ଅଥ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ଶ୍ରୀ ଭଗଵାନ୍ ଉଵାଚ ।
ୟତ୍ ଆତ୍ଥ ମାଂ ମହାଭାଗ ତତ୍ ଚିକୀର୍ଷିତଂ ଏଵ ମେ ।
ବ୍ରହ୍ମା ଭଵଃ ଲୋକପାଲାଃ ସ୍ଵର୍ଵାସଂ ମେ ଅଭିକାଂକ୍ଷିଣଃ ॥ 1॥
ମୟା ନିଷ୍ପାଦିତଂ ହି ଅତ୍ର ଦେଵକାର୍ୟଂ ଅଶେଷତଃ ।
ୟଦର୍ଥଂ ଅଵତୀର୍ଣଃ ଅହଂ ଅଂଶେନ ବ୍ରହ୍ମଣାର୍ଥିତଃ ॥ 2॥
କୁଲଂ ଵୈ ଶାପନିର୍ଦଗ୍ଧଂ ନଂକ୍ଷ୍ୟତି ଅନ୍ୟୋନ୍ୟଵିଗ୍ରହାତ୍ ।
ସମୁଦ୍ରଃ ସପ୍ତମେ ଅହ୍ନ୍ହ୍ୟେତାଂ ପୁରୀଂ ଚ ପ୍ଲାଵୟିଷ୍ୟତି ॥ 3॥
ୟଃ ହି ଏଵ ଅୟଂ ମୟା ତ୍ୟକ୍ତଃ ଲୋକଃ ଅୟଂ ନଷ୍ଟମଂଗଲଃ ।
ଭଵିଷ୍ୟତି ଅଚିରାତ୍ ସାଧୋ କଲିନାଽପି ନିରାକୃତଃ ॥ 4॥
ନ ଵସ୍ତଵ୍ୟଂ ତ୍ଵୟା ଏଵ ଇହ ମୟା ତ୍ୟକ୍ତେ ମହୀତଲେ ।
ଜନଃ ଅଧର୍ମରୁଚିଃ ଭଦ୍ରଃ ଭଵିଷ୍ୟତି କଲୌ ୟୁଗେ ॥ 5॥
ତ୍ଵଂ ତୁ ସର୍ଵଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ସ୍ନେହଂ ସ୍ଵଜନବଂଧୁଷୁ ।
ମୟି ଆଵେଶ୍ୟ ମନଃ ସମ୍ୟକ୍ ସମଦୃକ୍ ଵିଚରସ୍ଵ ଗାମ୍ ॥ 6॥
ୟତ୍ ଇଦଂ ମନସା ଵାଚା ଚକ୍ଷୁର୍ଭ୍ୟାଂ ଶ୍ରଵଣାଦିଭିଃ ।
ନଶ୍ଵରଂ ଗୃହ୍ୟମାଣଂ ଚ ଵିଦ୍ଧି ମାୟାମନୋମୟମ୍ ॥ 7॥
ପୁଂସଃ ଅୟୁକ୍ତସ୍ୟ ନାନାର୍ଥଃ ଭ୍ରମଃ ସଃ ଗୁଣଦୋଷଭାକ୍ ।
କର୍ମାକର୍ମଵିକର୍ମ ଇତି ଗୁଣଦୋଷଧିୟଃ ଭିଦା ॥ 8॥
ତସ୍ମାତ୍ ୟୁକ୍ତୈଂଦ୍ରିୟଗ୍ରାମଃ ୟୁକ୍ତଚିତ୍ତଃ ଇଦଂ ଜଗତ୍ ।
ଆତ୍ମନି ଈକ୍ଷସ୍ଵ ଵିତତଂ ଆତ୍ମାନଂ ମୟି ଅଧୀଶ୍ଵରେ ॥ 9॥
ଜ୍ଞାନଵିଜ୍ଞାନସଂୟୁକ୍ତଃ ଆତ୍ମଭୂତଃ ଶରୀରିଣାମ୍ ।
ଆତ୍ମାନୁଭଵତୁଷ୍ଟାତ୍ମା ନ ଅଂତରାୟୈଃ ଵିହନ୍ୟସେ ॥ 10॥
ଦୋଷବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଉଭୟାତୀତଃ ନିଷେଧାତ୍ ନ ନିଵର୍ତତେ ।
ଗୁଣବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଚ ଵିହିତଂ ନ କରୋତି ୟଥା ଅର୍ଭକଃ ॥ 11॥
