പ്രഥമ ഭാഗഃ – ആനംദ ലഹരി

ഭുമൌസ്ഖലിത പാദാനാം ഭൂമിരേവാ വലംബനമ് ।
ത്വയീ ജാതാ പരാധാനാം ത്വമേവ ശരണം ശിവേ ॥

ശിവഃ ശക്ത്യാ യുക്തോ യദി ഭവതി ശക്തഃ പ്രഭവിതും
ന ചേദേവം ദേവോ ന ഖലു കുശലഃ സ്പംദിതുമപി ।
അതസ്ത്വാമാരാധ്യാം ഹരിഹരവിരിംചാദിഭിരപി
പ്രണംതും സ്തോതും വാ കഥമകൃതപുണ്യഃ പ്രഭവതി ॥ 1 ॥

തനീയാംസം പാംസും തവ ചരണപംകേരുഹഭവം
വിരിംചിസ്സംചിന്വന് വിരചയതി ലോകാനവികലമ് ।
വഹത്യേനം ശൌരിഃ കഥമപി സഹസ്രേണ ശിരസാം
ഹരസ്സംക്ഷുദ്യൈനം ഭജതി ഭസിതോദ്ധൂലനവിധിമ് ॥ 2 ॥

അവിദ്യാനാമംത-സ്തിമിര-മിഹിരദ്വീപനഗരീ
ജഡാനാം ചൈതന്യ-സ്തബക-മകരംദ-സ്രുതിഝരീ ।
ദരിദ്രാണാം ചിംതാമണിഗുണനികാ ജന്മജലധൌ
നിമഗ്നാനാം ദംഷ്ട്രാ മുരരിപു-വരാഹസ്യ ഭവതി ॥ 3 ॥

ത്വദന്യഃ പാണിഭ്യാമഭയവരദോ ദൈവതഗണഃ
ത്വമേകാ നൈവാസി പ്രകടിതവരാഭീത്യഭിനയാ ।
ഭയാത് ത്രാതും ദാതും ഫലമപി ച വാംഛാസമധികം
ശരണ്യേ ലോകാനാം തവ ഹി ചരണാവേവ നിപുണൌ ॥ 4 ॥

ഹരിസ്ത്വാമാരാധ്യ പ്രണതജനസൌഭാഗ്യജനനീം
പുരാ നാരീ ഭൂത്വാ പുരരിപുമപി ക്ഷോഭമനയത് ।
സ്മരോഽപി ത്വാം നത്വാ രതിനയനലേഹ്യേന വപുഷാ
മുനീനാമപ്യംതഃ പ്രഭവതി ഹി മോഹായ മഹതാമ് ॥ 5 ॥

ധനുഃ പൌഷ്പം മൌര്വീ മധുകരമയീ പംച വിശിഖാഃ
വസംതഃ സാമംതോ മലയമരുദായോധനരഥഃ ।
തഥാപ്യേകഃ സര്വം ഹിമഗിരിസുതേ കാമപി കൃപാമ്
അപാംഗാത്തേ ലബ്ധ്വാ ജഗദിദ-മനംഗോ വിജയതേ ॥ 6 ॥

ക്വണത്കാംചീദാമാ കരികലഭകുംഭസ്തനനതാ
പരിക്ഷീണാ മധ്യേ പരിണതശരച്ചംദ്രവദനാ ।
ധനുര്ബാണാന് പാശം സൃണിമപി ദധാനാ കരതലൈഃ
പുരസ്താദാസ്താം നഃ പുരമഥിതുരാഹോപുരുഷികാ ॥ 7 ॥

സുധാസിംധോര്മധ്യേ സുരവിടപിവാടീപരിവൃതേ
മണിദ്വീപേ നീപോപവനവതി ചിംതാമണിഗൃഹേ ।
ശിവാകാരേ മംചേ പരമശിവപര്യംകനിലയാം
ഭജംതി ത്വാം ധന്യാഃ കതിചന ചിദാനംദലഹരീമ് ॥ 8 ॥

മഹീം മൂലാധാരേ കമപി മണിപൂരേ ഹുതവഹം
സ്ഥിതം സ്വാധിഷ്ഠാനേ ഹൃദി മരുതമാകാശമുപരി ।
മനോഽപി ഭ്രൂമധ്യേ സകലമപി ഭിത്വാ കുലപഥം
സഹസ്രാരേ പദ്മേ സഹ രഹസി പത്യാ വിഹരസേ ॥ 9 ॥

സുധാധാരാസാരൈശ്ചരണയുഗലാംതര്വിഗലിതൈഃ
പ്രപംചം സിംചംതീ പുനരപി രസാമ്നായമഹസഃ ।
അവാപ്യ സ്വാം ഭൂമിം ഭുജഗനിഭമധ്യുഷ്ടവലയം
സ്വമാത്മാനം കൃത്വാ സ്വപിഷി കുലകുംഡേ കുഹരിണി ॥ 10 ॥

ചതുര്ഭിഃ ശ്രീകംഠൈഃ ശിവയുവതിഭിഃ പംചഭിരപി
പ്രഭിന്നാഭിഃ ശംഭോര്നവഭിരപി മൂലപ്രകൃതിഭിഃ ।
ചതുശ്ചത്വാരിംശദ്വസുദലകലാശ്രത്രിവലയ-
ത്രിരേഖാഭിഃ സാര്ധം തവ ശരണകോണാഃ പരിണതാഃ ॥ 11 ॥

ത്വദീയം സൌംദര്യം തുഹിനഗിരികന്യേ തുലയിതും
കവീംദ്രാഃ കല്പംതേ കഥമപി വിരിംചിപ്രഭൃതയഃ ।
യദാലോകൌത്സുക്യാദമരലലനാ യാംതി മനസാ
തപോഭിര്ദുഷ്പ്രാപാമപി ഗിരിശസായുജ്യപദവീമ് ॥ 12 ॥

നരം വര്ഷീയാംസം നയനവിരസം നര്മസു ജഡം
തവാപാംഗാലോകേ പതിതമനുധാവംതി ശതശഃ ।
ഗലദ്വേണീബംധാഃ കുചകലശവിസ്രസ്തസിചയാ
ഹഠാത് ത്രുട്യത്കാംച്യോ വിഗലിതദുകൂലാ യുവതയഃ ॥ 13 ॥

