ଶ୍ରୀ ଗଣେଶାୟ ନମଃ
ଶ୍ରୀ ଜାନକୀଵଲ୍ଲଭୋ ଵିଜୟତେ
ଶ୍ରୀ ରାମଚରିତମାନସ
ତୃତୀୟ ସୋପାନ (ଅରଣ୍ୟକାଂଡ)
ମୂଲଂ ଧର୍ମତରୋର୍ଵିଵେକଜଲଧେଃ ପୂର୍ଣେଂଦୁମାନଂଦଦଂ
ଵୈରାଗ୍ୟାଂବୁଜଭାସ୍କରଂ ହ୍ୟଘଘନଧ୍ଵାଂତାପହଂ ତାପହମ୍।
ମୋହାଂଭୋଧରପୂଗପାଟନଵିଧୌ ସ୍ଵଃସଂଭଵଂ ଶଂକରଂ
ଵଂଦେ ବ୍ରହ୍ମକୁଲଂ କଲଂକଶମନଂ ଶ୍ରୀରାମଭୂପପ୍ରିୟମ୍ ॥ 1 ॥
ସାଂଦ୍ରାନଂଦପୟୋଦସୌଭଗତନୁଂ ପୀତାଂବରଂ ସୁଂଦରଂ
ପାଣୌ ବାଣଶରାସନଂ କଟିଲସତ୍ତୂଣୀରଭାରଂ ଵରମ୍
ରାଜୀଵାୟତଲୋଚନଂ ଧୃତଜଟାଜୂଟେନ ସଂଶୋଭିତଂ
ସୀତାଲକ୍ଷ୍ମଣସଂୟୁତଂ ପଥିଗତଂ ରାମାଭିରାମଂ ଭଜେ ॥ 2 ॥
ସୋ. ଉମା ରାମ ଗୁନ ଗୂଢ଼ ପଂଡିତ ମୁନି ପାଵହିଂ ବିରତି।
ପାଵହିଂ ମୋହ ବିମୂଢ଼ ଜେ ହରି ବିମୁଖ ନ ଧର୍ମ ରତି ॥
ପୁର ନର ଭରତ ପ୍ରୀତି ମୈଂ ଗାଈ। ମତି ଅନୁରୂପ ଅନୂପ ସୁହାଈ ॥
ଅବ ପ୍ରଭୁ ଚରିତ ସୁନହୁ ଅତି ପାଵନ। କରତ ଜେ ବନ ସୁର ନର ମୁନି ଭାଵନ ॥
ଏକ ବାର ଚୁନି କୁସୁମ ସୁହାଏ। ନିଜ କର ଭୂଷନ ରାମ ବନାଏ ॥
ସୀତହି ପହିରାଏ ପ୍ରଭୁ ସାଦର। ବୈଠେ ଫଟିକ ସିଲା ପର ସୁଂଦର ॥
ସୁରପତି ସୁତ ଧରି ବାୟସ ବେଷା। ସଠ ଚାହତ ରଘୁପତି ବଲ ଦେଖା ॥
ଜିମି ପିପୀଲିକା ସାଗର ଥାହା। ମହା ମଂଦମତି ପାଵନ ଚାହା ॥
ସୀତା ଚରନ ଚୌଂଚ ହତି ଭାଗା। ମୂଢ଼ ମଂଦମତି କାରନ କାଗା ॥
ଚଲା ରୁଧିର ରଘୁନାୟକ ଜାନା। ସୀଂକ ଧନୁଷ ସାୟକ ସଂଧାନା ॥
ଦୋ. ଅତି କୃପାଲ ରଘୁନାୟକ ସଦା ଦୀନ ପର ନେହ।
ତା ସନ ଆଇ କୀନ୍ହ ଛଲୁ ମୂରଖ ଅଵଗୁନ ଗେହ ॥ 1 ॥
ପ୍ରେରିତ ମଂତ୍ର ବ୍ରହ୍ମସର ଧାଵା। ଚଲା ଭାଜି ବାୟସ ଭୟ ପାଵା ॥
ଧରି ନିଜ ରୁପ ଗୟୁ ପିତୁ ପାହୀଂ। ରାମ ବିମୁଖ ରାଖା ତେହି ନାହୀମ୍ ॥
ଭା ନିରାସ ଉପଜୀ ମନ ତ୍ରାସା। ଜଥା ଚକ୍ର ଭୟ ରିଷି ଦୁର୍ବାସା ॥
ବ୍ରହ୍ମଧାମ ସିଵପୁର ସବ ଲୋକା। ଫିରା ଶ୍ରମିତ ବ୍ୟାକୁଲ ଭୟ ସୋକା ॥
କାହୂଁ ବୈଠନ କହା ନ ଓହୀ। ରାଖି କୋ ସକି ରାମ କର ଦ୍ରୋହୀ ॥
ମାତୁ ମୃତ୍ୟୁ ପିତୁ ସମନ ସମାନା। ସୁଧା ହୋଇ ବିଷ ସୁନୁ ହରିଜାନା ॥
ମିତ୍ର କରି ସତ ରିପୁ କୈ କରନୀ। ତା କହଁ ବିବୁଧନଦୀ ବୈତରନୀ ॥
ସବ ଜଗୁ ତାହି ଅନଲହୁ ତେ ତାତା। ଜୋ ରଘୁବୀର ବିମୁଖ ସୁନୁ ଭ୍ରାତା ॥
ନାରଦ ଦେଖା ବିକଲ ଜୟଂତା। ଲାଗି ଦୟା କୋମଲ ଚିତ ସଂତା ॥
ପଠଵା ତୁରତ ରାମ ପହିଂ ତାହୀ। କହେସି ପୁକାରି ପ୍ରନତ ହିତ ପାହୀ ॥
ଆତୁର ସଭୟ ଗହେସି ପଦ ଜାଈ। ତ୍ରାହି ତ୍ରାହି ଦୟାଲ ରଘୁରାଈ ॥
ଅତୁଲିତ ବଲ ଅତୁଲିତ ପ୍ରଭୁତାଈ। ମୈଂ ମତିମଂଦ ଜାନି ନହିଂ ପାଈ ॥
ନିଜ କୃତ କର୍ମ ଜନିତ ଫଲ ପାୟୁଁ। ଅବ ପ୍ରଭୁ ପାହି ସରନ ତକି ଆୟୁଁ ॥
ସୁନି କୃପାଲ ଅତି ଆରତ ବାନୀ। ଏକନୟନ କରି ତଜା ଭଵାନୀ ॥
ସୋ. କୀନ୍ହ ମୋହ ବସ ଦ୍ରୋହ ଜଦ୍ୟପି ତେହି କର ବଧ ଉଚିତ।
ପ୍ରଭୁ ଛାଡ଼ଏଉ କରି ଛୋହ କୋ କୃପାଲ ରଘୁବୀର ସମ ॥ 2 ॥
ରଘୁପତି ଚିତ୍ରକୂଟ ବସି ନାନା। ଚରିତ କିଏ ଶ୍ରୁତି ସୁଧା ସମାନା ॥
ବହୁରି ରାମ ଅସ ମନ ଅନୁମାନା। ହୋଇହି ଭୀର ସବହିଂ ମୋହି ଜାନା ॥
ସକଲ ମୁନିନ୍ହ ସନ ବିଦା କରାଈ। ସୀତା ସହିତ ଚଲେ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ ॥
ଅତ୍ରି କେ ଆଶ୍ରମ ଜବ ପ୍ରଭୁ ଗୟୂ। ସୁନତ ମହାମୁନି ହରଷିତ ଭୟୂ ॥
ପୁଲକିତ ଗାତ ଅତ୍ରି ଉଠି ଧାଏ। ଦେଖି ରାମୁ ଆତୁର ଚଲି ଆଏ ॥
କରତ ଦଂଡଵତ ମୁନି ଉର ଲାଏ। ପ୍ରେମ ବାରି ଦ୍ଵୌ ଜନ ଅନ୍ହଵାଏ ॥
ଦେଖି ରାମ ଛବି ନୟନ ଜୁଡ଼ଆନେ। ସାଦର ନିଜ ଆଶ୍ରମ ତବ ଆନେ ॥
କରି ପୂଜା କହି ବଚନ ସୁହାଏ। ଦିଏ ମୂଲ ଫଲ ପ୍ରଭୁ ମନ ଭାଏ ॥
ସୋ. ପ୍ରଭୁ ଆସନ ଆସୀନ ଭରି ଲୋଚନ ସୋଭା ନିରଖି।
ମୁନିବର ପରମ ପ୍ରବୀନ ଜୋରି ପାନି ଅସ୍ତୁତି କରତ ॥ 3 ॥
ଛଂ. ନମାମି ଭକ୍ତ ଵତ୍ସଲଂ। କୃପାଲୁ ଶୀଲ କୋମଲମ୍ ॥
ଭଜାମି ତେ ପଦାଂବୁଜଂ। ଅକାମିନାଂ ସ୍ଵଧାମଦମ୍ ॥
ନିକାମ ଶ୍ୟାମ ସୁଂଦରଂ। ଭଵାଂବୁନାଥ ମଂଦରମ୍ ॥
ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ କଂଜ ଲୋଚନଂ। ମଦାଦି ଦୋଷ ମୋଚନମ୍ ॥
ପ୍ରଲଂବ ବାହୁ ଵିକ୍ରମଂ। ପ୍ରଭୋଽପ୍ରମେୟ ଵୈଭଵମ୍ ॥
ନିଷଂଗ ଚାପ ସାୟକଂ। ଧରଂ ତ୍ରିଲୋକ ନାୟକମ୍ ॥
ଦିନେଶ ଵଂଶ ମଂଡନଂ। ମହେଶ ଚାପ ଖଂଡନମ୍ ॥
ମୁନୀଂଦ୍ର ସଂତ ରଂଜନଂ। ସୁରାରି ଵୃଂଦ ଭଂଜନମ୍ ॥
ମନୋଜ ଵୈରି ଵଂଦିତଂ। ଅଜାଦି ଦେଵ ସେଵିତମ୍ ॥
ଵିଶୁଦ୍ଧ ବୋଧ ଵିଗ୍ରହଂ। ସମସ୍ତ ଦୂଷଣାପହମ୍ ॥
ନମାମି ଇଂଦିରା ପତିଂ। ସୁଖାକରଂ ସତାଂ ଗତିମ୍ ॥
ଭଜେ ସଶକ୍ତି ସାନୁଜଂ। ଶଚୀ ପତିଂ ପ୍ରିୟାନୁଜମ୍ ॥
ତ୍ଵଦଂଘ୍ରି ମୂଲ ୟେ ନରାଃ। ଭଜଂତି ହୀନ ମତ୍ସରା ॥
ପତଂତି ନୋ ଭଵାର୍ଣଵେ। ଵିତର୍କ ଵୀଚି ସଂକୁଲେ ॥
ଵିଵିକ୍ତ ଵାସିନଃ ସଦା। ଭଜଂତି ମୁକ୍ତୟେ ମୁଦା ॥
ନିରସ୍ୟ ଇଂଦ୍ରିୟାଦିକଂ। ପ୍ରୟାଂତି ତେ ଗତିଂ ସ୍ଵକମ୍ ॥
ତମେକମଭ୍ଦୁତଂ ପ୍ରଭୁଂ। ନିରୀହମୀଶ୍ଵରଂ ଵିଭୁମ୍ ॥
ଜଗଦ୍ଗୁରୁଂ ଚ ଶାଶ୍ଵତଂ। ତୁରୀୟମେଵ କେଵଲମ୍ ॥
ଭଜାମି ଭାଵ ଵଲ୍ଲଭଂ। କୁୟୋଗିନାଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥
ସ୍ଵଭକ୍ତ କଲ୍ପ ପାଦପଂ। ସମଂ ସୁସେଵ୍ୟମନ୍ଵହମ୍ ॥
ଅନୂପ ରୂପ ଭୂପତିଂ। ନତୋଽହମୁର୍ଵିଜା ପତିମ୍ ॥
ପ୍ରସୀଦ ମେ ନମାମି ତେ। ପଦାବ୍ଜ ଭକ୍ତି ଦେହି ମେ ॥
ପଠଂତି ୟେ ସ୍ତଵଂ ଇଦଂ। ନରାଦରେଣ ତେ ପଦମ୍ ॥
ଵ୍ରଜଂତି ନାତ୍ର ସଂଶୟଂ। ତ୍ଵଦୀୟ ଭକ୍ତି ସଂୟୁତା ॥
ଦୋ. ବିନତୀ କରି ମୁନି ନାଇ ସିରୁ କହ କର ଜୋରି ବହୋରି।
ଚରନ ସରୋରୁହ ନାଥ ଜନି କବହୁଁ ତଜୈ ମତି ମୋରି ॥ 4 ॥
ଶ୍ରୀ ଗଣେଶାୟ ନମଃ
ଶ୍ରୀ ଜାନକୀଵଲ୍ଲଭୋ ଵିଜୟତେ
ଶ୍ରୀ ରାମଚରିତମାନସ
———-
ତୃତୀୟ ସୋପାନ
(ଅରଣ୍ୟକାଂଡ)
ଶ୍ଲୋକ
ମୂଲଂ ଧର୍ମତରୋର୍ଵିଵେକଜଲଧେଃ ପୂର୍ଣେଂଦୁମାନଂଦଦଂ
ଵୈରାଗ୍ୟାଂବୁଜଭାସ୍କରଂ ହ୍ୟଘଘନଧ୍ଵାଂତାପହଂ ତାପହମ୍।
ମୋହାଂଭୋଧରପୂଗପାଟନଵିଧୌ ସ୍ଵଃସଂଭଵଂ ଶଂକରଂ
ଵଂଦେ ବ୍ରହ୍ମକୁଲଂ କଲଂକଶମନଂ ଶ୍ରୀରାମଭୂପପ୍ରିୟମ୍ ॥ 1 ॥
ସାଂଦ୍ରାନଂଦପୟୋଦସୌଭଗତନୁଂ ପୀତାଂବରଂ ସୁଂଦରଂ
ପାଣୌ ବାଣଶରାସନଂ କଟିଲସତ୍ତୂଣୀରଭାରଂ ଵରମ୍
ରାଜୀଵାୟତଲୋଚନଂ ଧୃତଜଟାଜୂଟେନ ସଂଶୋଭିତଂ
ସୀତାଲକ୍ଷ୍ମଣସଂୟୁତଂ ପଥିଗତଂ ରାମାଭିରାମଂ ଭଜେ ॥ 2 ॥
ସୋ. ଉମା ରାମ ଗୁନ ଗୂଢ଼ ପଂଡିତ ମୁନି ପାଵହିଂ ବିରତି।
ପାଵହିଂ ମୋହ ବିମୂଢ଼ ଜେ ହରି ବିମୁଖ ନ ଧର୍ମ ରତି ॥
ପୁର ନର ଭରତ ପ୍ରୀତି ମୈଂ ଗାଈ। ମତି ଅନୁରୂପ ଅନୂପ ସୁହାଈ ॥
ଅବ ପ୍ରଭୁ ଚରିତ ସୁନହୁ ଅତି ପାଵନ। କରତ ଜେ ବନ ସୁର ନର ମୁନି ଭାଵନ ॥
ଏକ ବାର ଚୁନି କୁସୁମ ସୁହାଏ। ନିଜ କର ଭୂଷନ ରାମ ବନାଏ ॥
ସୀତହି ପହିରାଏ ପ୍ରଭୁ ସାଦର। ବୈଠେ ଫଟିକ ସିଲା ପର ସୁଂଦର ॥
ସୁରପତି ସୁତ ଧରି ବାୟସ ବେଷା। ସଠ ଚାହତ ରଘୁପତି ବଲ ଦେଖା ॥
ଜିମି ପିପୀଲିକା ସାଗର ଥାହା। ମହା ମଂଦମତି ପାଵନ ଚାହା ॥
ସୀତା ଚରନ ଚୌଂଚ ହତି ଭାଗା। ମୂଢ଼ ମଂଦମତି କାରନ କାଗା ॥
ଚଲା ରୁଧିର ରଘୁନାୟକ ଜାନା। ସୀଂକ ଧନୁଷ ସାୟକ ସଂଧାନା ॥
ଦୋ. ଅତି କୃପାଲ ରଘୁନାୟକ ସଦା ଦୀନ ପର ନେହ।
ତା ସନ ଆଇ କୀନ୍ହ ଛଲୁ ମୂରଖ ଅଵଗୁନ ଗେହ ॥ 1 ॥
ପ୍ରେରିତ ମଂତ୍ର ବ୍ରହ୍ମସର ଧାଵା। ଚଲା ଭାଜି ବାୟସ ଭୟ ପାଵା ॥
