ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ ॥
ಯಸ್ಯ ಬೋಧೋದಯೇ ತಾವತ್ಸ್ವಪ್ನವದ್ ಭವತಿ ಭ್ರಮಃ ।
ತಸ್ಮೈ ಸುಖೈಕರೂಪಾಯ ನಮಃ ಶಾಂತಾಯ ತೇಜಸೇ ॥ 18-1॥
ಅರ್ಜಯಿತ್ವಾಖಿಲಾನ್ ಅರ್ಥಾನ್ ಭೋಗಾನಾಪ್ನೋತಿ ಪುಷ್ಕಲಾನ್ ।
ನ ಹಿ ಸರ್ವಪರಿತ್ಯಾಗಮಂತರೇಣ ಸುಖೀ ಭವೇತ್ ॥ 18-2॥
ಕರ್ತವ್ಯದುಃಖಮಾರ್ತಂಡಜ್ವಾಲಾದಗ್ಧಾಂತರಾತ್ಮನಃ ।
ಕುತಃ ಪ್ರಶಮಪೀಯೂಷಧಾರಾಸಾರಮೃತೇ ಸುಖಮ್ ॥ 18-3॥
ಭವೋಽಯಂ ಭಾವನಾಮಾತ್ರೋ ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ।
ನಾಸ್ತ್ಯಭಾವಃ ಸ್ವಭಾವಾನಾಂ ಭಾವಾಭಾವವಿಭಾವಿನಾಮ್ ॥ 18-4॥
ನ ದೂರಂ ನ ಚ ಸಂಕೋಚಾಲ್ಲಬ್ಧಮೇವಾತ್ಮನಃ ಪದಮ್ ।
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ನಿರಾಯಾಸಂ ನಿರ್ವಿಕಾರಂ ನಿರಂಜನಮ್ ॥ 18-5॥
ವ್ಯಾಮೋಹಮಾತ್ರವಿರತೌ ಸ್ವರೂಪಾದಾನಮಾತ್ರತಃ ।
ವೀತಶೋಕಾ ವಿರಾಜಂತೇ ನಿರಾವರಣದೃಷ್ಟಯಃ ॥ 18-6॥
ಸಮಸ್ತಂ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರಮಾತ್ಮಾ ಮುಕ್ತಃ ಸನಾತನಃ ।
ಇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ಧೀರೋ ಹಿ ಕಿಮಭ್ಯಸ್ಯತಿ ಬಾಲವತ್ ॥ 18-7॥
ಆತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಭಾವಾಭಾವೌ ಚ ಕಲ್ಪಿತೌ ।
ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಕಿಂ ವಿಜಾನಾತಿ ಕಿಂ ಬ್ರೂತೇ ಚ ಕರೋತಿ ಕಿಮ್ ॥ 18-8॥
ಅಯಂ ಸೋಽಹಮಯಂ ನಾಹಮಿತಿ ಕ್ಷೀಣಾ ವಿಕಲ್ಪನಾ ।
ಸರ್ವಮಾತ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ತೂಷ್ಣೀಂಭೂತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-9॥
ನ ವಿಕ್ಷೇಪೋ ನ ಚೈಕಾಗ್ರ್ಯಂ ನಾತಿಬೋಧೋ ನ ಮೂಢತಾ ।
ನ ಸುಖಂ ನ ಚ ವಾ ದುಃಖಮುಪಶಾಂತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-10॥
ಸ್ವಾರಾಜ್ಯೇ ಭೈಕ್ಷವೃತ್ತೌ ಚ ಲಾಭಾಲಾಭೇ ಜನೇ ವನೇ ।
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನ ವಿಶೇಷೋಽಸ್ತಿ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-11॥
ಕ್ವ ಧರ್ಮಃ ಕ್ವ ಚ ವಾ ಕಾಮಃ ಕ್ವ ಚಾರ್ಥಃ ಕ್ವ ವಿವೇಕಿತಾ ।
ಇದಂ ಕೃತಮಿದಂ ನೇತಿ ದ್ವಂದ್ವೈರ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-12॥
ಕೃತ್ಯಂ ಕಿಮಪಿ ನೈವಾಸ್ತಿ ನ ಕಾಪಿ ಹೃದಿ ರಂಜನಾ ।