ସର୍ଵଭୂତସୁହୃତ୍ ଶାଂତଃ ଜ୍ଞାନଵିଜ୍ଞାନନିଶ୍ଚୟଃ ।
ପଶ୍ୟନ୍ ମଦାତ୍ମକଂ ଵିଶ୍ଵଂ ନ ଵିପଦ୍ୟେତ ଵୈ ପୁନଃ ॥ 12॥
ଶ୍ରୀ ଶୁକଃ ଉଵାଚ ।
ଇତି ଆଦିଷ୍ଟଃ ଭଗଵତା ମହାଭାଗଵତଃ ନୃପ ।
ଉଦ୍ଧଵଃ ପ୍ରଣିପତ୍ୟ ଆହ ତତ୍ତ୍ଵଜିଜ୍ଞାସୁଃ ଅଚ୍ୟୁତମ୍ ॥ 13॥
ଉଦ୍ଧଵଃ ଉଵାଚ ।
ୟୋଗେଶ ୟୋଗଵିନ୍ନ୍ୟାସ ୟୋଗାତ୍ମ ୟୋଗସଂଭଵ ।
ନିଃଶ୍ରେୟସାୟ ମେ ପ୍ରୋକ୍ତଃ ତ୍ୟାଗଃ ସଂନ୍ୟାସଲକ୍ଷଣଃ ॥ 14॥
ତ୍ୟାଗଃ ଅୟଂ ଦୁଷ୍କରଃ ଭୂମନ୍ କାମାନାଂ ଵିଷୟାତ୍ମଭିଃ ।
ସୁତରାଂ ତ୍ଵୟି ସର୍ଵାତ୍ମନ୍ ନ ଅଭକ୍ତୈଃ ଇତି ମେ ମତିଃ ॥ 15॥
ସଃ ଅହଂ ମମ ଅହଂ ଇତି ମୂଢମତିଃ ଵିଗାଢଃ
ତ୍ଵତ୍ ମାୟୟା ଵିରଚିତ ଆତ୍ମନି ସାନୁବଂଧେ ।
ତତ୍ ତୁ ଅଂଜସା ନିଗଦିତଂ ଭଵତା ୟଥା ଅହମ୍
ସଂସାଧୟାମି ଭଗଵନ୍ ଅନୁଶାଧି ଭୃତ୍ୟମ୍ ॥ 16॥
ସତ୍ୟସ୍ୟ ତେ ସ୍ଵଦୃଶଃ ଆତ୍ମନଃ ଆତ୍ମନଃ ଅନ୍ୟମ୍
ଵକ୍ତାରଂ ଈଶ ଵିବୁଧେଷୁ ଅପି ନ ଅନୁଚକ୍ଷେ ।
ସର୍ଵେ ଵିମୋହିତଧିୟଃ ତଵ ମାୟୟା ଇମେ
ବ୍ରହ୍ମାଦୟଃ ତନୁଭୃତଃ ବହିଃ ଅର୍ଥଭାଵଃ ॥ 17॥
ତସ୍ମାତ୍ ଭଵଂତଂ ଅନଵଦ୍ୟଂ ଅନଂତପାରମ୍
ସର୍ଵଜ୍ଞଂ ଈଶ୍ଵରଂ ଅକୁଂଠଵିକୁଂଠଧିଷ୍ଣି ଅୟମ୍ ।
ନିର୍ଵିଣ୍ଣଧୀଃ ଅହଂ ଉ ହ ଵୃଜନାଭିତପ୍ତଃ
ନାରାୟଣଂ ନରସଖଂ ଶରଣଂ ପ୍ରପଦ୍ୟେ ॥ 18॥
ଶ୍ରୀ ଭଗଵାନ୍ ଉଵାଚ ।
ପ୍ରାୟେଣ ମନୁଜା ଲୋକେ ଲୋକତତ୍ତ୍ଵଵିଚକ୍ଷଣାଃ ।
ସମୁଦ୍ଧରଂତି ହି ଆତ୍ମାନଂ ଆତ୍ମନା ଏଵ ଅଶୁଭାଶୟାତ୍ ॥ 19॥
ଆତ୍ମନଃ ଗୁରୁଃ ଆତ୍ମା ଏଵ ପୁରୁଷସ୍ୟ ଵିଶେଷତଃ ।
ୟତ୍ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅନୁମାନାଭ୍ୟାଂ ଶ୍ରେୟଃ ଅସୌ ଅନୁଵିଂଦତେ ॥ 20॥
ପୁରୁଷତ୍ଵେ ଚ ମାଂ ଧୀରାଃ ସାଂଖ୍ୟୟୋଗଵିଶାରଦାଃ ।
ଆଵିସ୍ତରାଂ ପ୍ରପଶ୍ୟଂତି ସର୍ଵଶକ୍ତି ଉପବୃଂହିତମ୍ ॥ 21॥
