കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-ന്തൃതീയകാണ്ഡേ ദ്വിതീയഃ പ്രശ്നഃ – പവമാനഗ്രാഹാദീനാം-വ്യാഁഖ്യാനം
ഓ-ന്നമഃ പരമാത്മനേ, ശ്രീ മഹാഗണപതയേ നമഃ,
ശ്രീ ഗുരുഭ്യോ നമഃ । ഹ॒രിഃ॒ ഓമ് ॥
യോ വൈ പവ॑മാനാനാമന്വാരോ॒ഹാന്. വി॒ദ്വാന്. യജ॒തേ-ഽനു॒ പവ॑മാനാ॒നാ രോ॑ഹതി॒ ന പവ॑മാനേ॒ഭ്യോ-ഽവ॑ ച്ഛിദ്യതേ ശ്യേ॒നോ॑-ഽസി ഗായ॒ത്രഛ॑ന്ദാ॒ അനു॒ ത്വാ-ഽഽര॑ഭേ സ്വ॒സ്തി മാ॒ സ-മ്പാ॑രയ സുപ॒ര്ണോ॑-ഽസി ത്രി॒ഷ്ടുപ്ഛ॑ന്ദാ॒ അനു॒ ത്വാ-ഽഽര॑ഭേ സ്വ॒സ്തി മാ॒ സ-മ്പാ॑രയ॒ സഘാ॑-ഽസി॒ ജഗ॑തീഛന്ദാ॒ അനു॒ ത്വാ-ഽഽര॑ഭേ സ്വ॒സ്തി മാ॒ സമ്പാ॑ര॒യേത്യാ॑ഹൈ॒തേ [ ] 1
വൈ പവ॑മാനാനാമന്വാരോ॒ഹാസ്താന്. യ ഏ॒വം-വിഁ॒ദ്വാന്. യജ॒തേ-ഽനു॒ പവ॑മാനാ॒നാ രോ॑ഹതി॒ ന പവ॑മാനേ॒ഭ്യോ-ഽവ॑ ച്ഛിദ്യതേ॒ യോ വൈ പവ॑മാനസ്യ॒ സന്ത॑തിം॒-വേഁദ॒ സര്വ॒മായു॑രേതി॒ ന പു॒രാ-ഽഽയു॑ഷഃ॒ പ്ര മീ॑യതേ പശു॒മാ-ന്ഭ॑വതി വി॒ന്ദതേ᳚ പ്ര॒ജാ-മ്പവ॑മാനസ്യ॒ ഗ്രഹാ॑ ഗൃഹ്യ॒ന്തേ-ഽഥ॒ വാ അ॑സ്യൈ॒തേ-ഽഗൃ॑ഹീതാ ദ്രോണകല॒ശ ആ॑ധവ॒നീയഃ॑ പൂത॒ഭൃ-ത്താന്. യദഗൃ॑ഹീത്വോപാകു॒ര്യാ-ത്പവ॑മാനം॒-വിഁ- [-ത്പവ॑മാനം॒-വിഁ, ഛി॒ന്ദ്യാ॒-ത്തം-വിഁ॒ച്ഛിദ്യ॑മാന-] 2
ച്ഛി॑ന്ദ്യാ॒-ത്തം-വിഁ॒ച്ഛിദ്യ॑മാന-മദ്ധ്വ॒ര്യോഃ പ്രാ॒ണോ-ഽനു॒ വിച്ഛി॑ദ്യേ-തോപയാ॒മഗൃ॑ഹീതോ-ഽസി പ്ര॒ജാപ॑തയേ॒ ത്വേതി॑ ദ്രോണകല॒ശമ॒ഭി മൃ॑ശേ॒ദിന്ദ്രാ॑യ॒ ത്വേത്യാ॑ധവ॒നീയം॒-വിഁശ്വേ᳚ഭ്യസ്ത്വാ ദേ॒വേഭ്യ॒ ഇതി॑ പൂത॒ഭൃത॒-മ്പവ॑മാനമേ॒വ ത-ഥ്സ-ന്ത॑നോതി॒ സര്വ॒മായു॑രേതി॒ ന പു॒രാ-ഽഽയു॑ഷഃ॒ പ്രമീ॑യതേ പശു॒മാ-ന്ഭ॑വതി വി॒ന്ദതേ᳚ പ്ര॒ജാമ് ॥ 3 ॥
(ഏ॒തേ – വി – ദ്വിച॑ത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 1)
ത്രീണി॒ വാവ സവ॑നാ॒ന്യഥ॑ തൃ॒തീയ॒ഗ്മ്॒ സവ॑ന॒മവ॑ ലുമ്പന്ത്യന॒ഗ്മ്॒ശു കു॒ര്വന്ത॑ ഉപാ॒ഗ്മ്॒ശുഗ്മ്ഹു॒ത്വോപാഗ്മ്॑ശുപാ॒ത്രേ-ഽഗ്മ്॑ശുമ॒വാസ്യ॒ തന്തൃ॑തീയസവ॒നേ॑ ഽപി॒സൃജ്യാ॒ഭി ഷു॑ണുയാ॒ദ്യദാ᳚പ്യാ॒യയ॑തി॒ തേനാഗ്മ്॑ശു॒മദ്യദ॑ഭിഷു॒ണോതി॒ തേന॑ര്ജീ॒ഷി സര്വാ᳚ണ്യേ॒വ ത-ഥ്സവ॑നാന്യഗ്മ്ശു॒മന്തി॑ ശു॒ക്രവ॑ന്തി സ॒മാവ॑ദ്വീര്യാണി കരോതി॒ ദ്വൌ സ॑മു॒ദ്രൌ വിത॑താവജൂ॒ര്യൌ പ॒ര്യാവ॑ര്തേതേ ജ॒ഠരേ॑വ॒ പാദാഃ᳚ । തയോഃ॒ പശ്യ॑ന്തോ॒ അതി॑ യന്ത്യ॒ന്യ-മപ॑ശ്യന്ത॒- [യന്ത്യ॒ന്യ-മപ॑ശ്യന്തഃ, സേതു॒നാ-ഽതി॑] 4
-സ്സേതു॒നാ-ഽതി॑ യന്ത്യ॒ന്യമ് ॥ ദ്വേ ദ്രധ॑സീ സ॒തതീ॑ വസ്ത॒ ഏകഃ॑ കേ॒ശീ വിശ്വാ॒ ഭുവ॑നാനി വി॒ദ്വാന് । തി॒രോ॒ധായൈ॒ത്യസി॑തം॒-വഁസാ॑ന-ശ്ശു॒ക്രമാ ദ॑ത്തേ അനു॒ഹായ॑ ജാ॒ര്യൈ ॥ ദേ॒വാ വൈ യദ്യ॒ജ്ഞേ-ഽകു॑ര്വത॒ തദസു॑രാ അകുര്വത॒ തേ ദേ॒വാ ഏ॒ത-മ്മ॑ഹായ॒ജ്ഞമ॑പശ്യ॒-ന്തമ॑തന്വതാഗ്നിഹോ॒ത്രം-വ്രഁ॒തമ॑കുര്വത॒ തസ്മാ॒-ദ്ദ്വിവ്ര॑ത-സ്സ്യാ॒-ദ്ദ്വിര്ഹ്യ॑ഗ്നിഹോ॒ത്ര-ഞ്ജുഹ്വ॑തി പൌര്ണമാ॒സം-യഁ॒ജ്ഞ-മ॑ഗ്നീഷോ॒മീയ॑- [-മ॑ഗ്നീഷോ॒മീയ᳚മ്, പ॒ശുമ॑കുര്വത] 5
-മ്പ॒ശുമ॑കുര്വത ദാ॒ര്ശ്യം-യഁ॒ജ്ഞമാ᳚ഗ്നേ॒യ-മ്പ॒ശുമ॑കുര്വത വൈശ്വദേ॒വ-മ്പ്രാ॑തസ്സവ॒ന -മ॑കുര്വത വരുണപ്രഘാ॒സാ-ന്മാദ്ധ്യ॑ദിന്ന॒ഗ്മ്॒ സവ॑നഗ്മ് സാകമേ॒ധാ-ന്പി॑തൃയ॒ജ്ഞ-ന്ത്ര്യ॑മ്ബകാഗ്-സ്തൃതീയസവ॒നമ॑കുര്വത॒ തമേ॑ഷാ॒മസു॑രാ യ॒ജ്ഞ -മ॒ന്വവാ॑ജിഗാഗ്മ്സ॒-ന്ത-ന്നാ-ഽന്വവാ॑യ॒-ന്തേ᳚-ഽബ്രുവന്നദ്ധ്വര്ത॒വ്യാ വാ ഇ॒മേ ദേ॒വാ അ॑ഭൂവ॒ന്നിതി॒ തദ॑ദ്ധ്വ॒രസ്യാ᳚ ഽദ്ധ്വര॒ത്വ-ന്തതോ॑ ദേ॒വാ അഭ॑വ॒-ന്പരാ-ഽസു॑രാ॒ യ ഏ॒വം-വിഁ॒ദ്വാന്-ഥ്സോമേ॑ന॒ യജ॑തേ॒ ഭവ॑ത്യാ॒ത്മനാ॒ പരാ᳚ ഽസ്യ॒ ഭ്രാതൃ॑വ്യോ ഭവതി ॥ 6 ॥
