അഥ തൃതീയോഽധ്യായഃ ।
കര്മയോഗഃ
അര്ജുന ഉവാച ।
ജ്യായസീ ചേത്കര്മണസ്തേ മതാ ബുദ്ധിര്ജനാര്ദന ।
തത്കിം കര്മണി ഘോരേ മാം നിയോജയസി കേശവ ॥ 1 ॥
വ്യാമിശ്രേണേവ വാക്യേന ബുദ്ധിം മോഹയസീവ മേ ।
തദേകം വദ നിശ്ചിത്യ യേന ശ്രേയോഽഹമാപ്നുയാമ് ॥ 2 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
ലോകേഽസ്മിംദ്വിവിധാ നിഷ്ഠാ പുരാ പ്രോക്താ മയാനഘ ।
ജ്ഞാനയോഗേന സാംഖ്യാനാം കര്മയോഗേന യോഗിനാമ് ॥ 3 ॥
ന കര്മണാമനാരംഭാന്നൈഷ്കര്മ്യം പുരുഷോഽശ്നുതേ ।
ന ച സംന്യസനാദേവ സിദ്ധിം സമധിഗച്ഛതി ॥ 4 ॥
ന ഹി കശ്ചിത്ക്ഷണമപി ജാതു തിഷ്ഠത്യകര്മകൃത് ।
കാര്യതേ ഹ്യവശഃ കര്മ സര്വഃ പ്രകൃതിജൈര്ഗുണൈഃ ॥ 5 ॥
കര്മേംദ്രിയാണി സംയമ്യ യ ആസ്തേ മനസാ സ്മരന് ।
ഇംദ്രിയാര്ഥാന്വിമൂഢാത്മാ മിഥ്യാചാരഃ സ ഉച്യതേ ॥ 6 ॥
യസ്ത്വിംദ്രിയാണി മനസാ നിയമ്യാരഭതേഽര്ജുന ।
കര്മേംദ്രിയൈഃ കര്മയോഗമസക്തഃ സ വിശിഷ്യതേ ॥ 7 ॥
നിയതം കുരു കര്മ ത്വം കര്മ ജ്യായോ ഹ്യകര്മണഃ ।
ശരീരയാത്രാപി ച തേ ന പ്രസിദ്ധ്യേദകര്മണഃ ॥ 8 ॥
യജ്ഞാര്ഥാത്കര്മണോഽന്യത്ര ലോകോഽയം കര്മബംധനഃ ।
തദര്ഥം കര്മ കൌംതേയ മുക്തസംഗഃ സമാചര ॥ 9 ॥
സഹയജ്ഞാഃ പ്രജാഃ സൃഷ്ട്വാ പുരോവാച പ്രജാപതിഃ ।
അനേന പ്രസവിഷ്യധ്വമേഷ വോഽസ്ത്വിഷ്ടകാമധുക് ॥ 10 ॥
ദേവാന്ഭാവയതാനേന തേ ദേവാ ഭാവയംതു വഃ ।
പരസ്പരം ഭാവയംതഃ ശ്രേയഃ പരമവാപ്സ്യഥ ॥ 11 ॥
ഇഷ്ടാന്ഭോഗാന്ഹി വോ ദേവാ ദാസ്യംതേ യജ്ഞഭാവിതാഃ ।
തൈര്ദത്താനപ്രദായൈഭ്യോ യോ ഭുംക്തേ സ്തേന ഏവ സഃ ॥ 12 ॥
യജ്ഞശിഷ്ടാശിനഃ സംതോ മുച്യംതേ സര്വകില്ബിഷൈഃ ।
ഭുംജതേ തേ ത്വഘം പാപാ യേ പചംത്യാത്മകാരണാത് ॥ 13 ॥
അന്നാദ്ഭവംതി ഭൂതാനി പര്ജന്യാദന്നസംഭവഃ ।
യജ്ഞാദ്ഭവതി പര്ജന്യോ യജ്ഞഃ കര്മസമുദ്ഭവഃ ॥ 14 ॥
കര്മ ബ്രഹ്മോദ്ഭവം വിദ്ധി ബ്രഹ്മാക്ഷരസമുദ്ഭവമ് ।