ଏକଦ୍ଵିତ୍ରିଚତୁଷ୍ପାଦଃ ବହୁପାଦଃ ତଥା ଅପଦଃ ।
ବହ୍ଵ୍ୟଃ ସଂତି ପୁରଃ ସୃଷ୍ଟାଃ ତାସାଂ ମେ ପୌରୁଷୀ ପ୍ରିୟା ॥ 22॥
ଅତ୍ର ମାଂ ମାର୍ଗୟଂତ୍ୟଦ୍ଧାଃ ୟୁକ୍ତାଃ ହେତୁଭିଃ ଈଶ୍ଵରମ୍ ।
ଗୃହ୍ୟମାଣୈଃ ଗୁଣୈଃ ଲିଂଗୈଃ ଅଗ୍ରାହ୍ୟଂ ଅନୁମାନତଃ ॥ 23॥
ଅତ୍ର ଅପି ଉଦାହରଂତି ଇମଂ ଇତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ଅଵଧୂତସ୍ୟ ସଂଵାଦଂ ୟଦୋଃ ଅମିତତେଜସଃ ॥ 24॥
(ଅଥ ଅଵଧୂତଗୀତମ୍ ।)
ଅଵଧୂତଂ ଦ୍ଵିଜଂ କଂଚିତ୍ ଚରଂତଂ ଅକୁତୋଭୟମ୍ ।
କଵିଂ ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ତରୁଣଂ ୟଦୁଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଧର୍ମଵିତ୍ ॥ 25॥
ୟଦୁଃ ଉଵାଚ ।
କୁତଃ ବୁଦ୍ଧିଃ ଇୟଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ ଅକର୍ତୁଃ ସୁଵିଶାରଦା ।
ୟାଂ ଆସାଦ୍ୟ ଭଵାନ୍ ଲୋକଂ ଵିଦ୍ଵାନ୍ ଚରତି ବାଲଵତ୍ ॥ 26॥
ପ୍ରାୟଃ ଧର୍ମାର୍ଥକାମେଷୁ ଵିଵିତ୍ସାୟାଂ ଚ ମାନଵାଃ ।
ହେତୁନା ଏଵ ସମୀହଂତେ ଆୟୁଷଃ ୟଶସଃ ଶ୍ରିୟଃ ॥ 27॥
ତ୍ଵଂ ତୁ କଲ୍ପଃ କଵିଃ ଦକ୍ଷଃ ସୁଭଗଃ ଅମୃତଭାଷଣଃ ।
ନ କର୍ତା ନେହସେ କିଂଚିତ୍ ଜଡୌନ୍ମତ୍ତପିଶାଚଵତ୍ ॥ 28॥
ଜନେଷୁ ଦହ୍ୟମାନେଷୁ କାମଲୋଭଦଵାଗ୍ନିନା ।
ନ ତପ୍ୟସେ ଅଗ୍ନିନା ମୁକ୍ତଃ ଗଂଗାଂଭସ୍ଥଃ ଇଵ ଦ୍ଵିପଃ ॥ 29॥
ତ୍ଵଂ ହି ନଃ ପୃଚ୍ଛତାଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ ଆତ୍ମନି ଆନଂଦକାରଣମ୍ ।
ବ୍ରୂହି ସ୍ପର୍ଶଵିହୀନସ୍ୟ ଭଵତଃ କେଵଲ ଆତ୍ମନଃ ॥ 30॥
ଶ୍ରୀ ଭଗଵାନ୍ ଉଵାଚ ।
ୟଦୁନା ଏଵଂ ମହାଭାଗଃ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟେନ ସୁମେଧସା ।
