കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-ഞ്ചതുര്ഥകാണ്ഡേ ഷഷ്ഠഃ പ്രശ്നഃ – പരിഷേചന-സംസ്കാരാഭിധാനം
ഓ-ന്നമഃ പരമാത്മനേ, ശ്രീ മഹാഗണപതയേ നമഃ,
ശ്രീ ഗുരുഭ്യോ നമഃ । ഹ॒രിഃ॒ ഓമ് ॥
അശ്മ॒ന്നൂര്ജ॒-മ്പര്വ॑തേ ശിശ്രിയാ॒ണാം-വാഁതേ॑ പ॒ര്ജന്യേ॒ വരു॑ണസ്യ॒ ശുഷ്മേ᳚ । അ॒ദ്ഭ്യ ഓഷ॑ധീഭ്യോ॒ വന॒സ്പതി॒ഭ്യോ-ഽധി॒ സമ്ഭൃ॑താ॒-ന്താ-ന്ന॒ ഇഷ॒മൂര്ജ॑-ന്ധത്ത മരുത-സ്സഗ്മ് രരാ॒ണാഃ ॥ അശ്മഗ്ഗ്॑സ്തേ॒ ക്ഷുദ॒മു-ന്തേ॒ ശുഗൃ॑ച്ഛതു॒ യ-ന്ദ്വി॒ഷ്മഃ ॥ സ॒മു॒ദ്രസ്യ॑ ത്വാ॒-ഽവാക॒യാ-ഽഗ്നേ॒ പരി॑ വ്യയാമസി । പാ॒വ॒കോ അ॒സ്മഭ്യഗ്മ്॑ ശി॒വോ ഭ॑വ ॥ ഹി॒മസ്യ॑ ത്വാ ജ॒രായു॒ണാ-ഽഗ്നേ॒ പരി॑ വ്യയാമസി । പാ॒വ॒കോ അ॒സ്മഭ്യഗ്മ്॑ ശി॒വോ ഭ॑വ ॥ ഉപ॒- [ഉപ॑, ജ്മന്നുപ॑] 1
-ജ്മന്നുപ॑ വേത॒സേ-ഽവ॑ത്തര-ന്ന॒ദീഷ്വാ । അഗ്നേ॑ പി॒ത്തമ॒പാമ॑സി ॥ മണ്ഡൂ॑കി॒ താഭി॒രാ ഗ॑ഹി॒ സേമ-ന്നോ॑ യ॒ജ്ഞമ് । പാ॒വ॒കവ॑ര്ണഗ്മ് ശി॒വ-ങ്കൃ॑ധി ॥ പാ॒വ॒ക ആ ചി॒തയ॑ന്ത്യാ കൃ॒പാ । ക്ഷാമ॑-ന്രുരു॒ച ഉ॒ഷസോ॒ ന ഭാ॒നുനാ᳚ ॥ തൂര്വ॒-ന്ന യാമ॒ന്നേത॑ശസ്യ॒ നൂ രണ॒ ആ യോ ഘൃ॒ണേ । ന ത॑തൃഷാ॒ണോ അ॒ജരഃ॑ ॥ അഗ്നേ॑ പാവക രോ॒ചിഷാ॑ മ॒ന്ദ്രയാ॑ ദേവ ജി॒ഹ്വയാ᳚ । ആ ദേ॒വാന് [ആ ദേ॒വാന്, വ॒ക്ഷി॒ യക്ഷി॑ ച ।] 2
വ॑ക്ഷി॒ യക്ഷി॑ ച ॥ സ നഃ॑ പാവക ദീദി॒വോ-ഽഗ്നേ॑ ദേ॒വാഗ്മ് ഇ॒ഹാ-ഽഽ വ॑ഹ । ഉപ॑ യ॒ജ്ഞഗ്മ് ഹ॒വിശ്ച॑ നഃ ॥ അ॒പാമി॒ദ-ന്ന്യയ॑നഗ്മ് സമു॒ദ്രസ്യ॑ നി॒വേശ॑നമ് । അ॒ന്യ-ന്തേ॑ അ॒സ്മ-ത്ത॑പന്തു ഹേ॒തയഃ॑ പാവ॒കോ അ॒സ്മഭ്യഗ്മ്॑ ശി॒വോ ഭ॑വ ॥ നമ॑സ്തേ॒ ഹര॑സേ ശോ॒ചിഷേ॒ നമ॑സ്തേ അസ്ത്വ॒ര്ചിഷേ᳚ । അ॒ന്യ-ന്തേ॑ അ॒സ്മ-ത്ത॑പന്തു ഹേ॒തയഃ॑ പാവ॒കോ അ॒സ്മഭ്യഗ്മ്॑ ശി॒വോ ഭ॑വ ॥ നൃ॒ഷദേ॒ വ- [നൃ॒ഷദേ॒ വട്, അ॒ഫ്സു॒ഷദേ॒ വ-ഡ്വ॑ന॒സദേ॒] 3
-ഡ॑ഫ്സു॒ഷദേ॒ വ-ഡ്വ॑ന॒സദേ॒ വ-ഡ്ബ॑ര്ഹി॒ഷദേ॒ വട്-ഥ്സു॑വ॒ര്വിദേ॒ വട് ॥ യേ ദേ॒വാ ദേ॒വാനാം᳚-യഁ॒ജ്ഞിയാ॑ യ॒ജ്ഞിയാ॑നാഗ്മ് സംവഁ-ഥ്സ॒രീണ॒മുപ॑ ഭാ॒ഗമാസ॑തേ । അ॒ഹു॒താദോ॑ ഹ॒വിഷോ॑ യ॒ജ്ഞേ അ॒സ്മിന്-ഥ്സ്വ॒യ-ഞ്ജു॑ഹുദ്ധ്വ॒-മ്മധു॑നോ ഘൃ॒തസ്യ॑ ॥ യേ ദേ॒വാ ദേ॒വേഷ്വധി॑ ദേവ॒ത്വമായ॒ന്॒ യേ ബ്രഹ്മ॑ണഃ പുര ഏ॒താരോ॑ അ॒സ്യ । യേഭ്യോ॒ നര്തേ പവ॑തേ॒ ധാമ॒ കി-ഞ്ച॒ന ന തേ ദി॒വോ ന പൃ॑ഥി॒വ്യാ അധി॒ സ്നുഷു॑ ॥ പ്രാ॒ണ॒ദാ [പ്രാ॒ണ॒ദാഃ, അ॒പാ॒ന॒ദാ വ്യാ॑ന॒ദാ-] 4
അ॑പാന॒ദാ വ്യാ॑ന॒ദാ-ശ്ച॑ക്ഷു॒ര്ദാ വ॑ര്ചോ॒ദാ വ॑രിവോ॒ദാഃ । അ॒ന്യ-ന്തേ॑ അ॒സ്മ-ത്ത॑പന്തു ഹേ॒തയഃ॑ പാവ॒കോ അ॒സ്മഭ്യഗ്മ്॑ ശി॒വോ ഭ॑വ ॥ അ॒ഗ്നിസ്തി॒ഗ്മേന॑ ശോ॒ചിഷാ॒ യഗ്മ്സ॒ദ്വിശ്വ॒-ന്ന്യ॑ത്രിണ᳚മ് । അ॒ഗ്നിര്നോ॑ വഗ്മ്സതേ ര॒യിമ് ॥ സൈനാ-ഽനീ॑കേന സുവി॒ദത്രോ॑ അ॒സ്മേ യഷ്ടാ॑ ദേ॒വാഗ്മ് ആയ॑ജിഷ്ഠ-സ്സ്വ॒സ്തി । അദ॑ബ്ധോ ഗോ॒പാ ഉ॒ത നഃ॑ പര॒സ്പാ അഗ്നേ᳚ ദ്യു॒മദു॒ത രേ॒വ-ദ്ദി॑ദീഹി ॥ 5 ॥
(ഉപ॑-ദേ॒വാന്-വട്-പ്രാ॑ണ॒ദാ-ശ്ചതു॑ശ്ചത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 1)
യ ഇ॒മാ വിശ്വാ॒ ഭുവ॑നാനി॒ ജുഹ്വ॒ദൃഷി॒ര്॒ഹോതാ॑ നിഷ॒സാദാ॑ പി॒താ നഃ॑ । സ ആ॒ശിഷാ॒ ദ്രവി॑ണമി॒ച്ഛമാ॑നഃ പരമ॒ച്ഛദോ॒ വര॒ ആ വി॑വേശ ॥ വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒ മന॑സാ॒ യദ്വിഹാ॑യാ ധാ॒താ വി॑ധാ॒താ പ॑ര॒മോത സ॒ന്ദൃക് । തേഷാ॑മി॒ഷ്ടാനി॒ സമി॒ഷാ മ॑ദന്തി॒ യത്ര॑ സപ്ത॒ര്॒ഷീ-ന്പ॒ര ഏക॑മാ॒ഹുഃ ॥ യോ നഃ॑ പി॒താ ജ॑നി॒താ യോ വി॑ധാ॒താ യോ ന॑-സ്സ॒തോ അ॒ഭ്യാ സജ്ജ॒ജാന॑ । 6