ക്ഷിതൌ ഷട്പംചാശദ് ദ്വിസമധികപംചാശദുദകേ
ഹുതാശേ ദ്വാഷഷ്ടിശ്ചതുരധികപംചാശദനിലേ ।
ദിവി ദ്വിഷ്ഷട്ത്രിംശന്മനസി ച ചതുഷ്ഷഷ്ടിരിതി യേ
മയൂഖാസ്തേഷാമപ്യുപരി തവ പാദാംബുജയുഗമ് ॥ 14 ॥

ശരജ്ജ്യോത്സ്നാശുദ്ധാം ശശിയുതജടാജൂടമകുടാം
വരത്രാസത്രാണസ്ഫടികഘടികാപുസ്തകകരാമ് ।
സകൃന്ന ത്വാ നത്വാ കഥമിവ സതാം സംന്നിദധതേ
മധുക്ഷീരദ്രാക്ഷാമധുരിമധുരീണാഃ ഭണിതയഃ ॥ 15॥ വര് ഫണിതയഃ
കവീംദ്രാണാം ചേതഃകമലവനബാലാതപരുചിം
ഭജംതേ യേ സംതഃ കതിചിദരുണാമേവ ഭവതീമ് ।
വിരിംചിപ്രേയസ്യാസ്തരുണതരശ‍ഋംഗാരലഹരീ-
ഗഭീരാഭിര്വാഗ്ഭിര്വിദധതി സതാം രംജനമമീ ॥ 16 ॥

സവിത്രീഭിര്വാചാം ശശിമണിശിലാഭംഗരുചിഭിഃ
വശിന്യാദ്യാഭിസ്ത്വാം സഹ ജനനി സംചിംതയതി യഃ ।
സ കര്താ കാവ്യാനാം ഭവതി മഹതാം ഭംഗിരുചിഭിഃ
വചോഭിര്വാഗ്ദേവീവദനകമലാമോദമധുരൈഃ ॥ 17 ॥

തനുച്ഛായാഭിസ്തേ തരുണതരണിശ്രീസരണിഭിഃ
ദിവം സര്വാമുര്വീമരുണിമനി മഗ്നാം സ്മരതി യഃ ।
ഭവംത്യസ്യ ത്രസ്യദ്വനഹരിണശാലീനനയനാഃ
സഹോര്വശ്യാ വശ്യാഃ കതി കതി ന ഗീര്വാണഗണികാഃ ॥ 18 ॥

മുഖം ബിംദും കൃത്വാ കുചയുഗമധസ്തസ്യ തദധോ
ഹരാര്ധം ധ്യായേദ്യോ ഹരമഹിഷി തേ മന്മഥകലാമ് ।
സ സദ്യഃ സംക്ഷോഭം നയതി വനിതാ ഇത്യതിലഘു
ത്രിലോകീമപ്യാശു ഭ്രമയതി രവീംദുസ്തനയുഗാമ് ॥ 19 ॥

കിരംതീമംഗേഭ്യഃ കിരണനികുരംബാമൃതരസം
ഹൃദി ത്വാമാധത്തേ ഹിമകരശിലാമൂര്തിമിവ യഃ ।
സ സര്പാണാം ദര്പം ശമയതി ശകുംതാധിപ ഇവ
ജ്വരപ്ലുഷ്ടാന് ദൃഷ്ട്യാ സുഖയതി സുധാധാരസിരയാ ॥ 20 ॥

തടില്ലേഖാതന്വീം തപനശശിവൈശ്വാനരമയീം
നിഷണ്ണാം ഷണ്ണാമപ്യുപരി കമലാനാം തവ കലാമ് ।
മഹാപദ്മാടവ്യാം മൃദിതമലമായേന മനസാ
മഹാംതഃ പശ്യംതോ ദധതി പരമാഹ്ലാദലഹരീമ് ॥ 21 ॥

ഭവാനി ത്വം ദാസേ മയി വിതര ദൃഷ്ടിം സകരുണാ-
മിതി സ്തോതും വാംഛന് കഥയതി ഭവാനി ത്വമിതി യഃ ।
തദൈവ ത്വം തസ്മൈ ദിശസി നിജസായുജ്യപദവീം
മുകുംദബ്രഹ്മേംദ്രസ്ഫുടമകുടനീരാജിതപദാമ് ॥ 22 ॥

ത്വയാ ഹൃത്വാ വാമം വപുരപരിതൃപ്തേന മനസാ
ശരീരാര്ധം ശംഭോരപരമപി ശംകേ ഹൃതമഭൂത് ।
യദേതത്ത്വദ്രൂപം സകലമരുണാഭം ത്രിനയനം
കുചാഭ്യാമാനമ്രം കുടിലശശിചൂഡാലമകുടമ് ॥ 23 ॥

ജഗത്സൂതേ ധാതാ ഹരിരവതി രുദ്രഃ ക്ഷപയതേ
തിരസ്കുര്വന്നേതത്സ്വമപി വപുരീശസ്തിരയതി ।
സദാപൂര്വഃ സര്വം തദിദമനുഗൃഹ്ണാതി ച ശിവ-
സ്തവാജ്ഞാമാലംബ്യ ക്ഷണചലിതയോര്ഭ്രൂലതികയോഃ ॥ 24 ॥

ത്രയാണാം ദേവാനാം ത്രിഗുണജനിതാനാം തവ ശിവേ
ഭവേത് പൂജാ പൂജാ തവ ചരണയോര്യാ വിരചിതാ ।
തഥാ ഹി ത്വത്പാദോദ്വഹനമണിപീഠസ്യ നികടേ
സ്ഥിതാ ഹ്യേതേ ശശ്വന്മുകുലിതകരോത്തംസമകുടാഃ ॥ 25 ॥

വിരിംചിഃ പംചത്വം വ്രജതി ഹരിരാപ്നോതി വിരതിം
വിനാശം കീനാശോ ഭജതി ധനദോ യാതി നിധനമ് ।
വിതംദ്രീ മാഹേംദ്രീ വിതതിരപി സംമീലിതദൃശാ
മഹാസംഹാരേഽസ്മിന് വിഹരതി സതി ത്വത്പതിരസൌ ॥ 26 ॥

