ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
କର୍ମୟୋଗଃ
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ ।
ଜ୍ୟାୟସୀ ଚେତ୍କର୍ମଣସ୍ତେ ମତା ବୁଦ୍ଧିର୍ଜନାର୍ଦନ ।
ତତ୍କିଂ କର୍ମଣି ଘୋରେ ମାଂ ନିୟୋଜୟସି କେଶଵ ॥ 1 ॥
ଵ୍ୟାମିଶ୍ରେଣେଵ ଵାକ୍ୟେନ ବୁଦ୍ଧିଂ ମୋହୟସୀଵ ମେ ।
ତଦେକଂ ଵଦ ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ୟେନ ଶ୍ରେୟୋଽହମାପ୍ନୁୟାମ୍ ॥ 2 ॥
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ।
ଲୋକେଽସ୍ମିଂଦ୍ଵିଵିଧା ନିଷ୍ଠା ପୁରା ପ୍ରୋକ୍ତା ମୟାନଘ ।
ଜ୍ଞାନୟୋଗେନ ସାଂଖ୍ୟାନାଂ କର୍ମୟୋଗେନ ୟୋଗିନାମ୍ ॥ 3 ॥
ନ କର୍ମଣାମନାରଂଭାନ୍ନୈଷ୍କର୍ମ୍ୟଂ ପୁରୁଷୋଽଶ୍ନୁତେ ।
ନ ଚ ସଂନ୍ୟସନାଦେଵ ସିଦ୍ଧିଂ ସମଧିଗଚ୍ଛତି ॥ 4 ॥
ନ ହି କଶ୍ଚିତ୍କ୍ଷଣମପି ଜାତୁ ତିଷ୍ଠତ୍ୟକର୍ମକୃତ୍ ।
କାର୍ୟତେ ହ୍ୟଵଶଃ କର୍ମ ସର୍ଵଃ ପ୍ରକୃତିଜୈର୍ଗୁଣୈଃ ॥ 5 ॥
କର୍ମେଂଦ୍ରିୟାଣି ସଂୟମ୍ୟ ୟ ଆସ୍ତେ ମନସା ସ୍ମରନ୍ ।
ଇଂଦ୍ରିୟାର୍ଥାନ୍ଵିମୂଢାତ୍ମା ମିଥ୍ୟାଚାରଃ ସ ଉଚ୍ୟତେ ॥ 6 ॥
ୟସ୍ତ୍ଵିଂଦ୍ରିୟାଣି ମନସା ନିୟମ୍ୟାରଭତେଽର୍ଜୁନ ।
କର୍ମେଂଦ୍ରିୟୈଃ କର୍ମୟୋଗମସକ୍ତଃ ସ ଵିଶିଷ୍ୟତେ ॥ 7 ॥
ନିୟତଂ କୁରୁ କର୍ମ ତ୍ଵଂ କର୍ମ ଜ୍ୟାୟୋ ହ୍ୟକର୍ମଣଃ ।
ଶରୀରୟାତ୍ରାପି ଚ ତେ ନ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟେଦକର୍ମଣଃ ॥ 8 ॥
ୟଜ୍ଞାର୍ଥାତ୍କର୍ମଣୋଽନ୍ୟତ୍ର ଲୋକୋଽୟଂ କର୍ମବଂଧନଃ ।
ତଦର୍ଥଂ କର୍ମ କୌଂତେୟ ମୁକ୍ତସଂଗଃ ସମାଚର ॥ 9 ॥
ସହୟଜ୍ଞାଃ ପ୍ରଜାଃ ସୃଷ୍ଟ୍ଵା ପୁରୋଵାଚ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ଅନେନ ପ୍ରସଵିଷ୍ୟଧ୍ଵମେଷ ଵୋଽସ୍ତ୍ଵିଷ୍ଟକାମଧୁକ୍ ॥ 10 ॥
ଦେଵାନ୍ଭାଵୟତାନେନ ତେ ଦେଵା ଭାଵୟଂତୁ ଵଃ ।