ଧରି ନିଜ ରୁପ ଗୟୁ ପିତୁ ପାହୀଂ। ରାମ ବିମୁଖ ରାଖା ତେହି ନାହୀମ୍ ॥
ଭା ନିରାସ ଉପଜୀ ମନ ତ୍ରାସା। ଜଥା ଚକ୍ର ଭୟ ରିଷି ଦୁର୍ବାସା ॥
ବ୍ରହ୍ମଧାମ ସିଵପୁର ସବ ଲୋକା। ଫିରା ଶ୍ରମିତ ବ୍ୟାକୁଲ ଭୟ ସୋକା ॥
କାହୂଁ ବୈଠନ କହା ନ ଓହୀ। ରାଖି କୋ ସକି ରାମ କର ଦ୍ରୋହୀ ॥
ମାତୁ ମୃତ୍ୟୁ ପିତୁ ସମନ ସମାନା। ସୁଧା ହୋଇ ବିଷ ସୁନୁ ହରିଜାନା ॥
ମିତ୍ର କରି ସତ ରିପୁ କୈ କରନୀ। ତା କହଁ ବିବୁଧନଦୀ ବୈତରନୀ ॥
ସବ ଜଗୁ ତାହି ଅନଲହୁ ତେ ତାତା। ଜୋ ରଘୁବୀର ବିମୁଖ ସୁନୁ ଭ୍ରାତା ॥
ନାରଦ ଦେଖା ବିକଲ ଜୟଂତା। ଲାଗି ଦୟା କୋମଲ ଚିତ ସଂତା ॥
ପଠଵା ତୁରତ ରାମ ପହିଂ ତାହୀ। କହେସି ପୁକାରି ପ୍ରନତ ହିତ ପାହୀ ॥
ଆତୁର ସଭୟ ଗହେସି ପଦ ଜାଈ। ତ୍ରାହି ତ୍ରାହି ଦୟାଲ ରଘୁରାଈ ॥
ଅତୁଲିତ ବଲ ଅତୁଲିତ ପ୍ରଭୁତାଈ। ମୈଂ ମତିମଂଦ ଜାନି ନହିଂ ପାଈ ॥
ନିଜ କୃତ କର୍ମ ଜନିତ ଫଲ ପାୟୁଁ। ଅବ ପ୍ରଭୁ ପାହି ସରନ ତକି ଆୟୁଁ ॥
ସୁନି କୃପାଲ ଅତି ଆରତ ବାନୀ। ଏକନୟନ କରି ତଜା ଭଵାନୀ ॥
ସୋ. କୀନ୍ହ ମୋହ ବସ ଦ୍ରୋହ ଜଦ୍ୟପି ତେହି କର ବଧ ଉଚିତ।
ପ୍ରଭୁ ଛାଡ଼ଏଉ କରି ଛୋହ କୋ କୃପାଲ ରଘୁବୀର ସମ ॥ 2 ॥
ରଘୁପତି ଚିତ୍ରକୂଟ ବସି ନାନା। ଚରିତ କିଏ ଶ୍ରୁତି ସୁଧା ସମାନା ॥
ବହୁରି ରାମ ଅସ ମନ ଅନୁମାନା। ହୋଇହି ଭୀର ସବହିଂ ମୋହି ଜାନା ॥
ସକଲ ମୁନିନ୍ହ ସନ ବିଦା କରାଈ। ସୀତା ସହିତ ଚଲେ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ ॥
ଅତ୍ରି କେ ଆଶ୍ରମ ଜବ ପ୍ରଭୁ ଗୟୂ। ସୁନତ ମହାମୁନି ହରଷିତ ଭୟୂ ॥
ପୁଲକିତ ଗାତ ଅତ୍ରି ଉଠି ଧାଏ। ଦେଖି ରାମୁ ଆତୁର ଚଲି ଆଏ ॥
କରତ ଦଂଡଵତ ମୁନି ଉର ଲାଏ। ପ୍ରେମ ବାରି ଦ୍ଵୌ ଜନ ଅନ୍ହଵାଏ ॥
ଦେଖି ରାମ ଛବି ନୟନ ଜୁଡ଼ଆନେ। ସାଦର ନିଜ ଆଶ୍ରମ ତବ ଆନେ ॥
କରି ପୂଜା କହି ବଚନ ସୁହାଏ। ଦିଏ ମୂଲ ଫଲ ପ୍ରଭୁ ମନ ଭାଏ ॥
ସୋ. ପ୍ରଭୁ ଆସନ ଆସୀନ ଭରି ଲୋଚନ ସୋଭା ନିରଖି।
ମୁନିବର ପରମ ପ୍ରବୀନ ଜୋରି ପାନି ଅସ୍ତୁତି କରତ ॥ 3 ॥
ଛଂ. ନମାମି ଭକ୍ତ ଵତ୍ସଲଂ। କୃପାଲୁ ଶୀଲ କୋମଲମ୍ ॥
ଭଜାମି ତେ ପଦାଂବୁଜଂ। ଅକାମିନାଂ ସ୍ଵଧାମଦମ୍ ॥
ନିକାମ ଶ୍ୟାମ ସୁଂଦରଂ। ଭଵାଂବୁନାଥ ମଂଦରମ୍ ॥
ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ କଂଜ ଲୋଚନଂ। ମଦାଦି ଦୋଷ ମୋଚନମ୍ ॥
ପ୍ରଲଂବ ବାହୁ ଵିକ୍ରମଂ। ପ୍ରଭୋଽପ୍ରମେୟ ଵୈଭଵମ୍ ॥
ନିଷଂଗ ଚାପ ସାୟକଂ। ଧରଂ ତ୍ରିଲୋକ ନାୟକମ୍ ॥
ଦିନେଶ ଵଂଶ ମଂଡନଂ। ମହେଶ ଚାପ ଖଂଡନମ୍ ॥
ମୁନୀଂଦ୍ର ସଂତ ରଂଜନଂ। ସୁରାରି ଵୃଂଦ ଭଂଜନମ୍ ॥
ମନୋଜ ଵୈରି ଵଂଦିତଂ। ଅଜାଦି ଦେଵ ସେଵିତମ୍ ॥
ଵିଶୁଦ୍ଧ ବୋଧ ଵିଗ୍ରହଂ। ସମସ୍ତ ଦୂଷଣାପହମ୍ ॥
ନମାମି ଇଂଦିରା ପତିଂ। ସୁଖାକରଂ ସତାଂ ଗତିମ୍ ॥
ଭଜେ ସଶକ୍ତି ସାନୁଜଂ। ଶଚୀ ପତିଂ ପ୍ରିୟାନୁଜମ୍ ॥
ତ୍ଵଦଂଘ୍ରି ମୂଲ ୟେ ନରାଃ। ଭଜଂତି ହୀନ ମତ୍ସରା ॥
ପତଂତି ନୋ ଭଵାର୍ଣଵେ। ଵିତର୍କ ଵୀଚି ସଂକୁଲେ ॥
ଵିଵିକ୍ତ ଵାସିନଃ ସଦା। ଭଜଂତି ମୁକ୍ତୟେ ମୁଦା ॥
ନିରସ୍ୟ ଇଂଦ୍ରିୟାଦିକଂ। ପ୍ରୟାଂତି ତେ ଗତିଂ ସ୍ଵକମ୍ ॥
ତମେକମଭ୍ଦୁତଂ ପ୍ରଭୁଂ। ନିରୀହମୀଶ୍ଵରଂ ଵିଭୁମ୍ ॥
ଜଗଦ୍ଗୁରୁଂ ଚ ଶାଶ୍ଵତଂ। ତୁରୀୟମେଵ କେଵଲମ୍ ॥
ଭଜାମି ଭାଵ ଵଲ୍ଲଭଂ। କୁୟୋଗିନାଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥
ସ୍ଵଭକ୍ତ କଲ୍ପ ପାଦପଂ। ସମଂ ସୁସେଵ୍ୟମନ୍ଵହମ୍ ॥
ଅନୂପ ରୂପ ଭୂପତିଂ। ନତୋଽହମୁର୍ଵିଜା ପତିମ୍ ॥
ପ୍ରସୀଦ ମେ ନମାମି ତେ। ପଦାବ୍ଜ ଭକ୍ତି ଦେହି ମେ ॥
ପଠଂତି ୟେ ସ୍ତଵଂ ଇଦଂ। ନରାଦରେଣ ତେ ପଦମ୍ ॥
ଵ୍ରଜଂତି ନାତ୍ର ସଂଶୟଂ। ତ୍ଵଦୀୟ ଭକ୍ତି ସଂୟୁତା ॥
ଦୋ. ବିନତୀ କରି ମୁନି ନାଇ ସିରୁ କହ କର ଜୋରି ବହୋରି।
ଚରନ ସରୋରୁହ ନାଥ ଜନି କବହୁଁ ତଜୈ ମତି ମୋରି ॥ 4 ॥
ଅନୁସୁଇୟା କେ ପଦ ଗହି ସୀତା। ମିଲୀ ବହୋରି ସୁସୀଲ ବିନୀତା ॥
ରିଷିପତିନୀ ମନ ସୁଖ ଅଧିକାଈ। ଆସିଷ ଦେଇ ନିକଟ ବୈଠାଈ ॥
ଦିବ୍ୟ ବସନ ଭୂଷନ ପହିରାଏ। ଜେ ନିତ ନୂତନ ଅମଲ ସୁହାଏ ॥
କହ ରିଷିବଧୂ ସରସ ମୃଦୁ ବାନୀ। ନାରିଧର୍ମ କଛୁ ବ୍ୟାଜ ବଖାନୀ ॥
ମାତୁ ପିତା ଭ୍ରାତା ହିତକାରୀ। ମିତପ୍ରଦ ସବ ସୁନୁ ରାଜକୁମାରୀ ॥
ଅମିତ ଦାନି ଭର୍ତା ବୟଦେହୀ। ଅଧମ ସୋ ନାରି ଜୋ ସେଵ ନ ତେହୀ ॥
ଧୀରଜ ଧର୍ମ ମିତ୍ର ଅରୁ ନାରୀ। ଆପଦ କାଲ ପରିଖିଅହିଂ ଚାରୀ ॥
ବୃଦ୍ଧ ରୋଗବସ ଜଡ଼ ଧନହୀନା। ଅଧଂ ବଧିର କ୍ରୋଧୀ ଅତି ଦୀନା ॥
ଐସେହୁ ପତି କର କିଏଁ ଅପମାନା। ନାରି ପାଵ ଜମପୁର ଦୁଖ ନାନା ॥
ଏକି ଧର୍ମ ଏକ ବ୍ରତ ନେମା। କାୟଁ ବଚନ ମନ ପତି ପଦ ପ୍ରେମା ॥
ଜଗ ପତି ବ୍ରତା ଚାରି ବିଧି ଅହହିଂ। ବେଦ ପୁରାନ ସଂତ ସବ କହହିମ୍ ॥
ଉତ୍ତମ କେ ଅସ ବସ ମନ ମାହୀଂ। ସପନେହୁଁ ଆନ ପୁରୁଷ ଜଗ ନାହୀମ୍ ॥
ମଧ୍ୟମ ପରପତି ଦେଖି କୈସେଂ। ଭ୍ରାତା ପିତା ପୁତ୍ର ନିଜ ଜୈଂସେମ୍ ॥
ଧର୍ମ ବିଚାରି ସମୁଝି କୁଲ ରହୀ। ସୋ ନିକିଷ୍ଟ ତ୍ରିୟ ଶ୍ରୁତି ଅସ କହୀ ॥
ବିନୁ ଅଵସର ଭୟ ତେଂ ରହ ଜୋଈ। ଜାନେହୁ ଅଧମ ନାରି ଜଗ ସୋଈ ॥
ପତି ବଂଚକ ପରପତି ରତି କରୀ। ରୌରଵ ନରକ କଲ୍ପ ସତ ପରୀ ॥
ଛନ ସୁଖ ଲାଗି ଜନମ ସତ କୋଟି। ଦୁଖ ନ ସମୁଝ ତେହି ସମ କୋ ଖୋଟୀ ॥
ବିନୁ ଶ୍ରମ ନାରି ପରମ ଗତି ଲହୀ। ପତିବ୍ରତ ଧର୍ମ ଛାଡ଼ଇ ଛଲ ଗହୀ ॥
ପତି ପ୍ରତିକୁଲ ଜନମ ଜହଁ ଜାଈ। ବିଧଵା ହୋଈ ପାଈ ତରୁନାଈ ॥
ସୋ. ସହଜ ଅପାଵନି ନାରି ପତି ସେଵତ ସୁଭ ଗତି ଲହି।
ଜସୁ ଗାଵତ ଶ୍ରୁତି ଚାରି ଅଜହୁ ତୁଲସିକା ହରିହି ପ୍ରିୟ ॥ 5କ ॥
ସନୁ ସୀତା ତଵ ନାମ ସୁମିର ନାରି ପତିବ୍ରତ କରହି।
ତୋହି ପ୍ରାନପ୍ରିୟ ରାମ କହିଉଁ କଥା ସଂସାର ହିତ ॥ 5ଖ ॥
ସୁନି ଜାନକୀଂ ପରମ ସୁଖୁ ପାଵା। ସାଦର ତାସୁ ଚରନ ସିରୁ ନାଵା ॥
ତବ ମୁନି ସନ କହ କୃପାନିଧାନା। ଆୟସୁ ହୋଇ ଜାଉଁ ବନ ଆନା ॥
ସଂତତ ମୋ ପର କୃପା କରେହୂ। ସେଵକ ଜାନି ତଜେହୁ ଜନି ନେହୂ ॥
ଧର୍ମ ଧୁରଂଧର ପ୍ରଭୁ କୈ ବାନୀ। ସୁନି ସପ୍ରେମ ବୋଲେ ମୁନି ଗ୍ୟାନୀ ॥
ଜାସୁ କୃପା ଅଜ ସିଵ ସନକାଦୀ। ଚହତ ସକଲ ପରମାରଥ ବାଦୀ ॥
ତେ ତୁମ୍ହ ରାମ ଅକାମ ପିଆରେ। ଦୀନ ବଂଧୁ ମୃଦୁ ବଚନ ଉଚାରେ ॥
ଅବ ଜାନୀ ମୈଂ ଶ୍ରୀ ଚତୁରାଈ। ଭଜୀ ତୁମ୍ହହି ସବ ଦେଵ ବିହାଈ ॥
ଜେହି ସମାନ ଅତିସୟ ନହିଂ କୋଈ। ତା କର ସୀଲ କସ ନ ଅସ ହୋଈ ॥
କେହି ବିଧି କହୌଂ ଜାହୁ ଅବ ସ୍ଵାମୀ। କହହୁ ନାଥ ତୁମ୍ହ ଅଂତରଜାମୀ ॥
ଅସ କହି ପ୍ରଭୁ ବିଲୋକି ମୁନି ଧୀରା। ଲୋଚନ ଜଲ ବହ ପୁଲକ ସରୀରା ॥
ଛଂ. ତନ ପୁଲକ ନିର୍ଭର ପ୍ରେମ ପୁରନ ନୟନ ମୁଖ ପଂକଜ ଦିଏ।
ମନ ଗ୍ୟାନ ଗୁନ ଗୋତୀତ ପ୍ରଭୁ ମୈଂ ଦୀଖ ଜପ ତପ କା କିଏ ॥
ଜପ ଜୋଗ ଧର୍ମ ସମୂହ ତେଂ ନର ଭଗତି ଅନୁପମ ପାଵୀ।
ରଧୁବୀର ଚରିତ ପୁନୀତ ନିସି ଦିନ ଦାସ ତୁଲସୀ ଗାଵୀ ॥
ଦୋ. କଲିମଲ ସମନ ଦମନ ମନ ରାମ ସୁଜସ ସୁଖମୂଲ।
ସାଦର ସୁନହି ଜେ ତିନ୍ହ ପର ରାମ ରହହିଂ ଅନୁକୂଲ ॥ 6(କ) ॥
ସୋ. କଠିନ କାଲ ମଲ କୋସ ଧର୍ମ ନ ଗ୍ୟାନ ନ ଜୋଗ ଜପ।
ପରିହରି ସକଲ ଭରୋସ ରାମହି ଭଜହିଂ ତେ ଚତୁର ନର ॥ 6(ଖ) ॥
ମୁନି ପଦ କମଲ ନାଇ କରି ସୀସା। ଚଲେ ବନହି ସୁର ନର ମୁନି ଈସା ॥
