॒ માસા᳚-સ્સંવઁથ્સ॒ર-સ્સં॑વઁથ્સ॒રેણૈ॒ વાસ્મા॒ અન્ન॒મવ॑ રુ॒ન્ધે ઽન્ન॑-ઞ્ચ॒ મે-ઽક્ષુ॑ચ્ચ મ॒ ઇત્યા॑હૈ॒ ત-દ્વા [ઇત્યા॑હૈ॒ ત-દ્વૈ, અન્ન॑સ્ય રૂ॒પગ્મ્] 38
અન્ન॑સ્ય રૂ॒પગ્મ્ રૂ॒પેણૈ॒વાન્ન॒મવ॑ રુન્ધે॒ ઽગ્નિશ્ચ॑ મ॒ આપ॑શ્ચ મ॒ ઇત્યા॑હૈ॒ષા વા અન્ન॑સ્ય॒ યોનિ॒-સ્સયો᳚ન્યે॒વાન્ન॒મવ॑ રુન્ધે-ઽર્ધે॒ન્દ્રાણિ॑ જુહોતિ દે॒વતા॑ એ॒વાવ॑ રુન્ધે॒ ય-થ્સર્વે॑ષા-મ॒ર્ધમિન્દ્રઃ॒ પ્રતિ॒ તસ્મા॒દિન્દ્રો॑ દે॒વતા॑ના-મ્ભૂયિષ્ઠ॒ભાક્ત॑મ॒ ઇન્દ્ર॒મુત્ત॑રમાહે-ન્દ્રિ॒યમે॒વાસ્મિ॑-ન્નુ॒પરિ॑ષ્ટા-દ્દધાતિ યજ્ઞાયુ॒ધાનિ॑ જુહોતિ ય॒જ્ઞો [ય॒જ્ઞઃ, વૈ ય॑જ્ઞાયુ॒ધાનિ॑] 39
વૈ ય॑જ્ઞાયુ॒ધાનિ॑ ય॒જ્ઞમે॒વાવ॑ રુ॒ન્ધે-ઽથો॑ એ॒તદ્વૈ ય॒જ્ઞસ્ય॑ રૂ॒પગ્મ્ રૂ॒પેણૈ॒વ ય॒જ્ઞમવ॑ રુન્ધે ઽવભૃ॒થશ્ચ॑ મે સ્વગાકા॒રશ્ચ॑ મ॒ ઇત્યા॑હ સ્વ॒ગાકૃ॑ત્યા અ॒ગ્નિશ્ચ॑ મે ઘ॒ર્મશ્ચ॑ મ॒ ઇત્યા॑હૈ॒ત-દ્વૈ બ્ર॑હ્મવર્ચ॒સસ્ય॑ રૂ॒પગ્મ્ રૂ॒પેણૈ॒વ બ્ર॑હ્મવર્ચ॒સમવ॑ રુન્ધ॒ ઋક્ચ॑ મે॒ સામ॑ ચ મ॒ ઇત્યા॑હૈ॒- [મ॒ ઇત્યા॑હ, એ॒તદ્વૈ છન્દ॑સાગ્મ્] 40
-તદ્વૈ છન્દ॑સાગ્મ્ રૂ॒પગ્મ્ રૂ॒પેણૈ॒વ છન્દા॒ગ્॒સ્યવ॑ રુન્ધે॒ ગર્ભા᳚શ્ચ મે વ॒થ્સાશ્ચ॑ મ॒ ઇત્યા॑હૈ॒ત-દ્વૈ પ॑શૂ॒નાગ્મ્ રૂ॒પગ્મ્ રૂ॒પેણૈ॒વ પ॒શૂનવ॑ રુન્ધે॒ કલ્પા᳚ન્ જુહો॒ત્ય કૢ॑પ્તસ્ય॒ કૢપ્ત્યૈ॑ યુગ્મદયુ॒જે જુ॑હોતિ મિથુન॒ત્વાયો᳚-ત્ત॒રાવ॑તી ભવતો॒-ઽભિક્રા᳚ન્ત્યા॒ એકા॑ ચ મે તિ॒સ્રશ્ચ॑ મ॒ ઇત્યા॑હ દેવછન્દ॒સં-વાઁ એકા॑ ચ તિ॒સ્રશ્ચ॑ [તિ॒સ્રશ્ચ॑, મ॒નુ॒ષ્ય॒છ॒ન્દ॒સ-ઞ્ચત॑સ્રશ્ચા॒-ઽષ્ટૌ] 41