(അപ॑ശ്യന്തോ-ഽ – ഗ്നീഷോ॒മീയ॑ – മാ॒ത്മനാ॒ പരാ॒ – ത്രീണി॑ ച) (അ. 2)
പ॒രി॒ഭൂര॒ഗ്നി-മ്പ॑രി॒ഭൂരിന്ദ്ര॑-മ്പരി॒ഭൂര്വിശ്വാ᳚-ന്ദേ॒വാ-ന്പ॑രി॒ഭൂര്മാഗ്മ് സ॒ഹ ബ്ര॑ഹ്മവര്ച॒സേന॒ സ നഃ॑ പവസ്വ॒ ശ-ങ്ഗവേ॒ ശ-ഞ്ജനാ॑യ॒ ശമര്വ॑തേ॒ ശഗ്മ് രാ॑ജ॒ന്നോഷ॑ധീ॒ഭ്യോ ഽച്ഛി॑ന്നസ്യ തേ രയിപതേ സു॒വീര്യ॑സ്യ രാ॒യസ്പോഷ॑സ്യ ദദി॒താര॑-സ്സ്യാമ । തസ്യ॑ മേ രാസ്വ॒ തസ്യ॑ തേ ഭക്ഷീയ॒ തസ്യ॑ ത ഇ॒ദമുന്മൃ॑ജേ ॥ പ്രാ॒ണായ॑ മേ വര്ചോ॒ദാ വര്ച॑സേ പവസ്വാ പാ॒നായ॑ വ്യാ॒നായ॑ വാ॒ചേ [വാ॒ചേ, ദ॒ക്ഷ॒ക്ര॒തുഭ്യാ॒-ഞ്ചക്ഷു॑ര്ഭ്യാ-മ്മേ] 7
ദ॑ക്ഷക്ര॒തുഭ്യാ॒-ഞ്ചക്ഷു॑ര്ഭ്യാ-മ്മേ വര്ചോ॒ദൌ വര്ച॑സേ പവേഥാ॒ഗ്॒ ശ്രോത്രാ॑യാ॒ ഽഽത്മനേ ഽങ്ഗേ᳚ഭ്യ॒ ആയു॑ഷേ വീ॒ര്യാ॑യ॒ വിഷ്ണോ॒രിന്ദ്ര॑സ്യ॒ വിശ്വേ॑ഷാ-ന്ദേ॒വാനാ᳚-ഞ്ജ॒ഠര॑മസി വര്ചോ॒ദാ മേ॒ വര്ച॑സേ പവസ്വ॒ കോ॑-ഽസി॒ കോ നാമ॒ കസ്മൈ᳚ ത്വാ॒ കായ॑ ത്വാ॒ യ-ന്ത്വാ॒ സോമേ॒നാതീ॑തൃപം॒-യഁ-ന്ത്വാ॒ സോമേ॒നാമീ॑മദഗ്മ് സുപ്ര॒ജാഃ പ്ര॒ജയാ॑ ഭൂയാസഗ്മ് സു॒വീരോ॑ വീ॒രൈ-സ്സു॒വര്ചാ॒ വര്ച॑സാ സു॒പോഷഃ॒ പോഷൈ॒-ര്വിശ്വേ᳚ഭ്യോ മേ രൂ॒പേഭ്യോ॑ വര്ചോ॒ദാ [വര്ചോ॒ദാഃ, വര്ച॑സേ] 8
വര്ച॑സേ പവസ്വ॒ തസ്യ॑ മേ രാസ്വ॒ തസ്യ॑ തേ ഭക്ഷീയ॒ തസ്യ॑ ത ഇ॒ദമുന്മൃ॑ജേ ॥ ബുഭൂ॑ഷ॒ന്നവേ᳚ക്ഷേതൈ॒ഷ വൈ പാത്രി॑യഃ പ്ര॒ജാപ॑തിര്യ॒ജ്ഞഃ പ്ര॒ജാപ॑തി॒സ്തമേ॒വ ത॑ര്പയതി॒ സ ഏ॑ന-ന്തൃ॒പ്തോ ഭൂത്യാ॒-ഽഭി പ॑വതേ ബ്രഹ്മവര്ച॒സകാ॒മോ-ഽവേ᳚ക്ഷേതൈ॒ഷ വൈ പാത്രി॑യഃ പ്ര॒ജാപ॑തിര്യ॒ജ്ഞഃ പ്ര॒ജാപ॑തി॒സ്തമേ॒വ ത॑ര്പയതി॒ സ ഏ॑ന-ന്തൃ॒പ്തോ ബ്ര॑ഹ്മവര്ച॒സേനാ॒ഭി പ॑വത ആമയാ॒- [ആമയാ॒വീ, അവേ᳚ക്ഷേതൈ॒ഷ വൈ] 9
-വ്യവേ᳚ക്ഷേതൈ॒ഷ വൈ പാത്രി॑യഃ പ്ര॒ജാപ॑തിര്യ॒ജ്ഞഃ പ്ര॒ജാപ॑തി॒സ്തമേ॒വ ത॑ര്പയതി॒ സ ഏ॑ന-ന്തൃ॒പ്ത ആയു॑ഷാ॒-ഽഭി പ॑വതേ-ഽഭി॒ചര॒ന്നവേ᳚ക്ഷേതൈ॒ഷ വൈ പാത്രി॑യഃ പ്ര॒ജാപ॑തിര്യ॒ജ്ഞഃ പ്ര॒ജാപ॑തി॒സ്തമേ॒വ ത॑ര്പയതി॒ സ ഏ॑ന-ന്തൃ॒പ്തഃ പ്രാ॑ണാപാ॒നാഭ്യാം᳚-വാഁ॒ചോ ദ॑ക്ഷക്ര॒തുഭ്യാ॒-ഞ്ചക്ഷു॑ര്ഭ്യാ॒ഗ്॒ ശ്രോത്രാ᳚ഭ്യാ-മാ॒ത്മനോ-ഽങ്ഗേ᳚ഭ്യ॒ ആയു॑ഷോ॒-ഽന്തരേ॑തി താ॒ജ-ക്പ്ര ധ॑ന്വതി ॥ 10 ॥
(വാ॒ചേ-രൂ॒പേഭ്യോ॑ വര്ചോ॒ദാ – ആ॑മയാ॒വീ – പഞ്ച॑ചത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 3)
സ്ഫ്യ-സ്സ്വ॒സ്തിര്വി॑ഘ॒ന-സ്സ്വ॒സ്തിഃ പര്ശു॒ര്വേദിഃ॑ പര॒ശുര്ന॑-സ്സ്വ॒സ്തിഃ । യ॒ജ്ഞിയാ॑ യജ്ഞ॒കൃത॑-സ്സ്ഥ॒ തേ മാ॒സ്മിന് യ॒ജ്ഞ ഉപ॑ ഹ്വയദ്ധ്വ॒മുപ॑ മാ॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ ഹ്വ॑യേതാ॒മുപാ᳚-ഽഽസ്താ॒വഃ ക॒ലശ॒-സ്സോമോ॑ അ॒ഗ്നിരുപ॑ ദേ॒വാ ഉപ॑ യ॒ജ്ഞ ഉപ॑ മാ॒ ഹോത്രാ॑ ഉപഹ॒വേ ഹ്വ॑യന്താ॒-ന്നമോ॒-ഽഗ്നയേ॑ മഖ॒ഘ്നേമ॒ഖസ്യ॑ മാ॒ യശോ᳚-ഽര്യാ॒ദിത്യാ॑ഹവ॒നീയ॒മുപ॑ തിഷ്ഠതേ യ॒ജ്ഞോ വൈ മ॒ഖോ [യ॒ജ്ഞോ വൈ മ॒ഖഃ, യ॒ജ്ഞം-വാഁവ] 11
യ॒ജ്ഞം-വാഁവ സ തദ॑ഹ॒-ന്തസ്മാ॑ ഏ॒വ ന॑മ॒സ്കൃത്യ॒ സദഃ॒ പ്രസ॑ര്പത്യാ॒ത്മനോ-ഽനാ᳚ര്ത്യൈ॒ നമോ॑ രു॒ദ്രായ॑ മഖ॒ഘ്നേ നമ॑സ്കൃത്യാ മാ പാ॒ഹീത്യാഗ്നീ᳚ദ്ധ്ര॒-ന്തസ്മാ॑ ഏ॒വ ന॑മ॒സ്കൃത്യ॒ സദഃ॒ പ്രസ॑ര്പത്യാ॒ത്മനോ-ഽനാ᳚ര്ത്യൈ॒ നമ॒ ഇന്ദ്രാ॑യ മഖ॒ഘ്ന ഇ॑ന്ദ്രി॒യ-മ്മേ॑ വീ॒ര്യ॑-മ്മാ നിര്വ॑ധീ॒രിതി॑ ഹോ॒ത്രീയ॑മാ॒ശിഷ॑മേ॒വൈതാമാ ശാ᳚സ്തൈന്ദ്രി॒യസ്യ॑ വീ॒ര്യ॑സ്യാനി॑ര്ഘാതായ॒ യാ വൈ [ ] 12
ദേ॒വതാ॒-സ്സദ॒സ്യാര്തി॑മാ॒ര്പയ॑ന്തി॒ യസ്താ വി॒ദ്വാ-ന്പ്ര॒സര്പ॑തി॒ ന സദ॒സ്യാര്തി॒മാര്ച്ഛ॑തി॒ നമോ॒-ഽഗ്നയേ॑ മഖ॒ഘ്ന ഇത്യാ॑ഹൈ॒താ വൈ ദേ॒വതാ॒-സ്സദ॒സ്യാര്തി॒മാ-ഽര്പ॑യന്തി॒ താ യ ഏ॒വം-വിഁ॒ദ്വാ-ന്പ്ര॒സര്പ॑തി॒ ന സദ॒സ്യാര്തി॒മാര്ച്ഛ॑തി ദ്ദൃ॒ഢേ സ്ഥ॑-ശ്ശിഥി॒രേ സ॒മീചീ॒ മാ-ഽഗ്മ്ഹ॑സസ്പാത॒ഗ്മ്॒ സൂര്യോ॑ മാ ദേ॒വോ ദി॒വ്യാദഗ്മ്ഹ॑സസ്പാതു വാ॒യുര॒ന്തരി॑ക്ഷാ- [വാ॒യുര॒ന്തരി॑ക്ഷാത്, അ॒ഗ്നിഃ പൃ॑ഥി॒വ്യാ] 13
-ദ॒ഗ്നിഃ പൃ॑ഥി॒വ്യാ യ॒മഃ പി॒തൃഭ്യ॒-സ്സര॑സ്വതീ മനു॒ഷ്യേ᳚ഭ്യോ॒ ദേവീ᳚ ദ്വാരൌ॒ മാ മാ॒ സ-ന്താ᳚പ്ത॒-ന്നമ॒-സ്സദ॑സേ॒ നമ॒-സ്സദ॑സ॒സ്പത॑യേ॒ നമ॒-സ്സഖീ॑നാ-മ്പുരോ॒ഗാണാ॒-ഞ്ചക്ഷു॑ഷേ॒ നമോ॑ ദി॒വേ നമഃ॑ പൃഥി॒വ്യാ അഹേ॑ ദൈധിഷ॒വ്യോദത॑സ്തിഷ്ഠാ॒-ഽന്യസ്യ॒ സദ॑നേ സീദ॒ യോ᳚-ഽസ്മ-ത്പാക॑തര॒ ഉന്നി॒വത॒ ഉദു॒ദ്വത॑ശ്ച ഗേഷ-മ്പാ॒ത-മ്മാ᳚ ദ്യാവാപൃഥിവീ അ॒ദ്യാഹ്ന॒-സ്സദോ॒ വൈ പ്ര॒സര്പ॑ന്ത- [വൈ പ്ര॒സര്പ॑ന്തമ്, പി॒തരോ-ഽനു॒] 14
-മ്പി॒തരോ-ഽനു॒ പ്രസ॑ര്പന്തി॒ ത ഏ॑നമീശ്വ॒രാ ഹിഗ്മ്സി॑തോ॒-സ്സദഃ॑ പ്ര॒സൃപ്യ॑ ദക്ഷിണാ॒ര്ധ-മ്പരേ᳚ക്ഷേ॒താ-ഽഗ॑ന്ത പിതരഃ പിതൃ॒മാന॒ഹം-യുഁ॒ഷ്മാഭി॑ര്ഭൂയാസഗ്മ് സുപ്ര॒ജസോ॒ മയാ॑ യൂ॒യ-മ്ഭൂ॑യാ॒സ്തേതി॒ തേഭ്യ॑ ഏ॒വ ന॑മ॒സ്കൃത്യ॒ സദഃ॒ പ്രസ॑ര്പത്യാ॒ത്മനോ-ഽനാ᳚ര്ത്യൈ ॥ 15 ॥
(മ॒ഖോ – വാ – അ॒ന്തരി॑ക്ഷാത് – പ്ര॒സര്പ॑ന്തം॒ – ത്രയ॑സ്ത്രിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 4)
ഭക്ഷേഹി॒ മാ ഽഽവി॑ശ ദീര്ഘായു॒ത്വായ॑ ശന്തനു॒ത്വായ॑ രാ॒യസ്പോഷാ॑യ॒ വര്ച॑സേ സുപ്രജാ॒സ്ത്വായേഹി॑ വസോ പുരോ വസോ പ്രി॒യോ മേ॑ ഹൃ॒ദോ᳚-ഽസ്യ॒ശ്വിനോ᳚സ്ത്വാ ബാ॒ഹുഭ്യാഗ്മ്॑ സഘ്യാസ-ന്നൃ॒ചക്ഷ॑സ-ന്ത്വാ ദേവ സോമ സു॒ചക്ഷാ॒ അവ॑ ഖ്യേഷ-മ്മ॒ന്ദ്രാ-ഽഭിഭൂ॑തിഃ കേ॒തുര്യ॒ജ്ഞാനാം॒-വാഁഗ്ജു॑ഷാ॒ണാ സോമ॑സ്യ തൃപ്യതു മ॒ന്ദ്രാ സ്വ॑ര്വാ॒ച്യദി॑തി॒രനാ॑ഹത ശീര്ഷ്ണീ॒ വാഗ്ജു॑ഷാ॒ണാ സോമ॑സ്യ തൃപ്യ॒ത്വേഹി॑ വിശ്വചര്ഷണേ [ ] 16
ശ॒മ്ഭൂര്മ॑യോ॒ഭൂ-സ്സ്വ॒സ്തി മാ॑ ഹരിവര്ണ॒ പ്രച॑ര॒ ക്രത്വേ॒ ദക്ഷാ॑യ രാ॒യസ്പോഷാ॑യ സുവീ॒രതാ॑യൈ॒ മാ മാ॑ രാജ॒ന്. വി ബീ॑ഭിഷോ॒ മാ മേ॒ ഹാര്ദി॑ ത്വി॒ഷാ വ॑ധീഃ । വൃഷ॑ണേ॒ ശുഷ്മാ॒യാ-ഽഽയു॑ഷേ॒ വര്ച॑സേ ॥ വസു॑മ-ദ്ഗണസ്യ സോമ ദേവ തേ മതി॒വിദഃ॑ പ്രാത॒സ്സവ॒നസ്യ॑ ഗായ॒ത്രഛ॑ന്ദസ॒ ഇന്ദ്ര॑പീതസ്യ॒ നരാ॒ശഗ്മ്സ॑പീതസ്യ പി॒തൃപീ॑തസ്യ॒ മധു॑മത॒ ഉപ॑ഹൂത॒സ്യോപ॑ഹൂതോ ഭക്ഷയാമി രു॒ദ്രവ॑-ദ്ഗണസ്യ സോമ ദേവ തേ മതി॒വിദോ॒ മാദ്ധ്യ॑ന്ദിനസ്യ॒ സവ॑നസ്യ ത്രി॒ഷ്ടുപ്ഛ॑ന്ദസ॒ ഇന്ദ്ര॑പീതസ്യ॒ നരാ॒ശഗ്മ് സ॑പീതസ്യ [ ] 17
പി॒തൃപീ॑തസ്യ॒ മധു॑മത॒ ഉപ॑ഹൂത॒സ്യോപ॑ഹൂതോ ഭക്ഷയാമ്യാദി॒ത്യവ॑-ദ്ഗണസ്യ സോമ ദേവ തേ മതി॒വിദ॑സ്തൃ॒തീയ॑സ്യ॒ സവ॑നസ്യ॒ ജഗ॑തീഛന്ദസ॒ ഇന്ദ്ര॑പീതസ്യ॒ നരാ॒ശഗ്മ് സ॑പീതസ്യ പി॒തൃപീ॑തസ്യ॒ മധു॑മത॒ ഉപ॑ഹൂത॒സ്യോപ॑ഹൂതോ ഭക്ഷയാമി ॥ ആപ്യാ॑യസ്വ॒ സമേ॑തു തേ വി॒ശ്വത॑-സ്സോമ॒ വൃഷ്ണി॑യമ് । ഭവാ॒ വാജ॑സ്യ സങ്ഗ॒ഥേ ॥ ഹിന്വ॑ മേ॒ ഗാത്രാ॑ ഹരിവോ ഗ॒ണാ-ന്മേ॒ മാ വിതീ॑തൃഷഃ । ശി॒വോ മേ॑ സപ്ത॒ര്॒ഷീനുപ॑ തിഷ്ഠസ്വ॒ മാ മേ-ഽവാ॒ന്നാഭി॒മതി॑ [മാ മേ-ഽവാ॒ന്നാഭി॒മതി॑, ഗാഃ॒ ।] 18
ഗാഃ ॥ അപാ॑മ॒ സോമ॑മ॒മൃതാ॑ അഭൂ॒മാ-ഽദ॑ര്ശ്മ॒ ജ്യോതി॒രവി॑ദാമ ദേ॒വാന് । കിമ॒സ്മാന് കൃ॑ണവ॒ദരാ॑തിഃ॒ കിമു॑ ധൂ॒ര്തിര॑മൃത॒ മര്ത്യ॑സ്യ ॥ യന്മ॑ ആ॒ത്മനോ॑ മി॒ന്ദാ-ഽഭൂ॑ദ॒ഗ്നിസ്ത-ത്പുന॒രാ-ഽഹാ᳚ര്ജാ॒തവേ॑ദാ॒ വിച॑ര്ഷണിഃ ॥ പുന॑ര॒ഗ്നിശ്ചക്ഷു॑രദാ॒ത്-പുന॒രിന്ദ്രോ॒ ബൃഹ॒സ്പതിഃ॑ । പുന॑ര്മേ അശ്വിനാ യു॒വ-ഞ്ചക്ഷു॒രാ ധ॑ത്തമ॒ക്ഷ്യോഃ ॥ ഇ॒ഷ്ടയ॑ജുഷസ്തേ ദേവ സോമ സ്തു॒തസ്തോ॑മസ്യ [ ] 19