ಯಥಾ ಜೀವನಮೇವೇಹ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-13॥
ಕ್ವ ಮೋಹಃ ಕ್ವ ಚ ವಾ ವಿಶ್ವಂ ಕ್ವ ತದ್ ಧ್ಯಾನಂ ಕ್ವ ಮುಕ್ತತಾ ।
ಸರ್ವಸಂಕಲ್ಪಸೀಮಾಯಾಂ ವಿಶ್ರಾಂತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥ 18-14॥
ಯೇನ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ದೃಷ್ಟಂ ಸ ನಾಸ್ತೀತಿ ಕರೋತು ವೈ ।
ನಿರ್ವಾಸನಃ ಕಿಂ ಕುರುತೇ ಪಶ್ಯನ್ನಪಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ ॥ 18-15॥
ಯೇನ ದೃಷ್ಟಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸೋಽಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಚಿಂತಯೇತ್ ।
ಕಿಂ ಚಿಂತಯತಿ ನಿಶ್ಚಿಂತೋ ದ್ವಿತೀಯಂ ಯೋ ನ ಪಶ್ಯತಿ ॥ 18-16॥
ದೃಷ್ಟೋ ಯೇನಾತ್ಮವಿಕ್ಷೇಪೋ ನಿರೋಧಂ ಕುರುತೇ ತ್ವಸೌ ।
ಉದಾರಸ್ತು ನ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಸಾಧ್ಯಾಭಾವಾತ್ಕರೋತಿ ಕಿಮ್ ॥ 18-17॥
ಧೀರೋ ಲೋಕವಿಪರ್ಯಸ್ತೋ ವರ್ತಮಾನೋಽಪಿ ಲೋಕವತ್ ।
ನ ಸಮಾಧಿಂ ನ ವಿಕ್ಷೇಪಂ ನ ಲೋಪಂ ಸ್ವಸ್ಯ ಪಶ್ಯತಿ ॥ 18-18॥
ಭಾವಾಭಾವವಿಹೀನೋ ಯಸ್ತೃಪ್ತೋ ನಿರ್ವಾಸನೋ ಬುಧಃ ।
ನೈವ ಕಿಂಚಿತ್ಕೃತಂ ತೇನ ಲೋಕದೃಷ್ಟ್ಯಾ ವಿಕುರ್ವತಾ ॥ 18-19॥
ಪ್ರವೃತ್ತೌ ವಾ ನಿವೃತ್ತೌ ವಾ ನೈವ ಧೀರಸ್ಯ ದುರ್ಗ್ರಹಃ ।
ಯದಾ ಯತ್ಕರ್ತುಮಾಯಾತಿ ತತ್ಕೃತ್ವಾ ತಿಷ್ಠತಃ ಸುಖಮ್ ॥ 18-20॥
ನಿರ್ವಾಸನೋ ನಿರಾಲಂಬಃ ಸ್ವಚ್ಛಂದೋ ಮುಕ್ತಬಂಧನಃ ।
ಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಸಂಸ್ಕಾರವಾತೇನ ಚೇಷ್ಟತೇ ಶುಷ್ಕಪರ್ಣವತ್ ॥ 18-21॥
ಅಸಂಸಾರಸ್ಯ ತು ಕ್ವಾಪಿ ನ ಹರ್ಷೋ ನ ವಿಷಾದತಾ ।
ಸ ಶೀತಲಮನಾ ನಿತ್ಯಂ ವಿದೇಹ ಇವ ರಾಜಯೇ ॥ 18-22॥
ಕುತ್ರಾಪಿ ನ ಜಿಹಾಸಾಸ್ತಿ ನಾಶೋ ವಾಪಿ ನ ಕುತ್ರಚಿತ್ ।
ಆತ್ಮಾರಾಮಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಶೀತಲಾಚ್ಛತರಾತ್ಮನಃ ॥ 18-23॥
ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಯ ಕುರ್ವತೋಽಸ್ಯ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ।
ಪ್ರಾಕೃತಸ್ಯೇವ ಧೀರಸ್ಯ ನ ಮಾನೋ ನಾವಮಾನತಾ ॥ 18-24॥
ಕೃತಂ ದೇಹೇನ ಕರ್ಮೇದಂ ನ ಮಯಾ ಶುದ್ಧರೂಪಿಣಾ ।
ಇತಿ ಚಿಂತಾನುರೋಧೀ ಯಃ ಕುರ್ವನ್ನಪಿ ಕರೋತಿ ನ ॥ 18-25॥