ജപോ ജല്പഃ ശില്പം സകലമപി മുദ്രാവിരചനാ
ഗതിഃ പ്രാദക്ഷിണ്യക്രമണമശനാദ്യാഹുതിവിധിഃ ।
പ്രണാമസ്സംവേശസ്സുഖമഖിലമാത്മാര്പണദൃശാ
സപര്യാപര്യായസ്തവ ഭവതു യന്മേ വിലസിതമ് ॥ 27 ॥

സുധാമപ്യാസ്വാദ്യ പ്രതിഭയജരാമൃത്യുഹരിണീം
വിപദ്യംതേ വിശ്വേ വിധിശതമഖാദ്യാ ദിവിഷദഃ ।
കരാലം യത്ക്ഷ്വേലം കബലിതവതഃ കാലകലനാ
ന ശംഭോസ്തന്മൂലം തവ ജനനി താടംകമഹിമാ ॥ 28 ॥

കിരീടം വൈരിംചം പരിഹര പുരഃ കൈടഭഭിദഃ
കഠോരേ കോടീരേ സ്ഖലസി ജഹി ജംഭാരിമുകുടമ് ।
പ്രണമ്രേഷ്വേതേഷു പ്രസഭമുപയാതസ്യ ഭവനം
ഭവസ്യാഭ്യുത്ഥാനേ തവ പരിജനോക്തിര്വിജയതേ ॥ 29 ॥

സ്വദേഹോദ്ഭൂതാഭിര്ഘൃണിഭിരണിമാദ്യാഭിരഭിതോ
നിഷേവ്യേ നിത്യേ ത്വാമഹമിതി സദാ ഭാവയതി യഃ ।
കിമാശ്ചര്യം തസ്യ ത്രിനയനസമൃദ്ധിം തൃണയതോ
മഹാസംവര്താഗ്നിര്വിരചയതി നിരാജനവിധിമ് ॥ 30 ॥

ചതുഷ്ഷഷ്ട്യാ തംത്രൈഃ സകലമതിസംധായ ഭുവനം
സ്ഥിതസ്തത്തത്സിദ്ധിപ്രസവപരതംത്രൈഃ പശുപതിഃ ।
പുനസ്ത്വന്നിര്ബംധാദഖിലപുരുഷാര്ഥൈകഘടനാ-
സ്വതംത്രം തേ തംത്രം ക്ഷിതിതലമവാതീതരദിദമ് ॥ 31 ॥

ശിവഃ ശക്തിഃ കാമഃ ക്ഷിതിരഥ രവിഃ ശീതകിരണഃ
സ്മരോ ഹംസഃ ശക്രസ്തദനു ച പരാമാരഹരയഃ ।
അമീ ഹൃല്ലേഖാഭിസ്തിസൃഭിരവസാനേഷു ഘടിതാ
ഭജംതേ വര്ണാസ്തേ തവ ജനനി നാമാവയവതാമ് ॥ 32 ॥

സ്മരം യോനിം ലക്ഷ്മീം ത്രിതയമിദമാദൌ തവ മനോ-
ര്നിധായൈകേ നിത്യേ നിരവധിമഹാഭോഗരസികാഃ ।
ഭജംതി ത്വാം ചിംതാമണിഗുനനിബദ്ധാക്ഷവലയാഃ
ശിവാഗ്നൌ ജുഹ്വംതഃ സുരഭിഘൃതധാരാഹുതിശതൈഃ ॥ 33 ॥

ശരീരം ത്വം ശംഭോഃ ശശിമിഹിരവക്ഷോരുഹയുഗം
തവാത്മാനം മന്യേ ഭഗവതി നവാത്മാനമനഘമ് ।
അതശ്ശേഷശ്ശേഷീത്യയമുഭയസാധാരണതയാ
സ്ഥിതഃ സംബംധോ വാം സമരസപരാനംദപരയോഃ ॥ 34 ॥

മനസ്ത്വം വ്യോമ ത്വം മരുദസി മരുത്സാരഥിരസി
ത്വമാപസ്ത്വം ഭൂമിസ്ത്വയി പരിണതായാം ന ഹി പരമ് ।
ത്വമേവ സ്വാത്മാനം പരിണമയിതും വിശ്വവപുഷാ
ചിദാനംദാകാരം ശിവയുവതി ഭാവേന ബിഭൃഷേ ॥ 35 ॥

തവാജ്ഞാചക്രസ്ഥം തപനശശികോടിദ്യുതിധരം
പരം ശംഭും വംദേ പരിമിലിതപാര്ശ്വം പരചിതാ ।
യമാരാധ്യന് ഭക്ത്യാ രവിശശിശുചീനാമവിഷയേ
നിരാലോകേഽലോകേ നിവസതി ഹി ഭാലോകഭുവനേ ॥ 36 ॥

വിശുദ്ധൌ തേ ശുദ്ധസ്ഫടികവിശദം വ്യോമജനകം
ശിവം സേവേ ദേവീമപി ശിവസമാനവ്യവസിതാമ് ।
യയോഃ കാംത്യാ യാംത്യാഃ ശശികിരണസാരൂപ്യസരണേ-
വിധൂതാംതര്ധ്വാംതാ വിലസതി ചകോരീവ ജഗതീ ॥ 37 ॥

സമുന്മീലത് സംവിത് കമലമകരംദൈകരസികം
ഭജേ ഹംസദ്വംദ്വം കിമപി മഹതാം മാനസചരമ് ।
യദാലാപാദഷ്ടാദശഗുണിതവിദ്യാപരിണതി-
ര്യദാദത്തേ ദോഷാദ് ഗുണമഖിലമദ്ഭ്യഃ പയ ഇവ ॥ 38 ॥

തവ സ്വാധിഷ്ഠാനേ ഹുതവഹമധിഷ്ഠായ നിരതം
തമീഡേ സംവര്തം ജനനി മഹതീം താം ച സമയാമ് ।
യദാലോകേ ലോകാന് ദഹതി മഹതി ക്രോധകലിതേ
ദയാര്ദ്രാ യാ ദൃഷ്ടിഃ ശിശിരമുപചാരം രചയതി ॥ 39 ॥