ശ॒സ്തോക്ഥ॑സ്യ॒ ഹരി॑വത॒ ഇന്ദ്ര॑പീതസ്യ॒ മധു॑മത॒ ഉപ॑ഹൂത॒സ്യോപ॑ഹൂതോ ഭക്ഷയാമി ॥ ആ॒പൂര്യാ॒-സ്സ്ഥാ-ഽഽമാ॑ പൂരയത പ്ര॒ജയാ॑ ച॒ ധനേ॑ന ച ॥ ഏ॒ത-ത്തേ॑ തത॒ യേ ച॒ ത്വാമന്വേ॒ത-ത്തേ॑ പിതാമഹ പ്രപിതാമഹ॒ യേ ച॒ ത്വാമന്വത്ര॑ പിതരോ യഥാഭാ॒ഗ-മ്മ॑ന്ദദ്ധ്വ॒-ന്നമോ॑ വഃ പിതരോ॒ രസാ॑യ॒ നമോ॑ വഃ പിതര॒-ശ്ശുഷ്മാ॑യ॒ നമോ॑ വഃ പിതരോ ജീ॒വായ॒ നമോ॑ വഃ പിതര- [നമോ॑ വഃ പിതരഃ, സ്വ॒ധായൈ॒] 20
-സ്സ്വ॒ധായൈ॒ നമോ॑ വഃ പിതരോ മ॒ന്യവേ॒ നമോ॑ വഃ പിതരോ ഘോ॒രായ॒ പിത॑രോ॒ നമോ॑ വോ॒ യ ഏ॒തസ്മി॑-ല്ലോഁ॒കേസ്ഥ യു॒ഷ്മാഗ്സ്തേ-ഽനു॒ യേ᳚-ഽസ്മി-ല്ലോഁ॒കേ മാ-ന്തേ-ഽനു॒ യ ഏ॒തസ്മി॑-ല്ലോഁ॒കേ സ്ഥ യൂ॒യ-ന്തേഷാം॒-വഁസി॑ഷ്ഠാ ഭൂയാസ്ത॒ യേ᳚-ഽസ്മി-ല്ലോഁ॒കേ॑-ഽഹ-ന്തേഷാം॒-വഁസി॑ഷ്ഠോ ഭൂയാസ॒-മ്പ്രജാ॑പതേ॒ ന ത്വദേ॒താന്യ॒ന്യോ വിശ്വാ॑ ജാ॒താനി॒ പരി॒താ ബ॑ഭൂവ । 21
യ-ത്കാ॑മാസ്തേ ജുഹു॒മസ്തന്നോ॑ അസ്തു വ॒യഗ്ഗ് സ്യാ॑മ॒ പത॑യോ രയീ॒ണാമ് ॥ ദേ॒വകൃ॑ത॒സ്യൈന॑സോ ഽവ॒യജ॑നമസി മനു॒ഷ്യ॑കൃത॒സ്യൈന॑സോ ഽവ॒യജ॑നമസി പി॒തൃകൃ॑ത॒സ്യൈന॑സോ ഽവ॒യജ॑നമസ്യ॒ഫ്സു ധൌ॒തസ്യ॑ സോമ ദേവ തേ॒ നൃഭി॑-സ്സു॒തസ്യേ॒ഷ്ട യ॑ജുഷ-സ്സ്തു॒തസ്തോ॑മസ്യ ശ॒സ്തോക്ഥ॑സ്യ॒ യോ ഭ॒ക്ഷോഅ॑ശ്വ॒സനി॒ര്യോ ഗോ॒സനി॒സ്തസ്യ॑ തേ പി॒തൃഭി॑ര്ഭ॒ക്ഷ-ങ്കൃ॑ത॒സ്യോ-പ॑ഹൂത॒സ്യോപ॑ഹൂതോ ഭക്ഷയാമി ॥ 22 ॥
(വി॒ശ്വ॒ച॒ര്ഷ॒ണേ॒ – ത്രി॒ഷ്ടുപ്ഛ॑ന്ദസ॒ ഇന്ദ്ര॑പീതസ്യ॒ നരാ॒ശഗ്മ് സ॑പീത॒സ്യാ – ഽതി॑ -സ്തു॒തസ്തോ॑മസ്യ – ജീ॒വായ॒ നമോ॑ വഃ പിതരോ – ബഭൂവ॒ – ചതു॑ശ്ചത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 5)
മ॒ഹീ॒നാ-മ്പയോ॑-ഽസി॒ വിശ്വേ॑ഷാ-ന്ദേ॒വാനാ᳚-ന്ത॒നൂര്-ഋ॒ദ്ധ്യാസ॑മ॒ദ്യ പൃഷ॑തീനാ॒-ങ്ഗ്രഹ॒-മ്പൃഷ॑തീനാ॒-ങ്ഗ്രഹോ॑-ഽസി॒ വിഷ്ണോ॒ര്॒ഹൃദ॑യമ॒സ്യേക॑മിഷ॒ വിഷ്ണു॒സ്ത്വാ-ഽനു॒ വിച॑ക്രമേ ഭൂ॒തിര്ദ॒ദ്ധ്നാ ഘൃ॒തേന॑ വര്ധതാ॒-ന്തസ്യ॑ മേ॒ഷ്ടസ്യ॑ വീ॒തസ്യ॒ ദ്രവി॑ണ॒മാ ഗ॑മ്യാ॒ജ്ജ്യോതി॑രസി വൈശ്വാന॒ര-മ്പൃശ്ഞി॑യൈ ദു॒ഗ്ധം-യാഁവ॑തീ॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ മ॑ഹി॒ത്വാ യാവ॑ച്ച സ॒പ്ത സിന്ധ॑വോ വിത॒സ്ഥുഃ । താവ॑ന്തമിന്ദ്ര തേ॒ [താവ॑ന്തമിന്ദ്ര തേ, ഗ്രഹഗ്മ്॑] 23
ഗ്രഹഗ്മ്॑ സ॒ഹോര്ജാ ഗൃ॑ഹ്ണാ॒മ്യസ്തൃ॑തമ് ॥ യ-ത്കൃ॑ഷ്ണശകു॒നഃ പൃ॑ഷദാ॒ജ്യമ॑വമൃ॒ശേച്ഛൂ॒ദ്രാ അ॑സ്യ പ്ര॒മായു॑കാ-സ്സ്യു॒ര്യച്ഛ്വാ ഽവ॑മൃ॒ശേച്ചതു॑ഷ്പാദോ-ഽസ്യ പ॒ശവഃ॑ പ്ര॒മായു॑കാ-സ്സ്യു॒ര്യ-ഥ്സ്കന്ദേ॒-ദ്യജ॑മാനഃ പ്ര॒മായു॑ക-സ്സ്യാ-ത്പ॒ശവോ॒ വൈ പൃ॑ഷദാ॒ജ്യ-മ്പ॒ശവോ॒ വാ ഏ॒തസ്യ॑ സ്കന്ദന്തി॒ യസ്യ॑ പൃഷദാ॒ജ്യഗ്ഗ് സ്കന്ദ॑തി॒ യ-ത്പൃ॑ഷദാ॒ജ്യ-മ്പുന॑ര്ഗൃ॒ഹ്ണാതി॑ പ॒ശൂനേ॒വാസ്മൈ॒ പുന॑ര്ഗൃഹ്ണാതി പ്രാ॒ണോ വൈ പൃ॑ഷദാ॒ജ്യ-മ്പ്രാ॒ണോ വാ [പൃ॑ഷദാ॒ജ്യ-മ്പ്രാ॒ണോ വൈ, ഏ॒തസ്യ॑] 24
ഏ॒തസ്യ॑ സ്കന്ദതി॒ യസ്യ॑ പൃഷദാ॒ജ്യഗ്ഗ് സ്കന്ദ॑തി॒ യ-ത്പൃ॑ഷദാ॒ജ്യ-മ്പുന॑ര്ഗൃ॒ഹ്ണാതി॑ പ്രാ॒ണമേ॒വാസ്മൈ॒ പുന॑ര്ഗൃഹ്ണാതി॒ ഹിര॑ണ്യമവ॒ധായ॑ ഗൃഹ്ണാത്യ॒മൃതം॒-വൈഁ ഹിര॑ണ്യ-മ്പ്രാ॒ണഃ പൃ॑ഷദാ॒ജ്യമ॒മൃത॑മേ॒വാസ്യ॑ പ്രാ॒ണേ ദ॑ധാതി ശ॒തമാ॑ന-മ്ഭവതി ശ॒തായുഃ॒ പുരു॑ഷ-ശ്ശ॒തേന്ദ്രി॑യ॒ ആയു॑ഷ്യേ॒വേന്ദ്രി॒യേ പ്രതി॑തിഷ്ഠ॒ത്യശ്വ॒മവ॑ ഘ്രാപയതി പ്രാജാപ॒ത്യോ വാ അശ്വഃ॑ പ്രാജാപ॒ത്യഃ പ്രാ॒ണ-സ്സ്വാദേ॒വാസ്മൈ॒ യോനേഃ᳚ പ്രാ॒ണ-ന്നിര്മി॑മീതേ॒ വി വാ ഏ॒തസ്യ॑ യ॒ജ്ഞശ്ഛി॑ദ്യതേ॒ യസ്യ॑ പൃഷദാ॒ജ്യഗ്ഗ് സ്കന്ദ॑തി വൈഷ്ണ॒വ്യര്ചാ പുന॑ര്ഗൃഹ്ണാതി യ॒ജ്ഞോ വൈ വിഷ്ണു॑ര്യ॒ജ്ഞേനൈ॒വ യ॒ജ്ഞഗ്മ് സ-ന്ത॑നോതി ॥ 25 ॥