મનુષ્યછન્દ॒સ-ઞ્ચત॑સ્રશ્ચા॒-ઽષ્ટૌ ચ॑ દેવછન્દ॒સ-ઞ્ચૈ॒વ મ॑નુષ્ય છન્દ॒સઞ્ચા-ઽવ॑ રુન્ધ॒ આ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્ શતો જુહોતિ॒ ત્રય॑સ્ત્રિગ્મ્શ॒દ્વૈ દે॒વતા॑ દે॒વતા॑ એ॒વાવ॑ રુન્ધ॒ આ-ઽષ્ટાચ॑ત્વારિગ્મ્શતો જુહોત્ય॒ષ્ટાચ॑ત્વારિગ્મ્-શદક્ષરા॒ જગ॑તી॒ જાગ॑તાઃ પ॒શવો॒ જગ॑ત્યૈ॒વાસ્મૈ॑ પ॒શૂનવ॑ રુન્ધે॒ વાજ॑શ્ચ પ્રસ॒વશ્ચેતિ॑ દ્વાદ॒શ-ઞ્જુ॑હોતિ॒ દ્વાદ॑શ॒ માસા᳚-સ્સંવઁથ્સ॒ર-સ્સં॑વઁથ્સ॒ર એ॒વ પ્રતિ॑ તિષ્ઠતિ ॥ 42 ॥
(વિ – વૈ – ય॒જ્ઞઃ-સામ॑ ચ મ॒ ઇત્યા॑હ – ચ તિ॒સ્ર – શ્ચૈકા॒ન્ન પ॑ઞ્ચા॒શચ્ચ॑) (અ. 8)
અ॒ગ્નિર્દે॒વેભ્યો ઽપા᳚ક્રામ-દ્ભાગ॒ધેય॑મિ॒ચ્છમા॑ન॒સ્ત-ન્દે॒વા અ॑બ્રુવ॒ન્નુપ॑ ન॒ આ વ॑ર્તસ્વ હ॒વ્ય-ન્નો॑ વ॒હેતિ॒ સો᳚-ઽબ્રવી॒-દ્વરં॑-વૃઁણૈ॒ મહ્ય॑મે॒વ વા॑જપ્રસ॒વીય॑-ઞ્જુહવ॒ન્નિતિ॒ તસ્મા॑દ॒ગ્નયે॑ વાજપ્રસ॒વીય॑-ઞ્જુહ્વતિ॒ ય-દ્વા॑જપ્રસ॒વીય॑-ઞ્જુ॒હોત્ય॒ગ્નિમે॒વ ત-દ્ભા॑ગ॒ધેયે॑ન॒ સમ॑ર્ધય॒ત્યથો॑ અભિષે॒ક એ॒વાસ્ય॒ સ ચ॑તુર્દ॒શભિ॑ર્જુહોતિ સ॒પ્ત ગ્રા॒મ્યા ઓષ॑ધય-સ્સ॒પ્તા- [ઓષ॑ધય-સ્સ॒પ્ત, અ॒ર॒ણ્યા ઉ॒ભયી॑ષા॒-] 43
-ઽઽર॒ણ્યા ઉ॒ભયી॑ષા॒-મવ॑રુદ્ધ્યા॒ અન્ન॑સ્યાન્નસ્ય જુહો॒ત્યન્ન॑સ્યાન્ન॒સ્યા-વ॑રુદ્ધ્યા॒ ઔદુ॑મ્બરેણ સ્રુ॒વેણ॑ જુહો॒ત્યૂર્ગ્વા ઉ॑દુ॒મ્બર॒ ઊર્ગન્ન॑મૂ॒ર્જૈવાસ્મા॒ ઊર્જ॒મન્ન॒મવ॑ રુન્ધે॒ ઽગ્નિર્વૈ દે॒વાના॑-મ॒ભિષિ॑ક્તો-ઽગ્નિ॒ચિ-ન્મ॑નુ॒ષ્યા॑ણા॒-ન્તસ્મા॑દગ્નિ॒ચિ-દ્વર્ષ॑તિ॒ ન ધા॑વે॒દવ॑રુદ્ધ॒ગ્ગ્॒ હ્ય॑સ્યા-ન્ન॒મન્ન॑મિવ॒ ખલુ॒ વૈ વ॒ર્॒ષં-યઁદ્ધાવે॑-દ॒ન્નાદ્યા᳚દ્ધાવે-દુ॒પાવ॑ર્તેતા॒-ઽન્નાદ્ય॑-મે॒વા-ઽભ્યુ॒- [-ઽન્નાદ્ય॑-મે॒વા-ઽભિ, ઉ॒પાવ॑ર્તતે॒] 44