യോ ദേ॒വാനാ᳚-ന്നാമ॒ധാ ഏക॑ ഏ॒വ തഗ്മ് സ॑മ്പ്ര॒ശ്ഞ-മ്ഭുവ॑നാ യന്ത്യ॒ന്യാ ॥ ത ആ-ഽയ॑ജന്ത॒ ദ്രവി॑ണ॒ഗ്മ്॒ സമ॑സ്മാ॒ ഋഷ॑യഃ॒ പൂര്വേ॑ ജരി॒താരോ॒ ന ഭൂ॒നാ । അ॒സൂര്താ॒ സൂര്താ॒ രജ॑സോ വി॒മാനേ॒ യേ ഭൂ॒താനി॑ സ॒മകൃ॑ണ്വന്നി॒മാനി॑ ॥ ന തം-വിഁ ॑ദാഥ॒ യ ഇ॒ദ-ഞ്ജ॒ജാനാ॒ന്യ-ദ്യു॒ഷ്മാക॒മന്ത॑ര-മ്ഭവാതി । നീ॒ഹാ॒രേണ॒ പ്രാവൃ॑താ॒ ജല്പ്യാ॑ ചാസു॒തൃപ॑ ഉക്ഥ॒ ശാസ॑ശ്ചരന്തി ॥ പ॒രോ ദി॒വാ പ॒ര ഏ॒നാ [പ॒ര ഏ॒നാ, പൃ॒ഥി॒വ്യാ പ॒രോ] 7
പൃ॑ഥി॒വ്യാ പ॒രോ ദേ॒വേഭി॒രസു॑രൈ॒ര്ഗുഹാ॒ യത് । കഗ്ഗ് സ്വി॒ദ്ഗര്ഭ॑-മ്പ്രഥ॒മ-ന്ദ॑ദ്ധ്ര॒ ആപോ॒ യത്ര॑ ദേ॒വാ-സ്സ॒മഗ॑ച്ഛന്ത॒ വിശ്വേ᳚ ॥ തമിദ്ഗര്ഭ॑-മ്പ്രഥ॒മ-ന്ദ॑ദ്ധ്ര॒ ആപോ॒ യത്ര॑ ദേ॒വാ-സ്സ॒മഗ॑ച്ഛന്ത॒ വിശ്വേ᳚ । അ॒ജസ്യ॒ നാഭാ॒വദ്ധ്യേക॒-മര്പി॑തം॒-യഁസ്മി॑ന്നി॒ദം-വിഁശ്വ॒-മ്ഭുവ॑ന॒മധി॑ ശ്രി॒തമ് ॥ വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒ ഹ്യജ॑നിഷ്ട ദേ॒വ ആദി-ദ്ഗ॑ന്ധ॒ര്വോ അ॑ഭവ-ദ്ദ്വി॒തീയഃ॑ । തൃ॒തീയഃ॑ പി॒താ ജ॑നി॒തൌഷ॑ധീനാ- [പി॒താ ജ॑നി॒തൌഷ॑ധീനാമ്, അ॒പാ-ങ്ഗര്ഭം॒-വ്യഁ ॑ദധാ-ത്പുരു॒ത്രാ ।] 8
-മ॒പാ-ങ്ഗര്ഭം॒-വ്യഁ ॑ദധാ-ത്പുരു॒ത്രാ ॥ ചക്ഷു॑ഷഃ പി॒താ മന॑സാ॒ ഹി ധീരോ॑ ഘൃ॒തമേ॑നേ അജന॒ന്ന॑മാനേ । യ॒ദേദന്താ॒ അദ॑ദൃഗ്മ്ഹന്ത॒ പൂര്വ॒ ആദി-ദ്ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ അ॑പ്രഥേതാമ് ॥ വി॒ശ്വത॑-ശ്ചക്ഷുരു॒ത വി॒ശ്വതോ॑മുഖോ വി॒ശ്വതോ॑ഹസ്ത ഉ॒ത വി॒ശ്വത॑സ്പാത് । സ-മ്ബാ॒ഹുഭ്യാ॒-ന്നമ॑തി॒ സ-മ്പത॑ത്രൈ॒ ര്ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ ജ॒നയ॑-ന്ദേ॒വ ഏകഃ॑ ॥ കിഗ്ഗ് സ്വി॑ദാസീ-ദധി॒ഷ്ഠാന॑-മാ॒രമ്ഭ॑ണ-ങ്കത॒മ-ഥ്സ്വി॒-ത്കിമാ॑സീത് । യദീ॒ ഭൂമി॑-ഞ്ജ॒നയ॑- [യദീ॒ ഭൂമി॑-ഞ്ജ॒നയന്ന്॑, വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒] 9
-ന്വി॒ശ്വക॑ര്മാ॒ വി ദ്യാമൌര്ണോ᳚-ന്മഹി॒നാ വി॒ശ്വച॑ക്ഷാഃ ॥ കിഗ്ഗ് സ്വി॒ദ്വന॒-ങ്ക ഉ॒ സ വൃ॒ക്ഷ ആ॑സീ॒ദ്യതോ॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ നി॑ഷ്ടത॒ക്ഷുഃ । മനീ॑ഷിണോ॒ മന॑സാ പൃ॒ച്ഛതേദു॒ തദ്യദ॒ദ്ധ്യതി॑ഷ്ഠ॒-ദ്ഭുവ॑നാനി ധാ॒രയന്ന്॑ ॥ യാ തേ॒ ധാമാ॑നി പര॒മാണി॒ യാ-ഽവ॒മാ യാ മ॑ദ്ധ്യ॒മാ വി॑ശ്വകര്മന്നു॒തേമാ । ശിക്ഷാ॒ സഖി॑ഭ്യോ ഹ॒വിഷി॑ സ്വധാവ-സ്സ്വ॒യം-യഁ ॑ജസ്വ ത॒നുവ॑-ഞ്ജുഷാ॒ണഃ ॥ വാ॒ചസ്പതിം॑-വിഁ॒ശ്വക॑ര്മാണ-മൂ॒തയേ॑ [-മൂ॒തയേ᳚, മ॒നോ॒യുജം॒-വാഁജേ॑] 10
മനോ॒യുജം॒-വാഁജേ॑ അ॒ദ്യാ ഹു॑വേമ । സ നോ॒ നേദി॑ഷ്ഠാ॒ ഹവ॑നാനി ജോഷതേ വി॒ശ്വശ॑ഭൂം॒രവ॑സേ സാ॒ധുക॑ര്മാ ॥ വിശ്വ॑കര്മന്. ഹ॒വിഷാ॑ വാവൃധാ॒ന-സ്സ്വ॒യം-യഁ ॑ജസ്വ ത॒നുവ॑-ഞ്ജുഷാ॒ണഃ । മുഹ്യ॑ന്ത്വ॒ന്യേ അ॒ഭിത॑-സ്സ॒പത്നാ॑ ഇ॒ഹാസ്മാക॑-മ്മ॒ഘവാ॑ സൂ॒രിര॑സ്തു ॥ വിശ്വ॑കര്മന്. ഹ॒വിഷാ॒ വര്ധ॑നേന ത്രാ॒താര॒മിന്ദ്ര॑-മകൃണോരവ॒ദ്ധ്യമ് । തസ്മൈ॒ വിശ॒-സ്സമ॑നമന്ത പൂ॒ര്വീര॒യമു॒ഗ്രോ വി॑ഹ॒വ്യോ॑ യഥാ-ഽസ॑ത് ॥ സ॒മു॒ദ്രായ॑ വ॒യുനാ॑യ॒ സിന്ധൂ॑നാ॒-മ്പത॑യേ॒ നമഃ॑ । ന॒ദീനാ॒ഗ്മ്॒ സര്വാ॑സാ-മ്പി॒ത്രേ ജു॑ഹു॒താ വി॒ശ്വക॑ര്മണേ॒ വിശ്വാ-ഽഹാമ॑ര്ത്യഗ്മ് ഹ॒വിഃ ॥ 11 ॥
(ജ॒ജാനൈ॒ – നൌ – ഷ॑ധീനാം॒ – ഭൂമി॑-ഞ്ജ॒നയ॑ – ന്നൂ॒തയേ॒ – നമോ॒ – നവ॑ ച) (അ. 2)
