ଅଥ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ଜ୍ଞାନୟୋଗଃ
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ।
ଇମଂ ଵିଵସ୍ଵତେ ୟୋଗଂ ପ୍ରୋକ୍ତଵାନହମଵ୍ୟୟମ୍ ।
ଵିଵସ୍ଵାନ୍ମନଵେ ପ୍ରାହ ମନୁରିକ୍ଷ୍ଵାକଵେଽବ୍ରଵୀତ୍ ॥ 1 ॥
ଏଵଂ ପରଂପରାପ୍ରାପ୍ତମିମଂ ରାଜର୍ଷୟୋ ଵିଦୁଃ ।
ସ କାଲେନେହ ମହତା ୟୋଗୋ ନଷ୍ଟଃ ପରଂତପ ॥ 2 ॥
ସ ଏଵାୟଂ ମୟା ତେଽଦ୍ୟ ୟୋଗଃ ପ୍ରୋକ୍ତଃ ପୁରାତନଃ ।
ଭକ୍ତୋଽସି ମେ ସଖା ଚେତି ରହସ୍ୟଂ ହ୍ୟେତଦୁତ୍ତମମ୍ ॥ 3 ॥
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ ।
ଅପରଂ ଭଵତୋ ଜନ୍ମ ପରଂ ଜନ୍ମ ଵିଵସ୍ଵତଃ ।
କଥମେତଦ୍ଵିଜାନୀୟାଂ ତ୍ଵମାଦୌ ପ୍ରୋକ୍ତଵାନିତି ॥ 4 ॥
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ।
ବହୂନି ମେ ଵ୍ୟତୀତାନି ଜନ୍ମାନି ତଵ ଚାର୍ଜୁନ ।
ତାନ୍ୟହଂ ଵେଦ ସର୍ଵାଣି ନ ତ୍ଵଂ ଵେତ୍ଥ ପରଂତପ ॥ 5 ॥
ଅଜୋଽପି ସନ୍ନଵ୍ୟୟାତ୍ମା ଭୂତାନାମୀଶ୍ଵରୋଽପି ସନ୍ ।
ପ୍ରକୃତିଂ ସ୍ଵାମଧିଷ୍ଠାୟ ସଂଭଵାମ୍ୟାତ୍ମମାୟୟା ॥ 6 ॥
ୟଦା ୟଦା ହି ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଲାନିର୍ଭଵତି ଭାରତ ।
ଅଭ୍ୟୁତ୍ଥାନମଧର୍ମସ୍ୟ ତଦାତ୍ମାନଂ ସୃଜାମ୍ୟହମ୍ ॥ 7 ॥
ପରିତ୍ରାଣାୟ ସାଧୂନାଂ ଵିନାଶାୟ ଚ ଦୁଷ୍କୃତାମ୍ ।
ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ ସଂଭଵାମି ୟୁଗେ ୟୁଗେ ॥ 8 ॥
ଜନ୍ମ କର୍ମ ଚ ମେ ଦିଵ୍ୟମେଵଂ ୟୋ ଵେତ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵତଃ ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ଵା ଦେହଂ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ନୈତି ମାମେତି ସୋଽର୍ଜୁନ ॥ 9 ॥
ଵୀତରାଗଭୟକ୍ରୋଧା ମନ୍ମୟା ମାମୁପାଶ୍ରିତାଃ ।