തടിത്ത്വംതം ശക്ത്യാ തിമിരപരിപംഥിഫുരണയാ
സ്ഫുരന്നാനാരത്നാഭരണപരിണദ്ധേംദ്രധനുഷമ് ।
തവ ശ്യാമം മേഘം കമപി മണിപൂരൈകശരണം
നിഷേവേ വര്ഷംതം ഹരമിഹിരതപ്തം ത്രിഭുവനമ് ॥ 40 ॥

തവാധാരേ മൂലേ സഹ സമയയാ ലാസ്യപരയാ
നവാത്മാനം മന്യേ നവരസമഹാതാംഡവനടമ് ।
ഉഭാഭ്യാമേതാഭ്യാമുദയവിധിമുദ്ദിശ്യ ദയയാ
സനാഥാഭ്യാം ജജ്ഞേ ജനകജനനീമജ്ജഗദിദമ് ॥ 41 ॥

ദ്വിതീയ ഭാഗഃ – സൌംദര്യ ലഹരീ

ഗതൈര്മാണിക്യത്വം ഗഗനമണിഭിഃ സാംദ്രഘടിതം
കിരീടം തേ ഹൈമം ഹിമഗിരിസുതേ കീര്തയതി യഃ ।
സ നീഡേയച്ഛായാച്ഛുരണശബലം ചംദ്രശകലം
ധനുഃ ശൌനാസീരം കിമിതി ന നിബധ്നാതി ധിഷണാമ് ॥ 42 ॥

ധുനോതു ധ്വാംതം നസ്തുലിതദലിതേംദീവരവനം
ഘനസ്നിഗ്ധശ്ലക്ഷ്ണം ചികുരനികുരുംബം തവ ശിവേ ।
യദീയം സൌരഭ്യം സഹജമുപലബ്ധും സുമനസോ
വസംത്യസ്മിന് മന്യേ വലമഥനവാടീവിടപിനാമ് ॥ 43 ॥

തനോതു ക്ഷേമം നസ്തവ വദനസൌംദര്യലഹരീ-
പരീവാഹസ്രോതഃസരണിരിവ സീമംതസരണിഃ ।
വഹംതീ സിംദൂരം പ്രബലകബരീഭാരതിമിര-
ദ്വിഷാം ബൃംദൈര്ബംദീകൃതമിവ നവീനാര്കകിരണമ് ॥ 44 ॥

അരാലൈഃ സ്വാഭാവ്യാദലികലഭസശ്രീഭിരലകൈഃ
പരീതം തേ വക്ത്രം പരിഹസതി പംകേരുഹരുചിമ് ।
ദരസ്മേരേ യസ്മിന് ദശനരുചികിംജല്കരുചിരേ
സുഗംധൌ മാദ്യംതി സ്മരദഹനചക്ഷുര്മധുലിഹഃ ॥ 45 ॥

ലലാടം ലാവണ്യദ്യുതിവിമലമാഭാതി തവ യ-
ദ്ദ്വിതീയം തന്മന്യേ മകുടഘടിതം ചംദ്രശകലമ് ।
വിപര്യാസന്യാസാദുഭയമപി സംഭൂയ ച മിഥഃ
സുധാലേപസ്യൂതിഃ പരിണമതി രാകാഹിമകരഃ ॥ 46 ॥

ഭ്രുവൌ ഭുഗ്നേ കിംചിദ്ഭുവനഭയഭംഗവ്യസനിനി
ത്വദീയേ നേത്രാഭ്യാം മധുകരരുചിഭ്യാം ധൃതഗുണമ് ।
ധനുര്മന്യേ സവ്യേതരകരഗൃഹീതം രതിപതേഃ
പ്രകോഷ്ഠേ മുഷ്ടൌ ച സ്ഥഗയതി നിഗൂഢാംതരമുമേ ॥ 47 ॥

അഹഃ സൂതേ സവ്യം തവ നയനമര്കാത്മകതയാ
ത്രിയാമാം വാമം തേ സൃജതി രജനീനായകതയാ ।
തൃതീയാ തേ ദൃഷ്ടിര്ദരദലിതഹേമാംബുജരുചിഃ
സമാധത്തേ സംധ്യാം ദിവസനിശയോരംതരചരീമ് ॥ 48 ॥

വിശാലാ കല്യാണീ സ്ഫുടരുചിരയോധ്യാ കുവലയൈഃ
കൃപാധാരാധാരാ കിമപി മധുരാഭോഗവതികാ ।
അവംതീ ദൃഷ്ടിസ്തേ ബഹുനഗരവിസ്താരവിജയാ
ധ്രുവം തത്തന്നാമവ്യവഹരണയോഗ്യാ വിജയതേ ॥ 49 ॥

കവീനാം സംദര്ഭസ്തബകമകരംദൈകരസികം
കടാക്ഷവ്യാക്ഷേപഭ്രമരകലഭൌ കര്ണയുഗലമ് ।
അമുംചംതൌ ദൃഷ്ട്വാ തവ നവരസാസ്വാദതരലാ-
വസൂയാസംസര്ഗാദലികനയനം കിംചിദരുണമ് ॥ 50 ॥

ശിവേ ശ‍ഋംഗാരാര്ദ്രാ തദിതരജനേ കുത്സനപരാ
സരോഷാ ഗംഗായാം ഗിരിശചരിതേ വിസ്മയവതീ ।
ഹരാഹിഭ്യോ ഭീതാ സരസിരുഹസൌഭാഗ്യജനനീ (ജയിനീ)
സഖീഷു സ്മേരാ തേ മയി ജനനീ ദൃഷ്ടിഃ സകരുണാ ॥ 51 ॥

ഗതേ കര്ണാഭ്യര്ണം ഗരുത ഇവ പക്ഷ്മാണി ദധതീ
പുരാം ഭേത്തുശ്ചിത്തപ്രശമരസവിദ്രാവണഫലേ ।
ഇമേ നേത്രേ ഗോത്രാധരപതികുലോത്തംസകലികേ
തവാകര്ണാകൃഷ്ടസ്മരശരവിലാസം കലയതഃ ॥ 52 ॥