ଆଗେ ରାମ ଅନୁଜ ପୁନି ପାଛେଂ। ମୁନି ବର ବେଷ ବନେ ଅତି କାଛେମ୍ ॥
ଉମୟ ବୀଚ ଶ୍ରୀ ସୋହି କୈସୀ। ବ୍ରହ୍ମ ଜୀଵ ବିଚ ମାୟା ଜୈସୀ ॥
ସରିତା ବନ ଗିରି ଅଵଘଟ ଘାଟା। ପତି ପହିଚାନୀ ଦେହିଂ ବର ବାଟା ॥
ଜହଁ ଜହଁ ଜାହି ଦେଵ ରଘୁରାୟା। କରହିଂ ମେଧ ତହଁ ତହଁ ନଭ ଛାୟା ॥
ମିଲା ଅସୁର ବିରାଧ ମଗ ଜାତା। ଆଵତହୀଂ ରଘୁଵୀର ନିପାତା ॥
ତୁରତହିଂ ରୁଚିର ରୂପ ତେହିଂ ପାଵା। ଦେଖି ଦୁଖୀ ନିଜ ଧାମ ପଠାଵା ॥
ପୁନି ଆଏ ଜହଁ ମୁନି ସରଭଂଗା। ସୁଂଦର ଅନୁଜ ଜାନକୀ ସଂଗା ॥
ଦୋ. ଦେଖୀ ରାମ ମୁଖ ପଂକଜ ମୁନିବର ଲୋଚନ ଭୃଂଗ।
ସାଦର ପାନ କରତ ଅତି ଧନ୍ୟ ଜନ୍ମ ସରଭଂଗ ॥ 7 ॥
କହ ମୁନି ସୁନୁ ରଘୁବୀର କୃପାଲା। ସଂକର ମାନସ ରାଜମରାଲା ॥
ଜାତ ରହେଉଁ ବିରଂଚି କେ ଧାମା। ସୁନେଉଁ ଶ୍ରଵନ ବନ ଐହହିଂ ରାମା ॥
ଚିତଵତ ପଂଥ ରହେଉଁ ଦିନ ରାତୀ। ଅବ ପ୍ରଭୁ ଦେଖି ଜୁଡ଼ଆନୀ ଛାତୀ ॥
ନାଥ ସକଲ ସାଧନ ମୈଂ ହୀନା। କୀନ୍ହୀ କୃପା ଜାନି ଜନ ଦୀନା ॥
ସୋ କଛୁ ଦେଵ ନ ମୋହି ନିହୋରା। ନିଜ ପନ ରାଖେଉ ଜନ ମନ ଚୋରା ॥
ତବ ଲଗି ରହହୁ ଦୀନ ହିତ ଲାଗୀ। ଜବ ଲଗି ମିଲୌଂ ତୁମ୍ହହି ତନୁ ତ୍ୟାଗୀ ॥
ଜୋଗ ଜଗ୍ୟ ଜପ ତପ ବ୍ରତ କୀନ୍ହା। ପ୍ରଭୁ କହଁ ଦେଇ ଭଗତି ବର ଲୀନ୍ହା ॥
ଏହି ବିଧି ସର ରଚି ମୁନି ସରଭଂଗା। ବୈଠେ ହୃଦୟଁ ଛାଡ଼ଇ ସବ ସଂଗା ॥
ଦୋ. ସୀତା ଅନୁଜ ସମେତ ପ୍ରଭୁ ନୀଲ ଜଲଦ ତନୁ ସ୍ୟାମ।
ମମ ହିୟଁ ବସହୁ ନିରଂତର ସଗୁନରୁପ ଶ୍ରୀରାମ ॥ 8 ॥
ଅସ କହି ଜୋଗ ଅଗିନି ତନୁ ଜାରା। ରାମ କୃପାଁ ବୈକୁଂଠ ସିଧାରା ॥
ତାତେ ମୁନି ହରି ଲୀନ ନ ଭୟୂ। ପ୍ରଥମହିଂ ଭେଦ ଭଗତି ବର ଲୟୂ ॥
ରିଷି ନିକାୟ ମୁନିବର ଗତି ଦେଖି। ସୁଖୀ ଭେ ନିଜ ହୃଦୟଁ ବିସେଷୀ ॥
ଅସ୍ତୁତି କରହିଂ ସକଲ ମୁନି ବୃଂଦା। ଜୟତି ପ୍ରନତ ହିତ କରୁନା କଂଦା ॥
ପୁନି ରଘୁନାଥ ଚଲେ ବନ ଆଗେ। ମୁନିବର ବୃଂଦ ବିପୁଲ ସଁଗ ଲାଗେ ॥
ଅସ୍ଥି ସମୂହ ଦେଖି ରଘୁରାୟା। ପୂଛୀ ମୁନିନ୍ହ ଲାଗି ଅତି ଦାୟା ॥
ଜାନତହୁଁ ପୂଛିଅ କସ ସ୍ଵାମୀ। ସବଦରସୀ ତୁମ୍ହ ଅଂତରଜାମୀ ॥
ନିସିଚର ନିକର ସକଲ ମୁନି ଖାଏ। ସୁନି ରଘୁବୀର ନୟନ ଜଲ ଛାଏ ॥
ଦୋ. ନିସିଚର ହୀନ କରୁଁ ମହି ଭୁଜ ଉଠାଇ ପନ କୀନ୍ହ।
ସକଲ ମୁନିନ୍ହ କେ ଆଶ୍ରମନ୍ହି ଜାଇ ଜାଇ ସୁଖ ଦୀନ୍ହ ॥ 9 ॥
ମୁନି ଅଗସ୍ତି କର ସିଷ୍ୟ ସୁଜାନା। ନାମ ସୁତୀଛନ ରତି ଭଗଵାନା ॥
ମନ କ୍ରମ ବଚନ ରାମ ପଦ ସେଵକ। ସପନେହୁଁ ଆନ ଭରୋସ ନ ଦେଵକ ॥
ପ୍ରଭୁ ଆଗଵନୁ ଶ୍ରଵନ ସୁନି ପାଵା। କରତ ମନୋରଥ ଆତୁର ଧାଵା ॥
ହେ ବିଧି ଦୀନବଂଧୁ ରଘୁରାୟା। ମୋ ସେ ସଠ ପର କରିହହିଂ ଦାୟା ॥
ସହିତ ଅନୁଜ ମୋହି ରାମ ଗୋସାଈ। ମିଲିହହିଂ ନିଜ ସେଵକ କୀ ନାଈ ॥
ମୋରେ ଜିୟଁ ଭରୋସ ଦୃଢ଼ ନାହୀଂ। ଭଗତି ବିରତି ନ ଗ୍ୟାନ ମନ ମାହୀମ୍ ॥
ନହିଂ ସତସଂଗ ଜୋଗ ଜପ ଜାଗା। ନହିଂ ଦୃଢ଼ ଚରନ କମଲ ଅନୁରାଗା ॥
ଏକ ବାନି କରୁନାନିଧାନ କୀ। ସୋ ପ୍ରିୟ ଜାକେଂ ଗତି ନ ଆନ କୀ ॥
ହୋଇହୈଂ ସୁଫଲ ଆଜୁ ମମ ଲୋଚନ। ଦେଖି ବଦନ ପଂକଜ ଭଵ ମୋଚନ ॥
ନିର୍ଭର ପ୍ରେମ ମଗନ ମୁନି ଗ୍ୟାନୀ। କହି ନ ଜାଇ ସୋ ଦସା ଭଵାନୀ ॥
ଦିସି ଅରୁ ବିଦିସି ପଂଥ ନହିଂ ସୂଝା। କୋ ମୈଂ ଚଲେଉଁ କହାଁ ନହିଂ ବୂଝା ॥
କବହୁଁକ ଫିରି ପାଛେଂ ପୁନି ଜାଈ। କବହୁଁକ ନୃତ୍ୟ କରି ଗୁନ ଗାଈ ॥
ଅବିରଲ ପ୍ରେମ ଭଗତି ମୁନି ପାଈ। ପ୍ରଭୁ ଦେଖୈଂ ତରୁ ଓଟ ଲୁକାଈ ॥
ଅତିସୟ ପ୍ରୀତି ଦେଖି ରଘୁବୀରା। ପ୍ରଗଟେ ହୃଦୟଁ ହରନ ଭଵ ଭୀରା ॥
ମୁନି ମଗ ମାଝ ଅଚଲ ହୋଇ ବୈସା। ପୁଲକ ସରୀର ପନସ ଫଲ ଜୈସା ॥
ତବ ରଘୁନାଥ ନିକଟ ଚଲି ଆଏ। ଦେଖି ଦସା ନିଜ ଜନ ମନ ଭାଏ ॥
ମୁନିହି ରାମ ବହୁ ଭାଁତି ଜଗାଵା। ଜାଗ ନ ଧ୍ୟାନଜନିତ ସୁଖ ପାଵା ॥
ଭୂପ ରୂପ ତବ ରାମ ଦୁରାଵା। ହୃଦୟଁ ଚତୁର୍ଭୁଜ ରୂପ ଦେଖାଵା ॥
ମୁନି ଅକୁଲାଇ ଉଠା ତବ କୈସେଂ। ବିକଲ ହୀନ ମନି ଫନି ବର ଜୈସେମ୍ ॥
ଆଗେଂ ଦେଖି ରାମ ତନ ସ୍ୟାମା। ସୀତା ଅନୁଜ ସହିତ ସୁଖ ଧାମା ॥
ପରେଉ ଲକୁଟ ଇଵ ଚରନନ୍ହି ଲାଗୀ। ପ୍ରେମ ମଗନ ମୁନିବର ବଡ଼ଭାଗୀ ॥
ଭୁଜ ବିସାଲ ଗହି ଲିଏ ଉଠାଈ। ପରମ ପ୍ରୀତି ରାଖେ ଉର ଲାଈ ॥
ମୁନିହି ମିଲତ ଅସ ସୋହ କୃପାଲା। କନକ ତରୁହି ଜନୁ ଭେଂଟ ତମାଲା ॥
ରାମ ବଦନୁ ବିଲୋକ ମୁନି ଠାଢ଼ଆ। ମାନହୁଁ ଚିତ୍ର ମାଝ ଲିଖି କାଢ଼ଆ ॥
ଦୋ. ତବ ମୁନି ହୃଦୟଁ ଧୀର ଧୀର ଗହି ପଦ ବାରହିଂ ବାର।
ନିଜ ଆଶ୍ରମ ପ୍ରଭୁ ଆନି କରି ପୂଜା ବିବିଧ ପ୍ରକାର ॥ 10 ॥
କହ ମୁନି ପ୍ରଭୁ ସୁନୁ ବିନତୀ ମୋରୀ। ଅସ୍ତୁତି କରୌଂ କଵନ ବିଧି ତୋରୀ ॥
ମହିମା ଅମିତ ମୋରି ମତି ଥୋରୀ। ରବି ସନ୍ମୁଖ ଖଦ୍ୟୋତ ଅଁଜୋରୀ ॥
ଶ୍ୟାମ ତାମରସ ଦାମ ଶରୀରଂ। ଜଟା ମୁକୁଟ ପରିଧନ ମୁନିଚୀରମ୍ ॥
ପାଣି ଚାପ ଶର କଟି ତୂଣୀରଂ। ନୌମି ନିରଂତର ଶ୍ରୀରଘୁଵୀରମ୍ ॥
ମୋହ ଵିପିନ ଘନ ଦହନ କୃଶାନୁଃ। ସଂତ ସରୋରୁହ କାନନ ଭାନୁଃ ॥
ନିଶିଚର କରି ଵରୂଥ ମୃଗରାଜଃ। ତ୍ରାତୁ ସଦା ନୋ ଭଵ ଖଗ ବାଜଃ ॥
ଅରୁଣ ନୟନ ରାଜୀଵ ସୁଵେଶଂ। ସୀତା ନୟନ ଚକୋର ନିଶେଶମ୍ ॥
ହର ହ୍ରଦି ମାନସ ବାଲ ମରାଲଂ। ନୌମି ରାମ ଉର ବାହୁ ଵିଶାଲମ୍ ॥
ସଂଶୟ ସର୍ପ ଗ୍ରସନ ଉରଗାଦଃ। ଶମନ ସୁକର୍କଶ ତର୍କ ଵିଷାଦଃ ॥
ଭଵ ଭଂଜନ ରଂଜନ ସୁର ୟୂଥଃ। ତ୍ରାତୁ ସଦା ନୋ କୃପା ଵରୂଥଃ ॥
ନିର୍ଗୁଣ ସଗୁଣ ଵିଷମ ସମ ରୂପଂ। ଜ୍ଞାନ ଗିରା ଗୋତୀତମନୂପମ୍ ॥
ଅମଲମଖିଲମନଵଦ୍ୟମପାରଂ। ନୌମି ରାମ ଭଂଜନ ମହି ଭାରମ୍ ॥
ଭକ୍ତ କଲ୍ପପାଦପ ଆରାମଃ। ତର୍ଜନ କ୍ରୋଧ ଲୋଭ ମଦ କାମଃ ॥
ଅତି ନାଗର ଭଵ ସାଗର ସେତୁଃ। ତ୍ରାତୁ ସଦା ଦିନକର କୁଲ କେତୁଃ ॥
ଅତୁଲିତ ଭୁଜ ପ୍ରତାପ ବଲ ଧାମଃ। କଲି ମଲ ଵିପୁଲ ଵିଭଂଜନ ନାମଃ ॥
ଧର୍ମ ଵର୍ମ ନର୍ମଦ ଗୁଣ ଗ୍ରାମଃ। ସଂତତ ଶଂ ତନୋତୁ ମମ ରାମଃ ॥
ଜଦପି ବିରଜ ବ୍ୟାପକ ଅବିନାସୀ। ସବ କେ ହୃଦୟଁ ନିରଂତର ବାସୀ ॥
ତଦପି ଅନୁଜ ଶ୍ରୀ ସହିତ ଖରାରୀ। ବସତୁ ମନସି ମମ କାନନଚାରୀ ॥
ଜେ ଜାନହିଂ ତେ ଜାନହୁଁ ସ୍ଵାମୀ। ସଗୁନ ଅଗୁନ ଉର ଅଂତରଜାମୀ ॥
ଜୋ କୋସଲ ପତି ରାଜିଵ ନୟନା। କରୁ ସୋ ରାମ ହୃଦୟ ମମ ଅୟନା।
ଅସ ଅଭିମାନ ଜାଇ ଜନି ଭୋରେ। ମୈଂ ସେଵକ ରଘୁପତି ପତି ମୋରେ ॥
ସୁନି ମୁନି ବଚନ ରାମ ମନ ଭାଏ। ବହୁରି ହରଷି ମୁନିବର ଉର ଲାଏ ॥
ପରମ ପ୍ରସନ୍ନ ଜାନୁ ମୁନି ମୋହୀ। ଜୋ ବର ମାଗହୁ ଦେଉ ସୋ ତୋହୀ ॥
ମୁନି କହ ମୈ ବର କବହୁଁ ନ ଜାଚା। ସମୁଝି ନ ପରି ଝୂଠ କା ସାଚା ॥
ତୁମ୍ହହି ନୀକ ଲାଗୈ ରଘୁରାଈ। ସୋ ମୋହି ଦେହୁ ଦାସ ସୁଖଦାଈ ॥
ଅବିରଲ ଭଗତି ବିରତି ବିଗ୍ୟାନା। ହୋହୁ ସକଲ ଗୁନ ଗ୍ୟାନ ନିଧାନା ॥
ପ୍ରଭୁ ଜୋ ଦୀନ୍ହ ସୋ ବରୁ ମୈଂ ପାଵା। ଅବ ସୋ ଦେହୁ ମୋହି ଜୋ ଭାଵା ॥
ଦୋ. ଅନୁଜ ଜାନକୀ ସହିତ ପ୍ରଭୁ ଚାପ ବାନ ଧର ରାମ।
ମମ ହିୟ ଗଗନ ଇଂଦୁ ଇଵ ବସହୁ ସଦା ନିହକାମ ॥ 11 ॥
ଏଵମସ୍ତୁ କରି ରମାନିଵାସା। ହରଷି ଚଲେ କୁଭଂଜ ରିଷି ପାସା ॥
ବହୁତ ଦିଵସ ଗୁର ଦରସନ ପାଏଁ। ଭେ ମୋହି ଏହିଂ ଆଶ୍ରମ ଆଏଁ ॥
ଅବ ପ୍ରଭୁ ସଂଗ ଜାଉଁ ଗୁର ପାହୀଂ। ତୁମ୍ହ କହଁ ନାଥ ନିହୋରା ନାହୀମ୍ ॥
ଦେଖି କୃପାନିଧି ମୁନି ଚତୁରାଈ। ଲିଏ ସଂଗ ବିହସୈ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ ॥