ପୃଷ୍ଟଃ ସଭାଜିତଃ ପ୍ରାହ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଅଵନତଂ ଦ୍ଵିଜଃ ॥ 31॥
ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ଉଵାଚ ।
ସଂତି ମେ ଗୁରଵଃ ରାଜନ୍ ବହଵଃ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଉପାଶ୍ରିତାଃ ।
ୟତଃ ବୁଦ୍ଧିଂ ଉପାଦାୟ ମୁକ୍ତଃ ଅଟାମି ଇହ ତାନ୍ ଶ୍ରୁଣୁ ॥ 32॥
ପୃଥିଵୀ ଵାୟୁଃ ଆକାଶଂ ଆପଃ ଅଗ୍ନିଃ ଚଂଦ୍ରମା ରଵିଃ ।
କପୋତଃ ଅଜଗରଃ ସିଂଧୁଃ ପତଂଗଃ ମଧୁକୃଦ୍ ଗଜଃ ॥ 33॥
ମଧୁହା ହରିଣଃ ମୀନଃ ପିଂଗଲା କୁରରଃ ଅର୍ଭକଃ ।
କୁମାରୀ ଶରକୃତ୍ ସର୍ପଃ ଊର୍ଣନାଭିଃ ସୁପେଶକୃତ୍ ॥ 34॥
ଏତେ ମେ ଗୁରଵଃ ରାଜନ୍ ଚତୁର୍ଵିଂଶତିଃ ଆଶ୍ରିତାଃ ।
ଶିକ୍ଷା ଵୃତ୍ତିଭିଃ ଏତେଷାଂ ଅନ୍ଵଶିକ୍ଷଂ ଇହ ଆତ୍ମନଃ ॥ 35॥
ୟତଃ ୟତ୍ ଅନୁଶିକ୍ଷାମି ୟଥା ଵା ନାହୁଷାତ୍ମଜ ।
ତତ୍ ତଥା ପୁରୁଷଵ୍ୟାଘ୍ର ନିବୋଧ କଥୟାମି ତେ ॥ 36॥
ଭୂତୈଃ ଆକ୍ରମାଣଃ ଅପି ଧୀରଃ ଦୈଵଵଶାନୁଗୈଃ ।
ତତ୍ ଵିଦ୍ଵାନ୍ ନ ଚଲେତ୍ ମାର୍ଗାତ୍ ଅନ୍ଵଶିକ୍ଷଂ କ୍ଷିତେଃ ଵ୍ରତମ୍ ॥ 37॥
ଶଶ୍ଵତ୍ ପରାର୍ଥସର୍ଵେହଃ ପରାର୍ଥ ଏକାଂତସଂଭଵଃ ।
ସାଧୁଃ ଶିକ୍ଷେତ ଭୂଭୃତ୍ତଃ ନଗଶିଷ୍ୟଃ ପରାତ୍ମତାମ୍ ॥
38॥
ପ୍ରାଣଵୃତ୍ତ୍ୟା ଏଵ ସଂତୁଷ୍ୟେତ୍ ମୁନିଃ ନ ଏଵ ଇଂଦ୍ରିୟପ୍ରିୟୈଃ ।
ଜ୍ଞାନଂ ୟଥା ନ ନଶ୍ୟେତ ନ ଅଵକୀର୍ୟେତ ଵାଙ୍ମନଃ ॥ 39॥
ଵିଷୟେଷୁ ଆଵିଶନ୍ ୟୋଗୀ ନାନାଧର୍ମେଷୁ ସର୍ଵତଃ ।
ଗୁଣଦୋଷଵ୍ୟପେତ ଆତ୍ମା ନ ଵିଷଜ୍ଜେତ ଵାୟୁଵତ୍ ॥ 40॥
ପାର୍ଥିଵେଷୁ ଇହ ଦେହେଷୁ ପ୍ରଵିଷ୍ଟଃ ତତ୍ ଗୁଣାଶ୍ରୟଃ ।
ଗୁଣୈଃ ନ ୟୁଜ୍ୟତେ ୟୋଗୀ ଗଂଧୈଃ ଵାୟୁଃ ଇଵ ଆତ୍ମଦୃକ୍ ॥ 41॥
ଅଂତଃ ହିତଃ ଚ ସ୍ଥିରଜଂଗମେଷୁ
ବ୍ରହ୍ମ ଆତ୍ମଭାଵେନ ସମନ୍ଵୟେନ ।
ଵ୍ୟାପ୍ତ୍ୟ ଅଵଚ୍ଛେଦଂ ଅସଂଗଂ ଆତ୍ମନଃ