വിഭക്തത്രൈവര്ണ്യം വ്യതികരിതലീലാംജനതയാ
വിഭാതി ത്വന്നേത്രത്രിതയമിദമീശാനദയിതേ ।
പുനഃ സ്രഷ്ടും ദേവാന് ദ്രുഹിണഹരിരുദ്രാനുപരതാന്
രജഃ സത്ത്വം ബിഭ്രത്തമ ഇതി ഗുണാനാം ത്രയമിവ ॥ 53 ॥

പവിത്രീകര്തും നഃ പശുപതിപരാധീനഹൃദയേ
ദയാമിത്രൈര്നേത്രൈരരുണധവലശ്യാമരുചിഭിഃ ।
നദഃ ശോണോ ഗംഗാ തപനതനയേതി ധ്രുവമമും
ത്രയാണാം തീര്ഥാനാമുപനയസി സംഭേദമനഘമ് ॥ 54 ॥

നിമേഷോന്മേഷാഭ്യാം പ്രലയമുദയം യാതി ജഗതീ
തവേത്യാഹുഃ സംതോ ധരണിധരരാജന്യതനയേ ।
ത്വദുന്മേഷാജ്ജാതം ജഗദിദമശേഷം പ്രലയതഃ
പരിത്രാതും ശംകേ പരിഹൃതനിമേഷാസ്തവ ദൃശഃ ॥ 55 ॥

തവാപര്ണേ കര്ണേജപനയനപൈശുന്യചകിതാ
നിലീയംതേ തോയേ നിയതമനിമേഷാഃ ശഫരികാഃ ।
ഇയം ച ശ്രീര്ബദ്ധച്ഛദപുടകവാടം കുവലയമ്
ജഹാതി പ്രത്യൂഷേ നിശി ച വിഘടയ്യ പ്രവിശതി ॥ 56 ॥

ദൃശാ ദ്രാഘീയസ്യാ ദരദലിതനീലോത്പലരുചാ
ദവീയാംസം ദീനം സ്നപയ കൃപയാ മാമപി ശിവേ ।
അനേനായം ധന്യോ ഭവതി ന ച തേ ഹാനിരിയതാ
വനേ വാ ഹര്മ്യേ വാ സമകരനിപാതോ ഹിമകരഃ ॥ 57 ॥

അരാലം തേ പാലീയുഗലമഗരാജന്യതനയേ
ന കേഷാമാധത്തേ കുസുമശരകോദംഡകുതുകമ് ।
തിരശ്ചീനോ യത്ര ശ്രവണപഥമുല്ലംഘ്യ വിലസ-
ന്നപാംഗവ്യാസംഗോ ദിശതി ശരസംധാനധിഷണാമ് ॥ 58 ॥

സ്ഫുരദ്ഗംഡാഭോഗപ്രതിഫലിതതാടംകയുഗലം
ചതുശ്ചക്രം മന്യേ തവ മുഖമിദം മന്മഥരഥമ് ।
യമാരുഹ്യ ദ്രുഹ്യത്യവനിരഥമര്കേംദുചരണം
മഹാവീരോ മാരഃ പ്രമഥപതയേ സജ്ജിതവതേ ॥ 59 ॥

സരസ്വത്യാഃ സൂക്തീരമൃതലഹരീകൌശലഹരീഃ
പിബംത്യാഃ ശര്വാണി ശ്രവണചുലുകാഭ്യാമവിരലമ് ।
ചമത്കാരശ്ലാഘാചലിതശിരസഃ കുംഡലഗണോ
ഝണത്കാരൈസ്താരൈഃ പ്രതിവചനമാചഷ്ട ഇവ തേ ॥ 60 ॥

അസൌ നാസാവംശസ്തുഹിനഗിരിവംശധ്വജപടി
ത്വദീയോ നേദീയഃ ഫലതു ഫലമസ്മാകമുചിതമ് ।
വഹന്നംതര്മുക്താഃ ശിശിരതരനിശ്വാസഗലിതം
സമൃദ്ധ്യാ യത്താസാം ബഹിരപി ച മുക്താമണിധരഃ ॥ 61 ॥

പ്രകൃത്യാ രക്തായാസ്തവ സുദതി ദംതച്ഛദരുചേഃ
പ്രവക്ഷ്യേ സാദൃശ്യം ജനയതു ഫലം വിദ്രുമലതാ ।
ന ബിംബം തദ്ബിംബപ്രതിഫലനരാഗാദരുണിതം
തുലാമധ്യാരോഢും കഥമിവ വിലജ്ജേത കലയാ ॥ 62 ॥

സ്മിതജ്യോത്സ്നാജാലം തവ വദനചംദ്രസ്യ പിബതാം
ചകോരാണാമാസീദതിരസതയാ ചംചുജഡിമാ ।
അതസ്തേ ശീതാംശോരമൃതലഹരീമമ്ലരുചയഃ
പിബംതി സ്വച്ഛംദം നിശി നിശി ഭൃശം കാംജികധിയാ ॥ 63 ॥

അവിശ്രാംതം പത്യുര്ഗുണഗണകഥാമ്രേഡനജപാ
ജപാപുഷ്പച്ഛായാ തവ ജനനി ജിഹ്വാ ജയതി സാ ।
യദഗ്രാസീനായാഃ സ്ഫടികദൃഷദച്ഛച്ഛവിമയീ
സരസ്വത്യാ മൂര്തിഃ പരിണമതി മാണിക്യവപുഷാ ॥ 64 ॥

രണേ ജിത്വാ ദൈത്യാനപഹൃതശിരസ്ത്രൈഃ കവചിഭിര്-
നിവൃത്തൈശ്ചംഡാംശത്രിപുരഹരനിര്മാല്യവിമുഖൈഃ ।
വിശാഖേംദ്രോപേംദ്രൈഃ ശശിവിശദകര്പൂരശകലാ
വിലീയംതേ മാതസ്തവ വദനതാംബൂലകബലാഃ ॥ 65 ॥

