ଓଂ ଶ୍ରୀ ପରମାତ୍ମନେ ନମଃ
ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ
କର୍ମୟୋଗଃ
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ
ଜ୍ୟାୟସୀ ଚେତ୍କର୍ମଣସ୍ତେ ମତା ବୁଦ୍ଧିର୍ଜନାର୍ଦନ ।
ତତ୍କିଂ କର୍ମଣି ଘୋରେ ମାଂ ନିୟୋଜୟସି କେଶଵ ॥1॥
ଵ୍ୟାମିଶ୍ରେଣେଵ ଵାକ୍ୟେନ ବୁଦ୍ଧିଂ ମୋହୟସୀଵ ମେ ।
ତଦେକଂ ଵଦ ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ୟେନ ଶ୍ରେୟୋଽହମାପ୍ନୁୟାମ୍ ॥2॥
ଶ୍ରୀ ଭଗଵାନୁଵାଚ
ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଦ୍ଵିଵିଧା ନିଷ୍ଠା ପୁରା ପ୍ରୋକ୍ତା ମୟାଽନଘ ।
ଜ୍ଞାନୟୋଗେନ ସାଂଖ୍ୟାନାଂ କର୍ମୟୋଗେନ ୟୋଗିନାମ୍ ॥3॥
ନ କର୍ମଣାମନାରଂଭାତ୍ ନୈଷ୍କର୍ମ୍ୟଂ ପୁରୁଷୋଽଶ୍ନୁତେ ।
ନ ଚ ସନ୍ନ୍ୟସନାଦେଵ ସିଦ୍ଧିଂ ସମଧିଗଚ୍ଛତି ॥4॥
ନ ହି କଶ୍ଚିତ୍କ୍ଷଣମପି ଜାତୁ ତିଷ୍ଠତ୍ୟକର୍ମକୃତ୍ ।
କାର୍ୟତେ ହ୍ୟଵଶଃ କର୍ମ ସର୍ଵଃ ପ୍ରକୃତିଜୈର୍ଗୁଣୈଃ ॥5॥
କର୍ମେଂଦ୍ରିୟାଣି ସଂୟମ୍ୟ ୟ ଆସ୍ତେ ମନସା ସ୍ମରନ୍ ।
ଇଂଦ୍ରିୟାର୍ଥାନ୍ଵିମୂଢାତ୍ମା ମିଥ୍ୟାଚାରଃ ସ ଉଚ୍ୟତେ ॥6॥
ୟସ୍ତ୍ଵିଂଦ୍ରିୟାଣି ମନସା ନିୟମ୍ୟାରଭତେଽର୍ଜୁନ ।
କର୍ମେଂଦ୍ରିୟୈଃ କର୍ମୟୋଗମ୍ ଅସକ୍ତଃ ସ ଵିଶିଷ୍ୟତେ ॥7॥
ନିୟତଂ କୁରୁ କର୍ମ ତ୍ଵଂ କର୍ମ ଜ୍ୟାୟୋ ହ୍ୟକର୍ମଣଃ ।
ଶରୀରୟାତ୍ରାଽପି ଚ ତେ ନ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟେଦକର୍ମଣଃ ॥8॥
ୟଜ୍ଞାର୍ଥାତ୍କର୍ମଣୋଽନ୍ୟତ୍ର ଲୋକୋଽୟଂ କର୍ମବଂଧନଃ ।
ତଦର୍ଥଂ କର୍ମ କୌଂତେୟ ମୁକ୍ତସଂଗଃ ସମାଚର ॥9॥
ସହୟଜ୍ଞାଃ ପ୍ରଜାଃ ସୃଷ୍ଟ୍ଵା ପୁରୋଵାଚ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ଅନେନ ପ୍ରସଵିଷ୍ୟଧ୍ଵଂ ଏଷ ଵୋଽସ୍ତ୍ଵିଷ୍ଟକାମଧୁକ୍ ॥10॥
