ഓം ശ്രീ പരമാത്മനേ നമഃ
അഥ പ്രഥമോഽധ്യായഃ
അര്ജുനവിഷാദയോഗഃ
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച
ധര്മക്ഷേത്രേ കുരുക്ഷേത്രേ സമവേതാ യുയുത്സവഃ ।
മാമകാഃ പാംഡവാശ്ചൈവ കിമകുര്വത സംജയ ॥1॥
സംജയ ഉവാച
ദൃഷ്ട്വാ തു പാംഡവാനീകം വ്യൂഢം ദുര്യോധനസ്തദാ ।
ആചാര്യമുപസംഗമ്യ രാജാ വചനമബ്രവീത് ॥2॥
പശ്യൈതാം പാംഡുപുത്രാണാമ് ആചാര്യ മഹതീം ചമൂമ് ।
വ്യൂഢാം ദ്രുപദപുത്രേണ തവ ശിഷ്യേണ ധീമതാ ॥3॥
അത്ര ശൂരാ മഹേഷ്വാസാഃ ഭീമാര്ജുനസമാ യുധി ।
യുയുധാനോ വിരാടശ്ച ദ്രുപദശ്ച മഹാരഥഃ ॥4॥
ധൃഷ്ടകേതുശ്ചേകിതാനഃ കാശിരാജശ്ച വീര്യവാന് ।
പുരുജിത്കുംതിഭോജശ്ച ശൈബ്യശ്ച നരപുംഗവഃ ॥5॥
യുധാമന്യുശ്ച വിക്രാംതഃ ഉത്തമൌജാശ്ച വീര്യവാന് ।
സൌഭദ്രോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വ ഏവ മഹാരഥാഃ ॥6॥
അസ്മാകം തു വിശിഷ്ടാ യേ താന്നിബോധ ദ്വിജോത്തമ ।
നായകാ മമ സൈന്യസ്യ സംജ്ഞാര്ഥം താന് ബ്രവീമി തേ ॥7॥
ഭവാന് ഭീഷ്മശ്ച കര്ണശ്ച കൃപശ്ച സമിതിംജയഃ ।
അശ്വത്ഥാമാ വികര്ണശ്ച സൌമദത്തിസ്തഥൈവ ച ॥8॥
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാഃ മദര്ഥേ ത്യക്തജീവിതാഃ ।
നാനാശസ്ത്രപ്രഹരണാഃ സര്വേ യുദ്ധവിശാരദാഃ ॥9॥
അപര്യാപ്തം തദസ്മാകം ബലം ഭീഷ്മാഭിരക്ഷിതമ് ।
പര്യാപ്തം ത്വിദമേതേഷാം ബലം ഭീമാഭിരക്ഷിതമ് ॥10॥
അയനേഷു ച സര്വേഷു യഥാഭാഗമവസ്ഥിതാഃ ।
ഭീഷ്മമേവാഭിരക്ഷംതു ഭവംതഃ സര്വ ഏവ ഹി ॥11॥
തസ്യ സംജനയന് ഹര്ഷം കുരുവൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ ।
സിംഹനാദം വിനദ്യോച്ചൈഃ ശംഖം ദധ്മൌ പ്രതാപവാന് ॥12॥
തതഃ ശംഖാശ്ച ഭേര്യശ്ച പണവാനകഗോമുഖാഃ ।
സഹസൈവാഭ്യഹന്യംത സ ശബ്ദസ്തുമുലോഽഭവത് ॥13॥
തതഃ ശ്വേതൈര്ഹയൈര്യുക്തേ മഹതി സ്യംദനേ സ്ഥിതൌ ।
മാധവഃ പാംഡവശ്ചൈവ ദിവ്യൌ ശംഖൌ പ്രദധ്മതുഃ ॥14॥
പാംചജന്യം ഹൃഷീകേശഃ ദേവദത്തം ധനംജയഃ ।
പൌംഡ്രം ദധ്മൌ മഹാശംഖം ഭീമകര്മാ വൃകോദരഃ ॥15॥
അനംതവിജയം രാജാ കുംതീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച സുഘോഷമണിപുഷ്പകൌ ॥16॥
കാശ്യശ്ച പരമേഷ്വാസഃ ശിഖംഡീ ച മഹാരഥഃ ।