ഉദേ॑നമുത്ത॒രാ-ന്ന॒യാഗ്നേ॑ ഘൃതേനാ-ഽഽഹുത । രാ॒യസ്പോഷേ॑ണ॒ സഗ്മ് സൃ॑ജ പ്ര॒ജയാ॑ ച॒ ധനേ॑ന ച ॥ ഇന്ദ്രേ॒മ-മ്പ്ര॑ത॒രാ-ങ്കൃ॑ധി സജാ॒താനാ॑-മസദ്വ॒ശീ । സമേ॑നം॒-വഁര്ച॑സാ സൃജ ദേ॒വേഭ്യോ॑ ഭാഗ॒ധാ അ॑സത് ॥ യസ്യ॑ കു॒ര്മോ ഹ॒വിര്ഗൃ॒ഹേ തമ॑ഗ്നേ വര്ധയാ॒ ത്വമ് । തസ്മ॑ ദേ॒വാ അധി॑ ബ്രവന്ന॒യ-ഞ്ച॒ ബ്രഹ്മ॑ണ॒സ്പതിഃ॑ ॥ ഉദു॑ ത്വാ॒ വിശ്വേ॑ ദേ॒വാ [വിശ്വേ॑ ദേ॒വാഃ, അഗ്നേ॒ ഭര॑ന്തു॒ ചിത്തി॑ഭിഃ ।] 12
അഗ്നേ॒ ഭര॑ന്തു॒ ചിത്തി॑ഭിഃ । സ നോ॑ ഭവ ശി॒വത॑മ-സ്സു॒പ്രതീ॑കോ വി॒ഭാവ॑സുഃ ॥ പഞ്ച॒ ദിശോ॒ ദൈവീ᳚ര്യ॒ജ്ഞമ॑വന്തു ദേ॒വീരപാമ॑തി-ന്ദുര്മ॒തി-മ്ബാധ॑മാനാഃ । രാ॒യസ്പോഷേ॑ യ॒ജ്ഞപ॑തി-മാ॒ഭജ॑ന്തീഃ ॥ രാ॒യസ്പോഷേ॒ അധി॑ യ॒ജ്ഞോ അ॑സ്ഥാ॒-ഥ്സമി॑ദ്ധേ അ॒ഗ്നാവധി॑ മാമഹാ॒നഃ । ഉ॒ക്ഥപ॑ത്ര॒ ഈഡ്യോ॑ ഗൃഭീ॒തസ്ത॒പ്ത-ങ്ഘ॒ര്മ-മ്പ॑രി॒ഗൃഹ്യാ॑യജന്ത ॥ ഊ॒ര്ജാ യ-ദ്യ॒ജ്ഞമശ॑മന്ത ദേ॒വാ ദൈവ്യാ॑യ ധ॒ര്ത്രേ ജോഷ്ട്രേ᳚ । ദേ॒വ॒ശ്രീ-ശ്ശ്രീമ॑ണാ-ശ്ശ॒തപ॑യാഃ [ദേ॒വ॒ശ്രീ-ശ്ശ്രീമ॑ണാ-ശ്ശ॒തപ॑യാഃ, പ॒രി॒ഗൃഹ്യ॑] 13
പരി॒ഗൃഹ്യ॑ ദേ॒വാ യ॒ജ്ഞമാ॑യന്ന് ॥ സൂര്യ॑രശ്മി॒ര്॒ഹരി॑കേശഃ പു॒രസ്താ᳚-ഥ്സവി॒താ ജ്യോതി॒രുദ॑യാ॒ഗ്മ്॒ അജ॑സ്രമ് । തസ്യ॑ പൂ॒ഷാ പ്ര॑സ॒വം-യാഁ ॑തി ദേ॒വ-സ്സ॒പംശ്യ॒ന് വിശ്വാ॒ ഭുവ॑നാനി ഗോ॒പാഃ ॥ ദേ॒വാ ദേ॒വേഭ്യോ॑ അദ്ധ്വ॒ര്യന്തോ॑ അസ്ഥുര്വീ॒തഗ്മ് ശ॑മി॒ത്രേ ശ॑മി॒താ യ॒ജദ്ധ്യൈ᳚ । തു॒രീയോ॑ യ॒ജ്ഞോ യത്ര॑ ഹ॒വ്യമേതി॒ തതഃ॑ പാവ॒കാ ആ॒ശിഷോ॑ നോ ജുഷന്താമ് ॥ വി॒മാന॑ ഏ॒ഷ ദി॒വോ മദ്ധ്യ॑ ആസ്ത ആപപ്രി॒വാ-ന്രോദ॑സീ അ॒ന്തരി॑ക്ഷമ് । സ വി॒ശ്വാചീ॑ര॒ഭി- [സ വി॒ശ്വാചീ॑ര॒ഭി, ച॒ഷ്ടേ॒ ഘൃ॒താചീ॑രന്ത॒രാ] 14
-ച॑ഷ്ടേ ഘൃ॒താചീ॑രന്ത॒രാ പൂര്വ॒മപ॑ര-ഞ്ച കേ॒തുമ് ॥ ഉ॒ക്ഷാ സ॑മു॒ദ്രോ അ॑രു॒ണ-സ്സു॑പ॒ര്ണഃ പൂര്വ॑സ്യ॒ യോനി॑-മ്പി॒തുരാ വി॑വേശ । മദ്ധ്യേ॑ ദി॒വോ നിഹി॑തഃ॒ പൃശ്ഞി॒രശ്മാ॒ വി ച॑ക്രമേ॒ രജ॑സഃ പാ॒ത്യന്തൌ᳚ ॥ ഇന്ദ്രം॒-വിഁശ്വാ॑ അവീവൃധന്-ഥ്സമു॒ദ്രവ്യ॑ചസ॒-ങ്ഗിരഃ॑ । ര॒ഥീത॑മഗ്മ് രഥീ॒നാം-വാഁജാ॑നാ॒ഗ്മ്॒ സത്പ॑തി॒-മ്പതി᳚മ് ॥ സു॒മ്ന॒ഹൂര്യ॒ജ്ഞോ ദേ॒വാഗ്മ് ആ ച॑ വക്ഷ॒ദ്യക്ഷ॑ദ॒ഗ്നിര്ദേ॒വോ ദേ॒വാഗ്മ് ആ ച॑ വക്ഷത് ॥ വാജ॑സ്യ മാ പ്രസ॒വേനോ᳚-ദ്ഗ്രാ॒ഭേണോ-ദ॑ഗ്രഭീത് । അഥാ॑ സ॒പത്നാ॒ഗ്മ്॒ ഇന്ദ്രോ॑ മേ നിഗ്രാ॒ഭേണാധ॑രാഗ്മ് അകഃ ॥ ഉ॒ദ്ഗ്രാ॒ഭ-ഞ്ച॑ നിഗ്രാ॒ഭ-ഞ്ച॒ ബ്രഹ്മ॑ ദേ॒വാ അ॑വീവൃധന്ന് । അഥാ॑ സ॒പത്നാ॑നിന്ദ്രാ॒ഗ്നീ മേ॑ വിഷൂ॒ചീനാ॒ന് വ്യ॑സ്യതാമ് ॥ 15 ॥
(ദേ॒വാഃ – ശ॒തപ॑യാ – അ॒ഭി – വാജ॑സ്യ॒ – ഷഡ്വിഗ്മ്॑ശതിശ്ച ) (അ. 3)
ആ॒ശു-ശ്ശിശാ॑നോ വൃഷ॒ഭോ ന യു॒ദ്ധ്മോ ഘ॑നാഘ॒നഃ, ക്ഷോഭ॑ണ-ശ്ചര്ഷണീ॒നാമ് । സ॒ങ്ക്രന്ദ॑നോ-ഽനിമി॒ഷ ഏ॑ക വീ॒ര-ശ്ശ॒തഗ്മ് സേനാ॑ അജയ-ഥ്സാ॒കമിന്ദ്രഃ॑ ॥ സ॒ങ്ക്രന്ദ॑നേനാ നിമി॒ഷേണ॑ ജി॒ഷ്ണുനാ॑ യുത്കാ॒രേണ॑ ദുശ്ച്യവ॒നേന॑ ധൃ॒ഷ്ണുനാ᳚ । തദിന്ദ്രേ॑ണ ജയത॒ ത-ഥ്സ॑ഹദ്ധ്വം॒-യുഁധോ॑ നര॒ ഇഷു॑ഹസ്തേന॒ വൃഷ്ണാ᳚ ॥ സ ഇഷു॑ഹസ്തൈ॒-സ്സ നി॑ഷ॒ങ്ഗിഭി॑ര്വ॒ശീ സഗ്ഗ്സ്ര॑ഷ്ടാ॒ സ യുധ॒ ഇന്ദ്രോ॑ ഗ॒ണേന॑ । സ॒ഗ്മ്॒സൃ॒ഷ്ട॒ജി-ഥ്സോ॑മ॒പാ ബാ॑ഹുശ॒ര്ധ്യൂ᳚ര്ധ്വധ॑ന്വാ॒ പ്രതി॑ഹിതാഭി॒രസ്താ᳚ ॥ ബൃഹ॑സ്പതേ॒ പരി॑ ദീയാ॒ [പരി॑ ദീയ, രഥേ॑ന] 16
രഥേ॑ന രക്ഷോ॒ഹാ ഽമിത്രാഗ്മ്॑ അപ॒ ബാധ॑മാനഃ । പ്ര॒ഭ॒ഞ്ജന്-ഥ്സേനാഃ᳚ പ്രമൃ॒ണോ യു॒ധാ ജയ॑ന്ന॒സ്മാക॑-മേദ്ധ്യവി॒താ രഥാ॑നാമ് ॥ ഗോ॒ത്ര॒ഭിദ॑-ങ്ഗോ॒വിദം॒-വഁജ്ര॑ബാഹു॒-ഞ്ജയ॑ന്ത॒മജ്മ॑ പ്രമൃ॒ണന്ത॒-മോജ॑സാ । ഇ॒മഗ്മ് സ॑ജാതാ॒ അനു॑വീര-യദ്ധ്വ॒മിന്ദ്രഗ്മ്॑ സഖാ॒യോ-ഽനു॒ സഗ്മ് ര॑ഭദ്ധ്വമ് ॥ ബ॒ല॒വി॒ജ്ഞാ॒യഃ-സ്ഥവി॑രഃ॒ പ്രവീ॑ര॒-സ്സഹ॑സ്വാന്. വാ॒ജീ സഹ॑മാന ഉ॒ഗ്രഃ । അ॒ഭിവീ॑രോ അ॒ഭിസ॑ത്വാ സഹോ॒ജാ ജൈത്ര॑മിന്ദ്ര॒ രഥ॒മാതി॑ഷ്ഠ ഗോ॒വിത് ॥ അ॒ഭി ഗോ॒ത്രാണി॒ സഹ॑സാ॒ ഗാഹ॑മാനോ-ഽദാ॒യോ [ഗാഹ॑മാനോ-ഽദാ॒യഃ, വീ॒ര-ശ്ശ॒തമ॑ന്യു॒രിന്ദ്രഃ॑ ।] 17
