अष्टावक्र उवाच ॥ यस्य बोधोदये तावत्स्वप्नवद् भवति भ्रमः ।तस्मै सुखैकरूपाय नमः शांताय तेजसे ॥ 18-1॥ अर्जयित्वाखिलान् अर्थान् भोगानाप्नोति पुष्कलान् ।न हि सर्वपरित्यागमंतरेण सुखी भवेत् ॥ 18-2॥ कर्तव्यदुःखमार्तंडज्वालादग्धांतरात्मनः ।कुतः प्रशमपीयूषधारासारमृते सुखम्…
Read moreअष्टावक्र उवाच ॥ तेन ज्ञानफलं प्राप्तं योगाभ्यासफलं तथा ।तृप्तः स्वच्छेंद्रियो नित्यमेकाकी रमते तु यः ॥ 17-1॥ न कदाचिज्जगत्यस्मिन् तत्त्वज्ञो हंत खिद्यति ।यत एकेन तेनेदं पूर्णं ब्रह्मांडमंडलम् ॥ 17-2॥ न जातु…
Read moreअष्टावक्र उवाच ॥ आचक्ष्व शऋणु वा तात नानाशास्त्राण्यनेकशः ।तथापि न तव स्वास्थ्यं सर्वविस्मरणाद् ऋते ॥ 16-1॥ भोगं कर्म समाधिं वा कुरु विज्ञ तथापि ते ।चित्तं निरस्तसर्वाशमत्यर्थं रोचयिष्यति ॥ 16-2॥ आयासात्सकलो…
Read moreअष्टावक्र उवाच ॥ यथातथोपदेशेन कृतार्थः सत्त्वबुद्धिमान् ।आजीवमपि जिज्ञासुः परस्तत्र विमुह्यति ॥ 15-1॥ मोक्षो विषयवैरस्यं बंधो वैषयिको रसः ।एतावदेव विज्ञानं यथेच्छसि तथा कुरु ॥ 15-2॥ वाग्मिप्राज्ञामहोद्योगं जनं मूकजडालसम् ।करोति तत्त्वबोधोऽयमतस्त्यक्तो बुभुक्षभिः…
Read moreजनक उवाच ॥ प्रकृत्या शून्यचित्तो यः प्रमादाद् भावभावनः ।निद्रितो बोधित इव क्षीणसंस्मरणो हि सः ॥ 14-1॥ क्व धनानि क्व मित्राणि क्व मे विषयदस्यवः ।क्व शास्त्रं क्व च विज्ञानं यदा मे…
Read moreजनक उवाच ॥ अकिंचनभवं स्वास्थ्यं कौपीनत्वेऽपि दुर्लभम् ।त्यागादाने विहायास्मादहमासे यथासुखम् ॥ 13-1॥ कुत्रापि खेदः कायस्य जिह्वा कुत्रापि खिद्यते ।मनः कुत्रापि तत्त्यक्त्वा पुरुषार्थे स्थितः सुखम् ॥ 13-2॥ कृतं किमपि नैव स्याद्…
Read moreजनक उवाच ॥ कायकृत्यासहः पूर्वं ततो वाग्विस्तरासहः ।अथ चिंतासहस्तस्माद् एवमेवाहमास्थितः ॥ 12-1॥ प्रीत्यभावेन शब्दादेरदृश्यत्वेन चात्मनः ।विक्षेपैकाग्रहृदय एवमेवाहमास्थितः ॥ 12-2॥ समाध्यासादिविक्षिप्तौ व्यवहारः समाधये ।एवं विलोक्य नियममेवमेवाहमास्थितः ॥ 12-3॥ ।हेयोपादेयविरहाद् एवं हर्षविषादयोः…
Read moreअष्टावक्र उवाच ॥ भावाभावविकारश्च स्वभावादिति निश्चयी ।निर्विकारो गतक्लेशः सुखेनैवोपशाम्यति ॥ 11-1॥ ईश्वरः सर्वनिर्माता नेहान्य इति निश्चयी ।अंतर्गलितसर्वाशः शांतः क्वापि न सज्जते ॥ 11-2॥ आपदः संपदः काले दैवादेवेति निश्चयी ।तृप्तः स्वस्थेंद्रियो…
Read moreअष्टावक्र उवाच ॥ विहाय वैरिणं काममर्थं चानर्थसंकुलम् ।धर्ममप्येतयोर्हेतुं सर्वत्रानादरं कुरु ॥ 10-1॥ स्वप्नेंद्रजालवत् पश्य दिनानि त्रीणि पंच वा ।मित्रक्षेत्रधनागारदारदायादिसंपदः ॥ 10-2॥ यत्र यत्र भवेत्तृष्णा संसारं विद्धि तत्र वै ।प्रौढवैराग्यमाश्रित्य वीततृष्णः…
Read moreअष्टावक्र उवाच ॥ कृताकृते च द्वंद्वानि कदा शांतानि कस्य वा ।एवं ज्ञात्वेह निर्वेदाद् भव त्यागपरोऽव्रती ॥ 9-1॥ कस्यापि तात धन्यस्य लोकचेष्टावलोकनात् ।जीवितेच्छा बुभुक्षा च बुभुत्सोपशमं गताः ॥ 9-2॥ अनित्यं सर्वमेवेदं…
Read more