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ വിരാടശ്ച സാത്യകിശ്ചാപരാജിതഃ ॥17॥
ദ്രുപദോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വശഃ പൃഥിവീപതേ ।
സൌഭദ്രശ്ച മഹാബാഹുഃ ശംഖാന്-ദധ്മുഃ പൃഥക് പൃഥക് ॥18॥
സ ഘോഷോ ധാര്തരാഷ്ട്രാണാം ഹൃദയാനി വ്യദാരയത് ।
നഭശ്ച പൃഥിവീം ചൈവ തുമുലോ വ്യനുനാദയന് ॥19॥
അഥ വ്യവസ്ഥിതാന്-ദൃഷ്ട്വാ ധാര്തരാഷ്ട്രാന് കപിധ്വജഃ ।
പ്രവൃത്തേ ശസ്ത്രസംപാതേ ധനുരുദ്യമ്യ പാംഡവഃ ॥20॥
ഹൃഷീകേശം തദാ വാക്യമ് ഇദമാഹ മഹീപതേ ।
അര്ജുന ഉവാച
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ രഥം സ്ഥാപയ മേഽച്യുത ॥21॥
യാവദേതാന്നിരീക്ഷേഽഹം യോദ്ധുകാമാനവസ്ഥിതാന് ।
കൈര്മയാ സഹ യോദ്ധവ്യം അസ്മിന് രണസമുദ്യമേ ॥22॥
യോത്സ്യമാനാനവേക്ഷേഽഹം യ ഏതേഽത്ര സമാഗതാഃ ।
ധാര്തരാഷ്ട്രസ്യ ദുര്ബുദ്ധേഃ യുദ്ധേ പ്രിയചികീര്ഷവഃ ॥23॥
സംജയ ഉവാച
ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശഃ ഗുഡാകേശേന ഭാരത ।
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ സ്ഥാപയിത്വാ രഥോത്തമമ് ॥24॥
ഭീഷ്മദ്രോണപ്രമുഖതഃ സര്വേഷാം ച മഹീക്ഷിതാമ് ।
ഉവാച പാര്ഥ പശ്യൈതാന് സമവേതാന്കുരൂനിതി ॥25॥
തത്രാപശ്യത്സ്ഥിതാന് പാര്ഥഃ പിതൄനഥ പിതാമഹാന് ।
ആചാര്യാന്-മാതുലാന്-ഭ്രാതൄന് പുത്രാന്-പൌത്രാന്-സഖീംസ്തഥാ ॥26॥
ശ്വശുരാന്-സുഹൃദശ്ചൈവ സേനയോരുഭയോരപി ।
താന്സമീക്ഷ്യ സ കൌംതേയഃ സര്വാന്ബംധൂനവസ്ഥിതാന് ॥27॥
കൃപയാ പരയാഽഽവിഷ്ടഃ വിഷീദന്നിദമബ്രവീത് ।
അര്ജുന ഉവാച
ദൃഷ്ട്വേമം സ്വജനം കൃഷ്ണ യുയുത്സും സമുപസ്ഥിതമ് ॥28॥
സീദംതി മമ ഗാത്രാണി മുഖം ച പരിശുഷ്യതി ।
വേപഥുശ്ച ശരീരേ മേ രോമഹര്ഷശ്ച ജായതേ ॥29॥
ഗാംഡീവം സ്രംസതേ ഹസ്താത് ത്വ ക്ചൈവ പരിദഹ്യതേ ।
ന ച ശക്നോമ്യവസ്ഥാതും ഭ്രമതീവ ച മേ മനഃ ॥30॥
നിമിത്താനി ച പശ്യാമി വിപരീതാനി കേശവ ।
ന ച ശ്രേയോഽനുപശ്യാമി ഹത്വാ സ്വജനമാഹവേ ॥31॥
ന കാംക്ഷേ വിജയം കൃഷ്ണ ന ച രാജ്യം സുഖാനി ച ।
കിം നോ രാജ്യേന ഗോവിംദ കിം ഭോഗൈര്ജീവിതേന വാ ॥32॥
യേഷാമര്ഥേ കാംക്ഷിതം നഃ രാജ്യം ഭോഗാഃ സുഖാനി ച ।
