അഥ പംചമോഽധ്യായഃ ।
രാജാ ഉവാച ।
ഭഗവംതം ഹരിം പ്രായഃ ന ഭജംതി ആത്മവിത്തമാഃ ।
തേഷാം അശാംതകാമാനാം കാ നിഷ്ഠാ അവിജിതാത്മനാമ് ॥ 1॥
ചമസഃ ഉവാച ।
മുഖബാഹൂരൂപാദേഭ്യഃ പുരുഷസ്യ ആശ്രമൈഃ സഹ ।
ചത്വാരഃ ജജ്ഞിരേ വര്ണാഃ ഗുണൈഃ വിപ്രാദയഃ പൃഥക് ॥ 2॥
യഃ ഏഷാം പുരുഷം സാക്ഷാത് ആത്മപ്രഭവം ഈശ്വരമ് ।
ന ഭജംതി അവജാനംതി സ്ഥാനാത് ഭ്രഷ്ടാഃ പതംതി അധഃ ॥ 3॥
ദൂരേ ഹരികഥാഃ കേചിത് ദൂരേ ച അച്യുതകീര്ര്തനാഃ ।
സ്ത്രിയഃ ശൂദ്രാദയഃ ച ഏവ തേ അനുകംപ്യാ ഭവാദൃശാമ് ॥ 4॥
വിപ്രഃ രാജന്യവൈശ്യൌ ച ഹരേഃ പ്രാപ്താഃ പദാംതികമ് ।
ശ്രൌതേന ജന്മനാ അഥ അപി മുഹ്യംതി ആമ്നായവാദിനഃ ॥ 5॥
കര്മണി അകോവിദാഃ സ്തബ്ധാഃ മൂര്ഖാഃ പംഡിതമാനിനഃ ।
വദംതി ചാടുകാത് മൂഢാഃ യയാ മാധ്വ്യാ ഗിര ഉത്സുകാഃ ॥ 6॥
രജസാ ഘോരസംകല്പാഃ കാമുകാഃ അഹിമന്യവഃ ।
ദാംഭികാഃ മാനിനഃ പാപാഃ വിഹസംതി അച്യുതപ്രിയാന് ॥ 7॥
വദംതി തേ അന്യോന്യം ഉപാസിതസ്ത്രിയഃ
ഗൃഹേഷു മൈഥുന്യസുഖേഷു ച ആശിഷഃ ।
യജംതി അസൃഷ്ടാന് അവിധാന് അദക്ഷിണമ്
വൃത്ത്യൈ പരം ഘ്നംതി പശൂന് അതദ്വിദഃ ॥ 8॥
ശ്രിയാ വിഭൂത്യാ അഭിജനേന വിദ്യയാ
ത്യാഗേന രൂപേണ ബലേന കര്മണാ
സതഃ അവമന്യംതി ഹരിപ്രിയാന് ഖലാഃ ॥ 9॥
സര്വേഷു ശശ്വത് തനുഭൃത് സ്വവസ്ഥിതമ്
യഥാ സ്വം ആത്മാനം അഭീഷ്ടം ഈശ്വരമ് ।
വേദോപഗീതം ച ന ശ്രുണ്വതേ അബുധാഃ
മനോരഥാനാം പ്രവദംതി വാര്തയാ ॥ 10॥
ലോകേ വ്യവായ ആമിഷം അദ്യസേവാ
നിത്യാഃ തു ജംതോഃ ന ഹി തത്ര ചോദനാ ।
വ്യവസ്ഥിതിഃ തേഷു വിവാഹയജ്ഞ
സുരാഗ്രഹൈഃ ആസു നിവൃത്തിഃ ഇഷ്ടാ ॥ 11॥
ധനം ച ധര്മേകഫലം യതഃ വൈ
ജ്ഞാനം സവിജ്ഞാനം അനുപ്രശാംതി ।
ഗൃഹേഷു യുംജംതി കലേവരസ്യ
മൃത്യും ന പശ്യംതി ദുരംതവീര്യമ് ॥ 12॥
യത് ഘ്രാണഭക്ഷഃ വിഹിതഃ സുരായാഃ