ପରସ୍ପରଂ ଭାଵୟଂତଃ ଶ୍ରେୟଃ ପରମଵାପ୍ସ୍ୟଥ ॥ 11 ॥
ଇଷ୍ଟାନ୍ଭୋଗାନ୍ହି ଵୋ ଦେଵା ଦାସ୍ୟଂତେ ୟଜ୍ଞଭାଵିତାଃ ।
ତୈର୍ଦତ୍ତାନପ୍ରଦାୟୈଭ୍ୟୋ ୟୋ ଭୁଂକ୍ତେ ସ୍ତେନ ଏଵ ସଃ ॥ 12 ॥
ୟଜ୍ଞଶିଷ୍ଟାଶିନଃ ସଂତୋ ମୁଚ୍ୟଂତେ ସର୍ଵକିଲ୍ବିଷୈଃ ।
ଭୁଂଜତେ ତେ ତ୍ଵଘଂ ପାପା ୟେ ପଚଂତ୍ୟାତ୍ମକାରଣାତ୍ ॥ 13 ॥
ଅନ୍ନାଦ୍ଭଵଂତି ଭୂତାନି ପର୍ଜନ୍ୟାଦନ୍ନସଂଭଵଃ ।
ୟଜ୍ଞାଦ୍ଭଵତି ପର୍ଜନ୍ୟୋ ୟଜ୍ଞଃ କର୍ମସମୁଦ୍ଭଵଃ ॥ 14 ॥
କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମୋଦ୍ଭଵଂ ଵିଦ୍ଧି ବ୍ରହ୍ମାକ୍ଷରସମୁଦ୍ଭଵମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ଵଗତଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିତ୍ୟଂ ୟଜ୍ଞେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ 15 ॥
ଏଵଂ ପ୍ରଵର୍ତିତଂ ଚକ୍ରଂ ନାନୁଵର୍ତୟତୀହ ୟଃ ।
ଅଘାୟୁରିଂଦ୍ରିୟାରାମୋ ମୋଘଂ ପାର୍ଥ ସ ଜୀଵତି ॥ 16 ॥
ୟସ୍ତ୍ଵାତ୍ମରତିରେଵ ସ୍ୟାଦାତ୍ମତୃପ୍ତଶ୍ଚ ମାନଵଃ ।
ଆତ୍ମନ୍ୟେଵ ଚ ସଂତୁଷ୍ଟସ୍ତସ୍ୟ କାର୍ୟଂ ନ ଵିଦ୍ୟତେ ॥ 17 ॥
ନୈଵ ତସ୍ୟ କୃତେନାର୍ଥୋ ନାକୃତେନେହ କଶ୍ଚନ ।
ନ ଚାସ୍ୟ ସର୍ଵଭୂତେଷୁ କଶ୍ଚିଦର୍ଥଵ୍ୟପାଶ୍ରୟଃ ॥ 18 ॥
ତସ୍ମାଦସକ୍ତଃ ସତତଂ କାର୍ୟଂ କର୍ମ ସମାଚର ।
ଅସକ୍ତୋ ହ୍ୟାଚରନ୍କର୍ମ ପରମାପ୍ନୋତି ପୂରୁଷଃ ॥ 19 ॥
କର୍ମଣୈଵ ହି ସଂସିଦ୍ଧିମାସ୍ଥିତା ଜନକାଦୟଃ ।
ଲୋକସଂଗ୍ରହମେଵାପି ସଂପଶ୍ୟନ୍କର୍ତୁମର୍ହସି ॥ 20 ॥
ୟଦ୍ୟଦାଚରତି ଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତତ୍ତଦେଵେତରୋ ଜନଃ ।
ସ ୟତ୍ପ୍ରମାଣଂ କୁରୁତେ ଲୋକସ୍ତଦନୁଵର୍ତତେ ॥ 21 ॥
ନ ମେ ପାର୍ଥାସ୍ତି କର୍ତଵ୍ୟଂ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ କିଂଚନ ।
ନାନଵାପ୍ତମଵାପ୍ତଵ୍ୟଂ ଵର୍ତ ଏଵ ଚ କର୍ମଣି ॥ 22 ॥