തസ്മാത്സര്വഗതം ബ്രഹ്മ നിത്യം യജ്ഞേ പ്രതിഷ്ഠിതമ് ॥ 15 ॥
ഏവം പ്രവര്തിതം ചക്രം നാനുവര്തയതീഹ യഃ ।
അഘായുരിംദ്രിയാരാമോ മോഘം പാര്ഥ സ ജീവതി ॥ 16 ॥
യസ്ത്വാത്മരതിരേവ സ്യാദാത്മതൃപ്തശ്ച മാനവഃ ।
ആത്മന്യേവ ച സംതുഷ്ടസ്തസ്യ കാര്യം ന വിദ്യതേ ॥ 17 ॥
നൈവ തസ്യ കൃതേനാര്ഥോ നാകൃതേനേഹ കശ്ചന ।
ന ചാസ്യ സര്വഭൂതേഷു കശ്ചിദര്ഥവ്യപാശ്രയഃ ॥ 18 ॥
തസ്മാദസക്തഃ സതതം കാര്യം കര്മ സമാചര ।
അസക്തോ ഹ്യാചരന്കര്മ പരമാപ്നോതി പൂരുഷഃ ॥ 19 ॥
കര്മണൈവ ഹി സംസിദ്ധിമാസ്ഥിതാ ജനകാദയഃ ।
ലോകസംഗ്രഹമേവാപി സംപശ്യന്കര്തുമര്ഹസി ॥ 20 ॥
യദ്യദാചരതി ശ്രേഷ്ഠസ്തത്തദേവേതരോ ജനഃ ।
സ യത്പ്രമാണം കുരുതേ ലോകസ്തദനുവര്തതേ ॥ 21 ॥
ന മേ പാര്ഥാസ്തി കര്തവ്യം ത്രിഷു ലോകേഷു കിംചന ।
നാനവാപ്തമവാപ്തവ്യം വര്ത ഏവ ച കര്മണി ॥ 22 ॥
യദി ഹ്യഹം ന വര്തേയം ജാതു കര്മണ്യതംദ്രിതഃ ।
മമ വര്ത്മാനുവര്തംതേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ ॥ 23 ॥
ഉത്സീദേയുരിമേ ലോകാ ന കുര്യാം കര്മ ചേദഹമ് ।
സംകരസ്യ ച കര്താ സ്യാമുപഹന്യാമിമാഃ പ്രജാഃ ॥ 24 ॥
സക്താഃ കര്മണ്യവിദ്വാംസോ യഥാ കുര്വംതി ഭാരത ।
കുര്യാദ്വിദ്വാംസ്തഥാസക്തശ്ചികീര്ഷുര്ലോകസംഗ്രഹമ് ॥ 25 ॥
ന ബുദ്ധിഭേദം ജനയേദജ്ഞാനാം കര്മസംഗിനാമ് ।
ജോഷയേത്സര്വകര്മാണി വിദ്വാന്യുക്തഃ സമാചരന് ॥ 26 ॥
പ്രകൃതേഃ ക്രിയമാണാനി ഗുണൈഃ കര്മാണി സര്വശഃ ।
അഹംകാരവിമൂഢാത്മാ കര്താഹമിതി മന്യതേ ॥ 27 ॥
തത്ത്വവിത്തു മഹാബാഹോ ഗുണകര്മവിഭാഗയോഃ ।
ഗുണാ ഗുണേഷു വര്തംത ഇതി മത്വാ ന സജ്ജതേ ॥ 28 ॥
പ്രകൃതേര്ഗുണസംമൂഢാഃ സജ്ജംതേ ഗുണകര്മസു ।
താനകൃത്സ്നവിദോ മംദാന്കൃത്സ്നവിന്ന വിചാലയേത് ॥ 29 ॥
മയി സര്വാണി കര്മാണി സംന്യസ്യാധ്യാത്മചേതസാ ।
നിരാശീര്നിര്മമോ ഭൂത്വാ യുധ്യസ്വ വിഗതജ്വരഃ ॥ 30 ॥