ത ഇമേഽവസ്ഥിതാ യുദ്ധേ പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്ത്വാ ധനാനി ച ॥33॥
ആചാര്യാഃ പിതരഃ പുത്രാഃ തഥൈവ ച പിതാമഹാഃ ।
മാതുലാഃ ശ്വശുരാഃ പൌത്രാഃ ശ്യാലാഃ സംബംധിനസ്തഥാ ॥34॥
ഏതാന്ന ഹംതുമിച്ഛാമി ഘ്നതോഽപി മധുസൂദന ।
അപി ത്രൈലോക്യരാജ്യസ്യ ഹേതോഃ കിം നു മഹീകൃതേ ॥35॥
നിഹത്യ ധാര്തരാഷ്ട്രാന്നഃ കാ പ്രീതിഃ സ്യാജ്ജനാര്ദന ।
പാപമേവാശ്രയേദസ്മാന് ഹത്വൈതാനാതതായിനഃ ॥36॥
തസ്മാന്നാര്ഹാ വയം ഹംതും ധാര്തരാഷ്ട്രാന്സ്വബാംധവാന് ।
സ്വജനം ഹി കഥം ഹത്വാ സുഖിനഃ സ്യാമ മാധവ ॥37॥
യദ്യപ്യേതേ ന പശ്യംതി ലോഭോപഹതചേതസഃ ।
കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം മിത്രദ്രോഹേ ച പാതകമ് ॥38॥
കഥം ന ജ്ഞേയമസ്മാഭിഃ പാപാദസ്മാന്നിവര്തിതുമ് ।
കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം പ്രപശ്യദ്ഭിര്ജനാര്ദന ॥39॥
കുലക്ഷയേ പ്രണശ്യംതി കുലധര്മാഃ സനാതനാഃ ।
ധര്മേ നഷ്ടേ കുലം കൃത്സ്നമ് അധര്മോഽഭിഭവത്യുത ॥40॥
അധര്മാഭിഭവാത്കൃഷ്ണ പ്രദുഷ്യംതി കുലസ്ത്രിയഃ ।
സ്ത്രീഷു ദുഷ്ടാസു വാര്ഷ്ണേയ ജായതേ വര്ണസംകരഃ ॥41॥
സംകരോ നരകായൈവ കുലഘ്നാനാം കുലസ്യ ച ।
പതംതി പിതരോ ഹ്യേഷാം ലുപ്തപിംഡോദകക്രിയാഃ ॥42॥
ദോഷൈരേതൈഃ കുലഘ്നാനാം വര്ണസംകരകാരകൈഃ ।
ഉത്സാദ്യംതേ ജാതിധര്മാഃ കുലധര്മാശ്ച ശാശ്വതാഃ ॥43॥
ഉത്സന്നകുലധര്മാണാം മനുഷ്യാണാം ജനാര്ദന ।
നരകേഽനിയതം വാസഃ ഭവതീത്യനുശുശ്രുമ ॥44॥
അഹോ ബത മഹത്പാപം കര്തും വ്യവസിതാ വയമ് ।
യദ്രാജ്യസുഖലോഭേന ഹംതും സ്വജനമുദ്യതാഃ ॥45॥
യദി മാമപ്രതീകാരമ് അശസ്ത്രം ശസ്ത്രപാണയഃ ।
ധാര്തരാഷ്ട്രാ രണേ ഹന്യുഃ തന്മേ ക്ഷേമതരം ഭവേത് ॥46॥
സംജയ ഉവാച
ഏവമുക്ത്വാഽര്ജുനഃ സംഖ്യേ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത് ।
വിസൃജ്യ സശരം ചാപം ശോകസംവിഗ്നമാനസഃ ॥47॥
॥ ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം
യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ അര്ജുനവിഷാദയോഗോ നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