ପଂଥ କହତ ନିଜ ଭଗତି ଅନୂପା। ମୁନି ଆଶ୍ରମ ପହୁଁଚେ ସୁରଭୂପା ॥
ତୁରତ ସୁତୀଛନ ଗୁର ପହିଂ ଗୟୂ। କରି ଦଂଡଵତ କହତ ଅସ ଭୟୂ ॥
ନାଥ କୌସଲାଧୀସ କୁମାରା। ଆଏ ମିଲନ ଜଗତ ଆଧାରା ॥
ରାମ ଅନୁଜ ସମେତ ବୈଦେହୀ। ନିସି ଦିନୁ ଦେଵ ଜପତ ହହୁ ଜେହୀ ॥
ସୁନତ ଅଗସ୍ତି ତୁରତ ଉଠି ଧାଏ। ହରି ବିଲୋକି ଲୋଚନ ଜଲ ଛାଏ ॥
ମୁନି ପଦ କମଲ ପରେ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ। ରିଷି ଅତି ପ୍ରୀତି ଲିଏ ଉର ଲାଈ ॥
ସାଦର କୁସଲ ପୂଛି ମୁନି ଗ୍ୟାନୀ। ଆସନ ବର ବୈଠାରେ ଆନୀ ॥
ପୁନି କରି ବହୁ ପ୍ରକାର ପ୍ରଭୁ ପୂଜା। ମୋହି ସମ ଭାଗ୍ୟଵଂତ ନହିଂ ଦୂଜା ॥
ଜହଁ ଲଗି ରହେ ଅପର ମୁନି ବୃଂଦା। ହରଷେ ସବ ବିଲୋକି ସୁଖକଂଦା ॥
ଦୋ. ମୁନି ସମୂହ ମହଁ ବୈଠେ ସନ୍ମୁଖ ସବ କୀ ଓର।
ସରଦ ଇଂଦୁ ତନ ଚିତଵତ ମାନହୁଁ ନିକର ଚକୋର ॥ 12 ॥
ତବ ରଘୁବୀର କହା ମୁନି ପାହୀଂ। ତୁମ୍ହ ସନ ପ୍ରଭୁ ଦୁରାଵ କଛୁ ନାହୀ ॥
ତୁମ୍ହ ଜାନହୁ ଜେହି କାରନ ଆୟୁଁ। ତାତେ ତାତ ନ କହି ସମୁଝାୟୁଁ ॥
ଅବ ସୋ ମଂତ୍ର ଦେହୁ ପ୍ରଭୁ ମୋହୀ। ଜେହି ପ୍ରକାର ମାରୌଂ ମୁନିଦ୍ରୋହୀ ॥
ମୁନି ମୁସକାନେ ସୁନି ପ୍ରଭୁ ବାନୀ। ପୂଛେହୁ ନାଥ ମୋହି କା ଜାନୀ ॥
ତୁମ୍ହରେଇଁ ଭଜନ ପ୍ରଭାଵ ଅଘାରୀ। ଜାନୁଁ ମହିମା କଛୁକ ତୁମ୍ହାରୀ ॥
ଊମରି ତରୁ ବିସାଲ ତଵ ମାୟା। ଫଲ ବ୍ରହ୍ମାଂଡ ଅନେକ ନିକାୟା ॥
ଜୀଵ ଚରାଚର ଜଂତୁ ସମାନା। ଭୀତର ବସହି ନ ଜାନହିଂ ଆନା ॥
ତେ ଫଲ ଭଚ୍ଛକ କଠିନ କରାଲା। ତଵ ଭୟଁ ଡରତ ସଦା ସୌ କାଲା ॥
ତେ ତୁମ୍ହ ସକଲ ଲୋକପତି ସାଈଂ। ପୂଁଛେହୁ ମୋହି ମନୁଜ କୀ ନାଈମ୍ ॥
ୟହ ବର ମାଗୁଁ କୃପାନିକେତା। ବସହୁ ହୃଦୟଁ ଶ୍ରୀ ଅନୁଜ ସମେତା ॥
ଅବିରଲ ଭଗତି ବିରତି ସତସଂଗା। ଚରନ ସରୋରୁହ ପ୍ରୀତି ଅଭଂଗା ॥
ଜଦ୍ୟପି ବ୍ରହ୍ମ ଅଖଂଡ ଅନଂତା। ଅନୁଭଵ ଗମ୍ୟ ଭଜହିଂ ଜେହି ସଂତା ॥
ଅସ ତଵ ରୂପ ବଖାନୁଁ ଜାନୁଁ। ଫିରି ଫିରି ସଗୁନ ବ୍ରହ୍ମ ରତି ମାନୁଁ ॥
ସଂତତ ଦାସନ୍ହ ଦେହୁ ବଡ଼ଆଈ। ତାତେଂ ମୋହି ପୂଁଛେହୁ ରଘୁରାଈ ॥
ହୈ ପ୍ରଭୁ ପରମ ମନୋହର ଠ୍AUଁ। ପାଵନ ପଂଚବଟୀ ତେହି ନ୍AUଁ ॥
ଦଂଡକ ବନ ପୁନୀତ ପ୍ରଭୁ କରହୂ। ଉଗ୍ର ସାପ ମୁନିବର କର ହରହୂ ॥
ବାସ କରହୁ ତହଁ ରଘୁକୁଲ ରାୟା। କୀଜେ ସକଲ ମୁନିନ୍ହ ପର ଦାୟା ॥
ଚଲେ ରାମ ମୁନି ଆୟସୁ ପାଈ। ତୁରତହିଂ ପଂଚବଟୀ ନିଅରାଈ ॥
ଦୋ. ଗୀଧରାଜ ସୈଂ ଭୈଂଟ ଭି ବହୁ ବିଧି ପ୍ରୀତି ବଢ଼ଆଇ ॥
ଗୋଦାଵରୀ ନିକଟ ପ୍ରଭୁ ରହେ ପରନ ଗୃହ ଛାଇ ॥ 13 ॥
ଜବ ତେ ରାମ କୀନ୍ହ ତହଁ ବାସା। ସୁଖୀ ଭେ ମୁନି ବୀତୀ ତ୍ରାସା ॥
ଗିରି ବନ ନଦୀଂ ତାଲ ଛବି ଛାଏ। ଦିନ ଦିନ ପ୍ରତି ଅତି ହୌହିଂ ସୁହାଏ ॥
ଖଗ ମୃଗ ବୃଂଦ ଅନଂଦିତ ରହହୀଂ। ମଧୁପ ମଧୁର ଗଂଜତ ଛବି ଲହହୀମ୍ ॥
ସୋ ବନ ବରନି ନ ସକ ଅହିରାଜା। ଜହାଁ ପ୍ରଗଟ ରଘୁବୀର ବିରାଜା ॥
ଏକ ବାର ପ୍ରଭୁ ସୁଖ ଆସୀନା। ଲଛିମନ ବଚନ କହେ ଛଲହୀନା ॥
ସୁର ନର ମୁନି ସଚରାଚର ସାଈଂ। ମୈଂ ପୂଛୁଁ ନିଜ ପ୍ରଭୁ କୀ ନାଈ ॥
ମୋହି ସମୁଝାଇ କହହୁ ସୋଇ ଦେଵା। ସବ ତଜି କରୌଂ ଚରନ ରଜ ସେଵା ॥
କହହୁ ଗ୍ୟାନ ବିରାଗ ଅରୁ ମାୟା। କହହୁ ସୋ ଭଗତି କରହୁ ଜେହିଂ ଦାୟା ॥
ଦୋ. ଈସ୍ଵର ଜୀଵ ଭେଦ ପ୍ରଭୁ ସକଲ କହୌ ସମୁଝାଇ ॥
ଜାତେଂ ହୋଇ ଚରନ ରତି ସୋକ ମୋହ ଭ୍ରମ ଜାଇ ॥ 14 ॥
ଥୋରେହି ମହଁ ସବ କହୁଁ ବୁଝାଈ। ସୁନହୁ ତାତ ମତି ମନ ଚିତ ଲାଈ ॥
ମୈଂ ଅରୁ ମୋର ତୋର ତୈଂ ମାୟା। ଜେହିଂ ବସ କୀନ୍ହେ ଜୀଵ ନିକାୟା ॥
ଗୋ ଗୋଚର ଜହଁ ଲଗି ମନ ଜାଈ। ସୋ ସବ ମାୟା ଜାନେହୁ ଭାଈ ॥
ତେହି କର ଭେଦ ସୁନହୁ ତୁମ୍ହ ସୋଊ। ବିଦ୍ୟା ଅପର ଅବିଦ୍ୟା ଦୋଊ ॥
ଏକ ଦୁଷ୍ଟ ଅତିସୟ ଦୁଖରୂପା। ଜା ବସ ଜୀଵ ପରା ଭଵକୂପା ॥
ଏକ ରଚି ଜଗ ଗୁନ ବସ ଜାକେଂ। ପ୍ରଭୁ ପ୍ରେରିତ ନହିଂ ନିଜ ବଲ ତାକେମ୍ ॥
ଗ୍ୟାନ ମାନ ଜହଁ ଏକୁ ନାହୀଂ। ଦେଖ ବ୍ରହ୍ମ ସମାନ ସବ ମାହୀ ॥
କହିଅ ତାତ ସୋ ପରମ ବିରାଗୀ। ତୃନ ସମ ସିଦ୍ଧି ତୀନି ଗୁନ ତ୍ୟାଗୀ ॥
ଦୋ. ମାୟା ଈସ ନ ଆପୁ କହୁଁ ଜାନ କହିଅ ସୋ ଜୀଵ।
ବଂଧ ମୋଚ୍ଛ ପ୍ରଦ ସର୍ବପର ମାୟା ପ୍ରେରକ ସୀଵ ॥ 15 ॥
ଧର୍ମ ତେଂ ବିରତି ଜୋଗ ତେଂ ଗ୍ୟାନା। ଗ୍ୟାନ ମୋଚ୍ଛପ୍ରଦ ବେଦ ବଖାନା ॥
ଜାତେଂ ବେଗି ଦ୍ରଵୁଁ ମୈଂ ଭାଈ। ସୋ ମମ ଭଗତି ଭଗତ ସୁଖଦାଈ ॥
ସୋ ସୁତଂତ୍ର ଅଵଲଂବ ନ ଆନା। ତେହି ଆଧୀନ ଗ୍ୟାନ ବିଗ୍ୟାନା ॥
ଭଗତି ତାତ ଅନୁପମ ସୁଖମୂଲା। ମିଲି ଜୋ ସଂତ ହୋଇଁ ଅନୁକୂଲା ॥
ଭଗତି କି ସାଧନ କହୁଁ ବଖାନୀ। ସୁଗମ ପଂଥ ମୋହି ପାଵହିଂ ପ୍ରାନୀ ॥
ପ୍ରଥମହିଂ ବିପ୍ର ଚରନ ଅତି ପ୍ରୀତୀ। ନିଜ ନିଜ କର୍ମ ନିରତ ଶ୍ରୁତି ରୀତୀ ॥
ଏହି କର ଫଲ ପୁନି ବିଷୟ ବିରାଗା। ତବ ମମ ଧର୍ମ ଉପଜ ଅନୁରାଗା ॥
ଶ୍ରଵନାଦିକ ନଵ ଭକ୍ତି ଦୃଢ଼ଆହୀଂ। ମମ ଲୀଲା ରତି ଅତି ମନ ମାହୀମ୍ ॥
ସଂତ ଚରନ ପଂକଜ ଅତି ପ୍ରେମା। ମନ କ୍ରମ ବଚନ ଭଜନ ଦୃଢ଼ ନେମା ॥
ଗୁରୁ ପିତୁ ମାତୁ ବଂଧୁ ପତି ଦେଵା। ସବ ମୋହି କହଁ ଜାନେ ଦୃଢ଼ ସେଵା ॥
ମମ ଗୁନ ଗାଵତ ପୁଲକ ସରୀରା। ଗଦଗଦ ଗିରା ନୟନ ବହ ନୀରା ॥
କାମ ଆଦି ମଦ ଦଂଭ ନ ଜାକେଂ। ତାତ ନିରଂତର ବସ ମୈଂ ତାକେମ୍ ॥
ଦୋ. ବଚନ କର୍ମ ମନ ମୋରି ଗତି ଭଜନୁ କରହିଂ ନିଃକାମ ॥
ତିନ୍ହ କେ ହୃଦୟ କମଲ ମହୁଁ କରୁଁ ସଦା ବିଶ୍ରାମ ॥ 16 ॥
ଭଗତି ଜୋଗ ସୁନି ଅତି ସୁଖ ପାଵା। ଲଛିମନ ପ୍ରଭୁ ଚରନନ୍ହି ସିରୁ ନାଵା ॥
ଏହି ବିଧି ଗେ କଛୁକ ଦିନ ବୀତୀ। କହତ ବିରାଗ ଗ୍ୟାନ ଗୁନ ନୀତୀ ॥
ସୂପନଖା ରାଵନ କୈ ବହିନୀ। ଦୁଷ୍ଟ ହୃଦୟ ଦାରୁନ ଜସ ଅହିନୀ ॥
ପଂଚବଟୀ ସୋ ଗି ଏକ ବାରା। ଦେଖି ବିକଲ ଭି ଜୁଗଲ କୁମାରା ॥
ଭ୍ରାତା ପିତା ପୁତ୍ର ଉରଗାରୀ। ପୁରୁଷ ମନୋହର ନିରଖତ ନାରୀ ॥
ହୋଇ ବିକଲ ସକ ମନହି ନ ରୋକୀ। ଜିମି ରବିମନି ଦ୍ରଵ ରବିହି ବିଲୋକୀ ॥
ରୁଚିର ରୁପ ଧରି ପ୍ରଭୁ ପହିଂ ଜାଈ। ବୋଲୀ ବଚନ ବହୁତ ମୁସୁକାଈ ॥
ତୁମ୍ହ ସମ ପୁରୁଷ ନ ମୋ ସମ ନାରୀ। ୟହ ସଁଜୋଗ ବିଧି ରଚା ବିଚାରୀ ॥
ମମ ଅନୁରୂପ ପୁରୁଷ ଜଗ ମାହୀଂ। ଦେଖେଉଁ ଖୋଜି ଲୋକ ତିହୁ ନାହୀମ୍ ॥
ତାତେ ଅବ ଲଗି ରହିଉଁ କୁମାରୀ। ମନୁ ମାନା କଛୁ ତୁମ୍ହହି ନିହାରୀ ॥
ସୀତହି ଚିତି କହୀ ପ୍ରଭୁ ବାତା। ଅହି କୁଆର ମୋର ଲଘୁ ଭ୍ରାତା ॥
ଗି ଲଛିମନ ରିପୁ ଭଗିନୀ ଜାନୀ। ପ୍ରଭୁ ବିଲୋକି ବୋଲେ ମୃଦୁ ବାନୀ ॥
ସୁଂଦରି ସୁନୁ ମୈଂ ଉନ୍ହ କର ଦାସା। ପରାଧୀନ ନହିଂ ତୋର ସୁପାସା ॥
ପ୍ରଭୁ ସମର୍ଥ କୋସଲପୁର ରାଜା। ଜୋ କଛୁ କରହିଂ ଉନହି ସବ ଛାଜା ॥
ସେଵକ ସୁଖ ଚହ ମାନ ଭିଖାରୀ। ବ୍ୟସନୀ ଧନ ସୁଭ ଗତି ବିଭିଚାରୀ ॥
ଲୋଭୀ ଜସୁ ଚହ ଚାର ଗୁମାନୀ। ନଭ ଦୁହି ଦୂଧ ଚହତ ଏ ପ୍ରାନୀ ॥
ପୁନି ଫିରି ରାମ ନିକଟ ସୋ ଆଈ। ପ୍ରଭୁ ଲଛିମନ ପହିଂ ବହୁରି ପଠାଈ ॥
ଲଛିମନ କହା ତୋହି ସୋ ବରୀ। ଜୋ ତୃନ ତୋରି ଲାଜ ପରିହରୀ ॥
ତବ ଖିସିଆନି ରାମ ପହିଂ ଗୀ। ରୂପ ଭୟଂକର ପ୍ରଗଟତ ଭୀ ॥
ସୀତହି ସଭୟ ଦେଖି ରଘୁରାଈ। କହା ଅନୁଜ ସନ ସୟନ ବୁଝାଈ ॥
ଦୋ. ଲଛିମନ ଅତି ଲାଘଵଁ ସୋ ନାକ କାନ ବିନୁ କୀନ୍ହି।
ତାକେ କର ରାଵନ କହଁ ମନୌ ଚୁନୌତୀ ଦୀନ୍ହି ॥ 17 ॥
