॥ ദ്വിതീയ മുംഡകേ പ്രഥമഃ ഖംഡഃ ॥
തദേതത് സത്യം
യഥാ സുദീപ്താത് പാവകാദ്വിസ്ഫുലിംഗാഃ
സഹസ്രശഃ പ്രഭവംതേ സരൂപാഃ ।
തഥാഽക്ഷരാദ്വിവിധാഃ സോമ്യ ഭാവാഃ
പ്രജായംതേ തത്ര ചൈവാപി യംതി ॥ 1॥
ദിവ്യോ ഹ്യമൂര്തഃ പുരുഷഃ സ ബാഹ്യാഭ്യംതരോ ഹ്യജഃ ।
അപ്രാണോ ഹ്യമനാഃ ശുഭ്രോ ഹ്യക്ഷരാത് പരതഃ പരഃ ॥ 2॥
ഏതസ്മാജ്ജായതേ പ്രാണോ മനഃ സര്വേംദ്രിയാണി ച ।
ഖം-വാഁയുര്ജ്യോതിരാപഃ പൃഥിവീ വിശ്വസ്യ ധാരിണീ ॥ 3॥
അഗ്നീര്മൂര്ധാ ചക്ഷുഷീ ചംദ്രസൂര്യൌ
ദിശഃ ശ്രോത്രേ വാഗ് വിവൃതാശ്ച വേദാഃ ।
വായുഃ പ്രാണോ ഹൃദയം-വിഁശ്വമസ്യ പദ്ഭ്യാം
പൃഥിവീ ഹ്യേഷ സര്വഭൂതാംതരാത്മാ ॥ 4॥
തസ്മാദഗ്നിഃ സമിധോ യസ്യ സൂര്യഃ
സോമാത് പര്ജന്യ ഓഷധയഃ പൃഥിവ്യാമ് ।
പുമാന് രേതഃ സിംചതി യോഷിതായാം
ബഹ്വീഃ പ്രജാഃ പുരുഷാത് സംപ്രസൂതാഃ ॥ 5॥
തസ്മാദൃചഃ സാമ യജൂംഷി ദീക്ഷാ
യജ്ഞാശ്ച സര്വേ ക്രതവോ ദക്ഷിണാശ്ച ।
സംവഁത്സരശ്ച യജമാനശ്ച ലോകാഃ
സോമോ യത്ര പവതേ യത്ര സൂര്യഃ ॥ 6॥
തസ്മാച്ച ദേവാ ബഹുധാ സംപ്രസൂതാഃ
സാധ്യാ മനുഷ്യാഃ പശവോ വയാംസി ।
പ്രാണാപാനൌ വ്രീഹിയവൌ തപശ്ച
ശ്രദ്ധാ സത്യം ബ്രഹ്മചര്യം-വിഁധിശ്ച ॥ 7॥
സപ്ത പ്രാണാഃ പ്രഭവംതി തസ്മാത്
സപ്താര്ചിഷഃ സമിധഃ സപ്ത ഹോമാഃ ।
സപ്ത ഇമേ ലോകാ യേഷു ചരംതി പ്രാണാ
ഗുഹാശയാ നിഹിതാഃ സപ്ത സപ്ത ॥ 8॥
അതഃ സമുദ്രാ ഗിരയശ്ച സര്വേഽസ്മാത്
സ്യംദംതേ സിംധവഃ സര്വരൂപാഃ ।
അതശ്ച സര്വാ ഓഷധയോ രസശ്ച
യേനൈഷ ഭൂതൈസ്തിഷ്ഠതേ ഹ്യംതരാത്മാ ॥ 9॥
പുരുഷ ഏവേദം-വിഁശ്വം കര്മ തപോ ബ്രഹ്മ പരാമൃതമ് ।
ഏതദ്യോ വേദ നിഹിതം ഗുഹായാം
സോഽവിദ്യാഗ്രംഥിം-വിഁകിരതീഹ സോമ്യ ॥ 10॥
॥ ഇതി മുംഡകോപനിഷദി ദ്വിതീയമുംഡകേ പ്രഥമഃ ഖംഡഃ ॥