വീ॒ര-ശ്ശ॒തമ॑ന്യു॒രിന്ദ്രഃ॑ । ദു॒ശ്ച്യ॒വ॒നഃ പൃ॑തനാ॒ഷാഡ॑ യു॒ദ്ധ്യോ᳚-സ്മാക॒ഗ്മ്॒ സേനാ॑ അവതു॒ പ്ര യു॒ഥ്സു ॥ ഇന്ദ്ര॑ ആസാം-നേ॒താ ബൃഹ॒സ്പതി॒ ര്ദക്ഷി॑ണാ യ॒ജ്ഞഃ പു॒ര ഏ॑തു॒ സോമഃ॑ । ദേ॒വ॒സേ॒നാനാ॑-മഭിഭഞ്ജതീ॒നാ-ഞ്ജയ॑ന്തീനാ-മ്മ॒രുതോ॑ യ॒ന്ത്വഗ്രേ᳚ ॥ ഇന്ദ്ര॑സ്യ॒ വൃഷ്ണോ॒ വരു॑ണസ്യ॒ രാജ്ഞ॑ ആദി॒ത്യാനാ᳚-മ്മ॒രുതാ॒ഗ്മ്॒ ശര്ധ॑ ഉ॒ഗ്രമ് । മ॒ഹാമ॑നസാ-മ്ഭുവനച്യ॒വാനാ॒-ങ്ഘോഷോ॑ ദേ॒വാനാ॒-ഞ്ജയ॑താ॒ മുദ॑സ്ഥാത് ॥ അ॒സ്മാക॒-മിന്ദ്ര॒-സ്സമൃ॑തേഷു ധ്വ॒ജേഷ്വ॒സ്മാകം॒-യാഁ ഇഷ॑വ॒സ്താ ജ॑യന്തു । 18
അ॒സ്മാകം॑-വീഁ॒രാ ഉത്ത॑രേ ഭവന്ത്വ॒സ്മാനു॑ ദേവാ അവതാ॒ ഹവേ॑ഷു ॥ ഉദ്ധ॑ര്ഷയ മഘവ॒ന്നാ-യു॑ധാ॒-ന്യുഥ്സത്വ॑നാ-മ്മാമ॒കാനാ॒-മ്മഹാഗ്മ്॑സി । ഉദ്വൃ॑ത്രഹന് വാ॒ജിനാം॒-വാഁജി॑നാ॒ന്യു-ദ്രഥാ॑നാ॒-ഞ്ജയ॑താമേതു॒ ഘോഷഃ॑ ॥ ഉപ॒ പ്രേത॒ ജയ॑താ നരസ്സ്ഥി॒രാ വ॑-സ്സന്തു ബാ॒ഹവഃ॑ । ഇന്ദ്രോ॑ വ॒-ശ്ശര്മ॑ യച്ഛ ത്വനാ-ധൃ॒ഷ്യാ യഥാസ॑ഥ ॥ അവ॑സൃഷ്ടാ॒ പരാ॑ പത॒ ശര॑വ്യേ॒ ബ്രഹ്മ॑ സഗ്മ്ശിതാ । ഗച്ഛാ॒-ഽമിത്രാ॒-ന്പ്ര- [ഗച്ഛാ॒-ഽമിത്രാ॒-ന്പ്ര, വി॒ശ॒ മൈഷാ॒-] 19
-വി॑ശ॒ മൈഷാ॒-ങ്കഞ്ച॒നോച്ഛി॑ഷഃ ॥ മര്മാ॑ണി തേ॒ വര്മ॑ഭിശ്ഛാദയാമി॒ സോമ॑സ്ത്വാ॒ രാജാ॒ ഽമൃതേ॑നാ॒ഭി-വ॑സ്താമ് । ഉ॒രോര്വരീ॑യോ॒ വരി॑വസ്തേ അസ്തു॒ ജയ॑ന്ത॒-ന്ത്വാമനു॑ മദന്തു ദേ॒വാഃ ॥ യത്ര॑ ബാ॒ണാ-സ്സ॒മ്പത॑ന്തി കുമാ॒രാ വി॑ശി॒ഖാ ഇ॑വ । ഇന്ദ്രോ॑ ന॒സ്തത്ര॑ വൃത്ര॒ഹാ വി॑ശ്വാ॒ഹാ ശര്മ॑ യച്ഛതു ॥ 20 ॥
(ദീ॒യാ॒ – ഽദാ॒യോ – ജ॑യന്ത്വ॒ – മിത്രാ॒-ന്പ്ര – ച॑ത്വാരി॒ഗ്മ്॒ശച്ച॑) (അ. 4)
പ്രാചീ॒മനു॑ പ്ര॒ദിശ॒-മ്പ്രേഹി॑ വി॒ദ്വാന॒ഗ്നേര॑ഗ്നേ പു॒രോ അ॑ഗ്നിര്ഭവേ॒ഹ । വിശ്വാ॒ ആശാ॒ ദീദ്യാ॑നോ॒ വി ഭാ॒ഹ്യൂര്ജ॑-ന്നോ ധേഹി ദ്വി॒പദേ॒ ചതു॑ഷ്പദേ ॥ ക്രമ॑ദ്ധ്വമ॒ഗ്നിനാ॒ നാക॒മുഖ്യ॒ഗ്മ്॒ ഹസ്തേ॑ഷു॒ ബിഭ്ര॑തഃ । ദി॒വഃ പൃ॒ഷ്ഠഗ്മ് സുവ॑ര്ഗ॒ത്വാ മി॒ശ്രാ ദേ॒വേഭി॑രാദ്ധ്വമ് ॥ പൃ॒ഥി॒വ്യാ അ॒ഹമുദ॒ന്തരി॑ക്ഷ॒-മാ-ഽരു॑ഹ-മ॒ന്തരി॑ക്ഷാ॒-ദ്ദിവ॒മാ-ഽരു॑ഹമ് । ദി॒വോ നാക॑സ്യ പൃ॒ഷ്ഠാ-ഥ്സുവ॒ര്ജ്യോതി॑രഗാ- [പൃ॒ഷ്ഠാ-ഥ്സുവ॒ര്ജ്യോതി॑രഗാമ്, അ॒ഹമ് ।] 21
-മ॒ഹമ് ॥ സുവ॒ര്യന്തോ॒ നാപേ᳚ക്ഷന്ത॒ ആ ദ്യാഗ്മ് രോ॑ഹന്തി॒ രോദ॑സീ । യ॒ജ്ഞം-യേഁ വി॒ശ്വതോ॑ധാര॒ഗ്മ്॒ സുവി॑ദ്വാഗ്മ്സോ വിതേനി॒രേ ॥ അഗ്നേ॒ പ്രേഹി॑ പ്രഥ॒മോ ദേ॑വയ॒താ-ഞ്ചക്ഷു॑ര്ദേ॒വാനാ॑മു॒ത മര്ത്യാ॑നാമ് । ഇയ॑ക്ഷമാണാ॒ ഭൃഗു॑ഭി-സ്സ॒ജോഷാ॒-സ്സുവ॑ര്യന്തു॒ യജ॑മാനാ-സ്സ്വ॒സ്തി ॥ നക്തോ॒ഷാസാ॒ സമ॑നസാ॒ വിരൂ॑പേ ധാ॒പയേ॑തേ॒ ശിശു॒മേകഗ്മ്॑ സമീ॒ചീ । ദ്യാവാ॒ ക്ഷാമാ॑ രു॒ക്മോ അ॒ന്തര്വി ഭാ॑തി ദേ॒വാ അ॒ഗ്നി-ന്ധാ॑രയ-ന്ദ്രവിണോ॒ദാഃ ॥ അഗ്നേ॑ സഹസ്രാക്ഷ [അഗ്നേ॑ സഹസ്രാക്ഷ, ശ॒ത॒മൂ॒ര്ധ॒ഞ്ഛ॒ത-ന്തേ᳚] 22
ശതമൂര്ധഞ്ഛ॒ത-ന്തേ᳚ പ്രാ॒ണാ-സ്സ॒ഹസ്ര॑മപാ॒നാഃ । ത്വഗ്മ് സാ॑ഹ॒സ്രസ്യ॑ രാ॒യ ഈ॑ശിഷേ॒ തസ്മൈ॑ തേ വിധേമ॒ വാജാ॑യ॒ സ്വാഹാ᳚ ॥ സു॒പ॒ര്ണോ॑-ഽസി ഗ॒രുത്മാ᳚-ന്പൃഥി॒വ്യാഗ്മ് സീ॑ദ പൃ॒ഷ്ഠേ പൃ॑ഥി॒വ്യാ-സ്സീ॑ദ ഭാ॒സാ-ഽന്തരി॑ക്ഷ॒മാ പൃ॑ണ॒ ജ്യോതി॑ഷാ॒ ദിവ॒മുത്ത॑ഭാന॒ തേജ॑സാ॒ ദിശ॒ ഉ-ദ്ദൃഗ്മ്॑ഹ ॥ ആ॒ജുഹ്വാ॑ന-സ്സു॒പ്രതീ॑കഃ പു॒രസ്താ॒ദഗ്നേ॒ സ്വാം-യോഁനി॒മാ സീ॑ദ സാ॒ദ്ധ്യാ । അ॒സ്മിന്-ഥ്സ॒ധസ്ഥേ॒ അദ്ധ്യുത്ത॑രസ്മി॒ന് വിശ്വേ॑ ദേവാ॒ [അദ്ധ്യുത്ത॑രസ്മി॒ന് വിശ്വേ॑ ദേവാഃ, യജ॑മാനശ്ച സീദത ।] 23
