अथ षष्ठोऽध्यायः ।

श्रीशुकः उवाच ।
अथ ब्रह्मा आत्मजैः देवैः प्रजेशैः आवृतः अभ्यगात् ।
भवः च भूतभव्यीशः ययौ भूतगणैः वृतः ॥ 1॥

इंद्रः मरुद्भिः भगवान् आदित्याः वसवः अश्विनौ ।
ऋभवः अंगिरसः रुद्राः विश्वे साध्याः च देवताः ॥ 2॥

गंधर्वाप्सरसः नागाः सिद्धचारणगुह्यकाः ।
ऋषयः पितरः च एव सविद्याधरकिन्नराः ॥ 3॥

द्वारकां उपसंजग्मुः सर्वे कृष्णादिदृक्षवः ।
वपुषा येन भगवान् नरलोकमनोरमः ।
यशः वितेने लोकेषु सर्वलोकमलापहम् ॥ 4॥

तस्यां विभ्राजमानायां समृद्धायां महर्धिभिः ।
व्यचक्षत अवितृप्ताक्षाः कृष्णं अद्भुतदर्शनम् ॥

5॥

स्वर्गौद्यानौअपगैः माल्यैः छादयंतः यदु उत्तमम् ।
गीर्भिः चित्रपदार्थाभिः तुष्टुवुः जगत् ईश्वरम् ॥6॥

देवाः ऊचुः ।
नताः स्म ते नाथ पदारविंदं
बुद्धींद्रियप्राणमनोवचोभिः ।
यत् चिंत्यते अंतर्हृदि भावयुक्तैः
मुमुक्षुभिः कर्ममय ऊरुपाशात् ॥ 7॥

त्वं मायया त्रिगुणया आत्मनि दुर्विभाव्यं
व्यक्तं सृजसि अवसि लुंपसि तत् गुणस्थः ।
न एतैः भवान् अजित कर्मभिः अज्यते वै
यत् स्वे सुखे अव्यवहिते अभिरतः अनवद्यः ॥ 8॥

शुद्धिः नृणां न तु तथा ईड्य दुराशयानां
विद्याश्रुताध्ययनदानतपक्रियाभिः ।
सत्त्वात्मनां ऋषभ ते यशसि प्रवृद्ध
सत् श्रद्धया श्रवणसंभृतया यथा स्यात् ॥ 9॥

स्यात् नः तव अंघ्रिः अशुभाशयधूमकेतुः
क्षेमाय यः मुनिभिः आर्द्रहृदौह्यमानः ।
यः सात्वतैः समविभूतयः आत्मवद्भिः
व्यूहे अर्चितः सवनशः स्वः अतिक्रमाय ॥ 10॥

यः चिंत्यते प्रयतपाणिभिः अध्वराग्नौ
त्रय्या निरुक्तविधिना ईश हविः गृहीत्वा ।
अध्यात्मयोगः उत योगिभिः आत्ममायां
जिज्ञासुभिः परमभागवतैः परीष्टः ॥ 11॥

पर्युष्टया तव विभो वनमालया इयं
संस्पर्धिनी भगवती प्रतिपत्निवत् श्रीः ।
यः सुप्रणीतं अमुयार्हणं आदत् अन्नः
भूयात् सदा अंघ्रिः अशुभाशयधूमकेतुः ॥ 12॥

केतुः त्रिविक्रमयुतः त्रिपत् पताकः
यः ते भयाभयकरः असुरदेवचम्वोः ।
स्वर्गाय साधुषु खलु एषु इतराय भूमन्
पादः पुनातु भगवन् भजतां अधं नः ॥ 13॥

नस्योतगावः इव यस्य वशे भवंति
ब्रह्मादयः अनुभृतः मिथुरर्द्यमानाः ।
कालस्य ते प्रकृतिपूरुषयोः परस्य
शं नः तनोतु चरणः पुरुषोत्तमस्य ॥ 14॥