-પાવ॑ર્તતે॒ નક્તો॒ષાસેતિ॑ કૃ॒ષ્ણાયૈ᳚ શ્વે॒તવ॑થ્સાયૈ॒ પય॑સા જુહો॒ત્યહ્નૈ॒વાસ્મૈ॒ રાત્રિ॒-મ્પ્રદા॑પયતિ॒ રાત્રિ॒યા-ઽહ॑રહોરા॒ત્રે એ॒વાસ્મૈ॒ પ્રત્તે॒ કામ॑મ॒ન્નાદ્ય॑-ન્દુહાતે રાષ્ટ્ર॒ભૃતો॑ જુહોતિ રા॒ષ્ટ્રમે॒વાવ॑ રુન્ધે ષ॒ડ્ભિર્જુ॑હોતિ॒ ષડ્વા ઋ॒તવ॑ ઋ॒તુષ્વે॒વ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ॒ ભુવ॑નસ્ય પત॒ ઇતિ॑ રથમુ॒ખે પઞ્ચા-ઽઽહુ॑તીર્જુહોતિ॒ વજ્રો॒ વૈ રથો॒ વજ્રે॑ણૈ॒વ દિશો॒- [વજ્રે॑ણૈ॒વ દિશઃ॑, અ॒ભિ જ॑યત્યગ્નિ॒ચિતગ્મ્॑] 45
-ઽભિ જ॑યત્યગ્નિ॒ચિતગ્મ્॑ હ॒ વા અ॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે વાતો॒-ઽભિ પ॑વતે વાતના॒માનિ॑ જુહોત્ય॒ભ્યે॑વૈન॑-મ॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે વાતઃ॑ પવતે॒ ત્રીણિ॑ જુહોતિ॒ ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા એ॒ભ્ય એ॒વ લો॒કેભ્યો॒ વાત॒મવ॑ રુન્ધે સમુ॒દ્રો॑-ઽસિ॒ નભ॑સ્વા॒નિત્યા॑હૈ॒તદ્વૈ વાત॑સ્ય રૂ॒પગ્મ્ રૂ॒પેણૈ॒વ વાત॒મવ॑ રુન્ધે ઽઞ્જ॒લિના॑ જુહોતિ॒ ન હ્યે॑તેષા॑મ॒ન્યથા ઽઽહુ॑તિરવ॒કલ્પ॑તે ॥ 46 ॥
(ઓષ॑ધય-સ્સ॒પ્તા – ભિ – દિશો॒ – ઽન્યથા॒ – દ્વે ચ॑) (અ. 9)