ଦେଵାନ୍ଭାଵୟତାଽନେନ ତେ ଦେଵା ଭାଵୟଂତୁ ଵଃ ।
ପରସ୍ପରଂ ଭାଵୟଂତଃ ଶ୍ରେୟଃ ପରମଵାପ୍ସ୍ୟଥ ॥11॥
ଇଷ୍ଟାନ୍ଭୋଗାନ୍ହି ଵୋ ଦେଵାଃ ଦାସ୍ୟଂତେ ୟଜ୍ଞଭାଵିତାଃ ।
ତୈର୍ଦତ୍ତାନପ୍ରଦାୟୈଭ୍ୟଃ ୟୋ ଭୁଂକ୍ତେ ସ୍ତେନ ଏଵ ସଃ ॥12॥
ୟଜ୍ଞଶିଷ୍ଟାଶିନଃ ସଂତଃ ମୁଚ୍ୟଂତେ ସର୍ଵକିଲ୍ବିଷୈଃ ।
ଭୁଂଜତେ ତେ ତ୍ଵଘଂ ପାପାଃ ୟେ ପଚଂତ୍ୟାତ୍ମକାରଣାତ୍ ॥13॥
ଅନ୍ନାଦ୍ଭଵଂତି ଭୂତାନି ପର୍ଜନ୍ୟାଦନ୍ନସଂଭଵଃ ।
ୟଜ୍ଞାଦ୍ଭଵତି ପର୍ଜନ୍ୟଃ ୟଜ୍ଞଃ କର୍ମସମୁଦ୍ଭଵଃ ॥14॥
କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମୋଦ୍ଭଵଂ ଵିଦ୍ଧି ବ୍ରହ୍ମାକ୍ଷରସମୁଦ୍ଭଵମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ଵଗତଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିତ୍ୟଂ ୟଜ୍ଞେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ॥15॥
ଏଵଂ ପ୍ରଵର୍ତିତଂ ଚକ୍ରଂ ନାନୁଵର୍ତୟତୀହ ୟଃ ।
ଅଘାୟୁରିଂଦ୍ରିୟାରାମଃ ମୋଘଂ ପାର୍ଥ ସ ଜୀଵତି ॥16॥
ୟସ୍ତ୍ଵାତ୍ମରତିରେଵ ସ୍ୟାତ୍ ଆତ୍ମତୃପ୍ତଶ୍ଚ ମାନଵଃ ।
ଆତ୍ମନ୍ୟେଵ ଚ ସଂତୁଷ୍ଟଃ ତସ୍ୟ କାର୍ୟଂ ନ ଵିଦ୍ୟତେ ॥17॥
ନୈଵ ତସ୍ୟ କୃତେନାର୍ଥଃ ନାକୃତେନେହ କଶ୍ଚନ ।
ନ ଚାସ୍ୟ ସର୍ଵଭୂତେଷୁ କଶ୍ଚିଦର୍ଥଵ୍ୟପାଶ୍ରୟଃ ॥18॥
ତସ୍ମାଦସକ୍ତଃ ସତତଂ କାର୍ୟଂ କର୍ମ ସମାଚର ।
ଅସକ୍ତୋ ହ୍ୟାଚରନ୍କର୍ମ ପରମାପ୍ନୋତି ପୂରୁଷଃ ॥19॥
କର୍ମଣୈଵ ହି ସଂସିଦ୍ଧିଂ ଆସ୍ଥିତା ଜନକାଦୟଃ ।
ଲୋକସଂଗ୍ରହମେଵାପି ସଂପଶ୍ୟନ୍କର୍ତୁମର୍ହସି ॥20॥
ୟଦ୍ୟଦାଚରତି ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ତତ୍ତଦେଵେତରୋ ଜନଃ ।
ସ ୟତ୍ପ୍ରମାଣଂ କୁରୁତେ ଲୋକସ୍ତଦନୁଵର୍ତତେ ॥21॥
ନ ମେ ପାର୍ଥାସ୍ତି କର୍ତଵ୍ୟଂ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ କିଂଚନ ।
ନାନଵାପ୍ତମଵାପ୍ତଵ୍ୟଂ ଵର୍ତ ଏଵ ଚ କର୍ମଣି ॥22॥
ୟଦି ହ୍ୟହଂ ନ ଵର୍ତେୟ ଜାତୁ କର୍ମଣ୍ୟତଂଦ୍ରିତଃ ।
ମମ ଵର୍ତ୍ମାନୁଵର୍ତଂତେ ମନୁଷ୍ୟାଃ ପାର୍ଥ ସର୍ଵଶଃ ॥23॥
ଉତ୍ସୀଦେୟୁରିମେ ଲୋକାଃ ନ କୁର୍ୟାଂ କର୍ମ ଚେଦହମ୍ ।
ସଂକରସ୍ୟ ଚ କର୍ତା ସ୍ୟାମ୍ ଉପହନ୍ୟାମିମାଃ ପ୍ରଜାଃ ॥24॥
ସକ୍ତାଃ କର୍ମଣ୍ୟଵିଦ୍ଵାଂସଃ ୟଥା କୁର୍ଵଂତି ଭାରତ ।
କୁର୍ୟାଦ୍ଵିଦ୍ଵାଂସ୍ତଥାଽସକ୍ତଃ ଚିକୀର୍ଷୁର୍ଲୋକସଂଗ୍ରହମ୍ ॥25॥
ନ ବୁଦ୍ଧିଭେଦଂ ଜନୟେତ୍ ଅଜ୍ଞାନାଂ କର୍ମସଂଗିନାମ୍ ।
ଜୋଷୟେତ୍ସର୍ଵକର୍ମାଣି ଵିଦ୍ଵାନ୍ୟୁକ୍ତଃ ସମାଚରନ୍ ॥26॥
ପ୍ରକୃତେଃ କ୍ରିୟମାଣାନି ଗୁଣୈଃ କର୍ମାଣି ସର୍ଵଶଃ ।
ଅହଂକାରଵିମୂଢାତ୍ମା କର୍ତାଽହମିତି ମନ୍ୟତେ ॥27॥
ତତ୍ତ୍ଵଵିତ୍ତୁ ମହାବାହୋ ଗୁଣକର୍ମଵିଭାଗୟୋଃ ।
ଗୁଣା ଗୁଣେଷୁ ଵର୍ତଂତେ ଇତି ମତ୍ଵା ନ ସଜ୍ଜତେ ॥28॥
ପ୍ରକୃତେର୍ଗୁଣସମ୍ମୂଢାଃ ସଜ୍ଜଂତେ ଗୁଣକର୍ମସୁ ।
ତାନକୃତ୍ସ୍ନଵିଦୋ ମଂଦାନ୍ କୃତ୍ସ୍ନଵିନ୍ନ ଵିଚାଲୟେତ୍ ॥29॥
ମୟି ସର୍ଵାଣି କର୍ମାଣି ସନ୍ନ୍ୟସ୍ୟାଧ୍ୟାତ୍ମଚେତସା ।
ନିରାଶୀର୍ନିର୍ମମୋ ଭୂତ୍ଵା ୟୁଧ୍ୟସ୍ଵ ଵିଗତଜ୍ଵରଃ ॥30॥
ୟେ ମେ ମତମିଦଂ ନିତ୍ୟମ୍ ଅନୁତିଷ୍ଠଂତି ମାନଵାଃ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧାଵଂତୋଽନସୂୟଂତଃ ମୁଚ୍ୟଂତେ ତେଽପି କର୍ମଭିଃ ॥31॥
ୟେ ତ୍ଵେତଦଭ୍ୟସୂୟଂତଃ ନାନୁତିଷ୍ଠଂତି ମେ ମତମ୍ ।
ସର୍ଵଜ୍ଞାନଵିମୂଢାଂସ୍ତାନ୍ ଵିଦ୍ଧି ନଷ୍ଟାନଚେତସଃ ॥32॥
ସଦୃଶଂ ଚେଷ୍ଟତେ ସ୍ଵସ୍ୟାଃ ପ୍ରକୃତେର୍ଜ୍ଞାନଵାନପି ।
ପ୍ରକୃତିଂ ୟାଂତି ଭୂତାନି ନିଗ୍ରହଃ କିଂ କରିଷ୍ୟତି ॥33॥
ଇଂଦ୍ରିୟସ୍ୟେଂଦ୍ରିୟସ୍ୟାର୍ଥେ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ ଵ୍ୟଵସ୍ଥିତୌ ।
ତୟୋର୍ନ ଵଶମାଗଚ୍ଛେତ୍ ତୌ ହ୍ୟସ୍ୟ ପରିପଂଥିନୌ ॥34॥