വിപംച്യാ ഗായംതീ വിവിധമപദാനം പശുപതേഃ
ത്വയാരബ്ധേ വക്തും ചലിതശിരസാ സാധുവചനേ ।
തദീയൈര്മാധുര്യൈരപലപിതതംത്രീകലരവാം
നിജാം വീണാം വാണീ നിചുലയതി ചോലേന നിഭൃതമ് ॥ 66 ॥

കരാഗ്രേണ സ്പൃഷ്ടം തുഹിനഗിരിണാ വത്സലതയാ
ഗിരീശേനോദസ്തം മുഹുരധരപാനാകുലതയാ ।
കരഗ്രാഹ്യം ശംഭോര്മുഖമുകുരവൃംതം ഗിരിസുതേ
കഥംകാരം ബ്രൂമസ്തവ ചിബുകമൌപമ്യരഹിതമ് ॥ 67 ॥

ഭുജാശ്ലേഷാന് നിത്യം പുരദമയിതുഃ കംടകവതീ
തവ ഗ്രീവാ ധത്തേ മുഖകമലനാലശ്രിയമിയമ് ।
സ്വതഃ ശ്വേതാ കാലാഗുരുബഹുലജംബാലമലിനാ
മൃണാലീലാലിത്യം വഹതി യദധോ ഹാരലതികാ ॥ 68 ॥

ഗലേ രേഖാസ്തിസ്രോ ഗതിഗമകഗീതൈകനിപുണേ
വിവാഹവ്യാനദ്ധപ്രഗുണഗുണസംഖ്യാപ്രതിഭുവഃ ।
വിരാജംതേ നാനാവിധമധുരരാഗാകരഭുവാം
ത്രയാണാം ഗ്രാമാണാം സ്ഥിതിനിയമസീമാന ഇവ തേ ॥ 69 ॥

മൃണാലീമൃദ്വീനാം തവ ഭുജലതാനാം ചതസൃണാം
ചതുര്ഭിഃ സൌംദര്യം സരസിജഭവഃ സ്തൌതി വദനൈഃ ।
നഖേഭ്യഃ സംത്രസ്യന് പ്രഥമമഥനാദംധകരിപോ-
ശ്ചതുര്ണാം ശീര്ഷാണാം സമമഭയഹസ്താര്പണധിയാ ॥ 70 ॥

നഖാനാമുദ്ദ്യോതൈര്നവനലിനരാഗം വിഹസതാം
കരാണാം തേ കാംതിം കഥയ കഥയാമഃ കഥമുമേ ।
കയാചിദ്വാ സാമ്യം ഭജതു കലയാ ഹംത കമലം
യദി ക്രീഡല്ലക്ഷ്മീചരണതലലാക്ഷാരസഛണമ് ॥ 71 ॥

സമം ദേവി സ്കംദദ്വിപവദനപീതം സ്തനയുഗം
തവേദം നഃ ഖേദം ഹരതു സതതം പ്രസ്നുതമുഖമ് ।
യദാലോക്യാശംകാകുലിതഹൃദയോ ഹാസജനകഃ
സ്വകുംഭൌ ഹേരംബഃ പരിമൃശതി ഹസ്തേന ഝഡിതി ॥ 72 ॥

അമൂ തേ വക്ഷോജാവമൃതരസമാണിക്യകുതുപൌ
ന സംദേഹസ്പംദോ നഗപതിപതാകേ മനസി നഃ ।
പിബംതൌ തൌ യസ്മാദവിദിതവധൂസംഗരസികൌ
കുമാരാവദ്യാപി ദ്വിരദവദനക്രൌംചദലനൌ ॥ 73 ॥

വഹത്യംബ സ്തംബേരമദനുജകുംഭപ്രകൃതിഭിഃ
സമാരബ്ധാം മുക്താമണിഭിരമലാം ഹാരലതികാമ് ।
കുചാഭോഗോ ബിംബാധരരുചിഭിരംതഃ ശബലിതാം
പ്രതാപവ്യാമിശ്രാം പുരദമയിതുഃ കീര്തിമിവ തേ ॥ 74 ॥

തവ സ്തന്യം മന്യേ ധരണിധരകന്യേ ഹൃദയതഃ
പയഃപാരാവാരഃ പരിവഹതി സാരസ്വതമിവ ।
ദയാവത്യാ ദത്തം ദ്രവിഡശിശുരാസ്വാദ്യ തവ യത്
കവീനാം പ്രൌഢാനാമജനി കമനീയഃ കവയിതാ ॥ 75 ॥

ഹരക്രോധജ്വാലാവലിഭിരവലീഢേന വപുഷാ
ഗഭീരേ തേ നാഭീസരസി കൃതസംഗോ മനസിജഃ ।
സമുത്തസ്ഥൌ തസ്മാദചലതനയേ ധൂമലതികാ
ജനസ്താം ജാനീതേ തവ ജനനി രോമാവലിരിതി ॥ 76 ॥

യദേതത് കാലിംദീതനുതരതരംഗാകൃതി ശിവേ
കൃശേ മധ്യേ കിംചിജ്ജനനി തവ യദ്ഭാതി സുധിയാമ് ।
വിമര്ദാദന്യോഽന്യം കുചകലശയോരംതരഗതം
തനൂഭൂതം വ്യോമ പ്രവിശദിവ നാഭിം കുഹരിണീമ് ॥ 77 ॥

സ്ഥിരോ ഗംഗാവര്തഃ സ്തനമുകുലരോമാവലിലതാ-
കലാവാലം കുംഡം കുസുമശരതേജോഹുതഭുജഃ ।
രതേര്ലീലാഗാരം കിമപി തവ നാഭിര്ഗിരിസുതേ
ബിലദ്വാരം സിദ്ധേര്ഗിരിശനയനാനാം വിജയതേ ॥ 78 ॥

നിസര്ഗക്ഷീണസ്യ സ്തനതടഭരേണ ക്ലമജുഷോ
നമന്മൂര്തേര്നാരീതിലക ശനകൈസ്ത്രുട്യത ഇവ ।
ചിരം തേ മധ്യസ്യ ത്രുടിതതടിനീതീരതരുണാ
സമാവസ്ഥാസ്ഥേമ്നോ ഭവതു കുശലം ശൈലതനയേ ॥ 79 ॥