ନାକ କାନ ବିନୁ ଭି ବିକରାରା। ଜନୁ ସ୍ତ୍ରଵ ସୈଲ ଗୈରୁ କୈ ଧାରା ॥
ଖର ଦୂଷନ ପହିଂ ଗି ବିଲପାତା। ଧିଗ ଧିଗ ତଵ ପୌରୁଷ ବଲ ଭ୍ରାତା ॥
ତେହି ପୂଛା ସବ କହେସି ବୁଝାଈ। ଜାତୁଧାନ ସୁନି ସେନ ବନାଈ ॥
ଧାଏ ନିସିଚର ନିକର ବରୂଥା। ଜନୁ ସପଚ୍ଛ କଜ୍ଜଲ ଗିରି ଜୂଥା ॥
ନାନା ବାହନ ନାନାକାରା। ନାନାୟୁଧ ଧର ଘୋର ଅପାରା ॥
ସୁପନଖା ଆଗେଂ କରି ଲୀନୀ। ଅସୁଭ ରୂପ ଶ୍ରୁତି ନାସା ହୀନୀ ॥
ଅସଗୁନ ଅମିତ ହୋହିଂ ଭୟକାରୀ। ଗନହିଂ ନ ମୃତ୍ୟୁ ବିବସ ସବ ଝାରୀ ॥
ଗର୍ଜହି ତର୍ଜହିଂ ଗଗନ ଉଡ଼ଆହୀଂ। ଦେଖି କଟକୁ ଭଟ ଅତି ହରଷାହୀମ୍ ॥
କୌ କହ ଜିଅତ ଧରହୁ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ। ଧରି ମାରହୁ ତିୟ ଲେହୁ ଛଡ଼ଆଈ ॥
ଧୂରି ପୂରି ନଭ ମଂଡଲ ରହା। ରାମ ବୋଲାଇ ଅନୁଜ ସନ କହା ॥
ଲୈ ଜାନକିହି ଜାହୁ ଗିରି କଂଦର। ଆଵା ନିସିଚର କଟକୁ ଭୟଂକର ॥
ରହେହୁ ସଜଗ ସୁନି ପ୍ରଭୁ କୈ ବାନୀ। ଚଲେ ସହିତ ଶ୍ରୀ ସର ଧନୁ ପାନୀ ॥
ଦେଖି ରାମ ରିପୁଦଲ ଚଲି ଆଵା। ବିହସି କଠିନ କୋଦଂଡ ଚଢ଼ଆଵା ॥
ଛଂ. କୋଦଂଡ କଠିନ ଚଢ଼ଆଇ ସିର ଜଟ ଜୂଟ ବାଁଧତ ସୋହ କ୍ୟୋଂ।
ମରକତ ସୟଲ ପର ଲରତ ଦାମିନି କୋଟି ସୋଂ ଜୁଗ ଭୁଜଗ ଜ୍ୟୋମ୍ ॥
କଟି କସି ନିଷଂଗ ବିସାଲ ଭୁଜ ଗହି ଚାପ ବିସିଖ ସୁଧାରି କୈ ॥
ଚିତଵତ ମନହୁଁ ମୃଗରାଜ ପ୍ରଭୁ ଗଜରାଜ ଘଟା ନିହାରି କୈ ॥
ସୋ. ଆଇ ଗେ ବଗମେଲ ଧରହୁ ଧରହୁ ଧାଵତ ସୁଭଟ।
ଜଥା ବିଲୋକି ଅକେଲ ବାଲ ରବିହି ଘେରତ ଦନୁଜ ॥ 18 ॥
ପ୍ରଭୁ ବିଲୋକି ସର ସକହିଂ ନ ଡାରୀ। ଥକିତ ଭୀ ରଜନୀଚର ଧାରୀ ॥
ସଚିଵ ବୋଲି ବୋଲେ ଖର ଦୂଷନ। ୟହ କୌ ନୃପବାଲକ ନର ଭୂଷନ ॥
ନାଗ ଅସୁର ସୁର ନର ମୁନି ଜେତେ। ଦେଖେ ଜିତେ ହତେ ହମ କେତେ ॥
ହମ ଭରି ଜନ୍ମ ସୁନହୁ ସବ ଭାଈ। ଦେଖୀ ନହିଂ ଅସି ସୁଂଦରତାଈ ॥
ଜଦ୍ୟପି ଭଗିନୀ କୀନ୍ହ କୁରୂପା। ବଧ ଲାୟକ ନହିଂ ପୁରୁଷ ଅନୂପା ॥
ଦେହୁ ତୁରତ ନିଜ ନାରି ଦୁରାଈ। ଜୀଅତ ଭଵନ ଜାହୁ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ ॥
ମୋର କହା ତୁମ୍ହ ତାହି ସୁନାଵହୁ। ତାସୁ ବଚନ ସୁନି ଆତୁର ଆଵହୁ ॥
ଦୂତନ୍ହ କହା ରାମ ସନ ଜାଈ। ସୁନତ ରାମ ବୋଲେ ମୁସକାଈ ॥
ହମ ଛତ୍ରୀ ମୃଗୟା ବନ କରହୀଂ। ତୁମ୍ହ ସେ ଖଲ ମୃଗ ଖୌଜତ ଫିରହୀମ୍ ॥
ରିପୁ ବଲଵଂତ ଦେଖି ନହିଂ ଡରହୀଂ। ଏକ ବାର କାଲହୁ ସନ ଲରହୀମ୍ ॥
ଜଦ୍ୟପି ମନୁଜ ଦନୁଜ କୁଲ ଘାଲକ। ମୁନି ପାଲକ ଖଲ ସାଲକ ବାଲକ ॥
ଜୌଂ ନ ହୋଇ ବଲ ଘର ଫିରି ଜାହୂ। ସମର ବିମୁଖ ମୈଂ ହତୁଁ ନ କାହୂ ॥
ରନ ଚଢ଼ଇ କରିଅ କପଟ ଚତୁରାଈ। ରିପୁ ପର କୃପା ପରମ କଦରାଈ ॥
ଦୂତନ୍ହ ଜାଇ ତୁରତ ସବ କହେଊ। ସୁନି ଖର ଦୂଷନ ଉର ଅତି ଦହେଊ ॥
ଛଂ. ଉର ଦହେଉ କହେଉ କି ଧରହୁ ଧାଏ ବିକଟ ଭଟ ରଜନୀଚରା।
ସର ଚାପ ତୋମର ସକ୍ତି ସୂଲ କୃପାନ ପରିଘ ପରସୁ ଧରା ॥
ପ୍ରଭୁ କୀନ୍ହ ଧନୁଷ ଟକୋର ପ୍ରଥମ କଠୋର ଘୋର ଭୟାଵହା।
ଭେ ବଧିର ବ୍ୟାକୁଲ ଜାତୁଧାନ ନ ଗ୍ୟାନ ତେହି ଅଵସର ରହା ॥
ଦୋ. ସାଵଧାନ ହୋଇ ଧାଏ ଜାନି ସବଲ ଆରାତି।
ଲାଗେ ବରଷନ ରାମ ପର ଅସ୍ତ୍ର ସସ୍ତ୍ର ବହୁ ଭାଁତି ॥ 19(କ) ॥
ତିନ୍ହ କେ ଆୟୁଧ ତିଲ ସମ କରି କାଟେ ରଘୁବୀର।
ତାନି ସରାସନ ଶ୍ରଵନ ଲଗି ପୁନି ଛାଁଡ଼ଏ ନିଜ ତୀର ॥ 19(ଖ) ॥
ଛଂ. ତବ ଚଲେ ଜାନ ବବାନ କରାଲ। ଫୁଂକରତ ଜନୁ ବହୁ ବ୍ୟାଲ ॥
କୋପେଉ ସମର ଶ୍ରୀରାମ। ଚଲେ ବିସିଖ ନିସିତ ନିକାମ ॥
ଅଵଲୋକି ଖରତର ତୀର। ମୁରି ଚଲେ ନିସିଚର ବୀର ॥
ଭେ କ୍ରୁଦ୍ଧ ତୀନିଉ ଭାଇ। ଜୋ ଭାଗି ରନ ତେ ଜାଇ ॥
ତେହି ବଧବ ହମ ନିଜ ପାନି। ଫିରେ ମରନ ମନ ମହୁଁ ଠାନି ॥
ଆୟୁଧ ଅନେକ ପ୍ରକାର। ସନମୁଖ ତେ କରହିଂ ପ୍ରହାର ॥
ରିପୁ ପରମ କୋପେ ଜାନି। ପ୍ରଭୁ ଧନୁଷ ସର ସଂଧାନି ॥
ଛାଁଡ଼ଏ ବିପୁଲ ନାରାଚ। ଲଗେ କଟନ ବିକଟ ପିସାଚ ॥
ଉର ସୀସ ଭୁଜ କର ଚରନ। ଜହଁ ତହଁ ଲଗେ ମହି ପରନ ॥
ଚିକ୍କରତ ଲାଗତ ବାନ। ଧର ପରତ କୁଧର ସମାନ ॥
ଭଟ କଟତ ତନ ସତ ଖଂଡ। ପୁନି ଉଠତ କରି ପାଷଂଡ ॥
ନଭ ଉଡ଼ତ ବହୁ ଭୁଜ ମୁଂଡ। ବିନୁ ମୌଲି ଧାଵତ ରୁଂଡ ॥
ଖଗ କଂକ କାକ ସୃଗାଲ। କଟକଟହିଂ କଠିନ କରାଲ ॥
ଛଂ. କଟକଟହିଂ ଜ଼ଂବୁକ ଭୂତ ପ୍ରେତ ପିସାଚ ଖର୍ପର ସଂଚହୀଂ।
ବେତାଲ ବୀର କପାଲ ତାଲ ବଜାଇ ଜୋଗିନି ନଂଚହୀମ୍ ॥
ରଘୁବୀର ବାନ ପ୍ରଚଂଡ ଖଂଡହିଂ ଭଟନ୍ହ କେ ଉର ଭୁଜ ସିରା।
ଜହଁ ତହଁ ପରହିଂ ଉଠି ଲରହିଂ ଧର ଧରୁ ଧରୁ କରହିଂ ଭୟକର ଗିରା ॥
ଅଂତାଵରୀଂ ଗହି ଉଡ଼ତ ଗୀଧ ପିସାଚ କର ଗହି ଧାଵହୀମ୍ ॥
ସଂଗ୍ରାମ ପୁର ବାସୀ ମନହୁଁ ବହୁ ବାଲ ଗୁଡ଼ଈ ଉଡ଼ଆଵହୀମ୍ ॥
ମାରେ ପଛାରେ ଉର ବିଦାରେ ବିପୁଲ ଭଟ କହଁରତ ପରେ।
ଅଵଲୋକି ନିଜ ଦଲ ବିକଲ ଭଟ ତିସିରାଦି ଖର ଦୂଷନ ଫିରେ ॥
ସର ସକ୍ତି ତୋମର ପରସୁ ସୂଲ କୃପାନ ଏକହି ବାରହୀଂ।
କରି କୋପ ଶ୍ରୀରଘୁବୀର ପର ଅଗନିତ ନିସାଚର ଡାରହୀମ୍ ॥
ପ୍ରଭୁ ନିମିଷ ମହୁଁ ରିପୁ ସର ନିଵାରି ପଚାରି ଡାରେ ସାୟକା।
ଦସ ଦସ ବିସିଖ ଉର ମାଝ ମାରେ ସକଲ ନିସିଚର ନାୟକା ॥
ମହି ପରତ ଉଠି ଭଟ ଭିରତ ମରତ ନ କରତ ମାୟା ଅତି ଘନୀ।
ସୁର ଡରତ ଚୌଦହ ସହସ ପ୍ରେତ ବିଲୋକି ଏକ ଅଵଧ ଧନୀ ॥
ସୁର ମୁନି ସଭୟ ପ୍ରଭୁ ଦେଖି ମାୟାନାଥ ଅତି କୌତୁକ କର୍ ୟୋ।
ଦେଖହି ପରସପର ରାମ କରି ସଂଗ୍ରାମ ରିପୁଦଲ ଲରି ମର୍ ୟୋ ॥
ଦୋ. ରାମ ରାମ କହି ତନୁ ତଜହିଂ ପାଵହିଂ ପଦ ନିର୍ବାନ।
କରି ଉପାୟ ରିପୁ ମାରେ ଛନ ମହୁଁ କୃପାନିଧାନ ॥ 20(କ) ॥
ହରଷିତ ବରଷହିଂ ସୁମନ ସୁର ବାଜହିଂ ଗଗନ ନିସାନ।
ଅସ୍ତୁତି କରି କରି ସବ ଚଲେ ସୋଭିତ ବିବିଧ ବିମାନ ॥ 20(ଖ) ॥
ଜବ ରଘୁନାଥ ସମର ରିପୁ ଜୀତେ। ସୁର ନର ମୁନି ସବ କେ ଭୟ ବୀତେ ॥
ତବ ଲଛିମନ ସୀତହି ଲୈ ଆଏ। ପ୍ରଭୁ ପଦ ପରତ ହରଷି ଉର ଲାଏ।
ସୀତା ଚିତଵ ସ୍ୟାମ ମୃଦୁ ଗାତା। ପରମ ପ୍ରେମ ଲୋଚନ ନ ଅଘାତା ॥
ପଂଚଵଟୀଂ ବସି ଶ୍ରୀରଘୁନାୟକ। କରତ ଚରିତ ସୁର ମୁନି ସୁଖଦାୟକ ॥
ଧୁଆଁ ଦେଖି ଖରଦୂଷନ କେରା। ଜାଇ ସୁପନଖାଁ ରାଵନ ପ୍ରେରା ॥
ବୋଲି ବଚନ କ୍ରୋଧ କରି ଭାରୀ। ଦେସ କୋସ କୈ ସୁରତି ବିସାରୀ ॥
କରସି ପାନ ସୋଵସି ଦିନୁ ରାତୀ। ସୁଧି ନହିଂ ତଵ ସିର ପର ଆରାତୀ ॥
ରାଜ ନୀତି ବିନୁ ଧନ ବିନୁ ଧର୍ମା। ହରିହି ସମର୍ପେ ବିନୁ ସତକର୍ମା ॥
ବିଦ୍ୟା ବିନୁ ବିବେକ ଉପଜାଏଁ। ଶ୍ରମ ଫଲ ପଢ଼ଏ କିଏଁ ଅରୁ ପାଏଁ ॥
ସଂଗ ତେ ଜତୀ କୁମଂତ୍ର ତେ ରାଜା। ମାନ ତେ ଗ୍ୟାନ ପାନ ତେଂ ଲାଜା ॥
ପ୍ରୀତି ପ୍ରନୟ ବିନୁ ମଦ ତେ ଗୁନୀ। ନାସହି ବେଗି ନୀତି ଅସ ସୁନୀ ॥
ସୋ. ରିପୁ ରୁଜ ପାଵକ ପାପ ପ୍ରଭୁ ଅହି ଗନିଅ ନ ଛୋଟ କରି।
ଅସ କହି ବିବିଧ ବିଲାପ କରି ଲାଗୀ ରୋଦନ କରନ ॥ 21(କ) ॥
ଦୋ. ସଭା ମାଝ ପରି ବ୍ୟାକୁଲ ବହୁ ପ୍ରକାର କହ ରୋଇ।
ତୋହି ଜିଅତ ଦସକଂଧର ମୋରି କି ଅସି ଗତି ହୋଇ ॥ 21(ଖ) ॥
ସୁନତ ସଭାସଦ ଉଠେ ଅକୁଲାଈ। ସମୁଝାଈ ଗହି ବାହଁ ଉଠାଈ ॥
କହ ଲଂକେସ କହସି ନିଜ ବାତା। କେଁଇଁ ତଵ ନାସା କାନ ନିପାତା ॥
ଅଵଧ ନୃପତି ଦସରଥ କେ ଜାଏ। ପୁରୁଷ ସିଂଘ ବନ ଖେଲନ ଆଏ ॥
ସମୁଝି ପରୀ ମୋହି ଉନ୍ହ କୈ କରନୀ। ରହିତ ନିସାଚର କରିହହିଂ ଧରନୀ ॥
ଜିନ୍ହ କର ଭୁଜବଲ ପାଇ ଦସାନନ। ଅଭୟ ଭେ ବିଚରତ ମୁନି କାନନ ॥