ಅತದ್ವಾದೀವ ಕುರುತೇ ನ ಭವೇದಪಿ ಬಾಲಿಶಃ ।
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಃ ಸುಖೀ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಸಂಸರನ್ನಪಿ ಶೋಭತೇ ॥ 18-26॥
ನಾನಾವಿಚಾರಸುಶ್ರಾಂತೋ ಧೀರೋ ವಿಶ್ರಾಂತಿಮಾಗತಃ ।
ನ ಕಲ್ಪತೇ ನ ಜಾನಾತಿ ನ ಶ‍ಋಣೋತಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ ॥ 18-27॥
ಅಸಮಾಧೇರವಿಕ್ಷೇಪಾನ್ ನ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ನ ಚೇತರಃ ।
ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಕಲ್ಪಿತಂ ಪಶ್ಯನ್ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ತೇ ಮಹಾಶಯಃ ॥ 18-28॥
ಯಸ್ಯಾಂತಃ ಸ್ಯಾದಹಂಕಾರೋ ನ ಕರೋತಿ ಕರೋತಿ ಸಃ ।
ನಿರಹಂಕಾರಧೀರೇಣ ನ ಕಿಂಚಿದಕೃತಂ ಕೃತಮ್ ॥ 18-29॥
ನೋದ್ವಿಗ್ನಂ ನ ಚ ಸಂತುಷ್ಟಮಕರ್ತೃ ಸ್ಪಂದವರ್ಜಿತಮ್ ।
ನಿರಾಶಂ ಗತಸಂದೇಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಮುಕ್ತಸ್ಯ ರಾಜತೇ ॥ 18-30॥
ನಿರ್ಧ್ಯಾತುಂ ಚೇಷ್ಟಿತುಂ ವಾಪಿ ಯಚ್ಚಿತ್ತಂ ನ ಪ್ರವರ್ತತೇ ।
ನಿರ್ನಿಮಿತ್ತಮಿದಂ ಕಿಂತು ನಿರ್ಧ್ಯಾಯೇತಿ ವಿಚೇಷ್ಟತೇ ॥ 18-31॥
ತತ್ತ್ವಂ ಯಥಾರ್ಥಮಾಕರ್ಣ್ಯ ಮಂದಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮೂಢತಾಮ್ ।
ಅಥವಾ ಯಾತಿ ಸಂಕೋಚಮಮೂಢಃ ಕೋಽಪಿ ಮೂಢವತ್ ॥ 18-32॥
ಏಕಾಗ್ರತಾ ನಿರೋಧೋ ವಾ ಮೂಢೈರಭ್ಯಸ್ಯತೇ ಭೃಶಮ್ ।
ಧೀರಾಃ ಕೃತ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ಸುಪ್ತವತ್ಸ್ವಪದೇ ಸ್ಥಿತಾಃ ॥ 18-33॥
ಅಪ್ರಯತ್ನಾತ್ ಪ್ರಯತ್ನಾದ್ ವಾ ಮೂಢೋ ನಾಪ್ನೋತಿ ನಿರ್ವೃತಿಮ್ ।
ತತ್ತ್ವನಿಶ್ಚಯಮಾತ್ರೇಣ ಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಭವತಿ ನಿರ್ವೃತಃ ॥ 18-34॥
ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ಪ್ರಿಯಂ ಪೂರ್ಣಂ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚಂ ನಿರಾಮಯಮ್ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ತಂ ನ ಜಾನಂತಿ ತತ್ರಾಭ್ಯಾಸಪರಾ ಜನಾಃ ॥ 18-35॥
ನಾಪ್ನೋತಿ ಕರ್ಮಣಾ ಮೋಕ್ಷಂ ವಿಮೂಢೋಽಭ್ಯಾಸರೂಪಿಣಾ ।
ಧನ್ಯೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಾತ್ರೇಣ ಮುಕ್ತಸ್ತಿಷ್ಠತ್ಯವಿಕ್ರಿಯಃ ॥ 18-36॥