കുചൌ സദ്യഃസ്വിദ്യത്തടഘടിതകൂര്പാസഭിദുരൌ
കഷംതൌ ദോര്മൂലേ കനകകലശാഭൌ കലയതാ ।
തവ ത്രാതും ഭംഗാദലമിതി വലഗ്നം തനുഭുവാ
ത്രിധാ നദ്ധം ദേവി ത്രിവലി ലവലീവല്ലിഭിരിവ ॥ 80 ॥

ഗുരുത്വം വിസ്താരം ക്ഷിതിധരപതിഃ പാര്വതി നിജാ-
ന്നിതംബാദാച്ഛിദ്യ ത്വയി ഹരണരൂപേണ നിദധേ ।
അതസ്തേ വിസ്തീര്ണോ ഗുരുരയമശേഷാം വസുമതീം
നിതംബപ്രാഗ്ഭാരഃ സ്ഥഗയതി ലഘുത്വം നയതി ച ॥ 81 ॥

കരീംദ്രാണാം ശുംഡാന് കനകകദലീകാംഡപടലീ-
മുഭാഭ്യാമൂരുഭ്യാമുഭയമപി നിര്ജിത്യ ഭവതീ ।
സുവൃത്താഭ്യാം പത്യുഃ പ്രണതികഠിനാഭ്യാം ഗിരിസുതേ
വിധിജ്ഞ്യേ ജാനുഭ്യാം വിബുധകരികുംഭദ്വയമസി ॥ 82 ॥

പരാജേതും രുദ്രം ദ്വിഗുണശരഗര്ഭൌ ഗിരിസുതേ
നിഷംഗൌ ജംഘേ തേ വിഷമവിശിഖോ ബാഢമകൃത ।
യദഗ്രേ ദൃശ്യംതേ ദശശരഫലാഃ പാദയുഗലീ-
നഖാഗ്രച്ഛദ്മാനഃ സുരമകുടശാണൈകനിശിതാഃ ॥ 83 ॥

ശ്രുതീനാം മൂര്ധാനോ ദധതി തവ യൌ ശേഖരതയാ
മമാപ്യേതൌ മാതഃ ശിരസി ദയയാ ധേഹി ചരണൌ ।
യയോഃ പാദ്യം പാഥഃ പശുപതിജടാജൂടതടിനീ
യയോര്ലാക്ഷാലക്ഷ്മീരരുണഹരിചൂഡാമണിരുചിഃ ॥ 84 ॥

നമോവാകം ബ്രൂമോ നയനരമണീയായ പദയോ-
സ്തവാസ്മൈ ദ്വംദ്വായ സ്ഫുടരുചിരസാലക്തകവതേ ।
അസൂയത്യത്യംതം യദഭിഹനനായ സ്പൃഹയതേ
പശൂനാമീശാനഃ പ്രമദവനകംകേലിതരവേ ॥ 85 ॥

മൃഷാ കൃത്വാ ഗോത്രസ്ഖലനമഥ വൈലക്ഷ്യനമിതം
ലലാടേ ഭര്താരം ചരണകമലേ താഡയതി തേ ।
ചിരാദംതഃശല്യം ദഹനകൃതമുന്മൂലിതവതാ
തുലാകോടിക്വാണൈഃ കിലികിലിതമീശാനരിപുണാ ॥ 86 ॥

ഹിമാനീഹംതവ്യം ഹിമഗിരിനിവാസൈകചതുരൌ
നിശായാം നിദ്രാണം നിശി ചരമഭാഗേ ച വിശദൌ ।
വരം ലക്ഷ്മീപാത്രം ശ്രിയമതിസൃജംതൌ സമയിനാം
സരോജം ത്വത്പാദൌ ജനനി ജയതശ്ചിത്രമിഹ കിമ് ॥ 87 ॥

പദം തേ കീര്തീനാം പ്രപദമപദം ദേവി വിപദാം
കഥം നീതം സദ്ഭിഃ കഠിനകമഠീകര്പരതുലാമ് ।
കഥം വാ ബാഹുഭ്യാമുപയമനകാലേ പുരഭിദാ
യദാദായ ന്യസ്തം ദൃഷദി ദയമാനേന മനസാ ॥ 88 ॥

നഖൈര്നാകസ്ത്രീണാം കരകമലസംകോചശശിഭി-
സ്തരൂണാം ദിവ്യാനാം ഹസത ഇവ തേ ചംഡി ചരണൌ ।
ഫലാനി സ്വഃസ്ഥേഭ്യഃ കിസലയകരാഗ്രേണ ദദതാം
ദരിദ്രേഭ്യോ ഭദ്രാം ശ്രിയമനിശമഹ്നായ ദദതൌ ॥ 89 ॥

ദദാനേ ദീനേഭ്യഃ ശ്രിയമനിശമാശാനുസദൃശീ-
മമംദം സൌംദര്യപ്രകരമകരംദം വികിരതി ।
തവാസ്മിന് മംദാരസ്തബകസുഭഗേ യാതു ചരണേ
നിമജ്ജന്മജ്ജീവഃ കരണചരണഃ ഷട്ചരണതാമ് ॥ 90 ॥

പദന്യാസക്രീഡാപരിചയമിവാരബ്ധുമനസഃ
സ്ഖലംതസ്തേ ഖേലം ഭവനകലഹംസാ ന ജഹതി ।
അതസ്തേഷാം ശിക്ഷാം സുഭഗമണിമംജീരരണിത-
ച്ഛലാദാചക്ഷാണം ചരണകമലം ചാരുചരിതേ ॥ 91 ॥

ഗതാസ്തേ മംചത്വം ദ്രുഹിണഹരിരുദ്രേശ്വരഭൃതഃ
ശിവഃ സ്വച്ഛച്ഛായാഘടിതകപടപ്രച്ഛദപടഃ ।
ത്വദീയാനാം ഭാസാം പ്രതിഫലനരാഗാരുണതയാ
ശരീരീ ശ‍ഋംഗാരോ രസ ഇവ ദൃശാം ദോഗ്ധി കുതുകമ് ॥ 92 ॥

