അഥ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ।
ശ്രീശുകഃ ഉവാച ।
അഥ ബ്രഹ്മാ ആത്മജൈഃ ദേവൈഃ പ്രജേശൈഃ ആവൃതഃ അഭ്യഗാത് ।
ഭവഃ ച ഭൂതഭവ്യീശഃ യയൌ ഭൂതഗണൈഃ വൃതഃ ॥ 1॥
ഇംദ്രഃ മരുദ്ഭിഃ ഭഗവാന് ആദിത്യാഃ വസവഃ അശ്വിനൌ ।
ഋഭവഃ അംഗിരസഃ രുദ്രാഃ വിശ്വേ സാധ്യാഃ ച ദേവതാഃ ॥ 2॥
ഗംധര്വാപ്സരസഃ നാഗാഃ സിദ്ധചാരണഗുഹ്യകാഃ ।
ഋഷയഃ പിതരഃ ച ഏവ സവിദ്യാധരകിന്നരാഃ ॥ 3॥
ദ്വാരകാം ഉപസംജഗ്മുഃ സര്വേ കൃഷ്ണാദിദൃക്ഷവഃ ।
വപുഷാ യേന ഭഗവാന് നരലോകമനോരമഃ ।
യശഃ വിതേനേ ലോകേഷു സര്വലോകമലാപഹമ് ॥ 4॥
തസ്യാം വിഭ്രാജമാനായാം സമൃദ്ധായാം മഹര്ധിഭിഃ ।
വ്യചക്ഷത അവിതൃപ്താക്ഷാഃ കൃഷ്ണം അദ്ഭുതദര്ശനമ് ॥
5॥
സ്വര്ഗൌദ്യാനൌഅപഗൈഃ മാല്യൈഃ ഛാദയംതഃ യദു ഉത്തമമ് ।
ഗീര്ഭിഃ ചിത്രപദാര്ഥാഭിഃ തുഷ്ടുവുഃ ജഗത് ഈശ്വരമ് ॥6॥
ദേവാഃ ഊചുഃ ।
നതാഃ സ്മ തേ നാഥ പദാരവിംദം
ബുദ്ധീംദ്രിയപ്രാണമനോവചോഭിഃ ।
യത് ചിംത്യതേ അംതര്ഹൃദി ഭാവയുക്തൈഃ
മുമുക്ഷുഭിഃ കര്മമയ ഊരുപാശാത് ॥ 7॥
ത്വം മായയാ ത്രിഗുണയാ ആത്മനി ദുര്വിഭാവ്യം
വ്യക്തം സൃജസി അവസി ലുംപസി തത് ഗുണസ്ഥഃ ।
ന ഏതൈഃ ഭവാന് അജിത കര്മഭിഃ അജ്യതേ വൈ
യത് സ്വേ സുഖേ അവ്യവഹിതേ അഭിരതഃ അനവദ്യഃ ॥ 8॥
ശുദ്ധിഃ നൃണാം ന തു തഥാ ഈഡ്യ ദുരാശയാനാം
വിദ്യാശ്രുതാധ്യയനദാനതപക്രിയാഭിഃ ।
സത്ത്വാത്മനാം ഋഷഭ തേ യശസി പ്രവൃദ്ധ
സത് ശ്രദ്ധയാ ശ്രവണസംഭൃതയാ യഥാ സ്യാത് ॥ 9॥
സ്യാത് നഃ തവ അംഘ്രിഃ അശുഭാശയധൂമകേതുഃ
ക്ഷേമായ യഃ മുനിഭിഃ ആര്ദ്രഹൃദൌഹ്യമാനഃ ।
യഃ സാത്വതൈഃ സമവിഭൂതയഃ ആത്മവദ്ഭിഃ
വ്യൂഹേ അര്ചിതഃ സവനശഃ സ്വഃ അതിക്രമായ ॥ 10॥
യഃ ചിംത്യതേ പ്രയതപാണിഭിഃ അധ്വരാഗ്നൌ
ത്രയ്യാ നിരുക്തവിധിനാ ഈശ ഹവിഃ ഗൃഹീത്വാ ।
അധ്യാത്മയോഗഃ ഉത യോഗിഭിഃ ആത്മമായാം
ജിജ്ഞാസുഭിഃ പരമഭാഗവതൈഃ പരീഷ്ടഃ ॥ 11॥
പര്യുഷ്ടയാ തവ വിഭോ വനമാലയാ ഇയം