ଦେଖତ ବାଲକ କାଲ ସମାନା। ପରମ ଧୀର ଧନ୍ଵୀ ଗୁନ ନାନା ॥
ଅତୁଲିତ ବଲ ପ୍ରତାପ ଦ୍ଵୌ ଭ୍ରାତା। ଖଲ ବଧ ରତ ସୁର ମୁନି ସୁଖଦାତା ॥
ସୋଭାଧାମ ରାମ ଅସ ନାମା। ତିନ୍ହ କେ ସଂଗ ନାରି ଏକ ସ୍ୟାମା ॥
ରୁପ ରାସି ବିଧି ନାରି ସଁଵାରୀ। ରତି ସତ କୋଟି ତାସୁ ବଲିହାରୀ ॥
ତାସୁ ଅନୁଜ କାଟେ ଶ୍ରୁତି ନାସା। ସୁନି ତଵ ଭଗିନି କରହିଂ ପରିହାସା ॥
ଖର ଦୂଷନ ସୁନି ଲଗେ ପୁକାରା। ଛନ ମହୁଁ ସକଲ କଟକ ଉନ୍ହ ମାରା ॥
ଖର ଦୂଷନ ତିସିରା କର ଘାତା। ସୁନି ଦସସୀସ ଜରେ ସବ ଗାତା ॥
ଦୋ. ସୁପନଖହି ସମୁଝାଇ କରି ବଲ ବୋଲେସି ବହୁ ଭାଁତି।
ଗୟୁ ଭଵନ ଅତି ସୋଚବସ ନୀଦ ପରି ନହିଂ ରାତି ॥ 22 ॥
ସୁର ନର ଅସୁର ନାଗ ଖଗ ମାହୀଂ। ମୋରେ ଅନୁଚର କହଁ କୌ ନାହୀମ୍ ॥
ଖର ଦୂଷନ ମୋହି ସମ ବଲଵଂତା। ତିନ୍ହହି କୋ ମାରି ବିନୁ ଭଗଵଂତା ॥
ସୁର ରଂଜନ ଭଂଜନ ମହି ଭାରା। ଜୌଂ ଭଗଵଂତ ଲୀନ୍ହ ଅଵତାରା ॥
ତୌ ମୈ ଜାଇ ବୈରୁ ହଠି କରୂଁ। ପ୍ରଭୁ ସର ପ୍ରାନ ତଜେଂ ଭଵ ତରୂଁ ॥
ହୋଇହି ଭଜନୁ ନ ତାମସ ଦେହା। ମନ କ୍ରମ ବଚନ ମଂତ୍ର ଦୃଢ଼ ଏହା ॥
ଜୌଂ ନରରୁପ ଭୂପସୁତ କୋଊ। ହରିହୁଁ ନାରି ଜୀତି ରନ ଦୋଊ ॥
ଚଲା ଅକେଲ ଜାନ ଚଢି ତହଵାଁ। ବସ ମାରୀଚ ସିଂଧୁ ତଟ ଜହଵାଁ ॥
ଇହାଁ ରାମ ଜସି ଜୁଗୁତି ବନାଈ। ସୁନହୁ ଉମା ସୋ କଥା ସୁହାଈ ॥
ଦୋ. ଲଛିମନ ଗେ ବନହିଂ ଜବ ଲେନ ମୂଲ ଫଲ କଂଦ।
ଜନକସୁତା ସନ ବୋଲେ ବିହସି କୃପା ସୁଖ ବୃଂଦ ॥ 23 ॥
ସୁନହୁ ପ୍ରିୟା ବ୍ରତ ରୁଚିର ସୁସୀଲା। ମୈଂ କଛୁ କରବି ଲଲିତ ନରଲୀଲା ॥
ତୁମ୍ହ ପାଵକ ମହୁଁ କରହୁ ନିଵାସା। ଜୌ ଲଗି କରୌଂ ନିସାଚର ନାସା ॥
ଜବହିଂ ରାମ ସବ କହା ବଖାନୀ। ପ୍ରଭୁ ପଦ ଧରି ହିୟଁ ଅନଲ ସମାନୀ ॥
ନିଜ ପ୍ରତିବିଂବ ରାଖି ତହଁ ସୀତା। ତୈସି ସୀଲ ରୁପ ସୁବିନୀତା ॥
ଲଛିମନହୂଁ ୟହ ମରମୁ ନ ଜାନା। ଜୋ କଛୁ ଚରିତ ରଚା ଭଗଵାନା ॥
ଦସମୁଖ ଗୟୁ ଜହାଁ ମାରୀଚା। ନାଇ ମାଥ ସ୍ଵାରଥ ରତ ନୀଚା ॥
ନଵନି ନୀଚ କୈ ଅତି ଦୁଖଦାଈ। ଜିମି ଅଂକୁସ ଧନୁ ଉରଗ ବିଲାଈ ॥
ଭୟଦାୟକ ଖଲ କୈ ପ୍ରିୟ ବାନୀ। ଜିମି ଅକାଲ କେ କୁସୁମ ଭଵାନୀ ॥
ଦୋ. କରି ପୂଜା ମାରୀଚ ତବ ସାଦର ପୂଛୀ ବାତ।
କଵନ ହେତୁ ମନ ବ୍ୟଗ୍ର ଅତି ଅକସର ଆୟହୁ ତାତ ॥ 24 ॥
ଦସମୁଖ ସକଲ କଥା ତେହି ଆଗେଂ। କହୀ ସହିତ ଅଭିମାନ ଅଭାଗେମ୍ ॥
ହୋହୁ କପଟ ମୃଗ ତୁମ୍ହ ଛଲକାରୀ। ଜେହି ବିଧି ହରି ଆନୌ ନୃପନାରୀ ॥
ତେହିଂ ପୁନି କହା ସୁନହୁ ଦସସୀସା। ତେ ନରରୁପ ଚରାଚର ଈସା ॥
ତାସୋଂ ତାତ ବୟରୁ ନହିଂ କୀଜେ। ମାରେଂ ମରିଅ ଜିଆଏଁ ଜୀଜୈ ॥
ମୁନି ମଖ ରାଖନ ଗୟୁ କୁମାରା। ବିନୁ ଫର ସର ରଘୁପତି ମୋହି ମାରା ॥
ସତ ଜୋଜନ ଆୟୁଁ ଛନ ମାହୀଂ। ତିନ୍ହ ସନ ବୟରୁ କିଏଁ ଭଲ ନାହୀମ୍ ॥
ଭି ମମ କୀଟ ଭୃଂଗ କୀ ନାଈ। ଜହଁ ତହଁ ମୈଂ ଦେଖୁଁ ଦୌ ଭାଈ ॥
ଜୌଂ ନର ତାତ ତଦପି ଅତି ସୂରା। ତିନ୍ହହି ବିରୋଧି ନ ଆଇହି ପୂରା ॥
ଦୋ. ଜେହିଂ ତାଡ଼କା ସୁବାହୁ ହତି ଖଂଡେଉ ହର କୋଦଂଡ ॥
ଖର ଦୂଷନ ତିସିରା ବଧେଉ ମନୁଜ କି ଅସ ବରିବଂଡ ॥ 25 ॥
ଜାହୁ ଭଵନ କୁଲ କୁସଲ ବିଚାରୀ। ସୁନତ ଜରା ଦୀନ୍ହିସି ବହୁ ଗାରୀ ॥
ଗୁରୁ ଜିମି ମୂଢ଼ କରସି ମମ ବୋଧା। କହୁ ଜଗ ମୋହି ସମାନ କୋ ଜୋଧା ॥
ତବ ମାରୀଚ ହୃଦୟଁ ଅନୁମାନା। ନଵହି ବିରୋଧେଂ ନହିଂ କଲ୍ୟାନା ॥
ସସ୍ତ୍ରୀ ମର୍ମୀ ପ୍ରଭୁ ସଠ ଧନୀ। ବୈଦ ବଂଦି କବି ଭାନସ ଗୁନୀ ॥
ଉଭୟ ଭାଁତି ଦେଖା ନିଜ ମରନା। ତବ ତାକିସି ରଘୁନାୟକ ସରନା ॥
ଉତରୁ ଦେତ ମୋହି ବଧବ ଅଭାଗେଂ। କସ ନ ମରୌଂ ରଘୁପତି ସର ଲାଗେମ୍ ॥
ଅସ ଜିୟଁ ଜାନି ଦସାନନ ସଂଗା। ଚଲା ରାମ ପଦ ପ୍ରେମ ଅଭଂଗା ॥
ମନ ଅତି ହରଷ ଜନାଵ ନ ତେହୀ। ଆଜୁ ଦେଖିହୁଁ ପରମ ସନେହୀ ॥
ଛଂ. ନିଜ ପରମ ପ୍ରୀତମ ଦେଖି ଲୋଚନ ସୁଫଲ କରି ସୁଖ ପାଇହୌଂ।
ଶ୍ରୀ ସହିତ ଅନୁଜ ସମେତ କୃପାନିକେତ ପଦ ମନ ଲାଇହୌମ୍ ॥
ନିର୍ବାନ ଦାୟକ କ୍ରୋଧ ଜା କର ଭଗତି ଅବସହି ବସକରୀ।
ନିଜ ପାନି ସର ସଂଧାନି ସୋ ମୋହି ବଧିହି ସୁଖସାଗର ହରୀ ॥
ଦୋ. ମମ ପାଛେଂ ଧର ଧାଵତ ଧରେଂ ସରାସନ ବାନ।
ଫିରି ଫିରି ପ୍ରଭୁହି ବିଲୋକିହୁଁ ଧନ୍ୟ ନ ମୋ ସମ ଆନ ॥ 26 ॥
ତେହି ବନ ନିକଟ ଦସାନନ ଗୟୂ। ତବ ମାରୀଚ କପଟମୃଗ ଭୟୂ ॥
ଅତି ବିଚିତ୍ର କଛୁ ବରନି ନ ଜାଈ। କନକ ଦେହ ମନି ରଚିତ ବନାଈ ॥
ସୀତା ପରମ ରୁଚିର ମୃଗ ଦେଖା। ଅଂଗ ଅଂଗ ସୁମନୋହର ବେଷା ॥
ସୁନହୁ ଦେଵ ରଘୁବୀର କୃପାଲା। ଏହି ମୃଗ କର ଅତି ସୁଂଦର ଛାଲା ॥
ସତ୍ୟସଂଧ ପ୍ରଭୁ ବଧି କରି ଏହୀ। ଆନହୁ ଚର୍ମ କହତି ବୈଦେହୀ ॥
ତବ ରଘୁପତି ଜାନତ ସବ କାରନ। ଉଠେ ହରଷି ସୁର କାଜୁ ସଁଵାରନ ॥
ମୃଗ ବିଲୋକି କଟି ପରିକର ବାଁଧା। କରତଲ ଚାପ ରୁଚିର ସର ସାଁଧା ॥
ପ୍ରଭୁ ଲଛିମନିହି କହା ସମୁଝାଈ। ଫିରତ ବିପିନ ନିସିଚର ବହୁ ଭାଈ ॥
ସୀତା କେରି କରେହୁ ରଖଵାରୀ। ବୁଧି ବିବେକ ବଲ ସମୟ ବିଚାରୀ ॥
ପ୍ରଭୁହି ବିଲୋକି ଚଲା ମୃଗ ଭାଜୀ। ଧାଏ ରାମୁ ସରାସନ ସାଜୀ ॥
ନିଗମ ନେତି ସିଵ ଧ୍ୟାନ ନ ପାଵା। ମାୟାମୃଗ ପାଛେଂ ସୋ ଧାଵା ॥
କବହୁଁ ନିକଟ ପୁନି ଦୂରି ପରାଈ। କବହୁଁକ ପ୍ରଗଟି କବହୁଁ ଛପାଈ ॥
ପ୍ରଗଟତ ଦୁରତ କରତ ଛଲ ଭୂରୀ। ଏହି ବିଧି ପ୍ରଭୁହି ଗୟୁ ଲୈ ଦୂରୀ ॥
ତବ ତକି ରାମ କଠିନ ସର ମାରା। ଧରନି ପରେଉ କରି ଘୋର ପୁକାରା ॥
ଲଛିମନ କର ପ୍ରଥମହିଂ ଲୈ ନାମା। ପାଛେଂ ସୁମିରେସି ମନ ମହୁଁ ରାମା ॥
ପ୍ରାନ ତଜତ ପ୍ରଗଟେସି ନିଜ ଦେହା। ସୁମିରେସି ରାମୁ ସମେତ ସନେହା ॥
ଅଂତର ପ୍ରେମ ତାସୁ ପହିଚାନା। ମୁନି ଦୁର୍ଲଭ ଗତି ଦୀନ୍ହି ସୁଜାନା ॥
ଦୋ. ବିପୁଲ ସୁମନ ସୁର ବରଷହିଂ ଗାଵହିଂ ପ୍ରଭୁ ଗୁନ ଗାଥ।
ନିଜ ପଦ ଦୀନ୍ହ ଅସୁର କହୁଁ ଦୀନବଂଧୁ ରଘୁନାଥ ॥ 27 ॥
ଖଲ ବଧି ତୁରତ ଫିରେ ରଘୁବୀରା। ସୋହ ଚାପ କର କଟି ତୂନୀରା ॥
ଆରତ ଗିରା ସୁନୀ ଜବ ସୀତା। କହ ଲଛିମନ ସନ ପରମ ସଭୀତା ॥
ଜାହୁ ବେଗି ସଂକଟ ଅତି ଭ୍ରାତା। ଲଛିମନ ବିହସି କହା ସୁନୁ ମାତା ॥
ଭୃକୁଟି ବିଲାସ ସୃଷ୍ଟି ଲୟ ହୋଈ। ସପନେହୁଁ ସଂକଟ ପରି କି ସୋଈ ॥
ମରମ ବଚନ ଜବ ସୀତା ବୋଲା। ହରି ପ୍ରେରିତ ଲଛିମନ ମନ ଡୋଲା ॥
ବନ ଦିସି ଦେଵ ସୌଂପି ସବ କାହୂ। ଚଲେ ଜହାଁ ରାଵନ ସସି ରାହୂ ॥
ସୂନ ବୀଚ ଦସକଂଧର ଦେଖା। ଆଵା ନିକଟ ଜତୀ କେଂ ବେଷା ॥
ଜାକେଂ ଡର ସୁର ଅସୁର ଡେରାହୀଂ। ନିସି ନ ନୀଦ ଦିନ ଅନ୍ନ ନ ଖାହୀମ୍ ॥
ସୋ ଦସସୀସ ସ୍ଵାନ କୀ ନାଈ। ଇତ ଉତ ଚିତି ଚଲା ଭଡ଼ଇହାଈ ॥
ଇମି କୁପଂଥ ପଗ ଦେତ ଖଗେସା। ରହ ନ ତେଜ ବୁଧି ବଲ ଲେସା ॥
ନାନା ବିଧି କରି କଥା ସୁହାଈ। ରାଜନୀତି ଭୟ ପ୍ରୀତି ଦେଖାଈ ॥
କହ ସୀତା ସୁନୁ ଜତୀ ଗୋସାଈଂ। ବୋଲେହୁ ବଚନ ଦୁଷ୍ଟ କୀ ନାଈମ୍ ॥
ତବ ରାଵନ ନିଜ ରୂପ ଦେଖାଵା। ଭୀ ସଭୟ ଜବ ନାମ ସୁନାଵା ॥
କହ ସୀତା ଧରି ଧୀରଜୁ ଗାଢ଼ଆ। ଆଇ ଗୟୁ ପ୍ରଭୁ ରହୁ ଖଲ ଠାଢ଼ଆ ॥
ଜିମି ହରିବଧୁହି ଛୁଦ୍ର ସସ ଚାହା। ଭେସି କାଲବସ ନିସିଚର ନାହା ॥
ସୁନତ ବଚନ ଦସସୀସ ରିସାନା। ମନ ମହୁଁ ଚରନ ବଂଦି ସୁଖ ମାନା ॥
ଦୋ. କ୍ରୋଧଵଂତ ତବ ରାଵନ ଲୀନ୍ହିସି ରଥ ବୈଠାଇ।
ଚଲା ଗଗନପଥ ଆତୁର ଭୟଁ ରଥ ହାଁକି ନ ଜାଇ ॥ 28 ॥
ହା ଜଗ ଏକ ବୀର ରଘୁରାୟା। କେହିଂ ଅପରାଧ ବିସାରେହୁ ଦାୟା ॥