തഥാ പശോഃ ആലഭനം ന ഹിംസാ ।
ഏവം വ്യവായഃ പ്രജയാ ന രത്യാ
ഇഅമം വിശുദ്ധം ന വിദുഃ സ്വധര്മമ് ॥ 13॥
യേ തു അനേവംവിദഃ അസംതഃ സ്തബ്ധാഃ സത് അഭിമാനിനഃ ।
പശൂന് ദ്രുഹ്യംതി വിസ്രബ്ധാഃ പ്രേത്യ ഖാദംതി തേ ച താന് ॥ 14॥
ദ്വിഷംതഃ പരകായേഷു സ്വാത്മാനം ഹരിം ഈശ്വരമ് ।
മൃതകേ സാനുബംധേ അസ്മിന് ബദ്ധസ്നേഹാഃ പതംതി അധഃ ॥ 15॥
യേ കൈവല്യം അസംപ്രാപ്താഃ യേ ച അതീതാഃ ച മൂഢതാമ് ।
ത്രൈവര്ഗികാഃ ഹി അക്ഷണികാഃ ആത്മാനം ഘാതയംതി തേ ॥ 16॥
ഏതഃ ആത്മഹനഃ അശാംതാഃ അജ്ഞാനേ ജ്ഞാനമാനിനഃ ।
സീദംതി അകൃതകൃത്യാഃ വൈ കാലധ്വസ്തമനോരഥാഃ ॥ 17॥
ഹിത്വാ ആത്യായ അസരചിതാഃ ഗൃഹ അപത്യസുഹൃത് ശ്രിയഃ ।
തമഃ വിശംതി അനിച്ഛംതഃ വാസുദേവപരാങ്മുഖാഃ ॥ 18॥
രാജാ ഉവാച ।
കസ്മിന് കാലേ സഃ ഭഗവാന് കിം വര്ണഃ കീദൃശഃ നൃഭിഃ ।
നാമ്നാ വാ കേന വിധിനാ പൂജ്യതേ തത് ഇഹ ഉച്യതാമ് ॥ 19॥
കരഭാജനഃ ഉവാച ।
കൃതം ത്രേതാ ദ്വാപരം ച കലിഃ ഇത്യേഷു കേശവഃ ।
നാനാവര്ണ അഭിധാകാരഃ നാനാ ഏവ വിധിനാ ഇജ്യതേ ॥ 20॥
കൃതേ ശുക്ലഃ ചതുര്ബാഹുഃ ജടിലഃ വല്കലാംബരഃ ।
കൃഷ്ണാജിനൌപവീതാക്ഷാന് ബിഭ്രത് ദംഡകമംഡലൂന് ॥ 21॥
മനുഷ്യാഃ തു തദാ ശാംതാഃ നിര്വൈരാഃ സുഹൃദഃ സമാഃ ।
യജംതി തപസാ ദേവം ശമേന ച ദമേന ച ॥ 22॥
ഹംസഃ സുപര്ണഃ വൈകുംഠഃ ധര്മഃ യോഗേശ്വരഃ അമലഃ ।
ഈശ്വരഃ പുരുഷഃ അവ്യക്തഃ പരമാത്മാ ഇതി ഗീയതേ ॥ 23॥
ത്രേതായാം രക്തവര്ണഃ അസൌ ചതുര്ബാഹുഃ ത്രിമേഖലഃ ।
ഹിരണ്യകേശഃ ത്രയീ ആത്മാ സ്രുക്സ്രുവാദി ഉപലക്ഷണഃ ॥ 24॥
തം തദാ മനുജാ ദേവം സര്വദേവമയം ഹരിമ് ।
യജംതി വിദ്യയാ ത്രയ്യാ ധര്മിഷ്ഠാഃ ബ്രഹ്മവാദിനഃ ॥ 25॥
വിഷ്ണുഃ യജ്ഞഃ പൃഷ്ണിഗര്ഭഃ സര്വദേവഃ ഉരുക്രമഃ ।
വൃഷാകപിഃ ജയംതഃ ച ഉരുഗായ ഇതി ഈര്യതേ ॥ 26॥