സംസ്പര്ധിനീ ഭഗവതീ പ്രതിപത്നിവത് ശ്രീഃ ।
യഃ സുപ്രണീതം അമുയാര്ഹണം ആദത് അന്നഃ
ഭൂയാത് സദാ അംഘ്രിഃ അശുഭാശയധൂമകേതുഃ ॥ 12॥
കേതുഃ ത്രിവിക്രമയുതഃ ത്രിപത് പതാകഃ
യഃ തേ ഭയാഭയകരഃ അസുരദേവചമ്വോഃ ।
സ്വര്ഗായ സാധുഷു ഖലു ഏഷു ഇതരായ ഭൂമന്
പാദഃ പുനാതു ഭഗവന് ഭജതാം അധം നഃ ॥ 13॥
നസ്യോതഗാവഃ ഇവ യസ്യ വശേ ഭവംതി
ബ്രഹ്മാദയഃ അനുഭൃതഃ മിഥുരര്ദ്യമാനാഃ ।
കാലസ്യ തേ പ്രകൃതിപൂരുഷയോഃ പരസ്യ
ശം നഃ തനോതു ചരണഃ പുരുഷോത്തമസ്യ ॥ 14॥
അസ്യ അസി ഹേതുഃ ഉദയസ്ഥിതിസംയമാനാം
അവ്യക്തജീവമഹതാം അപി കാലം ആഹുഃ ।
സഃ അയം ത്രിണാഭിഃ അഖില അപചയേ പ്രവൃത്തഃ
കാലഃ ഗഭീരരയഃ ഉത്തമപൂരുഷഃ ത്വമ് ॥ 15॥
ത്വത്തഃ പുമാന് സമധിഗമ്യ യയാ സ്വവീര്യ
ധത്തേ മഹാംതം ഇവ ഗര്ഭം അമോഘവീര്യഃ ।
സഃ അയം തയാ അനുഗതഃ ആത്മനഃ ആംഡകോശം
ഹൈമം സസര്ജ ബഹിഃ ആവരണൈഃ ഉപേതമ് ॥ 16॥
തത്തസ്ഥുഷഃ ച ജഗതഃ ച ഭവാന് അധീശഃ
യത് മായയാ ഉത്ഥഗുണവിക്രിയയാ ഉപനീതാന് ।
അര്ഥാന് ജുഷന് അപി ഹൃഷീകപതേ ന ലിപ്തഃ
യേ അന്യേ സ്വതഃ പരിഹൃതാത് അപി ബിഭ്യതി സ്മ ॥ 17॥
സ്മായാ അവലോകലവദര്ശിതഭാവഹാരി
ഭ്രൂമംഡലപ്രഹിതസൌരതമംത്രശൌംഡൈഃ ।
പത്ന്യഃ തു ഷോഡശസഹസ്രം അനംഗബാണൈഃ
യസ്യ ഇംദ്രിയം വിമഥിതും കരണൈഃ വിഭ്വ്യഃ ॥ 18॥
വിഭ്വ്യഃ തവ അമൃതകഥാ ഉദവഹാഃ ത്രിലോക്യാഃ
പാദൌ അനേജസരിതഃ ശമലാനി ഹംതുമ് ।
ആനുശ്രവം ശ്രുതിഭിഃ അംഘ്രിജം അംഗസംഗൈഃ
തീര്ഥദ്വയം ശുചിഷദസ്തഃ ഉപസ്പൃശംതി ॥ 19॥
ബാദരായണിഃ ഉവാച ।
ഇതി അഭിഷ്ടൂയ വിബുധൈഃ സേശഃ ശതധൃതിഃ ഹരിമ് ।
അഭ്യഭാഷത ഗോവിംദം പ്രണമ്യ അംബരം ആശ്രിതഃ ॥ 20॥
ബ്രഹ്മ ഉവാച ।
ഭൂമേഃ ഭാര അവതാരായ പുരാ വിജ്ഞാപിതഃ പ്രഭോ ।
ത്വം അസ്മാഭിഃ അശേഷാത്മന് തത് തഥാ ഏവ ഉപപാദിതമ് ॥ 21॥
ധര്മഃ ച സ്ഥാപിതഃ സത്സു സത്യസംധേഷു വൈ ത്വയാ ।
കീര്തിഃ ച ദിക്ഷു വിക്ഷിപ്താ സര്വലോകമലാപഹാ ॥ 22॥