સુ॒વ॒ર્ગાય॒ વૈ લો॒કાય॑ દેવર॒થો યુ॑જ્યતે યત્રાકૂ॒તાય॑ મનુષ્યર॒થ એ॒ષ ખલુ॒ વૈ દે॑વર॒થો યદ॒ગ્નિર॒ગ્નિં-યુઁ॑નજ્મિ॒ શવ॑સા ઘૃ॒તેનેત્યા॑હ યુ॒નક્ત્યે॒વૈન॒ગ્મ્॒ સ એ॑નં-યુઁ॒ક્ત-સ્સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒કમ॒ભિ વ॑હતિ॒ ય-થ્સર્વા॑ભિઃ પ॒ઞ્ચભિ॑-ર્યુ॒ઞ્જ્યા-દ્યુ॒ક્તો᳚-ઽસ્યા॒-ઽગ્નિઃ પ્રચ્યુ॑ત-સ્સ્યા॒દપ્ર॑તિષ્ઠિતા॒ આહુ॑તય॒-સ્સ્યુરપ્ર॑તિષ્ઠિતા॒-સ્સ્તોમા॒ અપ્ર॑તિષ્ઠિતાન્યુ॒ક્થાનિ॑ તિ॒સૃભિઃ॑ પ્રાતસ્સવ॒ને॑-ઽભિ મૃ॑શતિ ત્રિ॒વૃ- [ત્રિ॒વૃત્, વા અ॒ગ્નિર્યાવા॑ને॒વા-] 47
-દ્વા અ॒ગ્નિર્યાવા॑ને॒વા-ગ્નિસ્તં-યુઁ॑નક્તિ॒ યથા-ઽન॑સિ યુ॒ક્ત આ॑ધી॒યત॑ એ॒વમે॒વ ત-ત્પ્રત્યાહુ॑તય॒સ્તિષ્ઠ॑ન્તિ॒ પ્રતિ॒ સ્તોમાઃ॒ પ્રત્યુ॒ક્થાનિ॑ યજ્ઞાય॒જ્ઞિય॑સ્ય સ્તો॒ત્રે દ્વાભ્યા॑મ॒ભિ મૃ॑શત્યે॒તાવા॒ન્॒ વૈ ય॒જ્ઞો યાવા॑નગ્નિષ્ટો॒મો ભૂ॒મા ત્વા અ॒સ્યાત॑ ઊ॒ર્ધ્વઃ ક્રિ॑યતે॒ યાવા॑ને॒વ ય॒જ્ઞસ્તમ॑ન્ત॒તો᳚ ઽન્વારો॑હતિ॒ દ્વાભ્યા॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યા॒ એક॒યા-ઽપ્ર॑સ્તુત॒-મ્ભવ॒ત્યથા॒- [-ઽપ્ર॑સ્તુત॒-મ્ભવ॒ત્યથ॑, અ॒ભિ મૃ॑શ॒ત્યુપૈ॑ન॒-] 48
-ઽભિ મૃ॑શ॒ત્યુપૈ॑ન॒-મુત્ત॑રો ય॒જ્ઞો ન॑મ॒ત્યથો॒ સન્ત॑ત્યૈ॒ પ્ર વા એ॒ષો᳚-ઽસ્માલ્લો॒કા-ચ્ચ્ય॑વતે॒ યો᳚-ઽગ્નિ-ઞ્ચિ॑નુ॒તે ન વા એ॒તસ્યા॑નિષ્ટ॒ક આહુ॑તિ॒રવ॑ કલ્પતે॒ યાં-વાઁ એ॒ષો॑-ઽનિષ્ટ॒ક આહુ॑તિ-ઞ્જુ॒હોતિ॒ સ્રવ॑તિ॒ વૈ સા તાગ્ સ્રવ॑ન્તીં-યઁ॒જ્ઞો-ઽનુ॒ પરા॑ ભવતિ ય॒જ્ઞં-યઁજ॑માનો॒ ય-ત્પુ॑નશ્ચિ॒તિ-ઞ્ચિ॑નુ॒ત આહુ॑તીના॒-મ્પ્રતિ॑ષ્ઠિત્યૈ॒ પ્રત્યાહુ॑તય॒સ્તિષ્ઠ॑ન્તિ॒ [પ્રત્યાહુ॑તય॒સ્તિષ્ઠ॑ન્તિ, ન ય॒જ્ઞઃ] 49