ମୁନିଃ ନଭଃ ତ୍ଵଂ ଵିତତସ୍ୟ ଭାଵୟେତ୍ ॥ 42॥
ତେଜଃ ଅବନ୍ନମୟୈଃ ଭାଵୈଃ ମେଘ ଆଦ୍ୟୈଃ ଵାୟୁନା ଈରିତୈଃ ।
ନ ସ୍ପୃଶ୍ୟତେ ନଭଃ ତଦ୍ଵତ୍ କାଲସୃଷ୍ଟୈଃ ଗୁଣୈଃ ପୁମାନ୍ ॥
43॥
ସ୍ଵଚ୍ଛଃ ପ୍ରକୃତିତଃ ସ୍ନିଗ୍ଧଃ ମାଧୁର୍ୟଃ ତୀର୍ଥଭୂଃ ନୃଣାମ୍ ।
ମୁନିଃ ପୁନାତି ଅପାଂ ମିତ୍ରଂ ଈକ୍ଷ ଉପସ୍ପର୍ଶକୀର୍ତନୈଃ ॥ 44॥
ତେଜସ୍ଵୀ ତପସା ଦୀପ୍ତଃ ଦୁର୍ଧର୍ଷୌଦରଭାଜନଃ ।
ସର୍ଵଭକ୍ଷଃ ଅପି ୟୁକ୍ତ ଆତ୍ମା ନ ଆଦତ୍ତେ ମଲଂ ଅଗ୍ନିଵତ୍ ॥ 45॥
କ୍ଵଚିତ୍ ଶନ୍ନଃ କ୍ଵଚିତ୍ ସ୍ପଷ୍ଟଃ ଉପାସ୍ୟଃ ଶ୍ରେୟଃ ଇଚ୍ଛତାମ୍ ।
ଭୁଂକ୍ତେ ସର୍ଵତ୍ର ଦାତୄଣାଂ ଦହନ୍ ପ୍ରାକ୍ ଉତ୍ତର ଅଶୁଭମ୍ ॥
46॥
ସ୍ଵମାୟୟା ସୃଷ୍ଟଂ ଇଦଂ ସତ୍ ଅସତ୍ ଲକ୍ଷଣଂ ଵିଭୁଃ ।
ପ୍ରଵିଷ୍ଟଃ ଈୟତେ ତତ୍ ତତ୍ ସ୍ଵରୂପଃ ଅଗ୍ନିଃ ଇଵ ଏଧସି ॥ 47॥
ଵିସର୍ଗାଦ୍ୟାଃ ଶ୍ମଶାନାଂତାଃ ଭାଵାଃ ଦେହସ୍ୟ ନ ଆତ୍ମନଃ ।
କଲାନାଂ ଇଵ ଚଂଦ୍ରସ୍ୟ କାଲେନ ଅଵ୍ୟକ୍ତଵର୍ତ୍ମନା ॥ 48॥
କାଲେନ ହି ଓଘଵେଗେନ ଭୂତାନାଂ ପ୍ରଭଵ ଅପି ଅୟୌ ।
ନିତ୍ୟୌ ଅପି ନ ଦୃଶ୍ୟେତେ ଆତ୍ମନଃ ଅଗ୍ନେଃ ୟଥା ଅର୍ଚିଷାମ୍ ॥ 49॥
ଗୁଣୈଃ ଗୁଣାନ୍ ଉପାଦତ୍ତେ ୟଥାକାଲଂ ଵିମୁଂଚତି ।
ନ ତେଷୁ ୟୁଜ୍ୟତେ ୟୋଗୀ ଗୋଭିଃ ଗାଃ ଇଵ ଗୋପତିଃ ॥ 50॥
ବୁଧ୍ୟତେ ସ୍ଵେନ ଭେଦେନ ଵ୍ୟକ୍ତିସ୍ଥଃ ଇଵ ତତ୍ ଗତଃ ।
ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ସ୍ଥୂଲମତିଭିଃ ଆତ୍ମା ଚ ଅଵସ୍ଥିତଃ ଅର୍କଵତ୍ ॥ 51॥
ନ ଅତିସ୍ନେହଃ ପ୍ରସଂଗଃ ଵା କର୍ତଵ୍ୟଃ କ୍ଵ ଅପି କେନଚିତ୍ ।
କୁର୍ଵନ୍ ଵିଂଦେତ ସଂତାପଂ କପୋତଃ ଇଵ ଦୀନଧୀଃ ॥ 52॥
କପୋତଃ କଶ୍ଚନ ଅରଣ୍ୟେ କୃତନୀଡଃ ଵନସ୍ପତୌ ।
କପୋତ୍ୟା ଭାର୍ୟୟା ସାର୍ଧଂ ଉଵାସ କତିଚିତ୍ ସମାଃ ॥ 53॥
କପୋତୌ ସ୍ନେହଗୁଣିତହୃଦୟୌ ଗୃହଧର୍ମିଣୌ ।