ಮೂಢೋ ನಾಪ್ನೋತಿ ತದ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಯತೋ ಭವಿತುಮಿಚ್ಛತಿ ।
ಅನಿಚ್ಛನ್ನಪಿ ಧೀರೋ ಹಿ ಪರಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಭಾಕ್ ॥ 18-37॥
ನಿರಾಧಾರಾ ಗ್ರಹವ್ಯಗ್ರಾ ಮೂಢಾಃ ಸಂಸಾರಪೋಷಕಾಃ ।
ಏತಸ್ಯಾನರ್ಥಮೂಲಸ್ಯ ಮೂಲಚ್ಛೇದಃ ಕೃತೋ ಬುಧೈಃ ॥ 18-38॥
ನ ಶಾಂತಿಂ ಲಭತೇ ಮೂಢೋ ಯತಃ ಶಮಿತುಮಿಚ್ಛತಿ ।
ಧೀರಸ್ತತ್ತ್ವಂ ವಿನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಸರ್ವದಾ ಶಾಂತಮಾನಸಃ ॥ 18-39॥
ಕ್ವಾತ್ಮನೋ ದರ್ಶನಂ ತಸ್ಯ ಯದ್ ದೃಷ್ಟಮವಲಂಬತೇ ।
ಧೀರಾಸ್ತಂ ತಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ಪಶ್ಯಂತ್ಯಾತ್ಮಾನಮವ್ಯಯಮ್ ॥ 18-40॥
ಕ್ವ ನಿರೋಧೋ ವಿಮೂಢಸ್ಯ ಯೋ ನಿರ್ಬಂಧಂ ಕರೋತಿ ವೈ ।
ಸ್ವಾರಾಮಸ್ಯೈವ ಧೀರಸ್ಯ ಸರ್ವದಾಸಾವಕೃತ್ರಿಮಃ ॥ 18-41॥
ಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಕಃ ಕಶ್ಚಿನ್ ನ ಕಿಂಚಿದ್ ಭಾವಕೋಪರಃ ।
ಉಭಯಾಭಾವಕಃ ಕಶ್ಚಿದ್ ಏವಮೇವ ನಿರಾಕುಲಃ ॥ 18-42॥
ಶುದ್ಧಮದ್ವಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಭಾವಯಂತಿ ಕುಬುದ್ಧಯಃ ।
ನ ತು ಜಾನಂತಿ ಸಂಮೋಹಾದ್ಯಾವಜ್ಜೀವಮನಿರ್ವೃತಾಃ ॥ 18-43॥
ಮುಮುಕ್ಷೋರ್ಬುದ್ಧಿರಾಲಂಬಮಂತರೇಣ ನ ವಿದ್ಯತೇ ।
ನಿರಾಲಂಬೈವ ನಿಷ್ಕಾಮಾ ಬುದ್ಧಿರ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ॥ 18-44॥
ವಿಷಯದ್ವೀಪಿನೋ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಚಕಿತಾಃ ಶರಣಾರ್ಥಿನಃ ।
ವಿಶಂತಿ ಝಟಿತಿ ಕ್ರೋಡಂ ನಿರೋಧೈಕಾಗ್ರಸಿದ್ಧಯೇ ॥ 18-45॥
ನಿರ್ವಾಸನಂ ಹರಿಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತೂಷ್ಣೀಂ ವಿಷಯದಂತಿನಃ ।
ಪಲಾಯಂತೇ ನ ಶಕ್ತಾಸ್ತೇ ಸೇವಂತೇ ಕೃತಚಾಟವಃ ॥ 18-46॥
ನ ಮುಕ್ತಿಕಾರಿಕಾಂ ಧತ್ತೇ ನಿಃಶಂಕೋ ಯುಕ್ತಮಾನಸಃ ।
ಪಶ್ಯನ್ ಶ‍ಋಣ್ವನ್ ಸ್ಪೃಶನ್ ಜಿಘ್ರನ್ನಶ್ನನ್ನಾಸ್ತೇ ಯಥಾಸುಖಮ್ ॥ 18-47॥
ವಸ್ತುಶ್ರವಣಮಾತ್ರೇಣ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿರ್ನಿರಾಕುಲಃ ।
ನೈವಾಚಾರಮನಾಚಾರಮೌದಾಸ್ಯಂ ವಾ ಪ್ರಪಶ್ಯತಿ ॥ 18-48॥
ಯದಾ ಯತ್ಕರ್ತುಮಾಯಾತಿ ತದಾ ತತ್ಕುರುತೇ ಋಜುಃ ।