അവതീര്യ യദോഃ വംശേ ബിഭ്രത് രൂപം അനുത്തമമ് ।
കര്മാണി ഉദ്ദാമവൃത്താനി ഹിതായ ജഗതഃ അകൃഥാഃ ॥ 23॥
യാനി തേ ചരിതാനി ഈശ മനുഷ്യാഃ സാധവഃ കലൌ ।
ശ‍ഋണ്വംതഃ കീര്തയംതഃ ച തരിഷ്യംതി അംജസാ തമഃ ॥ 24॥
യദുവംശേ അവതീര്ണസ്യ ഭവതഃ പുരുഷോത്തമ ।
ശരത് ശതം വ്യതീയായ പംചവിംശ അധികം പ്രഭോഃ ॥ 25॥
ന അധുനാ തേ അഖില ആധാര ദേവകാര്യ അവശേഷിതമ് ।
കുലം ച വിപ്രശാപേന നഷ്ടപ്രായം അഭൂത് ഇദമ് ॥ 26॥
തതഃ സ്വധാമ പരമം വിശസ്വ യദി മന്യസേ ।
സലോകാന് ലോകപാലാന് നഃ പാഹി വൈകുംഠകിംകരാന് ॥ 27॥
ശ്രീ ഭഗവാന് ഉവാച ।
അവധാരിതം ഏതത് മേ യദാത്ഥ വിബുധേശ്വര ।
കൃതം വഃ കാര്യം അഖിലം ഭൂമേഃ ഭാരഃ അവതാരിതഃ ॥ 28॥
തത് ഇദം യാദവകുലം വീര്യശൌര്യശ്രിയോദ്ധതമ് ।
ലോകം ജിഘൃക്ഷത് രുദ്ധം മേ വേലയാ ഇവ മഹാര്ണവഃ ॥ 29॥
യദി അസംഹൃത്യ ദൃപ്താനാം യദുനാം വിപുലം കുലമ് ।
ഗംതാസ്മി അനേന ലോകഃ അയം ഉദ്വേലേന വിനംക്ഷ്യതി ॥ 30॥
ഇദാനീം നാശഃ ആരബ്ധഃ കുലസ്യ ദ്വിജശാപതഃ ।
യാസ്യാമി ഭവനം ബ്രഹ്മന് ന ഏതത് അംതേ തവ ആനഘ ॥ 31॥
ശ്രീ ശുകഃ ഉവാച ।
ഇതി ഉക്തഃ ലോകനാഥേന സ്വയംഭൂഃ പ്രണിപത്യ തമ് ।
സഹ ദേവഗണൈഃ ദേവഃ സ്വധാമ സമപദ്യത ॥ 32॥
അഥ തസ്യാം മഹോത്പാതാന് ദ്വാരവത്യാം സമുത്ഥിതാന് ।
വിലോക്യ ഭഗവാന് ആഹ യദുവൃദ്ധാന് സമാഗതാന് ॥ 33॥
ശ്രീ ഭഗവാന് ഉവാച ।
ഏതേ വൈ സുമഹോത്പാതാഃ വ്യുത്തിഷ്ഠംതി ഇഹ സര്വതഃ ।
ശാപഃ ച നഃ കുലസ്യ ആസീത് ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ ദുരത്യയഃ ॥ 34॥
ന വസ്തവ്യം ഇഹ അസ്മാഭിഃ ജിജീവിഷുഭിഃ ആര്യകാഃ ।
പ്രഭാസം സുമഹത് പുണ്യം യാസ്യാമഃ അദ്യ ഏവ മാ ചിരമ് ॥ 35॥
യത്ര സ്നാത്വാ ദക്ഷശാപാത് ഗൃഹീതഃ യക്ഷ്മണൌഡുരാട് ।
വിമുക്തഃ കില്ബിഷാത് സദ്യഃ ഭേജേ ഭൂയഃ കലോദയമ് ॥ 36॥
വയം ച തസ്മിന് ആപ്ലുത്യ തര്പയിത്വാ പിതൄന്സുരാന് ।
ഭോജയിത്വാ ഉശിജഃ വിപ്രാന് നാനാഗുണവതാ അംധസാ ॥ 37॥