യജ॑മാനശ്ച സീദത ॥ പ്രേദ്ധോ॑ അഗ്നേ ദീദിഹി പു॒രോ നോ-ഽജ॑സ്രയാ സൂ॒ര്മ്യാ॑ യവിഷ്ഠ । ത്വാഗ്മ് ശശ്വ॑ന്ത॒ ഉപ॑ യന്തി॒ വാജാഃ᳚ ॥ വി॒ധേമ॑ തേ പര॒മേ ജന്മ॑ന്നഗ്നേ വി॒ധേമ॒ സ്തോമൈ॒രവ॑രേ സ॒ധസ്ഥേ᳚ । യസ്മാ॒-ദ്യോനേ॑രു॒ദാരി॑ഥാ॒ യജേ॒ ത-മ്പ്രത്വേ ഹ॒വീഗ്മ്ഷി॑ ജുഹുരേ॒ സമി॑ദ്ധേ ॥ താഗ്മ് സ॑വി॒തുര്വരേ᳚ണ്യസ്യ ചി॒ത്രാമാ-ഽഹം-വൃഁ ॑ണേ സുമ॒തിം-വിഁ॒ശ്വജ॑ന്യാമ് । യാമ॑സ്യ॒ കണ്വോ॒ അദു॑ഹ॒-ത്പ്രപീ॑നാഗ്മ് സ॒ഹസ്ര॑ധാരാ॒- [സ॒ഹസ്ര॑ധാരാമ്, പയ॑സാ മ॒ഹീ-ങ്ഗാമ് ।] 24
-മ്പയ॑സാ മ॒ഹീ-ങ്ഗാമ് ॥ സ॒പ്ത തേ॑ അഗ്നേ സ॒മിധ॑-സ്സ॒പ്ത ജി॒ഹ്വാ-സ്സ॒പ്തര്ഷ॑യ-സ്സ॒പ്ത ധാമ॑ പ്രി॒യാണി॑ । സ॒പ്ത ഹോത്രാ᳚-സ്സപ്ത॒ധാ ത്വാ॑ യജന്തി സ॒പ്ത യോനീ॒രാ പൃ॑ണസ്വാ ഘൃ॒തേന॑ ॥ ഈ॒ദൃ-ഞ്ചാ᳚ന്യാ॒ദൃ-ഞ്ചൈ॑താ॒ദൃഞ്ച॑ പ്രതി॒ദൃ-ഞ്ച॑ മി॒തശ്ച॒ സമ്മി॑തശ്ച॒ സഭ॑രാഃ ॥ ശു॒ക്രജ്യോ॑തിശ്ച ചി॒ത്രജ്യോ॑തിശ്ച സ॒ത്യജ്യോ॑തിശ്ച॒ ജ്യോതി॑ഷ്മാഗ്ശ്ച സ॒ത്യശ്ച॑ര്ത॒പാശ്ചാത്യഗ്മ്॑ഹാഃ । 25
ഋ॒ത॒ജിച്ച॑ സത്യ॒ജിച്ച॑ സേന॒ജിച്ച॑ സു॒ഷേണ॒ശ്ചാന്ത്യ॑മിത്രശ്ച ദൂ॒രേ അ॑മിത്രശ്ച ഗ॒ണഃ ॥ ഋ॒തശ്ച॑ സ॒ത്യശ്ച॑ ധ്രു॒വശ്ച॑ ധ॒രുണ॑ശ്ച ധ॒ര്താ ച॑ വിധ॒ര്താ ച॑ വിധാര॒യഃ ॥ ഈ॒ദൃക്ഷാ॑സ ഏതാ॒ദൃക്ഷാ॑സ ഊ॒ ഷുണ॑-സ്സ॒ദൃക്ഷാ॑സഃ॒ പ്രതി॑സദൃക്ഷാസ॒ ഏത॑ന । മി॒താസ॑ശ്ച॒ സമ്മി॑താസശ്ച ന ഊ॒തയേ॒ സഭ॑രസോ മരുതോ യ॒ജ്ഞേ അ॒സ്മിന്നിന്ദ്ര॒-ന്ദൈവീ॒ര്വിശോ॑ മ॒രുതോ-ഽനു॑വര്ത്മാനോ॒ യഥേന്ദ്ര॒-ന്ദൈവീ॒ര്വിശോ॑ മ॒രുതോ-ഽനു॑വര്ത്മാന ഏ॒വമി॒മം-യഁജ॑മാന॒-ന്ദൈവീ᳚ശ്ച॒ വിശോ॒ മാനു॑ഷീ॒ശ്ചാനു॑വര്ത്മാനോ ഭവന്തു ॥ 26 ॥
(അ॒ഗാ॒ഗ്മ്॒ – സ॒ഹ॒സ്രാ॒ക്ഷ॒ – ദേ॒വാഃ॒ – സ॒ഹസ്ര॑ധാരാ॒ – മത്യഗ്മ്॑ഹാ॒ – അനു॑വര്ത്മാനഃ॒ – ഷോഡ॑ശ ച) (അ. 5)
ജീ॒മൂത॑സ്യേവ ഭവതി॒ പ്രതീ॑കം॒-യഁദ്വ॒ര്മീ യാതി॑ സ॒മദാ॑മു॒പസ്ഥേ᳚ । അനാ॑വിദ്ധയാ ത॒നുവാ॑ ജയ॒ ത്വഗ്മ് സ ത്വാ॒ വര്മ॑ണോ മഹി॒മാ പി॑പര്തു ॥ ധന്വ॑നാ॒ ഗാ ധന്വ॑നാ॒-ഽഽജി-ഞ്ജ॑യേമ॒ ധന്വ॑നാ തീ॒വ്രാ-സ്സ॒മദോ॑ ജയേമ । ധനു॒-ശ്ശത്രോ॑രപകാ॒മ-ങ്കൃ॑ണോതി॒ ധന്വ॑നാ॒ സര്വാഃ᳚ പ്ര॒ദിശോ॑ ജയേമ ॥ വ॒ക്ഷ്യന്തീ॒വേദാ ഗ॑നീഗന്തി॒ കര്ണ॑-മ്പ്രി॒യഗ്മ് സഖാ॑യ-മ്പരിഷസ്വജാ॒നാ । യോഷേ॑വ ശിങ്ക്തേ॒ വിത॒താ-ഽധി॒ ധന്വ॒- [ധന്വന്ന്॑, ജ്യാ ഇ॒യഗ്മ്] 27
-ഞ്ജ്യാ ഇ॒യഗ്മ് സമ॑നേ പാ॒രയ॑ന്തീ ॥ തേ ആ॒ചര॑ന്തീ॒ സമ॑നേവ॒ യോഷാ॑ മാ॒തേവ॑ പു॒ത്ര-മ്ബി॑ഭൃതാമു॒പസ്ഥേ᳚ । അപ॒ ശത്രൂന്॑ വിദ്ധ്യതാഗ്മ് സംവിഁദാ॒നേ ആര്ത്നീ॑ ഇ॒മേ വി॑ഷ്ഫു॒രന്തീ॑ അ॒മിത്രാന്॑ ॥ ബ॒ഹ്വീ॒നാ-മ്പി॒താ ബ॒ഹുര॑സ്യ പു॒ത്രശ്ചി॒ശ്ചാ കൃ॑ണോതി॒ സമ॑നാ-ഽവ॒ഗത്യ॑ । ഇ॒ഷു॒ധി-സ്സങ്കാഃ॒ പൃത॑നാശ്ച॒ സര്വാഃ᳚ പൃ॒ഷ്ഠേ നിന॑ദ്ധോ ജയതി॒ പ്രസൂ॑തഃ ॥ രഥേ॒ തിഷ്ഠ॑-ന്നയതി വാ॒ജിനഃ॑ പു॒രോ യത്ര॑യത്ര കാ॒മയ॑തേ സുഷാര॒ഥിഃ । അ॒ഭീശൂ॑നാ-മ്മഹി॒മാന॑- [മഹി॒മാന᳚മ്, പ॒നാ॒യ॒ത॒ മനഃ॑] 28