ଦୃଷ୍ଟିଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୟାଂଗଂ ଅଂଗେନ ବୁଦ୍ଧିଂ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ବବଂଧତୁଃ ॥
54॥
ଶୟ୍ୟାସନାଟନସ୍ଥାନଵାର୍ତାକ୍ରୀଡାଶନାଦିକମ୍ ।
ମିଥୁନୀଭୂୟ ଵିସ୍ରବ୍ଧୌ ଚେରତୁଃ ଵନରାଜିଷୁ ॥ 55॥
ୟଂ ୟଂ ଵାଂଛତି ସା ରାଜନ୍ ତର୍ପୟଂତି ଅନୁକଂପିତା ।
ତଂ ତଂ ସମନୟତ୍ କାମଂ କୃଚ୍ଛ୍ରେଣ ଅପି ଅଜିତୈଂଦ୍ରିୟଃ ॥ 56॥
କପୋତୀ ପ୍ରଥମଂ ଗର୍ଭଂ ଗୃହ୍ଣତି କାଲଃ ଆଗତେ ।
ଅଂଡାନି ସୁଷୁଵେ ନୀଡେ ସ୍ଵପତ୍ୟୁଃ ସଂନିଧୌ ସତୀ ॥ 57॥
ତେଷୂ କାଲେ ଵ୍ୟଜାୟଂତ ରଚିତାଵୟଵା ହରେଃ ।
ଶକ୍ତିଭିଃ ଦୁର୍ଵିଭାଵ୍ୟାଭିଃ କୋମଲାଂଗତନୂରୁହାଃ ॥ 58॥
ପ୍ରଜାଃ ପୁପୁଷତୁଃ ପ୍ରୀତୌ ଦଂପତୀ ପୁତ୍ରଵତ୍ସଲୌ ।
ଶଋଣ୍ଵଂତୌ କୂଜିତଂ ତାସାଂ ନିର୍ଵୃତୌ କଲଭାଷିତୈଃ ॥ 59॥
ତାସାଂ ପତତ୍ରୈଃ ସୁସ୍ପର୍ଶୈଃ କୂଜିତୈଃ ମୁଗ୍ଧଚେଷ୍ଟିତୈଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟୁଦ୍ଗମୈଃ ଅଦୀନାନାଂ ପିତରୌ ମୁଦଂ ଆପତୁଃ ॥ 60॥
ସ୍ନେହାନୁବଦ୍ଧହୃଦୟୌ ଅନ୍ୟୋନ୍ୟଂ ଵିଷ୍ଣୁମାୟୟା ।
ଵିମୋହିତୌ ଦୀନଧିୟୌ ଶିଶୂନ୍ ପୁପୁଷତୁଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ 61॥
ଏକଦା ଜଗ୍ମତୁଃ ତାସାଂ ଅନ୍ନାର୍ଥଂ ତୌ କୁଟୁଂବିନୌ ।
ପରିତଃ କାନନେ ତସ୍ମିନ୍ ଅର୍ଥିନୌ ଚେରତୁଃ ଚିରମ୍ ॥ 62॥
ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ତାନ୍ ଲୁବ୍ଧକଃ କଶ୍ଚିତ୍ ୟଦୃଚ୍ଛ ଅତଃ ଵନେଚରଃ ।
ଜଗୃହେ ଜାଲଂ ଆତତ୍ୟ ଚରତଃ ସ୍ଵାଲୟାଂତିକେ ॥ 63॥
କପୋତଃ ଚ କପୋତୀ ଚ ପ୍ରଜାପୋଷେ ସଦା ଉତ୍ସୁକୌ ।
ଗତୌ ପୋଷଣଂ ଆଦାୟ ସ୍ଵନୀଡଂ ଉପଜଗ୍ମତୁଃ ॥ 64॥
କପୋତୀ ସ୍ଵାତ୍ମଜାନ୍ ଵୀକ୍ଷ୍ୟ ବାଲକାନ୍ ଜାଲସଂଵୃତାନ୍ ।