ദ്വാപരേ ഭഗവാന് ശ്യാമഃ പീതവാസാ നിജായുധഃ ।
ശ്രീവത്സാദിഭിഃ അംകൈഃ ച ലക്ഷണൈഃ ഉപലക്ഷിതഃ ॥ 27॥
തം തദാ പുരുഷം മര്ത്യാ മഹാരാജൌപലക്ഷണമ് ।
യജംതി വേദതംത്രാഭ്യാം പരം ജിജ്ഞാസവഃ നൃപ ॥ 28॥
നമഃ തേ വാസുദേവായ നമഃ സംകര്ഷണായ ച ।
പ്രദ്യുമ്നായ അനിരുദ്ധായ തുഭ്യം ഭഗവതേ നമഃ ॥ 29॥
നാരായണായ ഋഷയേ പുരുഷായ മഹാത്മനേ ।
വിശ്വേശ്വരായ വിശ്വായ സര്വഭൂതാത്മനേ നമഃ ॥ 30॥
ഇതി ദ്വാപരഃ ഉര്വീശ സ്തുവംതി ജഗദീശ്വരമ് ।
നാനാതംത്രവിധാനേന കലൌ അപി യഥാ ശ്രുണു ॥ 31॥
കൃഷ്ണവര്ണം ത്വിഷാകൃഷ്ണം സാംഗൌപാംഗാസ്ത്ര
പാര്ഷദമ് ।
യജ്ഞൈഃ സംകീര്തനപ്രായൈഃ യജംതി ഹി സുമേധസഃ ॥ 32॥
ധ്യേയം സദാ പരിഭവഘ്നം അഭീഷ്ടദോഹമ്
തീര്ഥാസ്പദം ശിവവിരിംചിനുതം ശരണ്യമ് ।
ഭൃത്യാര്തിഹന് പ്രണതപാല ഭവാബ്ധിപോതമ്
വംദേ മഹാപുരുഷ തേ ചരണാരവിംദമ് ॥ 33॥
ത്യക്ത്വാ സുദുസ്ത്യജസുരൈപ്സിതരാജ്യലക്ഷ്മീമ്
ധര്മിഷ്ഠഃ ആര്യവചസാ യത് അഗാത് അരണ്യമ് ।
മായാമൃഗം ദയിതയാ ഇപ്സിതം അന്വധാവത്
വംദേ മഹാപുരുഷ തേ ചരണാരവിംദമ് ॥ 34॥
ഏവം യുഗാനുരൂപാഭ്യാം ഭഗവാന് യുഗവര്തിഭിഃ ।
മനുജൈഃ ഇജ്യതേ രാജന് ശ്രേയസാം ഈശ്വരഃ ഹരിഃ ॥ 35॥
കലിം സഭാജയംതി ആര്യാ ഗുണജ്ഞാഃ സാരഭാഗിനഃ ।
യത്ര സംകീര്തനേന ഏവ സര്വഃ സ്വാര്ഥഃ അഭിലഭ്യതേ ॥ 36॥
ന ഹി അതഃ പരമഃ ലാഭഃ ദേഹിനാം ഭ്രാമ്യതാം ഇഹ ।
യതഃ വിംദേത പരമാം ശാംതിം നശ്യതി സംസൃതിഃ ॥ 37॥
കൃതാദിഷു പ്രജാ രാജന് കലൌ ഇച്ഛംതി സംഭവമ് ।
കലൌ ഖലു ഭവിഷ്യംതി നാരായണപരായണാഃ ॥ 38॥
ക്വചിത് ക്വചിത് മഹാരാജ ദ്രവിഡേഷു ച ഭൂരിശഃ ।
താമ്രപര്ണീ നദീ യത്ര കൃതമാലാ പയസ്വിനീ ॥ 39॥
കാവേരീ ച മഹാപുണ്യാ പ്രതീചീ ച മഹാനദീ ।
യേ പിബംതി ജലം താസാം മനുജാ മനുജേശ്വര ।
പ്രായഃ ഭക്താഃ ഭഗവതി വാസുദേവഃ അമല ആശയാഃ ॥ 40॥