-മ്പനായത॒ മനഃ॑ പ॒ശ്ചാദനു॑ യച്ഛന്തി ര॒ശ്മയഃ॑ ॥ തീ॒വ്രാ-ന്ഘോഷാ᳚ന് കൃണ്വതേ॒ വൃഷ॑പാണ॒യോ-ഽശ്വാ॒ രഥേ॑ഭി-സ്സ॒ഹ വാ॒ജയ॑ന്തഃ । അ॒വ॒ക്രാമ॑ന്തഃ॒ പ്രപ॑ദൈര॒മിത്രാ᳚ന് ക്ഷി॒ണന്തി॒ ശത്രൂ॒ഗ്മ്॒രന॑പവ്യയന്തഃ ॥ ര॒ഥ॒വാഹ॑നഗ്മ് ഹ॒വിര॑സ്യ॒ നാമ॒ യത്രാ-ഽഽയു॑ധ॒-ന്നിഹി॑തമസ്യ॒ വര്മ॑ । തത്രാ॒ രഥ॒മുപ॑ ശ॒ഗ്മഗ്മ് സ॑ദേമ വി॒ശ്വാഹാ॑ വ॒യഗ്മ് സു॑മന॒സ്യമാ॑നാഃ ॥ സ്വാ॒ദു॒ഷ॒ഗ്മ്॒ സദഃ॑ പി॒തരോ॑ വയോ॒ധാഃ കൃ॑ച്ഛ്രേ॒ശ്രിത॒-ശ്ശക്തീ॑വന്തോ ഗഭീ॒രാഃ । ചി॒ത്രസേ॑നാ॒ ഇഷു॑ബലാ॒ അമൃ॑ദ്ധ്രാ-സ്സ॒തോവീ॑രാ ഉ॒രവോ᳚ വ്രാതസാ॒ഹാഃ ॥ ബ്രാഹ്മ॑ണാസഃ॒ [ബ്രാഹ്മ॑ണാസഃ, പിത॑ര॒-] 29
പിത॑ര॒-സ്സോമ്യാ॑സ-ശ്ശി॒വേ നോ॒ ദ്യാവാ॑പൃഥി॒വീ അ॑നേ॒ഹസാ᳚ । പൂ॒ഷാ നഃ॑ പാതു ദുരി॒താദൃ॑താവൃധോ॒ രക്ഷാ॒ മാകി॑ര്നോ അ॒ഘശഗ്മ്॑സ ഈശത ॥ സു॒പ॒ര്ണം-വഁ ॑സ്തേ മൃ॒ഗോ അ॑സ്യാ॒ ദന്തോ॒ ഗോഭി॒-സ്സന്ന॑ദ്ധാ പതതി॒ പ്രസൂ॑താ । യത്രാ॒ നര॒-സ്സ-ഞ്ച॒ വി ച॒ ദ്രവ॑ന്തി॒ തത്രാ॒സ്മഭ്യ॒മിഷ॑വ॒-ശ്ശര്മ॑ യഗ്മ്സന്ന് ॥ ഋജീ॑തേ॒ പരി॑ വൃങ്ഗ്ധി॒ നോ-ഽശ്മാ॑ ഭവതു നസ്ത॒നൂഃ । സോമോ॒ അധി॑ ബ്രവീതു॒ നോ-ഽദി॑തി॒- [നോ-ഽദി॑തിഃ, ശര്മ॑ യച്ഛതു ।] 30
-ശ്ശര്മ॑ യച്ഛതു ॥ ആ ജ॑ങ്ഘന്തി॒ സാന്വേ॑ഷാ-ഞ്ജ॒ഘനാ॒ഗ്മ്॒ ഉപ॑ ജിഘ്നതേ । അശ്വാ॑ജനി॒ പ്രചേ॑ത॒സോ-ഽശ്വാ᳚ന്-ഥ്സ॒മഥ്സു॑ ചോദയ ॥ അഹി॑രിവ ഭോ॒ഗൈഃ പര്യേ॑തി ബാ॒ഹു-ഞ്ജ്യായാ॑ ഹേ॒തി-മ്പ॑രി॒ബാധ॑മാനഃ । ഹ॒സ്ത॒ഘ്നോ വിശ്വാ॑ വ॒യുനാ॑നി വി॒ദ്വാ-ന്പുമാ॒-ന്പുമാഗ്മ്॑സ॒-മ്പരി॑ പാതു വി॒ശ്വതഃ॑ ॥ വന॑സ്പതേ വീ॒ഡ്വ॑ങ്ഗോ॒ ഹി ഭൂ॒യാ അ॒സ്മ-ഥ്സ॑ഖാ പ്ര॒തര॑ണ-സ്സു॒വീരഃ॑ । ഗോഭി॒-സ്സന്ന॑ദ്ധോ അസി വീ॒ഡയ॑സ്വാ-ഽഽസ്ഥാ॒താ തേ॑ ജയതു॒ ജേത്വാ॑നി ॥ ദി॒വഃ പൃ॑ഥി॒വ്യാഃ പ- [പരി॑, ഓജ॒ ഉ-ദ്ഭൃ॑തം॒-] 31
-ര്യോജ॒ ഉ-ദ്ഭൃ॑തം॒-വഁന॒സ്പതി॑ഭ്യഃ॒ പര്യാഭൃ॑ത॒ഗ്മ്॒ സഹഃ॑ । അ॒പാമോ॒ജ്മാന॒-മ്പരി॒ ഗോഭി॒രാവൃ॑ത॒മിന്ദ്ര॑സ്യ॒ വജ്രഗ്മ്॑ ഹ॒വിഷാ॒ രഥം॑-യഁജ ॥ ഇന്ദ്ര॑സ്യ॒ വജ്രോ॑ മ॒രുതാ॒മനീ॑ക-മ്മി॒ത്രസ്യ॒ ഗര്ഭോ॒ വരു॑ണസ്യ॒ നാഭിഃ॑ । സേമാ-ന്നോ॑ ഹ॒വ്യദാ॑തി-ഞ്ജുഷാ॒ണോ ദേവ॑ രഥ॒ പ്രതി॑ ഹ॒വ്യാ ഗൃ॑ഭായ ॥ ഉപ॑ ശ്വാസയ പൃഥി॒വീമു॒ത ദ്യാ-മ്പു॑രു॒ത്രാ തേ॑ മനുതാം॒-വിഁഷ്ഠി॑ത॒-ഞ്ജഗ॑ത് । സ ദു॑ന്ദുഭേ സ॒ജൂരിന്ദ്രേ॑ണ ദേ॒വൈര്ദൂ॒രാ- [ദേ॒വൈര്ദൂ॒രാത്, ദവീ॑യോ॒] 32
-ദ്ദവീ॑യോ॒ അപ॑സേധ॒ ശത്രൂന്॑ ॥ ആ ക്ര॑ന്ദയ॒ ബല॒മോജോ॑ ന॒ ആ ധാ॒ നിഷ്ട॑നിഹി ദുരി॒താ ബാധ॑മാനഃ । അപ॑ പ്രോഥ ദുന്ദുഭേ ദു॒ച്ഛുനാഗ്മ്॑ ഇ॒ത ഇന്ദ്ര॑സ്യ മു॒ഷ്ടിര॑സി വീ॒ഡയ॑സ്വ ॥ ആ-ഽമൂര॑ജ പ്ര॒ത്യാവ॑ര്തയേ॒മാഃ കേ॑തു॒മ-ദ്ദു॑ന്ദു॒ഭി ര്വാ॑വദീതി । സമശ്വ॑പര്ണാ॒ശ്ചര॑ന്തി നോ॒ നരോ॒-ഽസ്മാക॑മിന്ദ്ര ര॒ഥിനോ॑ ജയന്തു ॥ 33 ॥
(ധന്വ॑ന് – മഹി॒മാനം॒ – ബ്രാഹ്മ॑ണാ॒സോ – ഽദി॑തിഃ – പൃഥി॒വ്യാഃ പരി॑ – ദൂ॒രാ – ദേക॑ചത്വാരിഗ്മ്ശച്ച) (അ. 6)
യദക്ര॑ന്ദഃ പ്രഥ॒മ-ഞ്ജായ॑മാന ഉ॒ദ്യന്-ഥ്സ॑മു॒ദ്രാദു॒ത വാ॒ പുരീ॑ഷാത് । ശ്യേ॒നസ്യ॑ പ॒ക്ഷാ ഹ॑രി॒ണസ്യ॑ ബാ॒ഹൂ ഉ॑പ॒സ്തുത്യ॒-മ്മഹി॑ ജാ॒ത-ന്തേ॑ അര്വന്ന് ॥ യ॒മേന॑ ദ॒ത്ത-ന്ത്രി॒ത ഏ॑നമായുന॒ഗിന്ദ്ര॑ ഏണ-മ്പ്രഥ॒മോ അദ്ധ്യ॑തിഷ്ഠത് । ഗ॒ന്ധ॒ര്വോ അ॑സ്യ രശ॒നാമ॑-ഗൃഭ്ണാ॒-ഥ്സൂരാ॒ദശ്വം॑-വഁസവോ॒ നിര॑തഷ്ട ॥ അസി॑ യ॒മോ അസ്യാ॑ദി॒ത്യോ അ॑ര്വ॒ന്നസി॑ ത്രി॒തോ ഗുഹ്യേ॑ന വ്ര॒തേന॑ । അസി॒ സോമേ॑ന സ॒മയാ॒ വിപൃ॑ക്ത [വിപൃ॑ക്തഃ, ആ॒ഹുസ്തേ॒ ത്രീണി॑ ദി॒വി ബന്ധ॑നാനി ।] 34