अस्य असि हेतुः उदयस्थितिसंयमानां
अव्यक्तजीवमहतां अपि कालं आहुः ।
सः अयं त्रिणाभिः अखिल अपचये प्रवृत्तः
कालः गभीररयः उत्तमपूरुषः त्वम् ॥ 15॥

त्वत्तः पुमान् समधिगम्य यया स्ववीर्य
धत्ते महांतं इव गर्भं अमोघवीर्यः ।
सः अयं तया अनुगतः आत्मनः आंडकोशं
हैमं ससर्ज बहिः आवरणैः उपेतम् ॥ 16॥

तत्तस्थुषः च जगतः च भवान् अधीशः
यत् मायया उत्थगुणविक्रियया उपनीतान् ।
अर्थान् जुषन् अपि हृषीकपते न लिप्तः
ये अन्ये स्वतः परिहृतात् अपि बिभ्यति स्म ॥ 17॥

स्माया अवलोकलवदर्शितभावहारि
भ्रूमंडलप्रहितसौरतमंत्रशौंडैः ।
पत्न्यः तु षोडशसहस्रं अनंगबाणैः
यस्य इंद्रियं विमथितुं करणैः विभ्व्यः ॥ 18॥

विभ्व्यः तव अमृतकथा उदवहाः त्रिलोक्याः
पादौ अनेजसरितः शमलानि हंतुम् ।
आनुश्रवं श्रुतिभिः अंघ्रिजं अंगसंगैः
तीर्थद्वयं शुचिषदस्तः उपस्पृशंति ॥ 19॥

बादरायणिः उवाच ।
इति अभिष्टूय विबुधैः सेशः शतधृतिः हरिम् ।
अभ्यभाषत गोविंदं प्रणम्य अंबरं आश्रितः ॥ 20॥

ब्रह्म उवाच ।
भूमेः भार अवताराय पुरा विज्ञापितः प्रभो ।
त्वं अस्माभिः अशेषात्मन् तत् तथा एव उपपादितम् ॥ 21॥

धर्मः च स्थापितः सत्सु सत्यसंधेषु वै त्वया ।
कीर्तिः च दिक्षु विक्षिप्ता सर्वलोकमलापहा ॥ 22॥

अवतीर्य यदोः वंशे बिभ्रत् रूपं अनुत्तमम् ।
कर्माणि उद्दामवृत्तानि हिताय जगतः अकृथाः ॥ 23॥

यानि ते चरितानि ईश मनुष्याः साधवः कलौ ।
श‍ऋण्वंतः कीर्तयंतः च तरिष्यंति अंजसा तमः ॥ 24॥

यदुवंशे अवतीर्णस्य भवतः पुरुषोत्तम ।
शरत् शतं व्यतीयाय पंचविंश अधिकं प्रभोः ॥ 25॥

न अधुना ते अखिल आधार देवकार्य अवशेषितम् ।
कुलं च विप्रशापेन नष्टप्रायं अभूत् इदम् ॥ 26॥

ततः स्वधाम परमं विशस्व यदि मन्यसे ।
सलोकान् लोकपालान् नः पाहि वैकुंठकिंकरान् ॥ 27॥

श्री भगवान् उवाच ।
अवधारितं एतत् मे यदात्थ विबुधेश्वर ।
कृतं वः कार्यं अखिलं भूमेः भारः अवतारितः ॥ 28॥

तत् इदं यादवकुलं वीर्यशौर्यश्रियोद्धतम् ।
लोकं जिघृक्षत् रुद्धं मे वेलया इव महार्णवः ॥ 29॥

यदि असंहृत्य दृप्तानां यदुनां विपुलं कुलम् ।
गंतास्मि अनेन लोकः अयं उद्वेलेन विनंक्ष्यति ॥ 30॥

इदानीं नाशः आरब्धः कुलस्य द्विजशापतः ।
यास्यामि भवनं ब्रह्मन् न एतत् अंते तव आनघ ॥ 31॥

श्री शुकः उवाच ।
इति उक्तः लोकनाथेन स्वयंभूः प्रणिपत्य तम् ।
सह देवगणैः देवः स्वधाम समपद्यत ॥ 32॥

