ഓം ശ്രീ പരമാത്മനേ നമഃ
അഥ ഏകാദശോഽധ്യായഃ
വിശ്വരൂപസംദര്ശനയോഗഃ
അര്ജുന ഉവാച
മദനുഗ്രഹായ പരമം ഗുഹ്യമധ്യാത്മസംജ്ഞിതമ് ।
യത്ത്വയോക്തം വചസ്തേന മോഹോഽയം വിഗതോ മമ ॥1॥
ഭവാപ്യയൌ ഹി ഭൂതാനാം ശ്രുതൌ വിസ്തരശോ മയാ ।
ത്വത്തഃ കമലപത്രാക്ഷ മാഹാത്മ്യമപി ചാവ്യയമ് ॥2॥
ഏവമേതദ്യഥാഽഽത്ഥ ത്വമ് ആത്മാനം പരമേശ്വര ।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ രൂപമ് ഐശ്വരം പുരുഷോത്തമ ॥3॥
മന്യസേ യദി തച്ഛക്യം മയാ ദ്രഷ്ടുമിതി പ്രഭോ ।
യോഗേശ്വര തതോ മേ ത്വം ദര്ശയാത്മാനമവ്യയമ് ॥4॥
ശ്രീ ഭഗവാനുവാച
പശ്യ മേ പാര്ഥ രൂപാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ।
നാനാവിധാനി ദിവ്യാനി നാനാവര്ണാകൃതീനി ച ॥5॥
പശ്യാദിത്യാന്വസൂന്രുദ്രാന് അശ്വിനൌ മരുതസ്തഥാ ।
ബഹൂന്യദൃഷ്ടപൂര്വാണി പശ്യാശ്ചര്യാണി ഭാരത ॥6॥
ഇഹൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പശ്യാദ്യ സചരാചരമ് ।
മമ ദേഹേ ഗുഡാകേശ യച്ചാന്യത് ദ്രഷ്ടുമിച്ഛസി ॥7॥
ന തു മാം ശക്യസേ ദ്രഷ്ടുമ് അനേനൈവ സ്വചക്ഷുഷാ ।
ദിവ്യം ദദാമി തേ ചക്ഷുഃ പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരമ് ॥8॥
സംജയ ഉവാച
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജന് മഹായോഗേശ്വരോ ഹരിഃ ।
ദര്ശയാമാസ പാര്ഥായ പരമം രൂപമൈശ്വരമ് ॥9॥
അനേകവക്ത്രനയനമ് അനേകാദ്ഭുതദര്ശനമ് ।
അനേകദിവ്യാഭരണം ദിവ്യാനേകോദ്യതായുധമ് ॥10॥
ദിവ്യമാല്യാംബരധരം ദിവ്യഗംധാനുലേപനമ് ।
സര്വാശ്ചര്യമയം ദേവമ് അനംതം വിശ്വതോമുഖമ് ॥11॥
ദിവി സൂര്യസഹസ്രസ്യ ഭവേദ്യുഗപദുത്ഥിതാ ।
യദി ഭാഃ സദൃശീ സാ സ്യാത് ഭാസസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥12॥
തത്രൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പ്രവിഭക്തമനേകധാ ।
അപശ്യദ്ദേവദേവസ്യ ശരീരേ പാംഡവസ്തദാ ॥13॥
തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടഃ ഹൃഷ്ടരോമാ ധനംജയഃ ।
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവം കൃതാംജലിരഭാഷത ॥14॥
അര്ജുന ഉവാച
പശ്യാമി ദേവാംസ്തവ ദേവ ദേഹേ സര്വാംസ്തഥാ ഭൂതവിശേഷസംഘാന് ।
ബ്രഹ്മാണമീശം കമലാസനസ്ഥമ് ഋഷീംശ്ച സര്വാനുരഗാംശ്ച ദിവ്യാന് ॥15॥
അനേകബാഹൂദരവക്ത്രനേത്രം പശ്യാമി ത്വാ സര്വതോഽനംതരൂപമ് ।