ಶುಭಂ ವಾಪ್ಯಶುಭಂ ವಾಪಿ ತಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಾ ಹಿ ಬಾಲವತ್ ॥ 18-49॥
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ್ಸುಖಮಾಪ್ನೋತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾಲ್ಲಭತೇ ಪರಮ್ ।
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನ್ನಿರ್ವೃತಿಂ ಗಚ್ಛೇತ್ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ್ ಪರಮಂ ಪದಮ್ ॥ 18-50॥
ಅಕರ್ತೃತ್ವಮಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಸ್ವಾತ್ಮನೋ ಮನ್ಯತೇ ಯದಾ ।
ತದಾ ಕ್ಷೀಣಾ ಭವಂತ್ಯೇವ ಸಮಸ್ತಾಶ್ಚಿತ್ತವೃತ್ತಯಃ ॥ 18-51॥
ಉಚ್ಛೃಂಖಲಾಪ್ಯಕೃತಿಕಾ ಸ್ಥಿತಿರ್ಧೀರಸ್ಯ ರಾಜತೇ ।
ನ ತು ಸಸ್ಪೃಹಚಿತ್ತಸ್ಯ ಶಾಂತಿರ್ಮೂಢಸ್ಯ ಕೃತ್ರಿಮಾ ॥ 18-52॥
ವಿಲಸಂತಿ ಮಹಾಭೋಗೈರ್ವಿಶಂತಿ ಗಿರಿಗಹ್ವರಾನ್ ।
ನಿರಸ್ತಕಲ್ಪನಾ ಧೀರಾ ಅಬದ್ಧಾ ಮುಕ್ತಬುದ್ಧಯಃ ॥ 18-53॥
ಶ್ರೋತ್ರಿಯಂ ದೇವತಾಂ ತೀರ್ಥಮಂಗನಾಂ ಭೂಪತಿಂ ಪ್ರಿಯಮ್ ।
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಂಪೂಜ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ನ ಕಾಪಿ ಹೃದಿ ವಾಸನಾ ॥ 18-54॥
ಭೃತ್ಯೈಃ ಪುತ್ರೈಃ ಕಲತ್ರೈಶ್ಚ ದೌಹಿತ್ರೈಶ್ಚಾಪಿ ಗೋತ್ರಜೈಃ ।
ವಿಹಸ್ಯ ಧಿಕ್ಕೃತೋ ಯೋಗೀ ನ ಯಾತಿ ವಿಕೃತಿಂ ಮನಾಕ್ ॥ 18-55॥
ಸಂತುಷ್ಟೋಽಪಿ ನ ಸಂತುಷ್ಟಃ ಖಿನ್ನೋಽಪಿ ನ ಚ ಖಿದ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಯಾಶ್ಚರ್ಯದಶಾಂ ತಾಂ ತಾಂ ತಾದೃಶಾ ಏವ ಜಾನತೇ ॥ 18-56॥
ಕರ್ತವ್ಯತೈವ ಸಂಸಾರೋ ನ ತಾಂ ಪಶ್ಯಂತಿ ಸೂರಯಃ ।
ಶೂನ್ಯಾಕಾರಾ ನಿರಾಕಾರಾ ನಿರ್ವಿಕಾರಾ ನಿರಾಮಯಾಃ ॥ 18-57॥
ಅಕುರ್ವನ್ನಪಿ ಸಂಕ್ಷೋಭಾದ್ ವ್ಯಗ್ರಃ ಸರ್ವತ್ರ ಮೂಢಧೀಃ ।
ಕುರ್ವನ್ನಪಿ ತು ಕೃತ್ಯಾನಿ ಕುಶಲೋ ಹಿ ನಿರಾಕುಲಃ ॥ 18-58॥
ಸುಖಮಾಸ್ತೇ ಸುಖಂ ಶೇತೇ ಸುಖಮಾಯಾತಿ ಯಾತಿ ಚ ।
ಸುಖಂ ವಕ್ತಿ ಸುಖಂ ಭುಂಕ್ತೇ ವ್ಯವಹಾರೇಽಪಿ ಶಾಂತಧೀಃ ॥ 18-59॥
ಸ್ವಭಾವಾದ್ಯಸ್ಯ ನೈವಾರ್ತಿರ್ಲೋಕವದ್ ವ್ಯವಹಾರಿಣಃ ।
ಮಹಾಹ್ರದ ಇವಾಕ್ಷೋಭ್ಯೋ ಗತಕ್ಲೇಶಃ ಸುಶೋಭತೇ ॥ 18-60॥
ನಿವೃತ್ತಿರಪಿ ಮೂಢಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ರುಪಜಾಯತೇ ।
ಪ್ರವೃತ್ತಿರಪಿ ಧೀರಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಫಲಭಾಗಿನೀ ॥ 18-61॥