ତାନ୍ ଅଭ୍ୟଧାଵତ୍ କ୍ରୋଶଂତୀ କ୍ରୋଶତଃ ଭୃଶଦୁଃଖିତା ॥ 65॥
ସା ଅସକୃତ୍ ସ୍ନେହଗୁଣିତା ଦୀନଚିତ୍ତା ଅଜମାୟୟା ।
ସ୍ଵୟଂ ଚ ଅବଧ୍ୟତ ଶିଚା ବଦ୍ଧାନ୍ ପଶ୍ୟଂତି ଅପସ୍ମୃତିଃ ॥ 66॥
କପୋତଃ ଚ ଆତ୍ମଜାନ୍ ବଦ୍ଧାନ୍ ଆତ୍ମନଃ ଅପି ଅଧିକାନ୍ ପ୍ରିୟାନ୍ ।
ଭାର୍ୟାଂ ଚ ଆତ୍ମସମାଂ ଦୀନଃ ଵିଲଲାପ ଅତିଦୁଃଖିତଃ ॥ 67॥
ଅହୋ ମେ ପଶ୍ୟତ ଅପାୟଂ ଅଲ୍ପପୁଣ୍ୟସ୍ୟ ଦୁର୍ମତେଃ ।
ଅତୃପ୍ତସ୍ୟ ଅକୃତାର୍ଥସ୍ୟ ଗୃହଃ ତ୍ରୈଵର୍ଗିକଃ ହତଃ ॥ 68॥
ଅନୁରୂପା ଅନୁକୂଲା ଚ ୟସ୍ୟ ମେ ପତିଦେଵତା ।
ଶୂନ୍ୟେ ଗୃହେ ମାଂ ସଂତ୍ୟଜ୍ୟ ପୁତ୍ରୈଃ ସ୍ଵର୍ୟାତି ସାଧୁଭିଃ ॥ 69॥
ସଃ ଅହଂ ଶୂନ୍ୟେ ଗୃହେ ଦୀନଃ ମୃତଦାରଃ ମୃତପ୍ରଜଃ ।
ଜିଜୀଵିଷେ କିମର୍ଥଂ ଵା ଵିଧୁରଃ ଦୁଃଖଜୀଵିତଃ ॥ 70॥
ତାନ୍ ତଥା ଏଵ ଆଵୃତାନ୍ ଶିଗ୍ଭିଃ ମୃତ୍ୟୁଗ୍ରସ୍ତାନ୍ ଵିଚେଷ୍ଟତଃ ।
ସ୍ଵୟଂ ଚ କୃପଣଃ ଶିକ୍ଷୁ ପଶ୍ୟନ୍ ଅପି ଅବୁଧଃ ଅପତତ୍ ॥ 71॥
ତଂ ଲବ୍ଧ୍ଵା ଲୁବ୍ଧକଃ କ୍ରୂରଃ କପୋତଂ ଗୃହମେଧିନମ୍ ।
କପୋତକାନ୍ କପୋତୀଂ ଚ ସିଦ୍ଧାର୍ଥଃ ପ୍ରୟୟୌ ଗୃହମ୍ ॥ 72॥
ଏଵଂ କୁଟୁଂବୀ ଅଶାଂତ ଆତ୍ମା ଦ୍ଵଂଦ୍ଵ ଆରାମଃ ପତତ୍ ତ୍ରିଵତ୍ ।
ପୁଷ୍ଣନ୍ କୁଟୁଂବଂ କୃପଣଃ ସାନୁବଂଧଃ ଅଵସୀଦତି ॥ 73॥
ୟଃ ପ୍ରାପ୍ୟ ମାନୁଷଂ ଲୋକଂ ମୁକ୍ତିଦ୍ଵାରଂ ଅପାଵୃତମ୍ ।
ଗୃହେଷୁ ଖଗଵତ୍ ସକ୍ତଃ ତଂ ଆରୂଢଚ୍ୟୁତଂ ଵିଦୁଃ ॥ 74॥
ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗଵତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ
ସଂହିତାୟାମେକାଦଶସ୍କଂଧେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣୋଦ୍ଧଵସଂଵାଦେ
ୟଦ୍ଵଧୂତେତିହାସେ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