അരാലാ കേശേഷു പ്രകൃതിസരലാ മംദഹസിതേ
ശിരീഷാഭാ ചിത്തേ ദൃഷദുപലശോഭാ കുചതടേ ।
ഭൃശം തന്വീ മധ്യേ പൃഥുരുരസിജാരോഹവിഷയേ
ജഗത്ത്രാതും ശംഭോര്ജയതി കരുണാ കാചിദരുണാ ॥ 93 ॥

കലംകഃ കസ്തൂരീ രജനികരബിംബം ജലമയം
കലാഭിഃ കര്പൂരൈര്മരകതകരംഡം നിബിഡിതമ് ।
അതസ്ത്വദ്ഭോഗേന പ്രതിദിനമിദം രിക്തകുഹരം
വിധിര്ഭൂയോ ഭൂയോ നിബിഡയതി നൂനം തവ കൃതേ ॥ 94 ॥

പുരാരാതേരംതഃപുരമസി തതസ്ത്വച്ചരണയോഃ
സപര്യാമര്യാദാ തരലകരണാനാമസുലഭാ ।
തഥാ ഹ്യേതേ നീതാഃ ശതമഖമുഖാഃ സിദ്ധിമതുലാം
തവ ദ്വാരോപാംതസ്ഥിതിഭിരണിമാദ്യാഭിരമരാഃ ॥ 95 ॥

കലത്രം വൈധാത്രം കതികതി ഭജംതേ ന കവയഃ
ശ്രിയോ ദേവ്യാഃ കോ വാ ന ഭവതി പതിഃ കൈരപി ധനൈഃ ।
മഹാദേവം ഹിത്വാ തവ സതി സതീനാമചരമേ
കുചാഭ്യാമാസംഗഃ കുരവകതരോരപ്യസുലഭഃ ॥ 96 ॥

ഗിരാമാഹുര്ദേവീം ദ്രുഹിണഗൃഹിണീമാഗമവിദോ
ഹരേഃ പത്നീം പദ്മാം ഹരസഹചരീമദ്രിതനയാമ് ।
തുരീയാ കാപി ത്വം ദുരധിഗമനിഃസീമമഹിമാ
മഹാമായാ വിശ്വം ഭ്രമയസി പരബ്രഹ്മമഹിഷി ॥ 97 ॥

കദാ കാലേ മാതഃ കഥയ കലിതാലക്തകരസം
പിബേയം വിദ്യാര്ഥീ തവ ചരണനിര്ണേജനജലമ് ।
പ്രകൃത്യാ മൂകാനാമപി ച കവിതാകാരണതയാ
കദാ ധത്തേ വാണീമുഖകമലതാംബൂലരസതാമ് ॥ 98 ॥

സരസ്വത്യാ ലക്ഷ്മ്യാ വിധിഹരിസപത്നോ വിഹരതേ
രതേഃ പാതിവ്രത്യം ശിഥിലയതി രമ്യേണ വപുഷാ ।
ചിരം ജീവന്നേവ ക്ഷപിതപശുപാശവ്യതികരഃ
പരാനംദാഭിഖ്യം രസയതി രസം ത്വദ്ഭജനവാന് ॥ 99 ॥

പ്രദീപജ്വാലാഭിര്ദിവസകരനീരാജനവിധിഃ
സുധാസൂതേശ്ചംദ്രോപലജലലവൈരര്ഘ്യരചനാ ।
സ്വകീയൈരംഭോഭിഃ സലിലനിധിസൌഹിത്യകരണം
ത്വദീയാഭിര്വാഗ്ഭിസ്തവ ജനനി വാചാം സ്തുതിരിയമ് ॥ 100 ॥

സൌംദര്യലഹരി മുഖ്യസ്തോത്രം സംവാര്തദായകമ് ।
ഭഗവദ്പാദ സന്ക്ലുപ്തം പഠേന് മുക്തൌ ഭവേന്നരഃ ॥

॥ ഇതി ശ്രീമത്പരമഹംസപരിവ്രാജകാചാര്യസ്യ
ശ്രീഗോവിംദഭഗവത്പൂജ്യപാദശിഷ്യസ്യ
ശ്രീമച്ഛംകരഭഗവതഃ കൃതൌ സൌംദര്യലഹരീ സംപൂര്ണാ ॥

॥ ഓം തത്സത് ॥

(അനുബംധഃ)
സമാനീതഃ പദ്ഭ്യാം മണിമുകുരതാമംബരമണി-
ര്ഭയാദാസ്യാദംതഃസ്തിമിതകിരണശ്രേണിമസൃണഃ ।
(പാഠഭേദഃ – ഭയാദാസ്യ സ്നിഗ്ധസ്ത്മിത, ഭയാദാസ്യസ്യാംതഃസ്ത്മിത)
ദധാതി ത്വദ്വക്ത്രംപ്രതിഫലനമശ്രാംതവികചം
നിരാതംകം ചംദ്രാന്നിജഹൃദയപംകേരുഹമിവ ॥ 101 ॥

സമുദ്ഭൂതസ്ഥൂലസ്തനഭരമുരശ്ചാരു ഹസിതം
കടാക്ഷേ കംദര്പഃ കതിചന കദംബദ്യുതി വപുഃ ।
ഹരസ്യ ത്വദ്ഭ്രാംതിം മനസി ജനയംതി സ്മ വിമലാഃ
പാഠഭേദഃ – ജനയാമാസ മദനോ, ജനയംതഃ സമതുലാം, ജനയംതാ സുവദനേ
ഭവത്യാ യേ ഭക്താഃ പരിണതിരമീഷാമിയമുമേ ॥ 102 ॥

നിധേ നിത്യസ്മേരേ നിരവധിഗുണേ നീതിനിപുണേ
നിരാഘാതജ്ഞാനേ നിയമപരചിത്തൈകനിലയേ ।
നിയത്യാ നിര്മുക്തേ നിഖിലനിഗമാംതസ്തുതിപദേ
നിരാതംകേ നിത്യേ നിഗമയ മമാപി സ്തുതിമിമാമ് ॥ 103 ॥