ಪರಿಗ್ರಹೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಂ ಪ್ರಾಯೋ ಮೂಢಸ್ಯ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ದೇಹೇ ವಿಗಲಿತಾಶಸ್ಯ ಕ್ವ ರಾಗಃ ಕ್ವ ವಿರಾಗತಾ ॥ 18-62॥
ಭಾವನಾಭಾವನಾಸಕ್ತಾ ದೃಷ್ಟಿರ್ಮೂಢಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ।
ಭಾವ್ಯಭಾವನಯಾ ಸಾ ತು ಸ್ವಸ್ಥಸ್ಯಾದೃಷ್ಟಿರೂಪಿಣೀ ॥ 18-63॥
ಸರ್ವಾರಂಭೇಷು ನಿಷ್ಕಾಮೋ ಯಶ್ಚರೇದ್ ಬಾಲವನ್ ಮುನಿಃ ।
ನ ಲೇಪಸ್ತಸ್ಯ ಶುದ್ಧಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣೇಽಪಿ ಕರ್ಮಣಿ ॥ 18-64॥
ಸ ಏವ ಧನ್ಯ ಆತ್ಮಜ್ಞಃ ಸರ್ವಭಾವೇಷು ಯಃ ಸಮಃ ।
ಪಶ್ಯನ್ ಶ‍ಋಣ್ವನ್ ಸ್ಪೃಶನ್ ಜಿಘ್ರನ್ನ್ ಅಶ್ನನ್ನಿಸ್ತರ್ಷಮಾನಸಃ ॥ 18-65॥
ಕ್ವ ಸಂಸಾರಃ ಕ್ವ ಚಾಭಾಸಃ ಕ್ವ ಸಾಧ್ಯಂ ಕ್ವ ಚ ಸಾಧನಮ್ ।
ಆಕಾಶಸ್ಯೇವ ಧೀರಸ್ಯ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ॥ 18-66॥
ಸ ಜಯತ್ಯರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೀ ಪೂರ್ಣಸ್ವರಸವಿಗ್ರಹಃ ।
ಅಕೃತ್ರಿಮೋಽನವಚ್ಛಿನ್ನೇ ಸಮಾಧಿರ್ಯಸ್ಯ ವರ್ತತೇ ॥ 18-67॥
ಬಹುನಾತ್ರ ಕಿಮುಕ್ತೇನ ಜ್ಞಾತತತ್ತ್ವೋ ಮಹಾಶಯಃ ।
ಭೋಗಮೋಕ್ಷನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೀ ಸದಾ ಸರ್ವತ್ರ ನೀರಸಃ ॥ 18-68॥
ಮಹದಾದಿ ಜಗದ್ದ್ವೈತಂ ನಾಮಮಾತ್ರವಿಜೃಂಭಿತಮ್ ।
ವಿಹಾಯ ಶುದ್ಧಬೋಧಸ್ಯ ಕಿಂ ಕೃತ್ಯಮವಶಿಷ್ಯತೇ ॥ 18-69॥
ಭ್ರಮಭೂತಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಕಿಂಚಿನ್ನಾಸ್ತೀತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ ।
ಅಲಕ್ಷ್ಯಸ್ಫುರಣಃ ಶುದ್ಧಃ ಸ್ವಭಾವೇನೈವ ಶಾಮ್ಯತಿ ॥ 18-70॥
ಶುದ್ಧಸ್ಫುರಣರೂಪಸ್ಯ ದೃಶ್ಯಭಾವಮಪಶ್ಯತಃ ।
ಕ್ವ ವಿಧಿಃ ಕ್ವ ಚ ವೈರಾಗ್ಯಂ ಕ್ವ ತ್ಯಾಗಃ ಕ್ವ ಶಮೋಽಪಿ ವಾ ॥ 18-71॥
ಸ್ಫುರತೋಽನಂತರೂಪೇಣ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಚ ನ ಪಶ್ಯತಃ ।
ಕ್ವ ಬಂಧಃ ಕ್ವ ಚ ವಾ ಮೋಕ್ಷಃ ಕ್ವ ಹರ್ಷಃ ಕ್ವ ವಿಷಾದಿತಾ ॥ 18-72॥
ಬುದ್ಧಿಪರ್ಯಂತಸಂಸಾರೇ ಮಾಯಾಮಾತ್ರಂ ವಿವರ್ತತೇ ।
ನಿರ್ಮಮೋ ನಿರಹಂಕಾರೋ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಶೋಭತೇ ಬುಧಃ ॥ 18-73॥