ୟଦି ହ୍ୟହଂ ନ ଵର୍ତେୟଂ ଜାତୁ କର୍ମଣ୍ୟତଂଦ୍ରିତଃ ।
ମମ ଵର୍ତ୍ମାନୁଵର୍ତଂତେ ମନୁଷ୍ୟାଃ ପାର୍ଥ ସର୍ଵଶଃ ॥ 23 ॥
ଉତ୍ସୀଦେୟୁରିମେ ଲୋକା ନ କୁର୍ୟାଂ କର୍ମ ଚେଦହମ୍ ।
ସଂକରସ୍ୟ ଚ କର୍ତା ସ୍ୟାମୁପହନ୍ୟାମିମାଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ 24 ॥
ସକ୍ତାଃ କର୍ମଣ୍ୟଵିଦ୍ଵାଂସୋ ୟଥା କୁର୍ଵଂତି ଭାରତ ।
କୁର୍ୟାଦ୍ଵିଦ୍ଵାଂସ୍ତଥାସକ୍ତଶ୍ଚିକୀର୍ଷୁର୍ଲୋକସଂଗ୍ରହମ୍ ॥ 25 ॥
ନ ବୁଦ୍ଧିଭେଦଂ ଜନୟେଦଜ୍ଞାନାଂ କର୍ମସଂଗିନାମ୍ ।
ଜୋଷୟେତ୍ସର୍ଵକର୍ମାଣି ଵିଦ୍ଵାନ୍ୟୁକ୍ତଃ ସମାଚରନ୍ ॥ 26 ॥
ପ୍ରକୃତେଃ କ୍ରିୟମାଣାନି ଗୁଣୈଃ କର୍ମାଣି ସର୍ଵଶଃ ।
ଅହଂକାରଵିମୂଢାତ୍ମା କର୍ତାହମିତି ମନ୍ୟତେ ॥ 27 ॥
ତତ୍ତ୍ଵଵିତ୍ତୁ ମହାବାହୋ ଗୁଣକର୍ମଵିଭାଗୟୋଃ ।
ଗୁଣା ଗୁଣେଷୁ ଵର୍ତଂତ ଇତି ମତ୍ଵା ନ ସଜ୍ଜତେ ॥ 28 ॥
ପ୍ରକୃତେର୍ଗୁଣସଂମୂଢାଃ ସଜ୍ଜଂତେ ଗୁଣକର୍ମସୁ ।
ତାନକୃତ୍ସ୍ନଵିଦୋ ମଂଦାନ୍କୃତ୍ସ୍ନଵିନ୍ନ ଵିଚାଲୟେତ୍ ॥ 29 ॥
ମୟି ସର୍ଵାଣି କର୍ମାଣି ସଂନ୍ୟସ୍ୟାଧ୍ୟାତ୍ମଚେତସା ।
ନିରାଶୀର୍ନିର୍ମମୋ ଭୂତ୍ଵା ୟୁଧ୍ୟସ୍ଵ ଵିଗତଜ୍ଵରଃ ॥ 30 ॥
ୟେ ମେ ମତମିଦଂ ନିତ୍ୟମନୁତିଷ୍ଠଂତି ମାନଵାଃ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧାଵଂତୋଽନସୂୟଂତୋ ମୁଚ୍ୟଂତେ ତେଽପି କର୍ମଭିଃ ॥ 31 ॥
ୟେ ତ୍ଵେତଦଭ୍ୟସୂୟଂତୋ ନାନୁତିଷ୍ଠଂତି ମେ ମତମ୍ ।
ସର୍ଵଜ୍ଞାନଵିମୂଢାଂସ୍ତାନ୍ଵିଦ୍ଧି ନଷ୍ଟାନଚେତସଃ ॥ 32 ॥
ସଦୃଶଂ ଚେଷ୍ଟତେ ସ୍ଵସ୍ୟାଃ ପ୍ରକୃତେର୍ଜ୍ଞାନଵାନପି ।
ପ୍ରକୃତିଂ ୟାଂତି ଭୂତାନି ନିଗ୍ରହଃ କିଂ କରିଷ୍ୟତି ॥ 33 ॥
ଇଂଦ୍ରିୟସ୍ୟେଂଦ୍ରିୟସ୍ୟାର୍ଥେ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ ଵ୍ୟଵସ୍ଥିତୌ ।
ତୟୋର୍ନ ଵଶମାଗଚ୍ଛେତ୍ତୌ ହ୍ୟସ୍ୟ ପରିପଂଥିନୌ ॥ 34 ॥