നാംതം ന മധ്യം ന പുനസ്തവാദിം പശ്യാമി വിശ്വേശ്വര വിശ്വരൂപ ॥16॥
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രിണം ച തേജോരാശിം സര്വതോ ദീപ്തിമംതമ് ।
പശ്യാമി ത്വാം ദുര്നിരീക്ഷ്യം സമംതാത് ദീപ്താനലാര്കദ്യുതിമപ്രമേയമ് ॥17॥
ത്വമക്ഷരം പരമം വേദിതവ്യം ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ് ।
ത്വമവ്യയഃ ശാശ്വതധര്മഗോപ്താ സനാതനസ്ത്വം പുരുഷോ മതോ മേ ॥18॥
അനാദിമധ്യാംതമനംതവീര്യമ് അനംതബാഹും ശശിസൂര്യനേത്രമ് ।
പശ്യാമി ത്വാം ദീപ്തഹുതാശവക്ത്രം സ്വതേജസാ വിശ്വമിദം തപംതമ് ॥19॥
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോരിദമംതരം ഹി വ്യാപ്തം ത്വയൈകേന ദിശശ്ച സര്വാഃ ।
ദൃഷ്ട്വാദ്ഭുതം രൂപമിദം തവോഗ്രം ലോകത്രയം പ്രവ്യഥിതം മഹാത്മന് ॥20॥
അമീ ഹി ത്വാ സുരസംഘാ വിശംതി കേചിദ്ഭീതാഃ പ്രാംജലയോ ഗൃണംതി ।
സ്വസ്തീത്യുക്ത്വാ മഹര്ഷിസിദ്ധസംഘാഃ സ്തുവംതി ത്വാം സ്തുതിഭിഃ പുഷ്കലാഭിഃ ॥21॥
രുദ്രാദിത്യാ വസവോ യേ ച സാധ്യാഃ വിശ്വേഽശ്വിനൌ മരുതശ്ചോഷ്മപാശ്ച ।
ഗംധര്വയക്ഷാസുരസിദ്ധസംഘാഃ വീക്ഷംതേ ത്വാം വിസ്മിതാശ്ചൈവ സര്വേ ॥22॥
രൂപം മഹത്തേ ബഹുവക്ത്ര നേത്രം മഹാബാഹോ ബഹുബാഹൂരുപാദമ് ।
ബഹൂദരം ബഹുദംഷ്ട്രാകരാലം ദൃഷ്ട്വാ ലോകാഃ പ്രവ്യഥിതാസ്തഥാഽഹമ് ॥23॥
നഭഃ സ്പൃശം ദീപ്തമനേകവര്ണം വ്യാത്താനനം ദീപ്തവിശാലനേത്രമ് ।
ദൃഷ്ട്വാ ഹി ത്വാം പ്രവ്യഥിതാംതരാത്മാ ധൃതിം ന വിംദാമി ശമം ച വിഷ്ണോ ॥24॥
ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ച തേ മുഖാനി ദൃഷ്ട്വൈവ കാലാനലസന്നിഭാനി ।
ദിശോ ന ജാനേ ന ലഭേ ച ശര്മ പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ॥25॥
അമീ ച ത്വാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാഃ സര്വേ സഹൈവാവനിപാലസംഘൈഃ ।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ സൂതപുത്രസ്തഥാഽസൌ സഹാസ്മദീയൈരപി യോധമുഖ്യൈഃ ॥26॥
വക്ത്രാണി തേ ത്വരമാണാ വിശംതി ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ഭയാനകാനി ।
കേചിദ്വിലഗ്നാ ദശനാംതരേഷു സംദൃശ്യംതേ ചൂര്ണിതൈരുത്തമാംഗൈഃ ॥27॥
യഥാ നദീനാം ബഹവോഽംബുവേഗാഃ സമുദ്രമേവാഭിമുഖാ ദ്രവംതി ।
തഥാ തവാമീ നരലോകവീരാഃ വിശംതി വക്ത്രാണ്യഭിവിജ്വലംതി ॥28॥