ദേവര്ഷിഭൂതാപ്തനൃണാ പിതൄണാം
ന കിംകരഃ ന അയം ഋണീ ച രാജന് ।
സര്വാത്മനാ യഃ ശരണം ശരണ്യമ്
ഗതഃ മുകുംദം പരിഹൃത്യ കര്തുമ് ॥ 41॥
സ്വപാദമൂലം ഭജതഃ പ്രിയസ്യ
ത്യക്താന്യഭാവസ്യ ഹരിഃ പരേശഃ ।
വികര്മ യത് ച ഉത്പതിതം കഥംചിത്
ധുനോതി സര്വം ഹൃദി സംനിവിഷ്ടഃ ॥ 42॥
നാരദഃ ഉവാച ।
ധര്മാന് ഭാഗവതാന് ഇത്ഥം ശ്രുത്വാ അഥ മിഥിലേശ്വരഃ ।
ജായംത ഇയാന് മുനീന് പ്രീതഃ സോപാധ്യായഃ ഹി അപൂജയത് ॥ 43॥
തതഃ അംതഃ ദധിരേ സിദ്ധാഃ സര്വലോകസ്യ പശ്യതഃ ।
രാജാ ധര്മാന് ഉപാതിഷ്ഠന് അവാപ പരമാം ഗതിമ് ॥ 44॥
ത്വം അപി ഏതാന് മഹാഭാഗ ധര്മാന് ഭാഗവതാന് ശ്രുതാന് ।
ആസ്ഥിതഃ ശ്രദ്ധയാ യുക്തഃ നിഃസംഗഃ യാസ്യസേ പരമ് ॥ 45॥
യുവയോഃ ഖലു ദംപത്യോഃ യശസാ പൂരിതം ജഗത് ।
പുത്രതാം അഗമത് യത് വാം ഭഗവാന് ഈശ്വരഃ ഹരിഃ ॥ 46॥
ദര്ശനാലിംഗനാലാപൈഃ ശയനാസനഭോജനൈഃ ।
ആത്മാ വാം പാവിതഃ കൃഷ്ണേ പുത്രസ്നേഹ പ്രകുര്വതോഃ ॥ 47॥
വൈരേണ യം നൃപതയഃ ശിശുപാലപൌംഡ്ര
ശാല്വാദയഃ ഗതിവിലാസവിലോകനാദയൈഃ ।
ധ്യായംതഃ ആകൃതധിയഃ ശയനാസനാദൌ
തത് സാമ്യം ആപുഃ അനുരക്തധിയാം പുനഃ കിമ് ॥ 48॥
മാ അപത്യബുദ്ധിം അകൃഥാഃ കൃഷ്ണേ സര്വാത്മനീശ്വരേ ।
മായാമനുഷ്യഭാവേന ഗൂഢ ഐശ്വര്യേ പരേ അവ്യയേ ॥ 49॥
ഭൂഭാരരാജന്യഹംതവേ ഗുപ്തയേ സതാമ് ।
അവതീര്ണസ്യ നിര്വൃത്യൈ യശഃ ലോകേ വിതന്യതേ ॥ 50॥
ശ്രീശുകഃ ഉവാച ।
ഏതത് ശ്രുത്വാ മഹാഭാഗഃ വസുദേവഃ അതിവിസ്മിതഃ ।
ദേവകീ ച മഹാഭാഗാഃ ജഹതുഃ മോഹം ആത്മനഃ ॥ 51॥
ഇതിഹാസം ഇമം പുണ്യം ധാരയേത് യഃ സമാഹിതഃ ।
സഃ വിധൂയ ഇഹ ശമലം ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ ॥ 52॥
ഇതി ശ്രീമദ്ഭാഗവതേ മഹാപുരാണേ പാരമഹംസ്യാം
സംഹിതായാമേകാദശസ്കംധേ വസുദേവനാരദസംവാദേ
പംചമോഽധ്യായഃ ॥