(തേ॒ – പൃ॒ഷ॒ദാ॒ജ്യ-മ്പ്രാ॒ണോ വൈ – യോനേഃ᳚ പ്രാ॒ണം – ദ്വാവിഗ്മ്॑ശതിശ്ച) (അ. 6)
ദേവ॑ സവിതരേ॒ത-ത്തേ॒ പ്രാ-ഽഽഹ॒ ത-ത്പ്ര ച॑ സു॒വ പ്ര ച॑ യജ॒ ബൃഹ॒സ്പതി॑ര്ബ്ര॒ഹ്മാ ഽഽയു॑ഷ്മത്യാ ഋ॒ചോ മാ ഗാ॑ത തനൂ॒പാ-ഥ്സാമ്ന॑-സ്സ॒ത്യാ വ॑ ആ॒ശിഷ॑-സ്സന്തു സ॒ത്യാ ആകൂ॑തയ ഋ॒ത-ഞ്ച॑ സ॒ത്യ-ഞ്ച॑ വദത സ്തു॒ത ദേ॒വസ്യ॑ സവി॒തുഃ പ്ര॑സ॒വേ സ്തു॒തസ്യ॑ സ്തു॒തമ॒സ്യൂര്ജ॒-മ്മഹ്യഗ്ഗ്॑ സ്തു॒ത-ന്ദു॑ഹാ॒മാ മാ᳚ സ്തു॒തസ്യ॑ സ്തു॒ത-ങ്ഗ॑മ്യാച്ഛ॒സ്ത്രസ്യ॑ ശ॒സ്ത്ര- [ശ॒സ്ത്രമ്, അ॒സ്യൂര്ജ॒-മ്മഹ്യഗ്മ്॑] 26
-മ॒സ്യൂര്ജ॒-മ്മഹ്യഗ്മ്॑ ശ॒സ്ത്ര-ന്ദു॑ഹാ॒മാ മാ॑ ശ॒സ്ത്രസ്യ॑ ശ॒സ്ത്ര-ങ്ഗ॑മ്യാ-ദിന്ദ്രി॒യാവ॑ന്തോ വനാമഹേ ധുക്ഷീ॒മഹി॑ പ്ര॒ജാമിഷ᳚മ് ॥ സാ മേ॑ സ॒ത്യാ-ഽഽശീര്ദേ॒വേഷു॑ ഭൂയാ-ദ്ബ്രഹ്മവര്ച॒സ-മ്മാ-ഽഽ ഗ॑മ്യാത് ॥ യ॒ജ്ഞോ ബ॑ഭൂവ॒ സ ആ ബ॑ഭൂവ॒ സപ്രജ॑ജ്ഞേ॒ സ വാ॑വൃധേ । സ ദേ॒വാനാ॒മധി॑-പതിര്ബഭൂവ॒ സോ അ॒സ്മാഗ്മ് അധി॑പതീന് കരോതു വ॒യഗ്ഗ് സ്യാ॑മ॒ പത॑യോ രയീ॒ണാമ് ॥ യ॒ജ്ഞോ വാ॒ വൈ [ ] 27
യ॒ജ്ഞപ॑തി-ന്ദു॒ഹേ യ॒ജ്ഞപ॑തിര്വാ യ॒ജ്ഞ-ന്ദു॑ഹേ॒ സ യ-സ്സ്തു॑തശ॒സ്ത്രയോ॒ര്ദോഹ॒മ വി॑ദ്വാ॒ന്॒. യജ॑തേ॒ തം-യഁ॒ജ്ഞോ ദു॑ഹേ॒ സ ഇ॒ഷ്ട്വാ പാപീ॑യാ-ന്ഭവതി॒ യ ഏ॑നയോ॒ര്ദോഹം॑-വിഁ॒ദ്വാന്. യജ॑തേ॒ സ യ॒ജ്ഞ-ന്ദു॑ഹേ॒ സ ഇ॒ഷ്ട്വാ വസീ॑യാ-ന്ഭവതി സ്തു॒തസ്യ॑ സ്തു॒തമ॒സ്യൂര്ജ॒-മ്മഹ്യഗ്ഗ്॑ സ്തു॒ത-ന്ദു॑ഹാ॒മാ മാ᳚ സ്തു॒തസ്യ॑ സ്തു॒ത-ങ്ഗ॑മ്യാച്ഛ॒സ്ത്രസ്യ॑ ശ॒സ്ത്രമ॒സ്യൂര്ജ॒-മ്മഹ്യഗ്മ്॑ ശ॒സ്ത്ര-ന്ദു॑ഹാ॒ മാ മാ॑ ശ॒സ്ത്രസ്യ॑ ശ॒സ്ത്ര-ങ്ഗ॑മ്യാ॒ദിത്യാ॑ഹൈ॒ഷ വൈ സ്തു॑തശ॒സ്ത്രയോ॒ര്ദോഹ॒സ്തം-യഁ ഏ॒വം-വിഁ॒ദ്വാന്. യജ॑തേ ദു॒ഹ ഏ॒വ യ॒ജ്ഞമി॒ഷ്ട്വാ വസീ॑യാ-ന്ഭവതി ॥ 28 ॥
(ശ॒സ്ത്രം – വൈഁ – ശ॒സ്ത്രന്ദു॑ഹാം॒ – ദ്വാവിഗ്മ്॑ശതിശ്ച) (അ. 7)
ശ്യേ॒നായ॒ പത്വ॑നേ॒ സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമോ॑ വിഷ്ട॒മ്ഭായ॒ ധര്മ॑ണേ॒ സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമഃ॑ പരി॒ധയേ॑ ജന॒പ്രഥ॑നായ॒ സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമ॑ ഊ॒ര്ജേ ഹോത്രാ॑ണാ॒ഗ്॒ സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമഃ॒ പയ॑സേ॒ ഹോത്രാ॑ണാ॒ഗ്॒ സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമഃ॑ പ്ര॒ജാപ॑തയേ॒ മന॑വേ॒ സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമ॑ ഋ॒തമൃ॑തപാ-സ്സുവര്വാ॒ട്ഥ്സ്വാഹാ॒ വട്ഥ്സ്വ॒യമ॑ഭിഗൂര്തായ॒ നമ॑സ്തൃ॒മ്പന്താ॒ഗ്മ്॒ ഹോത്രാ॒ മധോ᳚ര്ഘൃ॒തസ്യ॑ യ॒ജ്ഞപ॑തി॒മൃഷ॑യ॒ ഏന॑സാ- [ഏന॑സാ, ആ॒ഹുഃ॒ ।] 29
-ഽഽഹുഃ । പ്ര॒ജാ നിര്ഭ॑ക്താ അനുത॒പ്യമാ॑നാ മധ॒വ്യൌ᳚ സ്തോ॒കാവപ॒ തൌ ര॑രാധ ॥ സ-ന്ന॒സ്താഭ്യാഗ്മ്॑ സൃജതുവി॒ശ്വക॑ര്മാ ഘോ॒രാ ഋഷ॑യോ॒ നമോ॑ അസ്ത്വേഭ്യഃ । ചക്ഷു॑ഷ ഏഷാ॒-മ്മന॑സശ്ച സ॒ന്ധൌ ബൃഹ॒സ്പത॑യേ॒ മഹി॒ ഷ-ദ്ദ്യു॒മന്നമഃ॑ ॥ നമോ॑ വി॒ശ്വക॑ര്മണേ॒ സ ഉ॑ പാത്വ॒സ്മാന॑ന॒ന്യാന്-ഥ്സോ॑മ॒പാ-ന്മന്യ॑മാനഃ । പ്രാ॒ണസ്യ॑ വി॒ദ്വാന്-ഥ്സ॑മ॒രേ ന ധീര॒ ഏന॑ശ്ചകൃ॒വാ-ന്മഹി॑ ബ॒ദ്ധ ഏ॑ഷാമ് ॥ തം-വിഁ ॑ശ്വകര്മ॒- [തം-വിഁ ॑ശ്വകര്മന്ന്, പ്ര മു॑ഞ്ചാ സ്വ॒സ്തയേ॒] 30