ન ય॒જ્ઞઃ પ॑રા॒ભવ॑તિ॒ ન યજ॑માનો॒ ઽષ્ટાવુપ॑ દધાત્ય॒ષ્ટાક્ષ॑રા ગાય॒ત્રી ગા॑ય॒ત્રેણૈ॒વૈન॒-ઞ્છન્દ॑સા ચિનુતે॒ યદેકા॑દશ॒ ત્રૈષ્ટુ॑ભેન॒ ય-દ્દ્વાદ॑શ॒ જાગ॑તેન॒ છન્દો॑ભિરે॒વૈન॑-ઞ્ચિનુતે નપા॒ત્કો વૈનામૈ॒ષો᳚-ઽગ્નિર્ય-ત્પુ॑નશ્ચિ॒તિર્ય એ॒વં-વિઁ॒દ્વા-ન્પુ॑નશ્ચિ॒તિ-ઞ્ચિ॑નુ॒ત આ તૃ॒તીયા॒-ત્પુરુ॑ષા॒દન્ન॑મત્તિ॒ યથા॒ વૈ પુ॑નરા॒ધેય॑ એ॒વ-મ્પુ॑નશ્ચિ॒તિર્યો᳚-ઽ-ગ્ન્યા॒ધેયે॑ન॒ ન- [-ગ્ન્યા॒ધેયે॑ન॒ ન, ઋ॒ધ્નોતિ॒ સ] 50
-ર્ધ્નોતિ॒ સ પુ॑નરા॒ધેય॒મા ધ॑ત્તે॒ યો᳚-ઽગ્નિ-ઞ્ચિ॒ત્વા નર્ધ્નોતિ॒ સ પુ॑નશ્ચિ॒તિ-ઞ્ચિ॑નુતે॒ ય-ત્પુ॑નશ્ચિ॒તિ-ઞ્ચિ॑નુ॒ત ઋદ્ધ્યા॒ અથો॒ ખલ્વા॑હુ॒ર્ન ચે॑ત॒વ્યેતિ॑ રુ॒દ્રો વા એ॒ષ યદ॒ગ્નિર્યથા᳚ વ્યા॒ઘ્રગ્મ્ સુ॒પ્ત-મ્બો॒ધય॑તિ તા॒દૃગે॒વ તદથો॒ ખલ્વા॑હુશ્ચેત॒વ્યેતિ॒ યથા॒ વસી॑યાગ્મ્સ-મ્ભાગ॒ધેયે॑ન બો॒ધય॑તિ તા॒દૃગે॒વ તન્મનુ॑ર॒ગ્નિમ॑ચિનુત॒ તેન॒ ના-ઽઽર્ધ્નો॒થ્સ એ॒તા-મ્પુ॑નશ્ચિ॒તિમ॑પશ્ય॒-ત્તામ॑ચિનુત॒ તયા॒ વૈ સ આ᳚ર્ધ્નો॒દ્ય-ત્પુ॑નશ્ચિ॒તિ-ઞ્ચિ॑નુ॒ત ઋદ્ધ્યૈ᳚ ॥ 51 ॥
(ત્રિ॒વૃ-દથ॒-તિષ્ઠ॑-ન્ત્યગ્ન્યા॒ધેયે॑ન॒ ના-ચિ॑નુત-સ॒પ્તદ॑શ- ચ) (અ. 10)
છ॒ન્દ॒શ્ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત પ॒શુકા॑મઃ પ॒શવો॒ વૈ છન્દાગ્મ્॑સિ પશુ॒માને॒વ ભ॑વતિ શ્યેન॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત સુવ॒ર્ગકા॑મ-શ્શ્યે॒નો વૈ વય॑સા॒-મ્પતિ॑ષ્ઠ-શ્શ્યે॒ન એ॒વ ભૂ॒ત્વા સુ॑વ॒ર્ગં-લોઁ॒ક-મ્પ॑તતિ કઙ્ક॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત॒ યઃ કા॒મયે॑ત શીર્ષ॒ણ્વાન॒મુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે સ્યા॒મિતિ॑ શીર્ષ॒ણ્વાને॒વા-ઽમુષ્મિ॑-લ્લોઁ॒કે ભ॑વત્યલજ॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત॒ ચતુ॑સ્સીત-મ્પ્રતિ॒ષ્ઠાકા॑મ॒શ્ચત॑સ્રો॒ દિશો॑ દિ॒ક્ષ્વે॑વ પ્રતિ॑ તિષ્ઠતિ પ્રૌગ॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત॒ ભ્રાતૃ॑વ્યવા॒-ન્પ્રૈ- [ભ્રાતૃ॑વ્યવા॒-ન્પ્ર, એ॒વ ભ્રાતૃ॑વ્યા-ન્નુદત] 52
-વ ભ્રાતૃ॑વ્યા-ન્નુદત ઉભ॒યતઃ॑ પ્રૌગ-ઞ્ચિન્વીત॒યઃ કા॒મયે॑ત॒ પ્રજા॒તા-ન્ભ્રાતૃ॑વ્યા-ન્નુ॒દેય॒ પ્રતિ॑ જનિ॒ષ્યમા॑ણા॒નિતિ॒ પ્રૈવ જા॒તા-ન્ભ્રાતૃ॑વ્યા-ન્નુ॒દતે॒ પ્રતિ॑ જનિ॒ષ્યમા॑ણા-ન્રથચક્ર॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત॒ ભ્રાતૃ॑વ્યવા॒ન્॒ વજ્રો॒ વૈ રથો॒ વજ્ર॑મે॒વ ભ્રાતૃ॑વ્યેભ્યઃ॒ પ્રહ॑રતિ દ્રોણ॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વી॒તાન્ન॑કામો॒ દ્રોણે॒ વા અન્ન॑-મ્ભ્રિયતે॒ સયો᳚ન્યે॒વાન્ન॒મવ॑ રુન્ધે સમૂ॒હ્ય॑-ઞ્ચિન્વીત પ॒શુકા॑મઃ પશુ॒માને॒વ ભ॑વતિ [પશુ॒માને॒વ ભ॑વતિ, પ॒રિ॒ચા॒ય્ય॑-ઞ્ચિન્વીત॒] 53
પરિચા॒ય્ય॑-ઞ્ચિન્વીત॒ ગ્રામ॑કામો ગ્રા॒મ્યે॑વ ભ॑વતિ શ્મશાન॒ચિત॑-ઞ્ચિન્વીત॒ યઃ કા॒મયે॑ત પિતૃલો॒ક ઋ॑દ્ધ્નુયા॒મિતિ॑ પિતૃલો॒ક એ॒વર્ધ્નો॑તિ વિશ્વામિત્રજમદ॒ગ્ની વસિ॑ષ્ઠેના-ઽસ્પર્ધેતા॒ગ્મ્॒ સ એ॒તા જ॒મદ॑ગ્નિર્વિહ॒વ્યા॑ અપશ્ય॒-ત્તા ઉપા॑ધત્ત॒ તાભિ॒ર્વૈ સ વસિ॑ષ્ઠસ્યેન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑મવૃઙ્ક્ત॒ ય-દ્વિ॑હ॒વ્યા॑ ઉપ॒દધા॑તીન્દ્રિ॒યમે॒વ તાભિ॑ર્વી॒ર્યં॑-યઁજ॑માનો॒ ભ્રાતૃ॑વ્યસ્ય વૃઙ્ક્તે॒ હોતુ॒ર્ધિષ્ણિ॑ય॒ ઉપ॑ દધાતિ યજમાનાયત॒નં-વૈઁ [ ] 54
હોતા॒ સ્વ એ॒વાસ્મા॑ આ॒યત॑ન ઇન્દ્રિ॒યં-વીઁ॒ર્ય॑મવ॑ રુન્ધે॒ દ્વાદ॒શોપ॑ દધાતિ॒ દ્વાદ॑શાક્ષરા॒ જગ॑તી॒ જાગ॑તાઃ પ॒શવો॒ જગ॑ત્યૈ॒વાસ્મૈ॑ પ॒શૂનવ॑ રુન્ધે॒ ઽષ્ટાવ॑ષ્ટાવ॒ન્યેષુ॒ ધિષ્ણિ॑યે॒ષૂપ॑ દધાત્ય॒ષ્ટાશ॑ફાઃ પ॒શવઃ॑ પ॒શૂને॒વાવ॑ રુન્ધે॒ ષણ્મા᳚ર્જા॒લીયે॒ ષ-ડ્વા ઋ॒તવ॑ ઋ॒તવઃ॒ ખલુ॒ વૈ દે॒વાઃ પિ॒તર॑ ઋ॒તૂને॒વ દે॒વા-ન્પિ॒તૄ-ન્પ્રી॑ણાતિ ॥ 55 ॥
(પ્ર – ભ॑વતિ – યજમાનાયત॒નં-વાઁ – અ॒ષ્ટાચ॑ત્વારિગ્મ્શચ્ચ) (અ. 11)
પવ॑સ્વ॒ વાજ॑સાતય॒ ઇત્ય॑નુ॒ષ્ટુ-ક્પ્ર॑તિ॒પદ્ભ॑વતિ તિ॒ર્સો॑-ઽનુ॒ષ્ટુભ॒શ્ચત॑સ્રો ગાય॒ત્રિયો॒ ય-ત્તિ॒સ્રો॑-ઽનુ॒ષ્ટુભ॒-સ્તસ્મા॒-દશ્વ॑સ્ત્રિ॒ભિસ્તિષ્ઠગ્ગ્॑ સ્તિષ્ઠતિ॒ યચ્ચત॑સ્રો ગાય॒ત્રિય॒સ્તસ્મા॒-થ્સર્વાગ્॑ શ્ચ॒તુરઃ॑ પ॒દઃ પ્ર॑તિ॒દધ॒-ત્પલા॑યતે પર॒મા વા એ॒ષા છન્દ॑સાં॒-યઁદ॑નુ॒ષ્ટુ-ક્પ॑ર॒મશ્ચ॑તુષ્ટો॒મ-સ્સ્તોમા॑ના-મ્પર॒મસ્ત્રિ॑રા॒ત્રો ય॒જ્ઞાના᳚-મ્પર॒મો-ઽશ્વઃ॑ પશૂ॒ના-મ્પ॑ર॒મેણૈ॒વૈન॑-મ્પર॒મતા᳚-ઙ્ગમયત્યેકવિ॒ગ્મ્॒શ-મહ॑ર્ભવતિ॒ [-મહ॑ર્ભવતિ, યસ્મિ॒ન્નશ્વ॑] 56
યસ્મિ॒ન્નશ્વ॑ આલ॒ભ્યતે॒ દ્વાદ॑શ॒ માસાઃ॒ પઞ્ચ॒ર્તવ॒સ્ત્રય॑ ઇ॒મે લો॒કા અ॒સાવા॑દિ॒ત્ય એ॑કવિ॒ગ્મ્॒શ એ॒ષ પ્ર॒જાપ॑તિઃ પ્રાજાપ॒ત્યો-ઽશ્વ॒સ્તમે॒વ સા॒ક્ષાદૃ॑દ્ધ્નોતિ॒ શક્વ॑રયઃ પૃ॒ષ્ઠ-મ્ભ॑વન્ત્ય॒ન્-યદ॑ન્ય॒-ચ્છન્દો॒-ઽન્યે᳚ન્યે॒ વા એ॒તે પ॒શવ॒ આ લ॑ભ્યન્ત ઉ॒તેવ॑ ગ્રા॒મ્યા ઉ॒તેવા॑-ઽઽર॒ણ્યા યચ્છક્વ॑રયઃ પૃ॒ષ્ઠ-મ્ભવ॒ન્ત્યશ્વ॑સ્ય સર્વ॒ત્વાય॑ પાર્થુર॒શ્મ-મ્બ્ર॑હ્મસા॒મ-મ્ભ॑વતિ ર॒શ્મિના॒ વા અશ્વો॑ [ર॒શ્મિના॒ વા અશ્વઃ॑, ય॒ત ઈ᳚શ્વ॒રો] 57
ય॒ત ઈ᳚શ્વ॒રો વા અશ્વો-ઽય॒તો-ઽપ્ર॑તિષ્ઠિતઃ॒ પરા᳚-મ્પરા॒વત॒-ઙ્ગન્તો॒ર્ય-ત્પા᳚ર્થુર॒શ્મ-મ્બ્ર॑હ્મસા॒મ-મ્ભવ॒ત્યશ્વ॑સ્ય॒ યત્યૈ॒ ધૃત્યૈ॒ સઙ્કૃ॑ત્યચ્છાવાકસા॒મ-મ્ભ॑વત્યુથ્સન્નય॒જ્ઞો વા એ॒ષ યદ॑શ્વમે॒ધઃ કસ્તદ્વે॒દેત્યા॑હુ॒ર્યદિ॒ સર્વો॑ વા ક્રિ॒યતે॒ ન વા॒ સર્વ॒ ઇતિ॒ ય-થ્સઙ્કૃ॑ત્યચ્છાવાકસા॒મ-મ્ભવ॒ત્યશ્વ॑સ્ય સર્વ॒ત્વાય॒ પર્યા᳚પ્ત્યા॒ અન॑ન્તરાયાય॒ સર્વ॑સ્તોમો-ઽતિરા॒ત્ર ઉ॑ત્ત॒મમહ॑ર્ભવતિ॒ સર્વ॒સ્યા-ઽઽપ્ત્યૈ॒ સર્વ॑સ્ય॒ જિત્યૈ॒ સર્વ॑મે॒વ તેના᳚-ઽઽપ્નોતિ॒ સર્વ॑-ઞ્જયતિ ॥ 58 ॥
(અહ॑ર્ભવતિ॒ – વા અશ્વો – ઽહ॑ર્ભવતિ॒ – દશ॑ ચ) (અ. 12)
(દે॒વા॒સુ॒રાસ્તેન – ર્ત॒વ્યા॑ – રુ॒દ્રો – ઽશ્મ॑ – ન્નૃ॒ષદે॒ વ – ડુદે॑નં॒ – પ્રાચી॒મિતિ॒ – વસો॒ર્ધારા॑ – મ॒ગ્નિર્દે॒વેભ્યઃ॑ – સુવ॒ર્ગાય॑ યત્રાકૂ॒તાય॑ – છન્દ॒શ્ચિતં॒ – પવ॑સ્વ॒ – દ્વાદ॑શ )
(દે॒વા॒સુ॒રા – અ॒જાયાં॒ – વૈઁ ગ્રુ॑મુ॒ષ્ટિઃ – પ્ર॑થ॒મો દે॑વય॒તામે॒ – તદ્વૈ છન્દ॑સા – મૃ॒ધ્નો – ત્ય॒ષ્ટૌ પ॑ઞ્ચા॒શત્)
(દે॒વા॒સુ॒રા, સ્સર્વ॑-ઞ્જયતિ)
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ કૃષ્ણ યજુર્વેદીય તૈત્તિરીય સંહિતાયા-મ્પઞ્ચમકાણ્ડે ચતુર્થઃ પ્રશ્ન-સ્સમાપ્તઃ ॥