ବହଵୋ ଜ୍ଞାନତପସା ପୂତା ମଦ୍ଭାଵମାଗତାଃ ॥ 10 ॥
ୟେ ୟଥା ମାଂ ପ୍ରପଦ୍ୟଂତେ ତାଂସ୍ତଥୈଵ ଭଜାମ୍ୟହମ୍ ।
ମମ ଵର୍ତ୍ମାନୁଵର୍ତଂତେ ମନୁଷ୍ୟାଃ ପାର୍ଥ ସର୍ଵଶଃ ॥ 11 ॥
କାଂକ୍ଷଂତଃ କର୍ମଣାଂ ସିଦ୍ଧିଂ ୟଜଂତ ଇହ ଦେଵତାଃ ।
କ୍ଷିପ୍ରଂ ହି ମାନୁଷେ ଲୋକେ ସିଦ୍ଧିର୍ଭଵତି କର୍ମଜା ॥ 12 ॥
ଚାତୁର୍ଵର୍ଣ୍ୟଂ ମୟା ସୃଷ୍ଟଂ ଗୁଣକର୍ମଵିଭାଗଶଃ ।
ତସ୍ୟ କର୍ତାରମପି ମାଂ ଵିଦ୍ଧ୍ୟକର୍ତାରମଵ୍ୟୟମ୍ ॥ 13 ॥
ନ ମାଂ କର୍ମାଣି ଲିଂପଂତି ନ ମେ କର୍ମଫଲେ ସ୍ପୃହା ।
ଇତି ମାଂ ୟୋଽଭିଜାନାତି କର୍ମଭିର୍ନ ସ ବଧ୍ୟତେ ॥ 14 ॥
ଏଵଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା କୃତଂ କର୍ମ ପୂର୍ଵୈରପି ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ।
କୁରୁ କର୍ମୈଵ ତସ୍ମାତ୍ତ୍ଵଂ ପୂର୍ଵୈଃ ପୂର୍ଵତରଂ କୃତମ୍ ॥ 15 ॥
କିଂ କର୍ମ କିମକର୍ମେତି କଵୟୋଽପ୍ୟତ୍ର ମୋହିତାଃ ।
ତତ୍ତେ କର୍ମ ପ୍ରଵକ୍ଷ୍ୟାମି ୟଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ଵା ମୋକ୍ଷ୍ୟସେଽଶୁଭାତ୍ ॥ 16 ॥
କର୍ମଣୋ ହ୍ୟପି ବୋଦ୍ଧଵ୍ୟଂ ବୋଦ୍ଧଵ୍ୟଂ ଚ ଵିକର୍ମଣଃ ।
ଅକର୍ମଣଶ୍ଚ ବୋଦ୍ଧଵ୍ୟଂ ଗହନା କର୍ମଣୋ ଗତିଃ ॥ 17 ॥
କର୍ମଣ୍ୟକର୍ମ ୟଃ ପଶ୍ୟେଦକର୍ମଣି ଚ କର୍ମ ୟଃ ।
ସ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ମନୁଷ୍ୟେଷୁ ସ ୟୁକ୍ତଃ କୃତ୍ସ୍ନକର୍ମକୃତ୍ ॥ 18 ॥
ୟସ୍ୟ ସର୍ଵେ ସମାରଂଭାଃ କାମସଂକଲ୍ପଵର୍ଜିତାଃ ।
ଜ୍ଞାନାଗ୍ନିଦଗ୍ଧକର୍ମାଣଂ ତମାହୁଃ ପଂଡିତଂ ବୁଧାଃ ॥ 19 ॥
ତ୍ୟକ୍ତ୍ଵା କର୍ମଫଲାସଂଗଂ ନିତ୍ୟତୃପ୍ତୋ ନିରାଶ୍ରୟଃ ।
କର୍ମଣ୍ୟଭିପ୍ରଵୃତ୍ତୋଽପି ନୈଵ କିଂଚିତ୍କରୋତି ସଃ ॥ 20 ॥
ନିରାଶୀର୍ୟତଚିତ୍ତାତ୍ମା ତ୍ୟକ୍ତସର୍ଵପରିଗ୍ରହଃ ।
ଶାରୀରଂ କେଵଲଂ କର୍ମ କୁର୍ଵନ୍ନାପ୍ନୋତି କିଲ୍ବିଷମ୍ ॥ 21 ॥
ୟଦୃଚ୍ଛାଲାଭସଂତୁଷ୍ଟୋ ଦ୍ଵଂଦ୍ଵାତୀତୋ ଵିମତ୍ସରଃ ।