യഥാ പ്രദീപ്തം ജ്വലനം പതംഗാഃ വിശംതി നാശായ സമൃദ്ധവേഗാഃ ।
തഥൈവ നാശായ വിശംതി ലോകാഃ തവാപി വക്ത്രാണി സമൃദ്ധവേഗാഃ ॥29॥
ലേലിഹ്യസേ ഗ്രസമാനഃ സമംതാത് ലോകാന്സമഗ്രാന്വദനൈര്ജ്വലദ്ഭിഃ ।
തേജോഭിരാപൂര്യ ജഗത്സമഗ്രം ഭാസസ്തവോഗ്രാഃ പ്രതപംതി വിഷ്ണോ ॥30॥
ആഖ്യാഹി മേ കോ ഭവാനുഗ്രരൂപഃ നമോഽസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ ।
വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ഭവംതമാദ്യം ന ഹി പ്രജാനാമി തവ പ്രവൃത്തിമ് ॥31॥
ശ്രീ ഭഗവാനുവാച
കാലോഽസ്മി ലോകക്ഷയകൃത്പ്രവൃദ്ധഃ ലോകാന്സമാഹര്തുമിഹ പ്രവൃത്തഃ ।
ഋതേഽപി ത്വാ ന ഭവിഷ്യംതി സര്വേ യേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രത്യനീകേഷു യോധാഃ ॥32॥
തസ്മാത്ത്വമുത്തിഷ്ഠ യശോ ലഭസ്വ ജിത്വാ ശത്രൂന്ഭുംക്ഷ്വ രാജ്യം സമൃദ്ധമ് ।
മയൈവൈതേ നിഹതാഃ പൂര്വമേവ നിമിത്തമാത്രം ഭവ സവ്യസാചിന് ॥33॥
ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച ജയദ്രഥം ച കര്ണം തഥാന്യാനപി യോധവീരാന് ।
മയാ ഹതാംസ്ത്വം ജഹി മാ വ്യഥിഷ്ഠാഃ യുധ്യസ്വ ജേതാസി രണേ സപത്നാന് ॥34॥
സംജയ ഉവാച
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചനം കേശവസ്യ കൃതാംജലിര്വേപമാനഃ കിരീടീ ।
നമസ്കൃത്വാ ഭൂയ ഏവാഹ കൃഷ്ണം സഗദ്ഗദം ഭീതഭീതഃ പ്രണമ്യ ॥35॥
അര്ജുന ഉവാച
സ്ഥാനേ ഹൃഷീകേശ തവ പ്രകീര്ത്യാ ജഗത്പ്രഹൃഷ്യത്യനുരജ്യതേ ച ।
രക്ഷാംസി ഭീതാനി ദിശോ ദ്രവംതി സര്വേ നമസ്യംതി ച സിദ്ധസംഘാഃ ॥36॥
കസ്മാച്ച തേ ന നമേരന്മഹാത്മന് ഗരീയസേ ബ്രഹ്മണോഽപ്യാദികര്ത്രേ ।
അനംത ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ത്വമക്ഷരം സദസത്തത്പരം യത് ॥37॥
ത്വമാദിദേവഃ പുരുഷഃ പുരാണഃ ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ് ।
വേത്താഽസി വേദ്യം ച പരം ച ധാമ ത്വയാ തതം വിശ്വമനംതരൂപ ॥38॥
വായുര്യമോഽഗ്നിര്വരുണഃ ശശാംകഃ പ്രജാപതിസ്ത്വം പ്രപിതാമഹശ്ച ।
നമോ നമസ്തേഽസ്തു സഹസ്രകൃത്വഃ പുനശ്ച ഭൂയോഽപി നമോ നമസ്തേ ॥39॥
നമഃ പുരസ്താദഥ പൃഷ്ഠതസ്തേ നമോഽസ്തു തേ സര്വത ഏവ സര്വ ।
അനംതവീര്യാമിതവിക്രമസ്ത്വം സര്വം സമാപ്നോഷി തതോഽസി സര്വഃ ॥40॥
സഖേതി മത്വാ പ്രസഭം യദുക്തം ഹേ കൃഷ്ണ ഹേ യാദവ ഹേ സഖേതി ।
