ഓം ശ്രീ പരമാത്മനേ നമഃ
അഥ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ
ജ്ഞാനയോഗഃ
ശ്രീ ഭഗവാനുവാച
ഇമം വിവസ്വതേ യോഗം പ്രോക്തവാനഹമവ്യയമ് ।
വിവസ്വാന്മനവേ പ്രാഹ മനുരിക്ഷ്വാകവേഽബ്രവീത് ॥1॥
ഏവം പരംപരാപ്രാപ്തമ് ഇമം രാജര്ഷയോ വിദുഃ ।
സ കാലേനേഹ മഹതാ യോഗോ നഷ്ടഃ പരംതപ ॥2॥
സ ഏവായം മയാ തേഽദ്യ യോഗഃ പ്രോക്തഃ പുരാതനഃ ।
ഭക്തോഽസി മേ സഖാ ചേതി രഹസ്യം ഹ്യേതദുത്തമമ് ॥3॥
അര്ജുന ഉവാച
അപരം ഭവതോ ജന്മ പരം ജന്മ വിവസ്വതഃ ।
കഥമേതദ്വിജാനീയാം ത്വമാദൌ പ്രോക്തവാനിതി ॥4॥
ശ്രീ ഭഗവാനുവാച
ബഹൂനി മേ വ്യതീതാനി ജന്മാനി തവ ചാര്ജുന ।
താന്യഹം വേദ സര്വാണി ന ത്വം വേത്ഥ പരംതപ ॥5॥
അജോഽപി സന്നവ്യയാത്മാ ഭൂതാനാമീശ്വരോഽപി സന് ।
പ്രകൃതിം സ്വാമധിഷ്ഠായ സംഭവാമ്യാത്മമായയാ ॥6॥
യദാ യദാ ഹി ധര്മസ്യ ഗ്ലാനിര്ഭവതി ഭാരത ।
അഭ്യുത്ഥാനമധര്മസ്യ തദാഽഽത്മാനം സൃജാമ്യഹമ് ॥7॥
പരിത്രാണായ സാധൂനാം വിനാശായ ച ദുഷ്കൃതാമ് ।
ധര്മസംസ്ഥാപനാര്ഥായ സംഭവാമി യുഗേ യുഗേ ॥8॥
ജന്മ കര്മ ച മേ ദിവ്യമ് ഏവം യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ ।
ത്യക്ത്വാ ദേഹം പുനര്ജന്മ നൈതി മാമേതി സോഽര്ജുന ॥9॥
വീതരാഗഭയക്രോധാഃ മന്മയാ മാമുപാശ്രിതാഃ ।
ബഹവോ ജ്ഞാനതപസാ പൂതാ മദ്ഭാവമാഗതാഃ ॥10॥
യേ യഥാ മാം പ്രപദ്യംതേ താംസ്തഥൈവ ഭജാമ്യഹമ് ।
മമ വര്ത്മാനുവര്തംതേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ ॥11॥
കാംക്ഷംതഃ കര്മണാം സിദ്ധിം യജംത ഇഹ ദേവതാഃ ।
ക്ഷിപ്രം ഹി മാനുഷേ ലോകേ സിദ്ധിര്ഭവതി കര്മജാ ॥12॥
ചാതുര്വര്ണ്യം മയാ സൃഷ്ടം ഗുണകര്മവിഭാഗശഃ ।
തസ്യ കര്താരമപി മാം വിദ്ധ്യകര്താരമവ്യയമ് ॥13॥
ന മാം കര്മാണി ലിംപംതി ന മേ കര്മഫലേ സ്പൃഹാ ।
ഇതി മാം യോഽഭിജാനാതി കര്മഭിര്ന സ ബധ്യതേ ॥14॥
ഏവം ജ്ഞാത്വാ കൃതം കര്മ പൂര്വൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ ।
കുരു കര്മൈവ തസ്മാത്ത്വം പൂര്വൈഃ പൂര്വതരം കൃതമ് ॥15॥
കിം കര്മ കിമകര്മേതി കവയോഽപ്യത്ര മോഹിതാഃ ।
തത്തേ കര്മ പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത് ॥16॥
കര്മണോ ഹ്യപി ബോദ്ധവ്യം ബോദ്ധവ്യം ച വികര്മണഃ ।
അകര്മണശ്ച ബോദ്ധവ്യം ഗഹനാ കര്മണോ ഗതിഃ ॥17॥
കര്മണ്യകര്മ യഃ പശ്യേത് അകര്മണി ച കര്മ യഃ ।
സ ബുദ്ധിമാന്മനുഷ്യേഷു സ യുക്തഃ കൃത്സ്നകര്മകൃത് ॥18॥
യസ്യ സര്വേ സമാരംഭാഃ കാമസംകല്പവര്ജിതാഃ ।
ജ്ഞാനാഗ്നിദഗ്ധകര്മാണം തമാഹുഃ പംഡിതം ബുധാഃ ॥19॥
ത്യക്ത്വാ കര്മഫലാസംഗം നിത്യതൃപ്തോ നിരാശ്രയഃ ।
കര്മണ്യഭിപ്രവൃത്തോഽപി നൈവ കിംചിത്കരോതി സഃ ॥20॥
നിരാശീര്യതചിത്താത്മാ ത്യക്തസര്വ പരിഗ്രഹഃ ।
ശാരീരം കേവലം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ് ॥21॥
യദൃച്ഛാലാഭസംതുഷ്ടഃ ദ്വംദ്വാതീതോ വിമത്സരഃ ।