ଆରତି ହରନ ସରନ ସୁଖଦାୟକ। ହା ରଘୁକୁଲ ସରୋଜ ଦିନନାୟକ ॥
ହା ଲଛିମନ ତୁମ୍ହାର ନହିଂ ଦୋସା। ସୋ ଫଲୁ ପାୟୁଁ କୀନ୍ହେଉଁ ରୋସା ॥
ବିବିଧ ବିଲାପ କରତି ବୈଦେହୀ। ଭୂରି କୃପା ପ୍ରଭୁ ଦୂରି ସନେହୀ ॥
ବିପତି ମୋରି କୋ ପ୍ରଭୁହି ସୁନାଵା। ପୁରୋଡାସ ଚହ ରାସଭ ଖାଵା ॥
ସୀତା କୈ ବିଲାପ ସୁନି ଭାରୀ। ଭେ ଚରାଚର ଜୀଵ ଦୁଖାରୀ ॥
ଗୀଧରାଜ ସୁନି ଆରତ ବାନୀ। ରଘୁକୁଲତିଲକ ନାରି ପହିଚାନୀ ॥
ଅଧମ ନିସାଚର ଲୀନ୍ହେ ଜାଈ। ଜିମି ମଲେଛ ବସ କପିଲା ଗାଈ ॥
ସୀତେ ପୁତ୍ରି କରସି ଜନି ତ୍ରାସା। କରିହୁଁ ଜାତୁଧାନ କର ନାସା ॥
ଧାଵା କ୍ରୋଧଵଂତ ଖଗ କୈସେଂ। ଛୂଟି ପବି ପରବତ କହୁଁ ଜୈସେ ॥
ରେ ରେ ଦୁଷ୍ଟ ଠାଢ଼ କିନ ହୋହୀ। ନିର୍ଭୟ ଚଲେସି ନ ଜାନେହି ମୋହୀ ॥
ଆଵତ ଦେଖି କୃତାଂତ ସମାନା। ଫିରି ଦସକଂଧର କର ଅନୁମାନା ॥
କୀ ମୈନାକ କି ଖଗପତି ହୋଈ। ମମ ବଲ ଜାନ ସହିତ ପତି ସୋଈ ॥
ଜାନା ଜରଠ ଜଟାୟୂ ଏହା। ମମ କର ତୀରଥ ଛାଁଡ଼ଇହି ଦେହା ॥
ସୁନତ ଗୀଧ କ୍ରୋଧାତୁର ଧାଵା। କହ ସୁନୁ ରାଵନ ମୋର ସିଖାଵା ॥
ତଜି ଜାନକିହି କୁସଲ ଗୃହ ଜାହୂ। ନାହିଂ ତ ଅସ ହୋଇହି ବହୁବାହୂ ॥
ରାମ ରୋଷ ପାଵକ ଅତି ଘୋରା। ହୋଇହି ସକଲ ସଲଭ କୁଲ ତୋରା ॥
ଉତରୁ ନ ଦେତ ଦସାନନ ଜୋଧା। ତବହିଂ ଗୀଧ ଧାଵା କରି କ୍ରୋଧା ॥
ଧରି କଚ ବିରଥ କୀନ୍ହ ମହି ଗିରା। ସୀତହି ରାଖି ଗୀଧ ପୁନି ଫିରା ॥
ଚୌଚନ୍ହ ମାରି ବିଦାରେସି ଦେହୀ। ଦଂଡ ଏକ ଭି ମୁରୁଛା ତେହୀ ॥
ତବ ସକ୍ରୋଧ ନିସିଚର ଖିସିଆନା। କାଢ଼ଏସି ପରମ କରାଲ କୃପାନା ॥
କାଟେସି ପଂଖ ପରା ଖଗ ଧରନୀ। ସୁମିରି ରାମ କରି ଅଦଭୁତ କରନୀ ॥
ସୀତହି ଜାନି ଚଢ଼ଆଇ ବହୋରୀ। ଚଲା ଉତାଇଲ ତ୍ରାସ ନ ଥୋରୀ ॥
କରତି ବିଲାପ ଜାତି ନଭ ସୀତା। ବ୍ୟାଧ ବିବସ ଜନୁ ମୃଗୀ ସଭୀତା ॥
ଗିରି ପର ବୈଠେ କପିନ୍ହ ନିହାରୀ। କହି ହରି ନାମ ଦୀନ୍ହ ପଟ ଡାରୀ ॥
ଏହି ବିଧି ସୀତହି ସୋ ଲୈ ଗୟୂ। ବନ ଅସୋକ ମହଁ ରାଖତ ଭୟୂ ॥
ଦୋ. ହାରି ପରା ଖଲ ବହୁ ବିଧି ଭୟ ଅରୁ ପ୍ରୀତି ଦେଖାଇ।
ତବ ଅସୋକ ପାଦପ ତର ରାଖିସି ଜତନ କରାଇ ॥ 29(କ) ॥
ନଵାନ୍ହପାରାୟଣ, ଛଠା ଵିଶ୍ରାମ
ଜେହି ବିଧି କପଟ କୁରଂଗ ସଁଗ ଧାଇ ଚଲେ ଶ୍ରୀରାମ।
ସୋ ଛବି ସୀତା ରାଖି ଉର ରଟତି ରହତି ହରିନାମ ॥ 29(ଖ) ॥
ରଘୁପତି ଅନୁଜହି ଆଵତ ଦେଖୀ। ବାହିଜ ଚିଂତା କୀନ୍ହି ବିସେଷୀ ॥
ଜନକସୁତା ପରିହରିହୁ ଅକେଲୀ। ଆୟହୁ ତାତ ବଚନ ମମ ପେଲୀ ॥
ନିସିଚର ନିକର ଫିରହିଂ ବନ ମାହୀଂ। ମମ ମନ ସୀତା ଆଶ୍ରମ ନାହୀମ୍ ॥
ଗହି ପଦ କମଲ ଅନୁଜ କର ଜୋରୀ। କହେଉ ନାଥ କଛୁ ମୋହି ନ ଖୋରୀ ॥
ଅନୁଜ ସମେତ ଗେ ପ୍ରଭୁ ତହଵାଁ। ଗୋଦାଵରି ତଟ ଆଶ୍ରମ ଜହଵାଁ ॥
ଆଶ୍ରମ ଦେଖି ଜାନକୀ ହୀନା। ଭେ ବିକଲ ଜସ ପ୍ରାକୃତ ଦୀନା ॥
ହା ଗୁନ ଖାନି ଜାନକୀ ସୀତା। ରୂପ ସୀଲ ବ୍ରତ ନେମ ପୁନୀତା ॥
ଲଛିମନ ସମୁଝାଏ ବହୁ ଭାଁତୀ। ପୂଛତ ଚଲେ ଲତା ତରୁ ପାଁତୀ ॥
ହେ ଖଗ ମୃଗ ହେ ମଧୁକର ଶ୍ରେନୀ। ତୁମ୍ହ ଦେଖୀ ସୀତା ମୃଗନୈନୀ ॥
ଖଂଜନ ସୁକ କପୋତ ମୃଗ ମୀନା। ମଧୁପ ନିକର କୋକିଲା ପ୍ରବୀନା ॥
କୁଂଦ କଲୀ ଦାଡ଼ଇମ ଦାମିନୀ। କମଲ ସରଦ ସସି ଅହିଭାମିନୀ ॥
ବରୁନ ପାସ ମନୋଜ ଧନୁ ହଂସା। ଗଜ କେହରି ନିଜ ସୁନତ ପ୍ରସଂସା ॥
ଶ୍ରୀଫଲ କନକ କଦଲି ହରଷାହୀଂ। ନେକୁ ନ ସଂକ ସକୁଚ ମନ ମାହୀମ୍ ॥
ସୁନୁ ଜାନକୀ ତୋହି ବିନୁ ଆଜୂ। ହରଷେ ସକଲ ପାଇ ଜନୁ ରାଜୂ ॥
କିମି ସହି ଜାତ ଅନଖ ତୋହି ପାହୀମ୍ । ପ୍ରିୟା ବେଗି ପ୍ରଗଟସି କସ ନାହୀମ୍ ॥
ଏହି ବିଧି ଖୌଜତ ବିଲପତ ସ୍ଵାମୀ। ମନହୁଁ ମହା ବିରହୀ ଅତି କାମୀ ॥
ପୂରନକାମ ରାମ ସୁଖ ରାସୀ। ମନୁଜ ଚରିତ କର ଅଜ ଅବିନାସୀ ॥
ଆଗେ ପରା ଗୀଧପତି ଦେଖା। ସୁମିରତ ରାମ ଚରନ ଜିନ୍ହ ରେଖା ॥
ଦୋ. କର ସରୋଜ ସିର ପରସେଉ କୃପାସିଂଧୁ ରଧୁବୀର ॥
ନିରଖି ରାମ ଛବି ଧାମ ମୁଖ ବିଗତ ଭୀ ସବ ପୀର ॥ 30 ॥
ତବ କହ ଗୀଧ ବଚନ ଧରି ଧୀରା । ସୁନହୁ ରାମ ଭଂଜନ ଭଵ ଭୀରା ॥
ନାଥ ଦସାନନ ୟହ ଗତି କୀନ୍ହୀ। ତେହି ଖଲ ଜନକସୁତା ହରି ଲୀନ୍ହୀ ॥
ଲୈ ଦଚ୍ଛିନ ଦିସି ଗୟୁ ଗୋସାଈ। ବିଲପତି ଅତି କୁରରୀ କୀ ନାଈ ॥
ଦରସ ଲାଗୀ ପ୍ରଭୁ ରାଖେଂଉଁ ପ୍ରାନା। ଚଲନ ଚହତ ଅବ କୃପାନିଧାନା ॥
ରାମ କହା ତନୁ ରାଖହୁ ତାତା। ମୁଖ ମୁସକାଇ କହୀ ତେହିଂ ବାତା ॥
ଜା କର ନାମ ମରତ ମୁଖ ଆଵା। ଅଧମୁ ମୁକୁତ ହୋଈ ଶ୍ରୁତି ଗାଵା ॥
ସୋ ମମ ଲୋଚନ ଗୋଚର ଆଗେଂ। ରାଖୌଂ ଦେହ ନାଥ କେହି ଖାଁଗେଁ ॥
ଜଲ ଭରି ନୟନ କହହିଁ ରଘୁରାଈ। ତାତ କର୍ମ ନିଜ ତେ ଗତିଂ ପାଈ ॥
ପରହିତ ବସ ଜିନ୍ହ କେ ମନ ମାହୀଁ। ତିନ୍ହ କହୁଁ ଜଗ ଦୁର୍ଲଭ କଛୁ ନାହୀଁ ॥
ତନୁ ତଜି ତାତ ଜାହୁ ମମ ଧାମା। ଦେଉଁ କାହ ତୁମ୍ହ ପୂରନକାମା ॥
ଦୋ. ସୀତା ହରନ ତାତ ଜନି କହହୁ ପିତା ସନ ଜାଇ ॥
ଜୌଁ ମୈଁ ରାମ ତ କୁଲ ସହିତ କହିହି ଦସାନନ ଆଇ ॥ 31 ॥
ଗୀଧ ଦେହ ତଜି ଧରି ହରି ରୁପା। ଭୂଷନ ବହୁ ପଟ ପୀତ ଅନୂପା ॥
ସ୍ୟାମ ଗାତ ବିସାଲ ଭୁଜ ଚାରୀ। ଅସ୍ତୁତି କରତ ନୟନ ଭରି ବାରୀ ॥
ଛଂ. ଜୟ ରାମ ରୂପ ଅନୂପ ନିର୍ଗୁନ ସଗୁନ ଗୁନ ପ୍ରେରକ ସହୀ।
ଦସସୀସ ବାହୁ ପ୍ରଚଂଡ ଖଂଡନ ଚଂଡ ସର ମଂଡନ ମହୀ ॥
ପାଥୋଦ ଗାତ ସରୋଜ ମୁଖ ରାଜୀଵ ଆୟତ ଲୋଚନଂ।
ନିତ ନୌମି ରାମୁ କୃପାଲ ବାହୁ ବିସାଲ ଭଵ ଭୟ ମୋଚନମ୍ ॥ 1 ॥
ବଲମପ୍ରମେୟମନାଦିମଜମବ୍ୟକ୍ତମେକମଗୋଚରଂ।
ଗୋବିଂଦ ଗୋପର ଦ୍ଵଂଦ୍ଵହର ବିଗ୍ୟାନଘନ ଧରନୀଧରମ୍ ॥
ଜେ ରାମ ମଂତ୍ର ଜପଂତ ସଂତ ଅନଂତ ଜନ ମନ ରଂଜନଂ।
ନିତ ନୌମି ରାମ ଅକାମ ପ୍ରିୟ କାମାଦି ଖଲ ଦଲ ଗଂଜନମ୍ ॥ 2।
ଜେହି ଶ୍ରୁତି ନିରଂଜନ ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ୟାପକ ବିରଜ ଅଜ କହି ଗାଵହୀମ୍ ॥
କରି ଧ୍ୟାନ ଗ୍ୟାନ ବିରାଗ ଜୋଗ ଅନେକ ମୁନି ଜେହି ପାଵହୀମ୍ ॥
ସୋ ପ୍ରଗଟ କରୁନା କଂଦ ସୋଭା ବୃଂଦ ଅଗ ଜଗ ମୋହୀ।
ମମ ହୃଦୟ ପଂକଜ ଭୃଂଗ ଅଂଗ ଅନଂଗ ବହୁ ଛବି ସୋହୀ ॥ 3 ॥
ଜୋ ଅଗମ ସୁଗମ ସୁଭାଵ ନିର୍ମଲ ଅସମ ସମ ସୀତଲ ସଦା।
ପସ୍ୟଂତି ଜଂ ଜୋଗୀ ଜତନ କରି କରତ ମନ ଗୋ ବସ ସଦା ॥
ସୋ ରାମ ରମା ନିଵାସ ସଂତତ ଦାସ ବସ ତ୍ରିଭୁଵନ ଧନୀ।
ମମ ଉର ବସୁ ସୋ ସମନ ସଂସୃତି ଜାସୁ କୀରତି ପାଵନୀ ॥ 4 ॥
ଦୋ. ଅବିରଲ ଭଗତି ମାଗି ବର ଗୀଧ ଗୟୁ ହରିଧାମ।
ତେହି କୀ କ୍ରିୟା ଜଥୋଚିତ ନିଜ କର କୀନ୍ହୀ ରାମ ॥ 32 ॥
କୋମଲ ଚିତ ଅତି ଦୀନଦୟାଲା। କାରନ ବିନୁ ରଘୁନାଥ କୃପାଲା ॥
ଗୀଧ ଅଧମ ଖଗ ଆମିଷ ଭୋଗୀ। ଗତି ଦୀନ୍ହି ଜୋ ଜାଚତ ଜୋଗୀ ॥
ସୁନହୁ ଉମା ତେ ଲୋଗ ଅଭାଗୀ। ହରି ତଜି ହୋହିଂ ବିଷୟ ଅନୁରାଗୀ ॥
ପୁନି ସୀତହି ଖୋଜତ ଦ୍ଵୌ ଭାଈ। ଚଲେ ବିଲୋକତ ବନ ବହୁତାଈ ॥
ସଂକୁଲ ଲତା ବିଟପ ଘନ କାନନ। ବହୁ ଖଗ ମୃଗ ତହଁ ଗଜ ପଂଚାନନ ॥
ଆଵତ ପଂଥ କବଂଧ ନିପାତା। ତେହିଂ ସବ କହୀ ସାପ କୈ ବାତା ॥
ଦୁରବାସା ମୋହି ଦୀନ୍ହୀ ସାପା। ପ୍ରଭୁ ପଦ ପେଖି ମିଟା ସୋ ପାପା ॥
ସୁନୁ ଗଂଧର୍ବ କହୁଁ ମୈ ତୋହୀ। ମୋହି ନ ସୋହାଇ ବ୍ରହ୍ମକୁଲ ଦ୍ରୋହୀ ॥
ଦୋ. ମନ କ୍ରମ ବଚନ କପଟ ତଜି ଜୋ କର ଭୂସୁର ସେଵ।
ମୋହି ସମେତ ବିରଂଚି ସିଵ ବସ ତାକେଂ ସବ ଦେଵ ॥ 33 ॥