ଶ୍ରେୟାନ୍ସ୍ଵଧର୍ମୋ ଵିଗୁଣଃ ପରଧର୍ମାତ୍ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତାତ୍ ।
ସ୍ଵଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ପରଧର୍ମୋ ଭୟାଵହଃ ॥35॥
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ
ଅଥ କେନ ପ୍ରୟୁକ୍ତୋଽୟଂ ପାପଂ ଚରତି ପୂରୁଷଃ ।
ଅନିଚ୍ଛନ୍ନପି ଵାର୍ଷ୍ଣେୟ ବଲାଦିଵ ନିୟୋଜିତଃ ॥36॥
ଶ୍ରୀ ଭଗଵାନୁଵାଚ
କାମ ଏଷ କ୍ରୋଧ ଏଷଃ ରଜୋଗୁଣସମୁଦ୍ଭଵଃ ।
ମହାଶନୋ ମହାପାପ୍ମା ଵିଦ୍ଧ୍ୟେନମିହ ଵୈରିଣମ୍ ॥37॥
ଧୂମେନାଵ୍ରିୟତେ ଵହ୍ନିଃ ୟଥାଽଽଦର୍ଶୋ ମଲେନ ଚ ।
ୟଥୋଲ୍ବେନାଵୃତୋ ଗର୍ଭଃ ତଥା ତେନେଦମାଵୃତମ୍ ॥38॥
ଆଵୃତଂ ଜ୍ଞାନମେତେନ ଜ୍ଞାନିନୋ ନିତ୍ୟଵୈରିଣା ।
କାମରୂପେଣ କୌଂତେୟ ଦୁଷ୍ପୂରେଣାନଲେନ ଚ ॥39॥
ଇଂଦ୍ରିୟାଣି ମନୋ ବୁଦ୍ଧିଃ ଅସ୍ୟାଧିଷ୍ଠାନମୁଚ୍ୟତେ ।
ଏତୈର୍ଵିମୋହୟତ୍ୟେଷଃ ଜ୍ଞାନମାଵୃତ୍ୟ ଦେହିନମ୍ ॥40॥
ତସ୍ମାତ୍ତ୍ଵମିଂଦ୍ରିୟାଣ୍ୟାଦୌ ନିୟମ୍ୟ ଭରତର୍ଷଭ ।
ପାପ୍ମାନଂ ପ୍ରଜହି ହ୍ୟେନଂ ଜ୍ଞାନଵିଜ୍ଞାନନାଶନମ୍ ॥41॥
ଇଂଦ୍ରିୟାଣି ପରାଣ୍ୟାହୁଃ ଇଂଦ୍ରିୟେଭ୍ୟଃ ପରଂ ମନଃ ।
ମନସସ୍ତୁ ପରାବୁଦ୍ଧିଃ ୟୋ ବୁଦ୍ଧେଃ ପରତସ୍ତୁ ସଃ ॥42॥
ଏଵଂ ବୁଦ୍ଧେଃ ପରଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ସଂସ୍ତଭ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନା ।
ଜହି ଶତ୍ରୁଂ ମହାବାହୋ କାମରୂପଂ ଦୁରାସଦମ୍ ॥43॥
॥ ଓଂ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵଦ୍ଗୀତାସୁ ଉପନିଷତ୍ସୁ ବ୍ରହ୍ମଵିଦ୍ୟାୟାଂ
ୟୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନସଂଵାଦେ କର୍ମୟୋଗୋ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