ആ॒ഹുസ്തേ॒ ത്രീണി॑ ദി॒വി ബന്ധ॑നാനി ॥ ത്രീണി॑ ത ആഹുര്ദി॒വി ബന്ധ॑നാനി॒ ത്രീണ്യ॒ഫ്സു ത്രീണ്യ॒ന്ത-സ്സ॑മു॒ദ്രേ । ഉ॒തേവ॑ മേ॒ വരു॑ണശ്ഛന്-ഥ്സ്യര്വ॒ന്॒. യത്രാ॑ ത ആ॒ഹുഃ പ॑ര॒മ-ഞ്ജ॒നിത്ര᳚മ് ॥ ഇ॒മാ തേ॑ വാജിന്നവ॒മാര്ജ॑നാനീ॒മാ ശ॒ഫാനാഗ്മ്॑ സനി॒തുര്നി॒ധാനാ᳚ । അത്രാ॑ തേ ഭ॒ദ്രാ ര॑ശ॒നാ അ॑പശ്യമൃ॒തസ്യ॒ യാ അ॑ഭി॒രക്ഷ॑ന്തി ഗോ॒പാഃ ॥ ആ॒ത്മാന॑-ന്തേ॒ മന॑സാ॒-ഽഽരാദ॑ജാനാമ॒വോ ദി॒വാ [ ] 35
പ॒തയ॑ന്ത-മ്പത॒ങ്ഗമ് । ശിരോ॑ അപശ്യ-മ്പ॒ഥിഭി॑-സ്സു॒ഗേഭി॑രരേ॒ണുഭി॒ര്ജേഹ॑മാന-മ്പത॒ത്രി ॥ അത്രാ॑ തേ രൂ॒പമു॑ത്ത॒മമ॑പശ്യ॒-ഞ്ജിഗീ॑ഷമാണമി॒ഷ ആ പ॒ദേ ഗോഃ । യ॒ദാ തേ॒ മര്തോ॒ അനു॒ ഭോഗ॒മാന॒ഡാദി-ദ്ഗ്രസി॑ഷ്ഠ॒ ഓഷ॑ധീരജീഗഃ ॥ അനു॑ ത്വാ॒ രഥോ॒ അനു॒ മര്യോ॑ അര്വ॒ന്നനു॒ ഗാവോ-ഽനു॒ ഭഗഃ॑ ക॒നീനാ᳚മ് । അനു॒ വ്രാതാ॑സ॒സ്തവ॑ സ॒ഖ്യമീ॑യു॒രനു॑ ദേ॒വാ മ॑മിരേ വീ॒ര്യ॑- [വീ॒ര്യ᳚മ്, തേ ।] 36
-ന്തേ ॥ ഹിര॑ണ്യശൃ॒ങ്ഗോ-ഽയോ॑ അസ്യ॒ പാദാ॒ മനോ॑ജവാ॒ അവ॑ര॒ ഇന്ദ്ര॑ ആസീത് । ദേ॒വാ ഇദ॑സ്യ ഹവി॒രദ്യ॑മായ॒ന്॒. യോ അര്വ॑ന്ത-മ്പ്രഥ॒മോ അ॒ദ്ധ്യതി॑ഷ്ഠത് ॥ ഈ॒ര്മാന്താ॑സ॒-സ്സിലി॑കമദ്ധ്യമാസ॒-സ്സഗ്മ് ശൂര॑ണാസോ ദി॒വ്യാസോ॒ അത്യാഃ᳚ । ഹ॒ഗ്മ്॒സാ ഇ॑വ ശ്രേണി॒ശോ യ॑തന്തേ॒ യദാക്ഷി॑ഷുര്ദി॒വ്യ-മജ്മ॒മശ്വാഃ᳚ ॥ തവ॒ ശരീ॑ര-മ്പതയി॒ഷ്ണ്വ॑ര്വ॒-ന്തവ॑ ചി॒ത്തം-വാഁത॑ ഇവ॒ ധ്രജീ॑മാന് । തവ॒ ശൃങ്ഗാ॑ണി॒ വിഷ്ഠി॑താ പുരു॒ത്രാ-ഽര॑ണ്യേഷു॒ ജര്ഭു॑രാണാ ചരന്തി ॥ ഉപ॒ [ഉപ॑, പ്രാഗാ॒ച്ഛസ॑നം-] 37
പ്രാഗാ॒ച്ഛസ॑നം-വാഁ॒ജ്യര്വാ॑ ദേവ॒ദ്രീചാ॒ മന॑സാ॒ ദീദ്ധ്യാ॑നഃ । അ॒ജഃ പു॒രോ നീ॑യതേ॒ നാഭി॑ര॒സ്യാനു॑ പ॒ശ്ചാ-ത്ക॒വയോ॑ യന്തി രേ॒ഭാഃ ॥ ഉപ॒ പ്രാഗാ᳚-ത്പര॒മം-യഁ-ഥ്സ॒ധസ്ഥ॒മര്വാ॒ഗ്മ്॒ അച്ഛാ॑ പി॒തര॑-മ്മാ॒തര॑-ഞ്ച । അ॒ദ്യാ ദേ॒വാന് ജുഷ്ട॑തമോ॒ ഹി ഗ॒മ്യാ അഥാ-ഽഽശാ᳚സ്തേ ദാ॒ശുഷേ॒ വാര്യാ॑ണി ॥ 38 ॥
(വിപൃ॑ക്തോ – ദി॒വാ – വീ॒ര്യ॑ – മുപൈ – കാ॒ന്നച॑ത്വാരി॒ഗ്മ്॒ശച്ച॑) (അ. 7)
മാ നോ॑ മി॒ത്രോ വരു॑ണോ അര്യ॒മാ-ഽഽയുരിന്ദ്ര॑ ഋഭു॒ക്ഷാ മ॒രുതഃ॒ പരി॑ ഖ്യന്ന് । യ-ദ്വാ॒ജിനോ॑ ദേ॒വജാ॑തസ്യ॒ സപ്തേഃ᳚ പ്രവ॒ക്ഷ്യാമോ॑ വി॒ദഥേ॑ വീ॒ര്യാ॑ണി ॥ യന്നി॒ര്ണിജാ॒ രേക്ണ॑സാ॒ പ്രാവൃ॑തസ്യ രാ॒തി-ങ്ഗൃ॑ഭീ॒താ-മ്മു॑ഖ॒തോ നയ॑ന്തി । സുപ്രാ॑ങ॒ജോ മേമ്യ॑-ദ്വി॒ശ്വരൂ॑പ ഇന്ദ്രാപൂ॒ഷ്ണോഃ പ്രി॒യമപ്യേ॑തി॒ പാഥഃ॑ ॥ ഏ॒ഷ ച്ഛാഗഃ॑ പു॒രോ അശ്വേ॑ന വാ॒ജിനാ॑ പൂ॒ഷ്ണോ ഭാ॒ഗോ നീ॑യതേ വി॒ശ്വദേ᳚വ്യഃ । അ॒ഭി॒പ്രിയം॒-യഁ-ത്പു॑രോ॒ഡാശ॒മര്വ॑താ॒ ത്വഷ്ടേ- [ത്വഷ്ടേത്, ഏ॒ന॒ഗ്മ്॒ സൌ॒ശ്ര॒വ॒സായ॑ ജിന്വതി ।] 39
-ദേ॑നഗ്മ് സൌശ്രവ॒സായ॑ ജിന്വതി ॥ യദ്ധ॒വിഷ്യ॑മൃതു॒ശോ ദേ॑വ॒യാന॒-ന്ത്രിര്മാനു॑ഷാഃ॒ പര്യശ്വ॒-ന്നയ॑ന്തി । അത്രാ॑ പൂ॒ഷ്ണഃ പ്ര॑ഥ॒മോ ഭാ॒ഗ ഏ॑തി യ॒ജ്ഞ-ന്ദേ॒വേഭ്യഃ॑ പ്രതിവേ॒ദയ॑ന്ന॒ജഃ ॥ ഹോതാ᳚-ഽദ്ധ്വ॒ര്യുരാവ॑യാ അഗ്നിമി॒ന്ധോ ഗ്രാ॑വഗ്രാ॒ഭ ഉ॒ത ശഗ്ഗ്സ്താ॒ സുവി॑പ്രഃ । തേന॑ യ॒ജ്ഞേന॒ സ്വ॑രങ്കൃതേന॒ സ്വി॑ഷ്ടേന വ॒ക്ഷണാ॒ ആ പൃ॑ണദ്ധ്വമ് ॥ യൂ॒പ॒വ്ര॒സ്കാ ഉ॒ത യേ യൂ॑പവാ॒ഹാശ്ച॒ഷാലം॒-യേഁ അ॑ശ്വയൂ॒പായ॒ തക്ഷ॑തി । യേ ചാര്വ॑തേ॒ പച॑നഗ്മ് സ॒ഭംര॑ന്ത്യു॒തോ [ ] 40
തേഷാ॑-മ॒ഭിഗൂ᳚ര്തിര്ന ഇന്വതു ॥ ഉപ॒ പ്രാഗാ᳚-ഥ്സു॒മന്മേ॑-ഽധായി॒ മന്മ॑ ദേ॒വാനാ॒മാശാ॒ ഉപ॑ വീ॒തപൃ॑ഷ്ഠഃ । അന്വേ॑നം॒-വിഁപ്രാ॒ ഋഷ॑യോ മദന്തി ദേ॒വാനാ᳚-മ്പു॒ഷ്ടേ ച॑കൃമാ സു॒ബന്ധു᳚മ് ॥ യ-ദ്വാ॒ജിനോ॒ ദാമ॑ സ॒ദാന്ന॒മര്വ॑തോ॒ യാ ശീ॑ര്ഷ॒ണ്യാ॑ രശ॒നാ രജ്ജു॑രസ്യ । യദ്വാ॑ ഘാസ്യ॒ പ്രഭൃ॑തമാ॒സ്യേ॑ തൃണ॒ഗ്മ്॒ സര്വാ॒ താ തേ॒ അപി॑ ദേ॒വേഷ്വ॑സ്തു ॥ യദശ്വ॑സ്യ ക്ര॒വിഷോ॒ [യദശ്വ॑സ്യ ക്ര॒വിഷഃ॑, മക്ഷി॒കാ-ഽഽശ॒] 41