ଶ୍ରେୟାନ୍ସ୍ଵଧର୍ମୋ ଵିଗୁଣଃ ପରଧର୍ମାତ୍ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତାତ୍ ।
ସ୍ଵଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ପରଧର୍ମୋ ଭୟାଵହଃ ॥ 35 ॥
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ ।
ଅଥ କେନ ପ୍ରୟୁକ୍ତୋଽୟଂ ପାପଂ ଚରତି ପୂରୁଷଃ ।
ଅନିଚ୍ଛନ୍ନପି ଵାର୍ଷ୍ଣେୟ ବଲାଦିଵ ନିୟୋଜିତଃ ॥ 36 ॥
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ।
କାମ ଏଷ କ୍ରୋଧ ଏଷ ରଜୋଗୁଣସମୁଦ୍ଭଵଃ ।
ମହାଶନୋ ମହାପାପ୍ମା ଵିଦ୍ଧ୍ୟେନମିହ ଵୈରିଣମ୍ ॥ 37 ॥
ଧୂମେନାଵ୍ରିୟତେ ଵହ୍ନିର୍ୟଥାଦର୍ଶୋ ମଲେନ ଚ ।
ୟଥୋଲ୍ବେନାଵୃତୋ ଗର୍ଭସ୍ତଥା ତେନେଦମାଵୃତମ୍ ॥ 38 ॥
ଆଵୃତଂ ଜ୍ଞାନମେତେନ ଜ୍ଞାନିନୋ ନିତ୍ୟଵୈରିଣା ।
କାମରୂପେଣ କୌଂତେୟ ଦୁଷ୍ପୂରେଣାନଲେନ ଚ ॥ 39 ॥
ଇଂଦ୍ରିୟାଣି ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରସ୍ୟାଧିଷ୍ଠାନମୁଚ୍ୟତେ ।
ଏତୈର୍ଵିମୋହୟତ୍ୟେଷ ଜ୍ଞାନମାଵୃତ୍ୟ ଦେହିନମ୍ ॥ 40 ॥
ତସ୍ମାତ୍ତ୍ଵମିଂଦ୍ରିୟାଣ୍ୟାଦୌ ନିୟମ୍ୟ ଭରତର୍ଷଭ ।
ପାପ୍ମାନଂ ପ୍ରଜହି ହ୍ୟେନଂ ଜ୍ଞାନଵିଜ୍ଞାନନାଶନମ୍ ॥ 41 ॥
ଇଂଦ୍ରିୟାଣି ପରାଣ୍ୟାହୁରିଂଦ୍ରିୟେଭ୍ୟଃ ପରଂ ମନଃ ।
ମନସସ୍ତୁ ପରା ବୁଦ୍ଧିର୍ୟୋ ବୁଦ୍ଧେଃ ପରତସ୍ତୁ ସଃ ॥ 42 ॥
ଏଵଂ ବୁଦ୍ଧେଃ ପରଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ସଂସ୍ତଭ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନା ।
ଜହି ଶତ୍ରୁଂ ମହାବାହୋ କାମରୂପଂ ଦୁରାସଦମ୍ ॥ 43 ॥
ଓଂ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବ୍ରହ୍ମଵିଦ୍ୟାୟାଂ ୟୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନସଂଵାଦେ
କର୍ମୟୋଗୋ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥3 ॥