അജാനതാ മഹിമാനം തവേദം മയാ പ്രമാദാത്പ്രണയേന വാഽപി ॥41॥
യച്ചാപഹാസാര്ഥമസത്കൃതോഽസി വിഹാരശയ്യാസനഭോജനേഷു ।
ഏകോഽഥവാപ്യച്യുത തത്സമക്ഷം തത്ക്ഷാമയേ ത്വാമഹമപ്രമേയമ് ॥42॥
പിതാസി ലോകസ്യ ചരാചരസ്യ ത്വമസ്യ പൂജ്യശ്ച ഗുരുര്ഗരീയാന് ।
ന ത്വത്സമോഽസ്ത്യഭ്യധികഃ കുതോഽന്യഃ ലോകത്രയേഽപ്യപ്രതിമപ്രഭാവ ॥43॥
തസ്മാത്പ്രണമ്യ പ്രണിധായ കായം പ്രസാദയേ ത്വാമഹമീശമീഡ്യമ് ।
പിതേവ പുത്രസ്യ സഖേവ സഖ്യുഃ പ്രിയഃ പ്രിയായാര്ഹസി ദേവ സോഢുമ് ॥44॥
അദൃഷ്ടപൂര്വം ഹൃഷിതോഽസ്മി ദൃഷ്ട്വാ ഭയേന ച പ്രവ്യഥിതം മനോ മേ ।
തദേവ മേ ദര്ശയ ദേവരൂപം പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ॥45॥
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രഹസ്തമ് ഇച്ഛാമി ത്വാം ദ്രഷ്ടുമഹം തഥൈവ ।
തേനൈവ രൂപേണ ചതുര്ഭുജേന സഹസ്രബാഹോ ഭവ വിശ്വമൂര്തേ ॥46॥
ശ്രീ ഭഗവാനുവാച –
മയാ പ്രസന്നേന തവാര്ജുനേദം രൂപം പരം ദര്ശിതമാത്മയോഗാത് ।
തേജോമയം വിശ്വമനംതമാദ്യം യന്മേ ത്വദന്യേന ന ദൃഷ്ടപൂര്വമ് ॥47॥
ന വേദയജ്ഞാധ്യയനൈര്ന ദാനൈഃ ന ച ക്രിയാഭിര്ന തപോഭിരുഗ്രൈഃ ।
ഏവംരൂപഃ ശക്യ അഹം നൃലോകേ ദ്രഷ്ടും ത്വദന്യേന കുരുപ്രവീര ॥48॥
മാ തേ വ്യഥാ മാ ച വിമൂഢഭാവഃ ദൃഷ്ട്വാ രൂപം ഘോരമീദൃങ്മമേദമ് ।
വ്യപേതഭീഃ പ്രീതമനാഃ പുനസ്ത്വം തദേവ മേ രൂപമിദം പ്രപശ്യ ॥49॥
സംജയ ഉവാച
ഇത്യര്ജുനം വാസുദേവസ്തഥോക്ത്വാ സ്വകം രൂപം ദര്ശയാമാസ ഭൂയഃ ।
ആശ്വാസയാമാസ ച ഭീതമേനം ഭൂത്വാ പുനഃ സൌമ്യവപുര്മഹാത്മാ ॥50॥
അര്ജുന ഉവാച
ദൃഷ്ട്വേദം മാനുഷം രൂപം തവ സൌമ്യം ജനാര്ദന ।
ഇദാനീമസ്മി സംവൃത്തഃ സചേതാഃ പ്രകൃതിം ഗതഃ ॥51॥
ശ്രീ ഭഗവാനുവാച
സുദുര്ദര്ശമിദം രൂപം ദൃഷ്ടവാനസി യന്മമ ।
ദേവാ അപ്യസ്യ രൂപസ്യ നിത്യം ദര്ശനകാംക്ഷിണഃ ॥52॥
നാഹം വേദൈര്ന തപസാ ന ദാനേന ന ചേജ്യയാ ।
ശക്യ ഏവംവിധോ ദ്രഷ്ടും ദൃഷ്ടവാനസി മാം യഥാ ॥53॥
ഭക്ത്യാ ത്വനന്യയാ ശക്യഃ അഹമേവംവിധോഽര്ജുന ।
ജ്ഞാതും ദ്രഷ്ടും ച തത്ത്വേന പ്രവേഷ്ടും ച പരംതപ ॥54॥
മത്കര്മകൃന്മത്പരമഃ മദ്ഭക്തഃ സംഗവര്ജിതഃ ।
നിര്വൈരഃ സര്വഭൂതേഷു യഃ സ മാമേതി പാംഡവ ॥55॥
॥ ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം
യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ വിശ്വരൂപസംദര്ശനയോഗോ നാമ ഏകാദശോഽധ്യായഃ ॥