-ന്പ്ര മു॑ഞ്ചാ സ്വ॒സ്തയേ॒ യേ ഭ॒ക്ഷയ॑ന്തോ॒ ന വസൂ᳚ന്യാനൃ॒ഹുഃ । യാന॒ഗ്നയോ॒-ഽന്വത॑പ്യന്ത॒ ധിഷ്ണി॑യാ ഇ॒യ-ന്തേഷാ॑മവ॒യാ ദുരി॑ഷ്ട്യൈ॒ സ്വി॑ഷ്ടി-ന്ന॒സ്താ-ങ്കൃ॑ണോതു വി॒ശ്വക॑ര്മാ ॥ നമഃ॑ പി॒തൃഭ്യോ॑ അ॒ഭി യേ നോ॒ അഖ്യ॑ന്. യജ്ഞ॒കൃതോ॑ യ॒ജ്ഞകാ॑മാ-സ്സുദേ॒വാ അ॑കാ॒മാ വോ॒ ദക്ഷി॑ണാ॒-ന്ന നീ॑നിമ॒ മാ ന॒സ്തസ്മാ॒ ദേന॑സഃ പാപയിഷ്ട । യാവ॑ന്തോ॒ വൈ സ॑ദ॒സ്യാ᳚സ്തേ സര്വേ॑ ദക്ഷി॒ണ്യാ᳚സ്തേഭ്യോ॒ യോ ദക്ഷി॑ണാ॒-ന്ന [ ] 31
നയേ॒ദൈഭ്യോ॑ വൃശ്ച്യേത॒ യ-ദ്വൈ᳚ശ്വകര്മ॒ണാനി॑ ജു॒ഹോതി॑ സദ॒സ്യാ॑നേ॒വ ത-ത്പ്രീ॑ണാത്യ॒സ്മേ ദേ॑വാസോ॒ വപു॑ഷേ ചികിഥ്സത॒ യമാ॒ശിരാ॒ ദമ്പ॑തീ വാ॒മമ॑ശ്ഞു॒തഃ । പുമാ᳚-ന്പു॒ത്രോ ജാ॑യതേ വി॒ന്ദതേ॒ വസ്വഥ॒ വിശ്വേ॑ അര॒പാ ഏ॑ധതേ ഗൃ॒ഹഃ ॥ ആ॒ശീ॒ര്ദാ॒യാ ദമ്പ॑തീ വാ॒മമ॑ശ്ഞുതാ॒മരി॑ഷ്ടോ॒ രായ॑-സ്സചതാ॒ഗ്മ്॒ സമോ॑കസാ । യ ആ-ഽസി॑ച॒-ഥ്സ-ന്ദു॑ഗ്ധ-ങ്കു॒മ്ഭ്യാ സ॒ഹേഷ്ടേന॒ യാമ॒ന്നമ॑തി-ഞ്ജഹാതു॒ സഃ ॥ സ॒ര്പി॒ര്ഗ്രീ॒വീ [ ] 32
പീവ॑ര്യസ്യ ജാ॒യാ പീവാ॑നഃ പു॒ത്രാ അകൃ॑ശാസോ അസ്യ । സ॒ഹജാ॑നി॒ര്യ-സ്സു॑മഖ॒സ്യമാ॑ന॒ ഇന്ദ്രാ॑യാ॒-ഽഽശിരഗ്മ്॑ സ॒ഹ കു॒മ്ഭ്യാ-ഽദാ᳚ത് ॥ ആ॒ശീര്മ॒ ഊര്ജ॑മു॒ത സു॑പ്രജാ॒സ്ത്വമിഷ॑-ന്ദധാതു॒ ദ്രവി॑ണ॒ഗ്മ്॒ സവ॑ര്ചസമ് । സ॒-ഞ്ജയ॒ന് ക്ഷേത്രാ॑ണി॒ സഹ॑സാ॒-ഽഹമി॑ന്ദ്ര കൃണ്വാ॒നോ അ॒ന്യാഗ്മ് അധ॑രാന്ഥ്സ॒പത്നാന്॑ ॥ ഭൂ॒തമ॑സി ഭൂ॒തേ മാ॑ ധാ॒ മുഖ॑മസി॒ മുഖ॑-മ്ഭൂയാസ॒-ന്ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീഭ്യാ᳚-ന്ത്വാ॒ പരി॑ഗൃഹ്ണാമി॒ വിശ്വേ᳚ ത്വാ ദേ॒വാ വൈ᳚ശ്വാന॒രാഃ [വൈ᳚ശ്വാന॒രാഃ, പ്രച്യാ॑വയന്തു] 33
പ്രച്യാ॑വയന്തു ദി॒വി ദേ॒വാ-ന്ദൃഗ്മ്॑ഹാ॒ന്തരി॑ക്ഷേ॒ വയാഗ്മ്॑സി പൃഥി॒വ്യാ-മ്പാര്ഥി॑വാ-ന്ധ്രു॒വ-ന്ധ്രു॒വേണ॑ ഹ॒വിഷാ-ഽവ॒ സോമ॑-ന്നയാമസി । യഥാ॑ ന॒-സ്സര്വ॒മിജ്ജഗ॑ദയ॒ക്ഷ്മഗ്മ് സു॒മനാ॒ അസ॑ത് । യഥാ॑ ന॒ ഇന്ദ്ര॒ ഇദ്വിശഃ॒ കേവ॑ലീ॒-സ്സര്വാ॒-സ്സമ॑നസഃ॒ കര॑ത് । യഥാ॑ ന॒-സ്സര്വാ॒ ഇദ്ദിശോ॒-ഽസ്മാക॒-ങ്കേവ॑ലീ॒രസന്ന്॑ ॥ 34 ॥
(ഏന॑സാ – വിശ്വകര്മ॒ന് – യോ ദക്ഷി॑ണാ॒-ന്ന – സ॑ര്പിര്ഗ്രീ॒വീ – വൈ᳚ശ്വന॒രാ – ശ്ച॑ത്വാരി॒ഗ്മ്॒ശച്ച॑) (അ. 8)
യദ്വൈ ഹോതാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യുമ॑ഭ്യാ॒ഹ്വയ॑തേ॒ വജ്ര॑മേനമ॒ഭി പ്രവ॑ര്തയ॒ത്യുക്ഥ॑ശാ॒ ഇത്യാ॑ഹ പ്രാതസ്സവ॒ന-മ്പ്ര॑തി॒ഗീര്യ॒ ത്രീണ്യേ॒താന്യ॒ക്ഷരാ॑ണി ത്രി॒പദാ॑ ഗായ॒ത്രീ ഗാ॑യ॒ത്ര-മ്പ്രാ॑തസ്സവ॒ന-ങ്ഗാ॑യത്രി॒യൈവ പ്രാ॑തസ്സവ॒നേ വജ്ര॑മ॒ന്തര്ധ॑ത്ത ഉ॒ക്ഥം-വാഁ॒ചീത്യാ॑ഹ॒ മാദ്ധ്യ॑ദിന്ന॒ഗ്മ്॒ സവ॑ന-മ്പ്രതി॒ഗീര്യ॑ ച॒ത്വാര്യേ॒താന്യ॒-ക്ഷരാ॑ണി॒ ചതു॑ഷ്പദാ ത്രി॒ഷ്ടു-പ്ത്രൈഷ്ടു॑ഭ॒-മ്മാദ്ധ്യ॑ദിന്ന॒ഗ്മ്॒ സവ॑ന-ന്ത്രി॒ഷ്ടുഭൈ॒വ മാദ്ധ്യ॑ന്ദിനേ॒ സവ॑നേ॒ വജ്ര॑മ॒ന്തര്ധ॑ത്ത [വജ്ര॑മ॒ന്തര്ധ॑ത്തേ, ഉ॒ക്ഥം-വാഁ॒ചീന്ദ്രാ॒യേത്യാ॑ഹ] 35
ഉ॒ക്ഥം-വാഁ॒ചീന്ദ്രാ॒യേത്യാ॑ഹ തൃതീയസവ॒ന-മ്പ്ര॑തി॒ഗീര്യ॑ സ॒പ്തൈതാന്യ॒ക്ഷരാ॑ണി സ॒പ്തപ॑ദാ॒ ശക്വ॑രീ ശാക്വ॒രോ വജ്രോ॒ വജ്രേ॑ണൈ॒വ തൃ॑തീയസവ॒നേ വജ്ര॑മ॒ന്തര്ധ॑ത്തേ ബ്രഹ്മവാ॒ദിനോ॑ വദന്തി॒ സ ത്വാ അ॑ദ്ധ്വ॒ര്യു-സ്സ്യാ॒ദ്യോ യ॑ഥാസവ॒ന-മ്പ്ര॑തിഗ॒രേ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി സമ്പാ॒ദയേ॒-ത്തേജഃ॑ പ്രാത-സ്സവ॒ന ആ॒ത്മ-ന്ദധീ॑തേന്ദ്രി॒യ-മ്മാദ്ധ്യ॑ന്ദിനേ॒ സവ॑നേ പ॒ശൂഗ് സ്തൃ॑തീയസവ॒ന ഇത്യുക്ഥ॑ശാ॒ ഇത്യാ॑ഹ പ്രാതസ്സവ॒ന-മ്പ്ര॑തി॒ഗീര്യ॒ ത്രീണ്യേ॒താന്യ॒ക്ഷരാ॑ണി [ ] 36