ସମଃ ସିଦ୍ଧାଵସିଦ୍ଧୌ ଚ କୃତ୍ଵାପି ନ ନିବଧ୍ୟତେ ॥ 22 ॥
ଗତସଂଗସ୍ୟ ମୁକ୍ତସ୍ୟ ଜ୍ଞାନାଵସ୍ଥିତଚେତସଃ ।
ୟଜ୍ଞାୟାଚରତଃ କର୍ମ ସମଗ୍ରଂ ପ୍ରଵିଲୀୟତେ ॥ 23 ॥
ବ୍ରହ୍ମାର୍ପଣଂ ବ୍ରହ୍ମ ହଵିର୍ବ୍ରହ୍ମାଗ୍ନୌ ବ୍ରହ୍ମଣା ହୁତମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମୈଵ ତେନ ଗଂତଵ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମକର୍ମସମାଧିନା ॥ 24 ॥
ଦୈଵମେଵାପରେ ୟଜ୍ଞଂ ୟୋଗିନଃ ପର୍ୟୁପାସତେ ।
ବ୍ରହ୍ମାଗ୍ନାଵପରେ ୟଜ୍ଞଂ ୟଜ୍ଞେନୈଵୋପଜୁହ୍ଵତି ॥ 25 ॥
ଶ୍ରୋତ୍ରାଦୀନୀଂଦ୍ରିୟାଣ୍ୟନ୍ୟେ ସଂୟମାଗ୍ନିଷୁ ଜୁହ୍ଵତି ।
ଶବ୍ଦାଦୀନ୍ଵିଷୟାନନ୍ୟ ଇଂଦ୍ରିୟାଗ୍ନିଷୁ ଜୁହ୍ଵତି ॥ 26 ॥
ସର୍ଵାଣୀଂଦ୍ରିୟକର୍ମାଣି ପ୍ରାଣକର୍ମାଣି ଚାପରେ ।
ଆତ୍ମସଂୟମୟୋଗାଗ୍ନୌ ଜୁହ୍ଵତି ଜ୍ଞାନଦୀପିତେ ॥ 27 ॥
ଦ୍ରଵ୍ୟୟଜ୍ଞାସ୍ତପୋୟଜ୍ଞା ୟୋଗୟଜ୍ଞାସ୍ତଥାପରେ ।
ସ୍ଵାଧ୍ୟାୟଜ୍ଞାନୟଜ୍ଞାଶ୍ଚ ୟତୟଃ ସଂଶିତଵ୍ରତାଃ ॥ 28 ॥
ଅପାନେ ଜୁହ୍ଵତି ପ୍ରାଣଂ ପ୍ରାଣେଽପାନଂ ତଥାପରେ ।
ପ୍ରାଣାପାନଗତୀ ରୁଦ୍ଧ୍ଵା ପ୍ରାଣାୟାମପରାୟଣାଃ ॥ 29 ॥
ଅପରେ ନିୟତାହାରାଃ ପ୍ରାଣାନ୍ପ୍ରାଣେଷୁ ଜୁହ୍ଵତି ।
ସର୍ଵେଽପ୍ୟେତେ ୟଜ୍ଞଵିଦୋ ୟଜ୍ଞକ୍ଷପିତକଲ୍ମଷାଃ ॥ 30 ॥
ୟଜ୍ଞଶିଷ୍ଟାମୃତଭୁଜୋ ୟାଂତି ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍ ।
ନାୟଂ ଲୋକୋଽସ୍ତ୍ୟୟଜ୍ଞସ୍ୟ କୁତୋଽନ୍ୟଃ କୁରୁସତ୍ତମ ॥ 31 ॥
ଏଵଂ ବହୁଵିଧା ୟଜ୍ଞା ଵିତତା ବ୍ରହ୍ମଣୋ ମୁଖେ ।
କର୍ମଜାନ୍ଵିଦ୍ଧି ତାନ୍ସର୍ଵାନେଵଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ଵିମୋକ୍ଷ୍ୟସେ ॥ 32 ॥
ଶ୍ରେୟାଂଦ୍ରଵ୍ୟମୟାଦ୍ୟଜ୍ଞାଜ୍ଜ୍ଞାନୟଜ୍ଞଃ ପରଂତପ ।
ସର୍ଵଂ କର୍ମାଖିଲଂ ପାର୍ଥ ଜ୍ଞାନେ ପରିସମାପ୍ୟତେ ॥ 33 ॥
ତଦ୍ଵିଦ୍ଧି ପ୍ରଣିପାତେନ ପରିପ୍ରଶ୍ନେନ ସେଵୟା ।