ಅಕ್ಷಯಂ ಗತಸಂತಾಪಮಾತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ ।
ಕ್ವ ವಿದ್ಯಾ ಚ ಕ್ವ ವಾ ವಿಶ್ವಂ ಕ್ವ ದೇಹೋಽಹಂ ಮಮೇತಿ ವಾ ॥ 18-74॥
ನಿರೋಧಾದೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜಹಾತಿ ಜಡಧೀರ್ಯದಿ ।
ಮನೋರಥಾನ್ ಪ್ರಲಾಪಾಂಶ್ಚ ಕರ್ತುಮಾಪ್ನೋತ್ಯತತ್ಕ್ಷಣಾತ್ ॥ 18-75॥
ಮಂದಃ ಶ್ರುತ್ವಾಪಿ ತದ್ವಸ್ತು ನ ಜಹಾತಿ ವಿಮೂಢತಾಮ್ ।
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೋ ಬಹಿರ್ಯತ್ನಾದಂತರ್ವಿಷಯಲಾಲಸಃ ॥ 18-76॥
ಜ್ಞಾನಾದ್ ಗಲಿತಕರ್ಮಾ ಯೋ ಲೋಕದೃಷ್ಟ್ಯಾಪಿ ಕರ್ಮಕೃತ್ ।
ನಾಪ್ನೋತ್ಯವಸರಂ ಕರ್ತುಂ ವಕ್ತುಮೇವ ನ ಕಿಂಚನ ॥ 18-77॥
ಕ್ವ ತಮಃ ಕ್ವ ಪ್ರಕಾಶೋ ವಾ ಹಾನಂ ಕ್ವ ಚ ನ ಕಿಂಚನ ।
ನಿರ್ವಿಕಾರಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ನಿರಾತಂಕಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ॥ 18-78॥
ಕ್ವ ಧೈರ್ಯಂ ಕ್ವ ವಿವೇಕಿತ್ವಂ ಕ್ವ ನಿರಾತಂಕತಾಪಿ ವಾ ।
ಅನಿರ್ವಾಚ್ಯಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನಿಃಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-79॥
ನ ಸ್ವರ್ಗೋ ನೈವ ನರಕೋ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿರ್ನ ಚೈವ ಹಿ ।
ಬಹುನಾತ್ರ ಕಿಮುಕ್ತೇನ ಯೋಗದೃಷ್ಟ್ಯಾ ನ ಕಿಂಚನ ॥ 18-80॥
ನೈವ ಪ್ರಾರ್ಥಯತೇ ಲಾಭಂ ನಾಲಾಭೇನಾನುಶೋಚತಿ ।
ಧೀರಸ್ಯ ಶೀತಲಂ ಚಿತ್ತಮಮೃತೇನೈವ ಪೂರಿತಮ್ ॥ 18-81॥
ನ ಶಾಂತಂ ಸ್ತೌತಿ ನಿಷ್ಕಾಮೋ ನ ದುಷ್ಟಮಪಿ ನಿಂದತಿ ।
ಸಮದುಃಖಸುಖಸ್ತೃಪ್ತಃ ಕಿಂಚಿತ್ ಕೃತ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ ॥ 18-82॥
ಧೀರೋ ನ ದ್ವೇಷ್ಟಿ ಸಂಸಾರಮಾತ್ಮಾನಂ ನ ದಿದೃಕ್ಷತಿ ।
ಹರ್ಷಾಮರ್ಷವಿನಿರ್ಮುಕ್ತೋ ನ ಮೃತೋ ನ ಚ ಜೀವತಿ ॥ 18-83॥
ನಿಃಸ್ನೇಹಃ ಪುತ್ರದಾರಾದೌ ನಿಷ್ಕಾಮೋ ವಿಷಯೇಷು ಚ ।
ನಿಶ್ಚಿಂತಃ ಸ್ವಶರೀರೇಽಪಿ ನಿರಾಶಃ ಶೋಭತೇ ಬುಧಃ ॥ 18-84॥
ತುಷ್ಟಿಃ ಸರ್ವತ್ರ ಧೀರಸ್ಯ ಯಥಾಪತಿತವರ್ತಿನಃ ।
ಸ್ವಚ್ಛಂದಂ ಚರತೋ ದೇಶಾನ್ ಯತ್ರಸ್ತಮಿತಶಾಯಿನಃ ॥ 18-85॥
ಪತತೂದೇತು ವಾ ದೇಹೋ ನಾಸ್ಯ ಚಿಂತಾ ಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ಸ್ವಭಾವಭೂಮಿವಿಶ್ರಾಂತಿವಿಸ್ಮೃತಾಶೇಷಸಂಸೃತೇಃ ॥ 18-86॥
ಅಕಿಂಚನಃ ಕಾಮಚಾರೋ ನಿರ್ದ್ವಂದ್ವಶ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ।