സമഃ സിദ്ധാവസിദ്ധൌ ച കൃത്വാപി ന നിബധ്യതേ ॥22॥
ഗതസംഗസ്യ മുക്തസ്യ ജ്ഞാനാവസ്ഥിതചേതസഃ ।
യജ്ഞായാചരതഃ കര്മ സമഗ്രം പ്രവിലീയതേ ॥23॥
ബ്രഹ്മാര്പണം ബ്രഹ്മ ഹവിഃ ബ്രഹ്മാഗ്നൌ ബ്രഹ്മണാ ഹുതമ് ।
ബ്രഹ്മൈവ തേന ഗംതവ്യം ബ്രഹ്മകര്മസമാധിനാ ॥24॥
ദൈവമേവാപരേ യജ്ഞം യോഗിനഃ പര്യുപാസതേ ।
ബ്രഹ്മാഗ്നാവപരേ യജ്ഞം യജ്ഞേനൈവോപജുഹ്വതി ॥25॥
ശ്രോത്രാദീനീംദ്രിയാണ്യന്യേ സംയമാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി ।
ശബ്ദാദീന്വിഷയാനന്യേ ഇംദ്രിയാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി ॥26॥
സര്വാണീംദ്രിയകര്മാണി പ്രാണകര്മാണി ചാപരേ ।
ആത്മസംയമയോഗാഗ്നൌ ജുഹ്വതി ജ്ഞാനദീപിതേ ॥27॥
ദ്രവ്യയജ്ഞാസ്തപോയജ്ഞാഃ യോഗയജ്ഞാസ്തഥാഽപരേ ।
സ്വാധ്യായജ്ഞാനയജ്ഞാശ്ച യതയഃ സംശിതവ്രതാഃ ॥28॥
അപാനേ ജുഹ്വതി പ്രാണം പ്രാണേഽപാനം തഥാപരേ ।
പ്രാണാപാനഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമപരായണാഃ ॥29॥
അപരേ നിയതാഹാരാഃ പ്രാണാന്പ്രാണേഷു ജുഹ്വതി ।
സര്വേഽപ്യേതേ യജ്ഞവിദഃ യജ്ഞക്ഷപിതകല്മഷാഃ ॥30॥
യജ്ഞശിഷ്ടാമൃതഭുജഃ യാംതി ബ്രഹ്മ സനാതനമ് ।
നായം ലോകോഽസ്ത്യയജ്ഞസ്യ കുതോഽന്യഃ കുരുസത്തമ ॥31॥
ഏവം ബഹുവിധാ യജ്ഞാഃ വിതതാ ബ്രഹ്മണോ മുഖേ ।
കര്മജാന്വിദ്ധി താന്സര്വാന് ഏവം ജ്ഞാത്വാ വിമോക്ഷ്യസേ ॥32॥
ശ്രേയാന്ദ്രവ്യമയാദ്യജ്ഞാത് ജ്ഞാനയജ്ഞഃ പരംതപ ।
സര്വം കര്മാഖിലം പാര്ഥ ജ്ഞാനേ പരിസമാപ്യതേ ॥33॥
തദ്വിദ്ധി പ്രണിപാതേന പരിപ്രശ്നേന സേവയാ ।
ഉപദേക്ഷ്യംതി തേ ജ്ഞാനം ജ്ഞാനിനസ്തത്ത്വദര്ശിനഃ ॥34॥
യജ്ജ്ഞാത്വാ ന പുനര്മോഹമ് ഏവം യാസ്യസി പാംഡവ ।
യേന ഭൂതാന്യശേഷേണ ദ്രക്ഷ്യസ്യാത്മന്യഥോ മയി ॥35॥
അപി ചേദസി പാപേഭ്യഃ സര്വേഭ്യഃ പാപകൃത്തമഃ ।
സര്വം ജ്ഞാനപ്ലവേനൈവ വൃജിനം സംതരിഷ്യസി ॥36॥
യഥൈധാംസി സമിദ്ധോഽഗ്നിഃ ഭസ്മസാത്കുരുതേഽര്ജുന ।
ജ്ഞാനാഗ്നിഃ സര്വകര്മാണി ഭസ്മസാത്കുരുതേ തഥാ ॥37॥
ന ഹി ജ്ഞാനേന സദൃശം പവിത്രമിഹ വിദ്യതേ ।
തത്സ്വയം യോഗസംസിദ്ധഃ കാലേനാത്മനി വിംദതി ॥38॥
ശ്രദ്ധാവാന് ലഭതേ ജ്ഞാനം തത്പരഃ സംയതേംദ്രിയഃ ।
ജ്ഞാനം ലബ്ധ്വാ പരാം ശാംതിമ് അചിരേണാധിഗച്ഛതി ॥39॥
അജ്ഞശ്ചാശ്രദ്ദധാനശ്ച സംശയാത്മാ വിനശ്യതി ।
നായം ലോകോഽസ്തി ന പരഃ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ ॥40॥
യോഗസന്ന്യസ്തകര്മാണം ജ്ഞാനസംഛിന്നസംശയമ് ।
ആത്മവംതം ന കര്മാണി നിബധ്നംതി ധനംജയ ॥41॥
തസ്മാദജ്ഞാനസംഭൂതം ഹൃത്സ്ഥം ജ്ഞാനാസിനാത്മനഃ ।
ഛിത്ത്വൈനം സംശയം യോഗമ് ആതിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഭാരത ॥42॥
॥ ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം
യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ജ്ഞാനയോഗോ നാമ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ ॥