യേ മേ മതമിദം നിത്യമനുതിഷ്ഠംതി മാനവാഃ ।
ശ്രദ്ധാവംതോഽനസൂയംതോ മുച്യംതേ തേഽപി കര്മഭിഃ ॥ 31 ॥
യേ ത്വേതദഭ്യസൂയംതോ നാനുതിഷ്ഠംതി മേ മതമ് ।
സര്വജ്ഞാനവിമൂഢാംസ്താന്വിദ്ധി നഷ്ടാനചേതസഃ ॥ 32 ॥
സദൃശം ചേഷ്ടതേ സ്വസ്യാഃ പ്രകൃതേര്ജ്ഞാനവാനപി ।
പ്രകൃതിം യാംതി ഭൂതാനി നിഗ്രഹഃ കിം കരിഷ്യതി ॥ 33 ॥
ഇംദ്രിയസ്യേംദ്രിയസ്യാര്ഥേ രാഗദ്വേഷൌ വ്യവസ്ഥിതൌ ।
തയോര്ന വശമാഗച്ഛേത്തൌ ഹ്യസ്യ പരിപംഥിനൌ ॥ 34 ॥
ശ്രേയാന്സ്വധര്മോ വിഗുണഃ പരധര്മാത്സ്വനുഷ്ഠിതാത് ।
സ്വധര്മേ നിധനം ശ്രേയഃ പരധര്മോ ഭയാവഹഃ ॥ 35 ॥
അര്ജുന ഉവാച ।
അഥ കേന പ്രയുക്തോഽയം പാപം ചരതി പൂരുഷഃ ।
അനിച്ഛന്നപി വാര്ഷ്ണേയ ബലാദിവ നിയോജിതഃ ॥ 36 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
കാമ ഏഷ ക്രോധ ഏഷ രജോഗുണസമുദ്ഭവഃ ।
മഹാശനോ മഹാപാപ്മാ വിദ്ധ്യേനമിഹ വൈരിണമ് ॥ 37 ॥
ധൂമേനാവ്രിയതേ വഹ്നിര്യഥാദര്ശോ മലേന ച ।
യഥോല്ബേനാവൃതോ ഗര്ഭസ്തഥാ തേനേദമാവൃതമ് ॥ 38 ॥
ആവൃതം ജ്ഞാനമേതേന ജ്ഞാനിനോ നിത്യവൈരിണാ ।
കാമരൂപേണ കൌംതേയ ദുഷ്പൂരേണാനലേന ച ॥ 39 ॥
ഇംദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിരസ്യാധിഷ്ഠാനമുച്യതേ ।
ഏതൈര്വിമോഹയത്യേഷ ജ്ഞാനമാവൃത്യ ദേഹിനമ് ॥ 40 ॥
തസ്മാത്ത്വമിംദ്രിയാണ്യാദൌ നിയമ്യ ഭരതര്ഷഭ ।
പാപ്മാനം പ്രജഹി ഹ്യേനം ജ്ഞാനവിജ്ഞാനനാശനമ് ॥ 41 ॥
ഇംദ്രിയാണി പരാണ്യാഹുരിംദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനഃ ।
മനസസ്തു പരാ ബുദ്ധിര്യോ ബുദ്ധേഃ പരതസ്തു സഃ ॥ 42 ॥
ഏവം ബുദ്ധേഃ പരം ബുദ്ധ്വാ സംസ്തഭ്യാത്മാനമാത്മനാ ।
ജഹി ശത്രും മഹാബാഹോ കാമരൂപം ദുരാസദമ് ॥ 43 ॥
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ
കര്മയോഗോ നാമ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥3 ॥