अथ तस्यां महोत्पातान् द्वारवत्यां समुत्थितान् ।
विलोक्य भगवान् आह यदुवृद्धान् समागतान् ॥ 33॥

श्री भगवान् उवाच ।
एते वै सुमहोत्पाताः व्युत्तिष्ठंति इह सर्वतः ।
शापः च नः कुलस्य आसीत् ब्राह्मणेभ्यः दुरत्ययः ॥ 34॥

न वस्तव्यं इह अस्माभिः जिजीविषुभिः आर्यकाः ।
प्रभासं सुमहत् पुण्यं यास्यामः अद्य एव मा चिरम् ॥ 35॥

यत्र स्नात्वा दक्षशापात् गृहीतः यक्ष्मणौडुराट् ।
विमुक्तः किल्बिषात् सद्यः भेजे भूयः कलोदयम् ॥ 36॥

वयं च तस्मिन् आप्लुत्य तर्पयित्वा पितॄन्सुरान् ।
भोजयित्वा उशिजः विप्रान् नानागुणवता अंधसा ॥ 37॥

तेषु दानानि पात्रेषु श्रद्धया उप्त्वा महांति वै ।
वृजिनानि तरिष्यामः दानैः नौभिः इव अर्णवम् ॥ 38॥

श्री शुकः उवाच ।
एवं भगवता आदिष्टाः यादवाः कुलनंदन ।
गंतुं कृतधियः तीर्थं स्यंदनान् समयूयुजन् ॥ 39॥

तत् निरीक्ष्य उद्धवः राजन् श्रुत्वा भगवता उदितम् ।
दृष्ट्वा अरिष्टानि घोराणि नित्यं कृष्णं अनुव्रतः ॥ 40॥

विविक्तः उपसंगम्य जगतां ईश्वरेश्वरम् ।
प्रणम्य शिरसा पादौ प्रांजलिः तं अभाषत ॥ 41॥

उद्धवः उवाच ।
देवदेवेश योगेश पुण्यश्रवणकीर्तन ।
संहृत्य एतत् कुलं नूनं लोकं संत्यक्ष्यते भवान् ।
विप्रशापं समर्थः अपि प्रत्यहन् न यदि ईश्वरः ॥ 42॥

न अहं तव अंघ्रिकमलं क्षणार्धं अपि केशव ।
त्यक्तुं समुत्सहे नाथ स्वधाम नय मां अपि ॥ 43॥

तव विक्रीडितं कृष्ण नृणां परममंगलम् ।
कर्णपीयूषं आस्वाद्य त्यजति अन्यस्पृहां जनः ॥ 44॥

शय्यासनाटनस्थानस्नानक्रीडाशनादिषु ।
कथं त्वां प्रियं आत्मानं वयं भक्ताः त्यजेमहि ॥ 45॥

त्वया उपभुक्तस्रक्गंधवासः अलंकारचर्चिताः ।
उच्छिष्टभोजिनः दासाः तव मायां जयेमहि ॥ 46॥

वाताशनाः यः ऋषयः श्रमणा ऊर्ध्वमंथिनः ।
ब्रह्माख्यं धाम ते यांति शांताः संन्यासिनः अमलाः ॥

47॥

वयं तु इह महायोगिन् भ्रमंतः कर्मवर्त्मसु ।
त्वत् वार्तया तरिष्यामः तावकैः दुस्तरं तमः ॥ 48॥

स्मरंतः कीर्तयंतः ते कृतानि गदितानि च ।
गतिउत्स्मितीक्षणक्ष्वेलि यत् नृलोकविडंबनम् ॥ 49॥

श्री शुकः उवाच ।
एवं विज्ञापितः राजन् भगवान् देवकीसुतः ।
एकांतिनं प्रियं भृत्यं उद्धवं समभाषत ॥ 50॥

इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायामेकादशस्कंधे देवस्तुत्युद्ध्वविज्ञापनं नाम
षष्ठोऽध्यायः ॥