ത്രി॒പദാ॑ ഗായ॒ത്രീ ഗാ॑യ॒ത്ര-മ്പ്രാ॑തസ്സവ॒ന-മ്പ്രാ॑തസ്സവ॒ന ഏ॒വ പ്ര॑തിഗ॒രേ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ സമ്പാ॑ദയ॒ത്യഥോ॒ തേജോ॒ വൈ ഗാ॑യ॒ത്രീ തേജഃ॑ പ്രാത-സ്സവ॒ന-ന്തേജ॑ ഏ॒വ പ്രാ॑തസ്സവ॒ന ആ॒ത്മ-ന്ധ॑ത്ത ഉ॒ക്ഥം-വാഁ॒ചീത്യാ॑ഹ॒ മാദ്ധ്യ॑ന്ദിന॒ഗ്മ്॒ സവ॑ന-മ്പ്രതി॒ഗീര്യ॑ ച॒ത്വാര്യേ॒താന്യ॒ക്ഷരാ॑ണി॒ ചതു॑ഷ്പദാ ത്രി॒ഷ്ടു-പ്ത്രൈഷ്ടു॑ഭ॒-മ്മാദ്ധ്യ॑ന്ദിന॒ഗ്മ്॒ സവ॑ന॒-മ്മാദ്ധ്യ॑ദിന്ന ഏ॒വ സവ॑നേ പ്രതിഗ॒രേ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ സമ്പാ॑ദയ॒ത്യഥോ॑ ഇന്ദ്രി॒യം-വൈഁ ത്രി॒ഷ്ടുഗി॑ന്ദ്രി॒യ-മ്മാദ്ധ്യ॑ദിന്ന॒ഗ്മ്॒ സവ॑ന- [സവ॑നമ്, ഇ॒ന്ദ്രി॒യമേ॒വ] 37
-മിന്ദ്രി॒യമേ॒വ മാദ്ധ്യ॑ന്ദിനേ॒ സവ॑ന ആ॒ത്മ-ന്ധ॑ത്ത ഉ॒ക്ഥം-വാഁ॒ചീന്ദ്രാ॒യേത്യാ॑ഹ തൃതീയസവ॒ന-മ്പ്ര॑തി॒ഗീര്യ॑ സ॒പ്തൈതാന്യ॒ക്ഷരാ॑ണി സ॒പ്തപ॑ദാ॒ ശക്വ॑രീ ശാക്വ॒രാഃ പ॒ശവോ॒ ജാഗ॑ത-ന്തൃതീയസവ॒ന-ന്തൃ॑തീയസവ॒ന ഏ॒വ പ്ര॑തിഗ॒രേ ഛന്ദാഗ്മ്॑സി॒ സമ്പാ॑ദയ॒ത്യഥോ॑ പ॒ശവോ॒ വൈ ജഗ॑തീ പ॒ശവ॑സ്തൃതീയസവ॒ന-മ്പ॒ശൂനേ॒വ തൃ॑തീയസവ॒ന ആ॒ത്മ-ന്ധ॑ത്തേ॒ യദ്വൈ ഹോതാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യുമ॑ഭ്യാ॒ഹ്വയ॑ത ആ॒വ്യ॑മസ്മി-ന്ദധാതി॒ തദ്യന്നാ- [തദ്യന്ന, അ॒പ॒ഹനീ॑ത പു॒രാ-ഽസ്യ॑] 38
-ഽപ॒ഹനീ॑ത പു॒രാ-ഽസ്യ॑ സംവഁഥ്സ॒രാ-ദ്ഗൃ॒ഹ ആ വേ॑വീര॒ഞ്ഛോഗ്മ്സാ॒ മോദ॑ ഇ॒വേതി॑ പ്ര॒ത്യാഹ്വ॑യതേ॒ തേനൈ॒വ തദപ॑ ഹതേ॒ യഥാ॒ വാ ആയ॑താ-മ്പ്ര॒തീക്ഷ॑ത ഏ॒വമ॑ദ്ധ്വ॒ര്യുഃ പ്ര॑തിഗ॒ര-മ്പ്രതീ᳚ക്ഷതേ॒ യദ॑ഭി പ്രതിഗൃണീ॒യാദ്യഥാ ഽഽയ॑തയാ സമൃ॒ച്ഛതേ॑ താ॒ദൃഗേ॒വ തദ്യദ॑ര്ധ॒ര്ചാല്ലുപ്യേ॑ത॒ യഥാ॒ ധാവ॑ദ്ഭ്യോ॒ ഹീയ॑തേ താ॒ദൃഗേ॒വ ത-ത്പ്ര॒ബാഹു॒ഗ്വാ ഋ॒ത്വിജാ॑മുദ്ഗീ॒ഥാ ഉ॑ദ്ഗീ॒ഥ ഏ॒വോ-ദ്ഗാ॑തൃ॒ണാ- [ഏ॒വോ-ദ്ഗാ॑തൃ॒ണാമ്, ഋ॒ചഃ പ്ര॑ണ॒വ] 39
-മൃ॒ചഃ പ്ര॑ണ॒വ ഉ॑ക്ഥശ॒ഗ്മ്॒സിനാ᳚-മ്പ്രതിഗ॒രോ᳚-ഽദ്ധ്വര്യൂ॒ണാം-യഁ ഏ॒വം-വിഁ॒ദ്വാ-ന്പ്ര॑തിഗൃ॒ണാത്യ॑ന്നാ॒ദ ഏ॒വ ഭ॑വ॒ത്യാ-ഽസ്യ॑ പ്ര॒ജായാം᳚-വാഁ॒ജീ ജാ॑യത ഇ॒യം-വൈഁ ഹോതാ॒-ഽസാവ॑ദ്ധ്വ॒ര്യുര്യദാസീ॑ന॒-ശ്ശഗ്മ് സ॑ത്യ॒സ്യാ ഏ॒വ തദ്ധോതാ॒ നൈത്യാസ്ത॑ ഇവ॒ ഹീയമഥോ॑ ഇ॒മാമേ॒വ തേന॒ യജ॑മാനോ ദുഹേ॒ യ-ത്തിഷ്ഠ॑-ന്പ്രതിഗൃ॒ണാത്യ॒മുഷ്യാ॑ ഏ॒വ തദ॑ദ്ധ്വ॒ര്യുര്നൈതി॒ [തദ॑ദ്ധ്വ॒ര്യുര്നൈതി॑, തിഷ്ഠ॑തീവ॒ ഹ്യ॑സാവഥോ॑] 40
തിഷ്ഠ॑തീവ॒ ഹ്യ॑സാവഥോ॑ അ॒മൂമേ॒വ തേന॒ യജ॑മാനോ ദുഹേ॒ യദാസീ॑ന॒-ശ്ശഗ്മ്സ॑തി॒ തസ്മാ॑ദി॒തഃ പ്ര॑ദാന-ന്ദേ॒വാ ഉപ॑ ജീവന്തി॒ യ-ത്തിഷ്ഠ॑-ന്പ്രതിഗൃ॒ണാതി॒ തസ്മാ॑ദ॒മുതഃ॑ പ്രദാന-മ്മനു॒ഷ്യാ॑ ഉപ॑ ജീവന്തി॒ യ-ത്പ്രാംആസീ॑ന॒-ശ്ശഗ്മ്സ॑തി പ്ര॒ത്യ-ന്തിഷ്ഠ॑-ന്പ്രതിഗൃ॒ണാതി॒ തസ്മാ᳚-ത്പ്രാ॒ചീന॒ഗ്മ്॒ രേതോ॑ ധീയതേ പ്ര॒തീചീഃ᳚ പ്ര॒ജാ ജാ॑യന്തേ॒ യദ്വൈ ഹോതാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യുമ॑ഭ്യാ॒ഹ്വയ॑തേ॒ വജ്ര॑മേനമ॒ഭി പ്രവ॑ര്തയതി॒ പരാം॒ആ വ॑ര്തതേ॒ വജ്ര॑മേ॒വ തന്നി ക॑രോതി ॥ 41 ॥
(സവ॑നേ॒ വജ്ര॑മ॒ന്തര്ധ॑ത്തേ॒ – ത്രീണ്യേ॒താന്യ॒ക്ഷരാ॑ണീ – ന്ദ്രി॒യ-മ്മാധ്യ॑ന്ദിന॒ഗ്മ്॒ സവ॑നം॒ – നോ – ദ്ഗാ॑തൃ॒ണാ – മ॑ധ്വ॒ര്യുര്നൈതി॑ – വര്തയത്യ॒ – ഷ്ടൌ ച॑) (അ. 9)