മക്ഷി॒കാ-ഽഽശ॒ യദ്വാ॒ സ്വരൌ॒ സ്വധി॑തൌ രി॒പ്തമസ്തി॑ । യദ്ധസ്ത॑യോ-ശ്ശമി॒തുര്യന്ന॒ഖേഷു॒ സര്വാ॒ താ തേ॒ അപി॑ ദേ॒വേഷ്വ॑സ്തു ॥ യദൂവ॑ദ്ധ്യമു॒ദര॑സ്യാപ॒വാതി॒ യ ആ॒മസ്യ॑ ക്ര॒വിഷോ॑ ഗ॒ന്ധോ അസ്തി॑ । സു॒കൃ॒താ തച്ഛ॑മി॒താരഃ॑ കൃണ്വന്തൂ॒ത മേധഗ്മ്॑ ശൃത॒പാക॑-മ്പചന്തു ॥ യ-ത്തേ॒ ഗാത്രാ॑ദ॒ഗ്നിനാ॑ പ॒ച്യമാ॑നാദ॒ഭി ശൂല॒-ന്നിഹ॑തസ്യാവ॒ധാവ॑തി । മാ ത-ദ്ഭൂമ്യാ॒മാ ശ്രി॑ഷ॒ ( )-ന്മാ തൃണേ॑ഷു ദേ॒വേഭ്യ॒സ്തദു॒ശദ്ഭ്യോ॑ രാ॒തമ॑സ്തു ॥ 42 ॥
(ഇ – ദു॒തോ – ക്ര॒വിഷഃ॑ – ശ്രിഷഥ് – സ॒പ്ത ച॑) (അ. 8)
യേ വാ॒ജിന॑-മ്പരി॒പശ്യ॑ന്തി പ॒ക്വം-യഁ ഈ॑മാ॒ഹു-സ്സു॑ര॒ഭിര്നിര്ഹ॒രേതി॑ । യേ ചാര്വ॑തോ മാഗ്മ്സഭി॒ക്ഷാമു॒പാസ॑ത ഉ॒തോ തേഷാ॑മ॒ഭിഗൂ᳚ര്തിര്ന ഇന്വതു ॥ യന്നീക്ഷ॑ണ-മ്മാ॒ഗ്॒സ്പച॑ന്യാ ഉ॒ഖായാ॒ യാ പാത്രാ॑ണി യൂ॒ഷ്ണ ആ॒സേച॑നാനി । ഊ॒ഷ്മ॒ണ്യാ॑-ഽപി॒ധാനാ॑ ചരൂ॒ണാമ॒ങ്കാ-സ്സൂ॒നാഃ പരി॑ ഭൂഷ॒ന്ത്യശ്വ᳚മ് ॥ നി॒ക്രമ॑ണ-ന്നി॒ഷദ॑നം-വിഁ॒വര്ത॑നം॒-യഁച്ച॒ പഡ്ബീ॑ശ॒മര്വ॑തഃ । യച്ച॑ പ॒പൌ യച്ച॑ ഘാ॒സി- [ഘാ॒സിമ്, ജ॒ഘാസ॒ സര്വാ॒ താ] 43
-ഞ്ജ॒ഘാസ॒ സര്വാ॒ താ തേ॒ അപി॑ ദേ॒വേഷ്വ॑സ്തു ॥ മാ ത്വാ॒-ഽഗ്നി-ര്ധ്വ॑നയി-ദ്ധൂ॒മഗ॑ന്ധി॒ര്മോഖാ ഭ്രാജ॑ന്ത്യ॒ഭി വി॑ക്ത॒ ജഘ്രിഃ॑ । ഇ॒ഷ്ടം-വീഁ॒തമ॒ഭിഗൂ᳚ര്തം॒-വഁഷ॑ട്കൃത॒-ന്ത-ന്ദേ॒വാസഃ॒ പ്രതി॑ ഗൃഭ്ണ॒ന്ത്യശ്വ᳚മ് ॥ യദശ്വാ॑യ॒ വാസ॑ ഉപസ്തൃ॒ണന്ത്യ॑ധീവാ॒സം-യാഁ ഹിര॑ണ്യാന്യസ്മൈ । സ॒ന്ദാന॒മര്വ॑ന്ത॒-മ്പഡ്ബീ॑ശ-മ്പ്രി॒യാ ദേ॒വേഷ്വാ യാ॑മയന്തി ॥ യ-ത്തേ॑ സാ॒ദേ മഹ॑സാ॒ ശൂകൃ॑തസ്യ॒ പാര്ഷ്ണി॑യാ വാ॒ കശ॑യാ [വാ॒ കശ॑യാ, വാ॒ തു॒തോദ॑ ।] 44
വാ തു॒തോദ॑ । സ്രു॒ചേവ॒ താ ഹ॒വിഷോ॑ അദ്ധ്വ॒രേഷു॒ സര്വാ॒ താ തേ॒ ബ്രഹ്മ॑ണാ സൂദയാമി ॥ ചതു॑സ്ത്രിഗ്മ്ശ-ദ്വാ॒ജിനോ॑ ദേ॒വബ॑ന്ധോ॒-ര്വങ്ക്രീ॒-രശ്വ॑സ്യ॒ സ്വധി॑തി॒-സ്സമേ॑തി । അച്ഛി॑ദ്രാ॒ ഗാത്രാ॑ വ॒യുനാ॑ കൃണോത॒ പരു॑ഷ്പരുരനു॒ഘുഷ്യാ॒ വി ശ॑സ്ത ॥ ഏക॒സ്ത്വഷ്ടു॒രശ്വ॑സ്യാ വിശ॒സ്താ ദ്വാ യ॒ന്താരാ॑ ഭവത॒സ്തഥ॒ര്തുഃ । യാ തേ॒ ഗാത്രാ॑ണാമൃതു॒ഥാ കൃ॒ണോമി॒ താതാ॒ പിണ്ഡാ॑നാ॒-മ്പ്ര ജു॑ഹോമ്യ॒ഗ്നൌ ॥ മാ ത്വാ॑ തപ- [തപത്, പ്രി॒യ ആ॒ത്മാ-] 45
-ത്പ്രി॒യ ആ॒ത്മാ-ഽപി॒യന്ത॒-മ്മാ സ്വധി॑തിസ്ത॒നുവ॒ ആ തി॑ഷ്ഠിപ-ത്തേ । മാ തേ॑ ഗൃ॒ദ്ധ്നു-ര॑വിശ॒സ്താ-ഽതി॒ഹായ॑ ഛി॒ദ്രാ ഗാത്രാ᳚ണ്യ॒സിനാ॒ മിഥൂ॑ കഃ ॥ ന വാ ഉ॑വേ॒തന്മ്രി॑യസേ॒ ന രി॑ഷ്യസി ദേ॒വാഗ്മ് ഇദേ॑ഷി പ॒ഥിഭി॑-സ്സു॒ഗേഭിഃ॑ । ഹരീ॑ തേ॒ യുഞ്ജാ॒ പൃഷ॑തീ അഭൂതാ॒മുപാ᳚സ്ഥാ-ദ്വാ॒ജീ ധു॒രി രാസ॑ഭസ്യ ॥ സു॒ഗവ്യ॑-ന്നോ വാ॒ജീ സ്വശ്വി॑യ-മ്പു॒ഗ്മ്॒സഃ പു॒ത്രാഗ്മ് ഉ॒ത വി॑ശ്വാ॒പുഷഗ്മ്॑ ര॒യിമ് । അ॒നാ॒ഗാ॒സ്ത്വ-ന്നോ॒ അദി॑തിഃ കൃണോതു ക്ഷ॒ത്ര-ന്നോ॒ അശ്വോ॑ വനതാഗ്മ് ഹ॒വിഷ്മാന്॑ ॥ 46 ॥
(ഘാ॒സിം-കശ॑യാ – തപ-ദ്- ര॒യിം – നവ॑ ച ) (അ. 9)
(അശ്മ॒ന് – യ ഇ॒മോ – ദേ॑ന – മാ॒ശുഃ – പ്രാചീം᳚ – ജീ॒മൂത॑സ്യ॒ – യദക്ര॑ന്ദോ॒ – മാ നോ॑ മി॒ത്രോ – യേ വാ॒ജിനം॒ – നവ॑)
(അശ്മ॑ന് – മനോ॒യുജം॒ – പ്രാചീ॒മനു॒ – ശര്മ॑ യച്ഛതു॒ – തേഷാ॑മ॒ഭിഗൂ᳚ര്തിഃ॒ – ഷട്ച॑ത്വാരിഗ്മ്ശത്)
(അശ്മ॑ന്, ഹ॒വിഷ്മാന്॑)
॥ ഹരിഃ॑ ഓമ് ॥
॥ കൃഷ്ണ യജുര്വേദീയ തൈത്തിരീയ സംഹിതായാ-ഞ്ചതുര്ഥ കാണ്ഡേ ഷഷ്ഠഃ പ്രശ്ന-സ്സമാപ്തഃ ॥
ഓ-ന്നമഃ പരമാത്മനേ , ശ്രീ മഹാഗണപതയേ നമഃ , ശ്രീ ഗുരുഭ്യോ നമഃ , ഹ॒രിഃ॒ ഓം