തേഷു ദാനാനി പാത്രേഷു ശ്രദ്ധയാ ഉപ്ത്വാ മഹാംതി വൈ ।
വൃജിനാനി തരിഷ്യാമഃ ദാനൈഃ നൌഭിഃ ഇവ അര്ണവമ് ॥ 38॥
ശ്രീ ശുകഃ ഉവാച ।
ഏവം ഭഗവതാ ആദിഷ്ടാഃ യാദവാഃ കുലനംദന ।
ഗംതും കൃതധിയഃ തീര്ഥം സ്യംദനാന് സമയൂയുജന് ॥ 39॥
തത് നിരീക്ഷ്യ ഉദ്ധവഃ രാജന് ശ്രുത്വാ ഭഗവതാ ഉദിതമ് ।
ദൃഷ്ട്വാ അരിഷ്ടാനി ഘോരാണി നിത്യം കൃഷ്ണം അനുവ്രതഃ ॥ 40॥
വിവിക്തഃ ഉപസംഗമ്യ ജഗതാം ഈശ്വരേശ്വരമ് ।
പ്രണമ്യ ശിരസാ പാദൌ പ്രാംജലിഃ തം അഭാഷത ॥ 41॥
ഉദ്ധവഃ ഉവാച ।
ദേവദേവേശ യോഗേശ പുണ്യശ്രവണകീര്തന ।
സംഹൃത്യ ഏതത് കുലം നൂനം ലോകം സംത്യക്ഷ്യതേ ഭവാന് ।
വിപ്രശാപം സമര്ഥഃ അപി പ്രത്യഹന് ന യദി ഈശ്വരഃ ॥ 42॥
ന അഹം തവ അംഘ്രികമലം ക്ഷണാര്ധം അപി കേശവ ।
ത്യക്തും സമുത്സഹേ നാഥ സ്വധാമ നയ മാം അപി ॥ 43॥
തവ വിക്രീഡിതം കൃഷ്ണ നൃണാം പരമമംഗലമ് ।
കര്ണപീയൂഷം ആസ്വാദ്യ ത്യജതി അന്യസ്പൃഹാം ജനഃ ॥ 44॥
ശയ്യാസനാടനസ്ഥാനസ്നാനക്രീഡാശനാദിഷു ।
കഥം ത്വാം പ്രിയം ആത്മാനം വയം ഭക്താഃ ത്യജേമഹി ॥ 45॥
ത്വയാ ഉപഭുക്തസ്രക്ഗംധവാസഃ അലംകാരചര്ചിതാഃ ।
ഉച്ഛിഷ്ടഭോജിനഃ ദാസാഃ തവ മായാം ജയേമഹി ॥ 46॥
വാതാശനാഃ യഃ ഋഷയഃ ശ്രമണാ ഊര്ധ്വമംഥിനഃ ।
ബ്രഹ്മാഖ്യം ധാമ തേ യാംതി ശാംതാഃ സംന്യാസിനഃ അമലാഃ ॥
47॥
വയം തു ഇഹ മഹായോഗിന് ഭ്രമംതഃ കര്മവര്ത്മസു ।
ത്വത് വാര്തയാ തരിഷ്യാമഃ താവകൈഃ ദുസ്തരം തമഃ ॥ 48॥
സ്മരംതഃ കീര്തയംതഃ തേ കൃതാനി ഗദിതാനി ച ।
ഗതിഉത്സ്മിതീക്ഷണക്ഷ്വേലി യത് നൃലോകവിഡംബനമ് ॥ 49॥
ശ്രീ ശുകഃ ഉവാച ।
ഏവം വിജ്ഞാപിതഃ രാജന് ഭഗവാന് ദേവകീസുതഃ ।
ഏകാംതിനം പ്രിയം ഭൃത്യം ഉദ്ധവം സമഭാഷത ॥ 50॥
ഇതി ശ്രീമദ്ഭാഗവതേ മഹാപുരാണേ പാരമഹംസ്യാം
സംഹിതായാമേകാദശസ്കംധേ ദേവസ്തുത്യുദ്ധ്വവിജ്ഞാപനം നാമ
ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