ഉ॒പ॒യാ॒മഗൃ॑ഹീതോ-ഽസി വാക്ഷ॒സദ॑സി വാ॒ക്പാഭ്യാ᳚-ന്ത്വാ ക്രതു॒പാഭ്യാ॑മ॒സ്യ യ॒ജ്ഞസ്യ॑ ധ്രു॒വസ്യാ-ഽദ്ധ്യ॑-ക്ഷാഭ്യാ-ങ്ഗൃഹ്ണാ-മ്യുപയാ॒മഗൃ॑ഹീതോ-ഽസ്യൃത॒സദ॑സി ചക്ഷു॒ഷ്പാഭ്യാ᳚-ന്ത്വാ ക്രതു॒പാഭ്യാ॑മ॒സ്യ യ॒ജ്ഞസ്യ॑ ധ്രു॒വസ്യാ-ഽദ്ധ്യ॑ക്ഷാഭ്യാ-ങ്ഗൃഹ്ണാമ്യുപയാ॒മഗൃ॑ഹീതോ-ഽസി ശ്രുത॒സദ॑സി ശ്രോത്ര॒പാഭ്യാ᳚-ന്ത്വാ ക്രതു॒പാഭ്യാ॑മ॒സ്യ യ॒ജ്ഞസ്യ॑ ധ്രു॒വസ്യാ-ഽദ്ധ്യ॑ക്ഷാഭ്യാ-ങ്ഗൃഹ്ണാമി ദേ॒വേഭ്യ॑സ്ത്വാ വി॒ശ്വദേ॑വേഭ്യസ്ത്വാ॒ വിശ്വേ᳚ഭ്യസ്ത്വാ ദേ॒വേഭ്യോ॒ വിഷ്ണ॑വുരുക്രമൈ॒ഷ തേ॒ സോമ॒സ്തഗ്മ് ര॑ക്ഷസ്വ॒ [സോമ॒സ്തഗ്മ് ര॑ക്ഷസ്വ, ത-ന്തേ॑] 42
ത-ന്തേ॑ ദു॒ശ്ചക്ഷാ॒ മാ-ഽവ॑ ഖ്യ॒ന്മയി॒ വസുഃ॑ പുരോ॒വസു॑ര്വാ॒ക്പാ വാച॑-മ്മേ പാഹി॒ മയി॒ വസു॑ര്വി॒ദദ്വ॑സുശ്ചക്ഷു॒ഷ്പാശ്ചക്ഷു॑-ര്മേ പാഹി॒ മയി॒ വസു॑-സ്സം॒യഁദ്വ॑സു-ശ്ശ്രോത്ര॒പാ-ശ്ശ്രോത്ര॑-മ്മേ പാഹി॒ ഭൂര॑സി॒ ശ്രേഷ്ഠോ॑ രശ്മീ॒നാ-മ്പ്രാ॑ണ॒പാഃ പ്രാ॒ണ-മ്മേ॑ പാഹി॒ ധൂര॑സി॒ ശ്രേഷ്ഠോ॑ രശ്മീ॒നാമ॑പാന॒പാ അ॑പാ॒ന-മ്മേ॑ പാഹി॒ യോ ന॑ ഇന്ദ്രവായൂ മിത്രാവരുണാ-വശ്വിനാവഭി॒ദാസ॑തി॒ ഭ്രാതൃ॑വ്യ ഉ॒ത്പിപീ॑തേ ശുഭസ്പതീ ഇ॒ദമ॒ഹ-ന്തമധ॑ര-മ്പാദയാമി॒ യഥേ᳚ന്ദ്രാ॒-ഽഹമു॑ത്ത॒മശ്ചേ॒തയാ॑നി ॥ 43 ॥
(ര॒ക്ഷ॒സ്വ॒ – ഭ്ര്രാതൃ॑വ്യ॒ – സ്ത്രയോ॑ദശ ച) (അ. 10)
പ്ര സോ അ॑ഗ്നേ॒ തവോ॒തിഭി॑-സ്സു॒വീരാ॑ഭിസ്തരതി॒ വാജ॑കര്മഭിഃ । യസ്യ॒ ത്വഗ്മ് സ॒ഖ്യമാവി॑ഥ ॥ പ്ര ഹോത്രേ॑ പൂ॒ര്വ്യം-വഁചോ॒-ഽഗ്നയേ॑ ഭരതാ ബൃ॒ഹത് । വി॒പാ-ഞ്ജ്യോതീഗ്മ്॑ഷി॒ ബിഭ്ര॑തേ॒ ന വേ॒ധസേ᳚ ॥ അഗ്നേ॒ ത്രീ തേ॒ വാജി॑നാ॒ ത്രീ ഷ॒ധസ്ഥാ॑ തി॒സ്രസ്തേ॑ ജി॒ഹ്വാ ഋ॑തജാത പൂ॒ര്വീഃ । തി॒സ്ര ഉ॑ തേ ത॒നുവോ॑ ദേ॒വവാ॑താ॒സ്താഭി॑ര്നഃ പാഹി॒ ഗിരോ॒ അപ്ര॑യുച്ഛന്ന് ॥ സം-വാഁ॒-ങ്കര്മ॑ണാ॒ സമി॒ഷാ [സമി॒ഷാ, ഹി॒നോ॒മീന്ദ്രാ॑-വിഷ്ണൂ॒] 44
ഹി॑നോ॒മീന്ദ്രാ॑-വിഷ്ണൂ॒ അപ॑സസ്പാ॒രേ അ॒സ്യ । ജു॒ഷേഥാം᳚-യഁ॒ജ്ഞ-ന്ദ്രവി॑ണ-ഞ്ച ധത്ത॒മരി॑ഷ്ടൈര്നഃ പ॒ഥിഭിഃ॑ പാ॒രയ॑ന്താ ॥ ഉ॒ഭാ ജി॑ഗ്യഥു॒ര്ന പരാ॑ ജയേഥേ॒ ന പരാ॑ ജിഗ്യേ കത॒രശ്ച॒നൈനോഃ᳚ । ഇന്ദ്ര॑ശ്ച വിഷ്ണോ॒ യദപ॑സ്പൃധേഥാ-ന്ത്രേ॒ധാ സ॒ഹസ്രം॒-വിഁ തദൈ॑രയേഥാമ് ॥ ത്രീണ്യായൂഗ്മ്॑ഷി॒ തവ॑ ജാതവേദസ്തി॒സ്ര ആ॒ജാനീ॑രു॒ഷസ॑സ്തേ അഗ്നേ । താഭി॑ര്ദേ॒വാനാ॒മവോ॑ യക്ഷി വി॒ദ്വാനഥാ॑ [വി॒ദ്വാനഥ॑, ഭ॒വ॒ യജ॑മാനായ॒ ശംയോഁഃ ।] 45
-ഭവ॒ യജ॑മാനായ॒ ശംയോഁഃ ॥ അ॒ഗ്നിസ്ത്രീണി॑ ത്രി॒ധാതൂ॒ന്യാ ക്ഷേ॑തി വി॒ദഥാ॑ ക॒വിഃ । സ ത്രീഗ്മ്രേ॑കാദ॒ശാഗ്മ് ഇ॒ഹ ॥ യക്ഷ॑ച്ച പി॒പ്രയ॑ച്ച നോ॒ വിപ്രോ॑ ദൂ॒തഃ പരി॑ഷ്കൃതഃ । നഭ॑ന്താമന്യ॒കേ സ॑മേ ॥ ഇന്ദ്രാ॑വിഷ്ണൂ ദൃഗ്മ്ഹി॒താ-ശ്ശമ്ബ॑രസ്യ॒ നവ॒ പുരോ॑ നവ॒തി-ഞ്ച॑- ശ്ഞഥിഷ്ടമ് । ശ॒തം-വഁ॒ര്ചിന॑-സ്സ॒ഹസ്ര॑-ഞ്ച സാ॒കഗ്മ് ഹ॒ഥോ അ॑പ്ര॒ത്യസു॑രസ്യ വീ॒രാന് ॥ ഉ॒ത മാ॒താ മ॑ഹി॒ഷ മന്വ॑വേനദ॒മീ ത്വാ॑ ജഹതി പുത്ര ദേ॒വാഃ । അഥാ᳚ബ്രവീ-ദ്വൃ॒ത്രമിന്ദ്രോ॑ ഹനി॒ഷ്യന്-ഥ്സഖേ॑ വിഷ്ണോ വിത॒രം-വിഁക്ര॑മസ്വ ॥ 46 ॥
(ഇ॒ഷാ – ഽഥ॑ – ത്വാ॒ – ത്രയോ॑ദശ ച) (അ. 11)
(യോ വൈ പവ॑മാനാനാം॒ – ത്രീണി॑ – പരി॒ഭൂരഃ – സ്ഫ്യ-സ്സ്വ॒സ്തി – ര്ഭക്ഷേഹി॑ – മഹീ॒നാ-മ്പയോ॑-ഽസി॒ – ദേവ॑ സവിതരേ॒തത്തേ᳚ – ശ്യേ॒നായ॒ – യദ്വൈ ഹോതോ॑ – പയാ॒മഗൃ॑ഹീതോ-ഽസി വാക്ഷ॒സത് – പ്ര സോ അ॑ഗ്ന॒ – ഏകാ॑ദശ )
(യോ വൈ – സ്ഫ്യ-സ്സ്വ॒സ്തിഃ – സ്വ॒ധായൈ॒ നമഃ॒ – പ്രമു॑ഞ്ച॒ – തിഷ്ഠ॑തീവ॒ – ഷട്ച॑ത്വാരിഗ്മ്ശത് )
(യോ വൈ പവ॑മാനാനാ॒മ്, വിക്ര॑മസ്വ)
॥ ഹരിഃ॑ ഓമ് ॥
॥ കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-ന്തൃതീയകാണ്ഡേ ദ്വിതീയഃ പ്രശ്ന-സ്സമാപ്തഃ ॥