ಅಸಕ್ತಃ ಸರ್ವಭಾವೇಷು ಕೇವಲೋ ರಮತೇ ಬುಧಃ ॥ 18-87॥
ನಿರ್ಮಮಃ ಶೋಭತೇ ಧೀರಃ ಸಮಲೋಷ್ಟಾಶ್ಮಕಾಂಚನಃ ।
ಸುಭಿನ್ನಹೃದಯಗ್ರಂಥಿರ್ವಿನಿರ್ಧೂತರಜಸ್ತಮಃ ॥ 18-88॥
ಸರ್ವತ್ರಾನವಧಾನಸ್ಯ ನ ಕಿಂಚಿದ್ ವಾಸನಾ ಹೃದಿ ।
ಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ವಿತೃಪ್ತಸ್ಯ ತುಲನಾ ಕೇನ ಜಾಯತೇ ॥ 18-89॥
ಜಾನನ್ನಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ಪಶ್ಯನ್ನಪಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ ।
ಬ್ರುವನ್ನ್ ಅಪಿ ನ ಚ ಬ್ರೂತೇ ಕೋಽನ್ಯೋ ನಿರ್ವಾಸನಾದೃತೇ ॥ 18-90॥
ಭಿಕ್ಷುರ್ವಾ ಭೂಪತಿರ್ವಾಪಿ ಯೋ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಸ ಶೋಭತೇ ।
ಭಾವೇಷು ಗಲಿತಾ ಯಸ್ಯ ಶೋಭನಾಶೋಭನಾ ಮತಿಃ ॥ 18-91॥
ಕ್ವ ಸ್ವಾಚ್ಛಂದ್ಯಂ ಕ್ವ ಸಂಕೋಚಃ ಕ್ವ ವಾ ತತ್ತ್ವವಿನಿಶ್ಚಯಃ ।
ನಿರ್ವ್ಯಾಜಾರ್ಜವಭೂತಸ್ಯ ಚರಿತಾರ್ಥಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 18-92॥
ಆತ್ಮವಿಶ್ರಾಂತಿತೃಪ್ತೇನ ನಿರಾಶೇನ ಗತಾರ್ತಿನಾ ।
ಅಂತರ್ಯದನುಭೂಯೇತ ತತ್ ಕಥಂ ಕಸ್ಯ ಕಥ್ಯತೇ ॥ 18-93॥
ಸುಪ್ತೋಽಪಿ ನ ಸುಷುಪ್ತೌ ಚ ಸ್ವಪ್ನೇಽಪಿ ಶಯಿತೋ ನ ಚ ।
ಜಾಗರೇಽಪಿ ನ ಜಾಗರ್ತಿ ಧೀರಸ್ತೃಪ್ತಃ ಪದೇ ಪದೇ ॥ 18-94॥
ಜ್ಞಃ ಸಚಿಂತೋಽಪಿ ನಿಶ್ಚಿಂತಃ ಸೇಂದ್ರಿಯೋಽಪಿ ನಿರಿಂದ್ರಿಯಃ ।
ಸುಬುದ್ಧಿರಪಿ ನಿರ್ಬುದ್ಧಿಃ ಸಾಹಂಕಾರೋಽನಹಂಕೃತಿಃ ॥ 18-95॥
ನ ಸುಖೀ ನ ಚ ವಾ ದುಃಖೀ ನ ವಿರಕ್ತೋ ನ ಸಂಗವಾನ್ ।
ನ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ನ ವಾ ಮುಕ್ತಾ ನ ಕಿಂಚಿನ್ನ ಚ ಕಿಂಚನ ॥ 18-96॥
ವಿಕ್ಷೇಪೇಽಪಿ ನ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಸಮಾಧೌ ನ ಸಮಾಧಿಮಾನ್ ।
ಜಾಡ್ಯೇಽಪಿ ನ ಜಡೋ ಧನ್ಯಃ ಪಾಂಡಿತ್ಯೇಽಪಿ ನ ಪಂಡಿತಃ ॥ 18-97॥
ಮುಕ್ತೋ ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಸ್ವಸ್ಥಃ ಕೃತಕರ್ತವ್ಯನಿರ್ವೃತಃ ।
ಸಮಃ ಸರ್ವತ್ರ ವೈತೃಷ್ಣ್ಯಾನ್ನ ಸ್ಮರತ್ಯಕೃತಂ ಕೃತಮ್ ॥ 18-98॥
ನ ಪ್ರೀಯತೇ ವಂದ್ಯಮಾನೋ ನಿಂದ್ಯಮಾನೋ ನ ಕುಪ್ಯತಿ ।
ನೈವೋದ್ವಿಜತಿ ಮರಣೇ ಜೀವನೇ ನಾಭಿನಂದತಿ ॥ 18-99॥
ನ ಧಾವತಿ ಜನಾಕೀರ್ಣಂ ನಾರಣ್ಯಮುಪಶಾಂತಧೀಃ ।
ಯಥಾತಥಾ ಯತ್ರತತ್ರ ಸಮ ಏವಾವತಿಷ್ಠತೇ ॥ 18-100॥