ଉପଦେକ୍ଷ୍ୟଂତି ତେ ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞାନିନସ୍ତତ୍ତ୍ଵଦର୍ଶିନଃ ॥ 34 ॥
ୟଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ଵା ନ ପୁନର୍ମୋହମେଵଂ ୟାସ୍ୟସି ପାଂଡଵ ।
ୟେନ ଭୂତାନ୍ୟଶେଷେଣ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟସ୍ୟାତ୍ମନ୍ୟଥୋ ମୟି ॥ 35 ॥
ଅପି ଚେଦସି ପାପେଭ୍ୟଃ ସର୍ଵେଭ୍ୟଃ ପାପକୃତ୍ତମଃ ।
ସର୍ଵଂ ଜ୍ଞାନପ୍ଲଵେନୈଵ ଵୃଜିନଂ ସଂତରିଷ୍ୟସି ॥ 36 ॥
ୟଥୈଧାଂସି ସମିଦ୍ଧୋଽଗ୍ନିର୍ଭସ୍ମସାତ୍କୁରୁତେଽର୍ଜୁନ ।
ଜ୍ଞାନାଗ୍ନିଃ ସର୍ଵକର୍ମାଣି ଭସ୍ମସାତ୍କୁରୁତେ ତଥା ॥ 37 ॥
ନ ହି ଜ୍ଞାନେନ ସଦୃଶଂ ପଵିତ୍ରମିହ ଵିଦ୍ୟତେ ।
ତତ୍ସ୍ଵୟଂ ୟୋଗସଂସିଦ୍ଧଃ କାଲେନାତ୍ମନି ଵିଂଦତି ॥ 38 ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାଵା~ଂଲ୍ଲଭତେ ଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ପରଃ ସଂୟତେଂଦ୍ରିୟଃ ।
ଜ୍ଞାନଂ ଲବ୍ଧ୍ଵା ପରାଂ ଶାଂତିମଚିରେଣାଧିଗଚ୍ଛତି ॥ 39 ॥
ଅଜ୍ଞଶ୍ଚାଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଶ୍ଚ ସଂଶୟାତ୍ମା ଵିନଶ୍ୟତି ।
ନାୟଂ ଲୋକୋଽସ୍ତି ନ ପରୋ ନ ସୁଖଂ ସଂଶୟାତ୍ମନଃ ॥ 40 ॥
ୟୋଗସଂନ୍ୟସ୍ତକର୍ମାଣଂ ଜ୍ଞାନସଂଛିନ୍ନସଂଶୟମ୍ ।
ଆତ୍ମଵଂତଂ ନ କର୍ମାଣି ନିବଧ୍ନଂତି ଧନଂଜୟ ॥ 41 ॥
ତସ୍ମାଦଜ୍ଞାନସଂଭୂତଂ ହୃତ୍ସ୍ଥଂ ଜ୍ଞାନାସିନାତ୍ମନଃ ।
ଛିତ୍ତ୍ଵୈନଂ ସଂଶୟଂ ୟୋଗମାତିଷ୍ଠୋତ୍ତିଷ୍ଠ ଭାରତ ॥ 42 ॥
ଓଂ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବ୍ରହ୍ମଵିଦ୍ୟାୟାଂ ୟୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନସଂଵାଦେ
ଜ୍ଞାନକର୍ମସଂନ୍ୟାସୟୋଗୋ ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥4 ॥