ସାପତ ତାଡ଼ତ ପରୁଷ କହଂତା। ବିପ୍ର ପୂଜ୍ୟ ଅସ ଗାଵହିଂ ସଂତା ॥
ପୂଜିଅ ବିପ୍ର ସୀଲ ଗୁନ ହୀନା। ସୂଦ୍ର ନ ଗୁନ ଗନ ଗ୍ୟାନ ପ୍ରବୀନା ॥
କହି ନିଜ ଧର୍ମ ତାହି ସମୁଝାଵା। ନିଜ ପଦ ପ୍ରୀତି ଦେଖି ମନ ଭାଵା ॥
ରଘୁପତି ଚରନ କମଲ ସିରୁ ନାଈ। ଗୟୁ ଗଗନ ଆପନି ଗତି ପାଈ ॥
ତାହି ଦେଇ ଗତି ରାମ ଉଦାରା। ସବରୀ କେଂ ଆଶ୍ରମ ପଗୁ ଧାରା ॥
ସବରୀ ଦେଖି ରାମ ଗୃହଁ ଆଏ। ମୁନି କେ ବଚନ ସମୁଝି ଜିୟଁ ଭାଏ ॥
ସରସିଜ ଲୋଚନ ବାହୁ ବିସାଲା। ଜଟା ମୁକୁଟ ସିର ଉର ବନମାଲା ॥
ସ୍ୟାମ ଗୌର ସୁଂଦର ଦୌ ଭାଈ। ସବରୀ ପରୀ ଚରନ ଲପଟାଈ ॥
ପ୍ରେମ ମଗନ ମୁଖ ବଚନ ନ ଆଵା। ପୁନି ପୁନି ପଦ ସରୋଜ ସିର ନାଵା ॥
ସାଦର ଜଲ ଲୈ ଚରନ ପଖାରେ। ପୁନି ସୁଂଦର ଆସନ ବୈଠାରେ ॥
ଦୋ. କଂଦ ମୂଲ ଫଲ ସୁରସ ଅତି ଦିଏ ରାମ କହୁଁ ଆନି।
ପ୍ରେମ ସହିତ ପ୍ରଭୁ ଖାଏ ବାରଂବାର ବଖାନି ॥ 34 ॥
ପାନି ଜୋରି ଆଗେଂ ଭି ଠାଢ଼ଈ। ପ୍ରଭୁହି ବିଲୋକି ପ୍ରୀତି ଅତି ବାଢ଼ଈ ॥
କେହି ବିଧି ଅସ୍ତୁତି କରୌ ତୁମ୍ହାରୀ। ଅଧମ ଜାତି ମୈଂ ଜଡ଼ମତି ଭାରୀ ॥
ଅଧମ ତେ ଅଧମ ଅଧମ ଅତି ନାରୀ। ତିନ୍ହ ମହଁ ମୈଂ ମତିମଂଦ ଅଘାରୀ ॥
କହ ରଘୁପତି ସୁନୁ ଭାମିନି ବାତା। ମାନୁଁ ଏକ ଭଗତି କର ନାତା ॥
ଜାତି ପାଁତି କୁଲ ଧର୍ମ ବଡ଼ଆଈ। ଧନ ବଲ ପରିଜନ ଗୁନ ଚତୁରାଈ ॥
ଭଗତି ହୀନ ନର ସୋହି କୈସା। ବିନୁ ଜଲ ବାରିଦ ଦେଖିଅ ଜୈସା ॥
ନଵଧା ଭଗତି କହୁଁ ତୋହି ପାହୀଂ। ସାଵଧାନ ସୁନୁ ଧରୁ ମନ ମାହୀମ୍ ॥
ପ୍ରଥମ ଭଗତି ସଂତନ୍ହ କର ସଂଗା। ଦୂସରି ରତି ମମ କଥା ପ୍ରସଂଗା ॥
ଦୋ. ଗୁର ପଦ ପଂକଜ ସେଵା ତୀସରି ଭଗତି ଅମାନ।
ଚୌଥି ଭଗତି ମମ ଗୁନ ଗନ କରି କପଟ ତଜି ଗାନ ॥ 35 ॥
ମଂତ୍ର ଜାପ ମମ ଦୃଢ଼ ବିସ୍ଵାସା। ପଂଚମ ଭଜନ ସୋ ବେଦ ପ୍ରକାସା ॥
ଛଠ ଦମ ସୀଲ ବିରତି ବହୁ କରମା। ନିରତ ନିରଂତର ସଜ୍ଜନ ଧରମା ॥
ସାତଵଁ ସମ ମୋହି ମୟ ଜଗ ଦେଖା। ମୋତେଂ ସଂତ ଅଧିକ କରି ଲେଖା ॥
ଆଠଵଁ ଜଥାଲାଭ ସଂତୋଷା। ସପନେହୁଁ ନହିଂ ଦେଖି ପରଦୋଷା ॥
ନଵମ ସରଲ ସବ ସନ ଛଲହୀନା। ମମ ଭରୋସ ହିୟଁ ହରଷ ନ ଦୀନା ॥
ନଵ ମହୁଁ ଏକୁ ଜିନ୍ହ କେ ହୋଈ। ନାରି ପୁରୁଷ ସଚରାଚର କୋଈ ॥
ସୋଇ ଅତିସୟ ପ୍ରିୟ ଭାମିନି ମୋରେ। ସକଲ ପ୍ରକାର ଭଗତି ଦୃଢ଼ ତୋରେମ୍ ॥
ଜୋଗି ବୃଂଦ ଦୁରଲଭ ଗତି ଜୋଈ। ତୋ କହୁଁ ଆଜୁ ସୁଲଭ ଭି ସୋଈ ॥
ମମ ଦରସନ ଫଲ ପରମ ଅନୂପା। ଜୀଵ ପାଵ ନିଜ ସହଜ ସରୂପା ॥
ଜନକସୁତା କି ସୁଧି ଭାମିନୀ। ଜାନହି କହୁ କରିବରଗାମିନୀ ॥
ପଂପା ସରହି ଜାହୁ ରଘୁରାଈ। ତହଁ ହୋଇହି ସୁଗ୍ରୀଵ ମିତାଈ ॥
ସୋ ସବ କହିହି ଦେଵ ରଘୁବୀରା। ଜାନତହୂଁ ପୂଛହୁ ମତିଧୀରା ॥
ବାର ବାର ପ୍ରଭୁ ପଦ ସିରୁ ନାଈ। ପ୍ରେମ ସହିତ ସବ କଥା ସୁନାଈ ॥
ଛଂ. କହି କଥା ସକଲ ବିଲୋକି ହରି ମୁଖ ହୃଦୟଁ ପଦ ପଂକଜ ଧରେ।
ତଜି ଜୋଗ ପାଵକ ଦେହ ହରି ପଦ ଲୀନ ଭି ଜହଁ ନହିଂ ଫିରେ ॥
ନର ବିବିଧ କର୍ମ ଅଧର୍ମ ବହୁ ମତ ସୋକପ୍ରଦ ସବ ତ୍ୟାଗହୂ।
ବିସ୍ଵାସ କରି କହ ଦାସ ତୁଲସୀ ରାମ ପଦ ଅନୁରାଗହୂ ॥
ଦୋ. ଜାତି ହୀନ ଅଘ ଜନ୍ମ ମହି ମୁକ୍ତ କୀନ୍ହି ଅସି ନାରି।
ମହାମଂଦ ମନ ସୁଖ ଚହସି ଐସେ ପ୍ରଭୁହି ବିସାରି ॥ 36 ॥
ଚଲେ ରାମ ତ୍ୟାଗା ବନ ସୋଊ। ଅତୁଲିତ ବଲ ନର କେହରି ଦୋଊ ॥
ବିରହୀ ଇଵ ପ୍ରଭୁ କରତ ବିଷାଦା। କହତ କଥା ଅନେକ ସଂବାଦା ॥
ଲଛିମନ ଦେଖୁ ବିପିନ କି ସୋଭା। ଦେଖତ କେହି କର ମନ ନହିଂ ଛୋଭା ॥
ନାରି ସହିତ ସବ ଖଗ ମୃଗ ବୃଂଦା। ମାନହୁଁ ମୋରି କରତ ହହିଂ ନିଂଦା ॥
ହମହି ଦେଖି ମୃଗ ନିକର ପରାହୀଂ। ମୃଗୀଂ କହହିଂ ତୁମ୍ହ କହଁ ଭୟ ନାହୀମ୍ ॥
ତୁମ୍ହ ଆନଂଦ କରହୁ ମୃଗ ଜାଏ। କଂଚନ ମୃଗ ଖୋଜନ ଏ ଆଏ ॥
ସଂଗ ଲାଇ କରିନୀଂ କରି ଲେହୀଂ। ମାନହୁଁ ମୋହି ସିଖାଵନୁ ଦେହୀମ୍ ॥
ସାସ୍ତ୍ର ସୁଚିଂତିତ ପୁନି ପୁନି ଦେଖିଅ। ଭୂପ ସୁସେଵିତ ବସ ନହିଂ ଲେଖିଅ ॥
ରାଖିଅ ନାରି ଜଦପି ଉର ମାହୀଂ। ଜୁବତୀ ସାସ୍ତ୍ର ନୃପତି ବସ ନାହୀମ୍ ॥
ଦେଖହୁ ତାତ ବସଂତ ସୁହାଵା। ପ୍ରିୟା ହୀନ ମୋହି ଭୟ ଉପଜାଵା ॥
ଦୋ. ବିରହ ବିକଲ ବଲହୀନ ମୋହି ଜାନେସି ନିପଟ ଅକେଲ।
ସହିତ ବିପିନ ମଧୁକର ଖଗ ମଦନ କୀନ୍ହ ବଗମେଲ ॥ 37(କ) ॥
ଦେଖି ଗୟୁ ଭ୍ରାତା ସହିତ ତାସୁ ଦୂତ ସୁନି ବାତ।
ଡେରା କୀନ୍ହେଉ ମନହୁଁ ତବ କଟକୁ ହଟକି ମନଜାତ ॥ 37(ଖ) ॥
ବିଟପ ବିସାଲ ଲତା ଅରୁଝାନୀ। ବିବିଧ ବିତାନ ଦିଏ ଜନୁ ତାନୀ ॥
କଦଲି ତାଲ ବର ଧୁଜା ପତାକା। ଦୈଖି ନ ମୋହ ଧୀର ମନ ଜାକା ॥
ବିବିଧ ଭାଁତି ଫୂଲେ ତରୁ ନାନା। ଜନୁ ବାନୈତ ବନେ ବହୁ ବାନା ॥
କହୁଁ କହୁଁ ସୁଂଦର ବିଟପ ସୁହାଏ। ଜନୁ ଭଟ ବିଲଗ ବିଲଗ ହୋଇ ଛାଏ ॥
କୂଜତ ପିକ ମାନହୁଁ ଗଜ ମାତେ। ଢେକ ମହୋଖ ଊଁଟ ବିସରାତେ ॥
ମୋର ଚକୋର କୀର ବର ବାଜୀ। ପାରାଵତ ମରାଲ ସବ ତାଜୀ ॥
ତୀତିର ଲାଵକ ପଦଚର ଜୂଥା। ବରନି ନ ଜାଇ ମନୋଜ ବରୁଥା ॥
ରଥ ଗିରି ସିଲା ଦୁଂଦୁଭୀ ଝରନା। ଚାତକ ବଂଦୀ ଗୁନ ଗନ ବରନା ॥
ମଧୁକର ମୁଖର ଭେରି ସହନାଈ। ତ୍ରିବିଧ ବୟାରି ବସୀଠୀଂ ଆଈ ॥
ଚତୁରଂଗିନୀ ସେନ ସଁଗ ଲୀନ୍ହେଂ। ବିଚରତ ସବହି ଚୁନୌତୀ ଦୀନ୍ହେମ୍ ॥
ଲଛିମନ ଦେଖତ କାମ ଅନୀକା। ରହହିଂ ଧୀର ତିନ୍ହ କୈ ଜଗ ଲୀକା ॥
ଏହି କେଂ ଏକ ପରମ ବଲ ନାରୀ। ତେହି ତେଂ ଉବର ସୁଭଟ ସୋଇ ଭାରୀ ॥
ଦୋ. ତାତ ତୀନି ଅତି ପ୍ରବଲ ଖଲ କାମ କ୍ରୋଧ ଅରୁ ଲୋଭ।
ମୁନି ବିଗ୍ୟାନ ଧାମ ମନ କରହିଂ ନିମିଷ ମହୁଁ ଛୋଭ ॥ 38(କ) ॥
ଲୋଭ କେଂ ଇଚ୍ଛା ଦଂଭ ବଲ କାମ କେଂ କେଵଲ ନାରି।
କ୍ରୋଧ କେ ପରୁଷ ବଚନ ବଲ ମୁନିବର କହହିଂ ବିଚାରି ॥ 38(ଖ) ॥
ଗୁନାତୀତ ସଚରାଚର ସ୍ଵାମୀ। ରାମ ଉମା ସବ ଅଂତରଜାମୀ ॥
କାମିନ୍ହ କୈ ଦୀନତା ଦେଖାଈ। ଧୀରନ୍ହ କେଂ ମନ ବିରତି ଦୃଢ଼ଆଈ ॥
କ୍ରୋଧ ମନୋଜ ଲୋଭ ମଦ ମାୟା। ଛୂଟହିଂ ସକଲ ରାମ କୀଂ ଦାୟା ॥
ସୋ ନର ଇଂଦ୍ରଜାଲ ନହିଂ ଭୂଲା। ଜା ପର ହୋଇ ସୋ ନଟ ଅନୁକୂଲା ॥
ଉମା କହୁଁ ମୈଂ ଅନୁଭଵ ଅପନା। ସତ ହରି ଭଜନୁ ଜଗତ ସବ ସପନା ॥
ପୁନି ପ୍ରଭୁ ଗେ ସରୋବର ତୀରା। ପଂପା ନାମ ସୁଭଗ ଗଂଭୀରା ॥
ସଂତ ହୃଦୟ ଜସ ନିର୍ମଲ ବାରୀ। ବାଁଧେ ଘାଟ ମନୋହର ଚାରୀ ॥
ଜହଁ ତହଁ ପିଅହିଂ ବିବିଧ ମୃଗ ନୀରା। ଜନୁ ଉଦାର ଗୃହ ଜାଚକ ଭୀରା ॥
ଦୋ. ପୁରିନି ସବନ ଓଟ ଜଲ ବେଗି ନ ପାଇଅ ମର୍ମ।
ମାୟାଛନ୍ନ ନ ଦେଖିଐ ଜୈସେ ନିର୍ଗୁନ ବ୍ରହ୍ମ ॥ 39(କ) ॥
ସୁଖି ମୀନ ସବ ଏକରସ ଅତି ଅଗାଧ ଜଲ ମାହିଂ।
ଜଥା ଧର୍ମସୀଲନ୍ହ କେ ଦିନ ସୁଖ ସଂଜୁତ ଜାହିମ୍ ॥ 39(ଖ) ॥
ବିକସେ ସରସିଜ ନାନା ରଂଗା। ମଧୁର ମୁଖର ଗୁଂଜତ ବହୁ ଭୃଂଗା ॥
ବୋଲତ ଜଲକୁକ୍କୁଟ କଲହଂସା। ପ୍ରଭୁ ବିଲୋକି ଜନୁ କରତ ପ୍ରସଂସା ॥
ଚକ୍ରଵାକ ବକ ଖଗ ସମୁଦାଈ। ଦେଖତ ବନି ବରନି ନହିଂ ଜାଈ ॥
ସୁଂଦର ଖଗ ଗନ ଗିରା ସୁହାଈ। ଜାତ ପଥିକ ଜନୁ ଲେତ ବୋଲାଈ ॥
ତାଲ ସମୀପ ମୁନିନ୍ହ ଗୃହ ଛାଏ। ଚହୁ ଦିସି କାନନ ବିଟପ ସୁହାଏ ॥
ଚଂପକ ବକୁଲ କଦଂବ ତମାଲା। ପାଟଲ ପନସ ପରାସ ରସାଲା ॥
ନଵ ପଲ୍ଲଵ କୁସୁମିତ ତରୁ ନାନା। ଚଂଚରୀକ ପଟଲୀ କର ଗାନା ॥
ସୀତଲ ମଂଦ ସୁଗଂଧ ସୁଭ୍AU। ସଂତତ ବହି ମନୋହର ବ୍AU ॥
କୁହୂ କୁହୂ କୋକିଲ ଧୁନି କରହୀଂ। ସୁନି ରଵ ସରସ ଧ୍ୟାନ ମୁନି ଟରହୀମ୍ ॥
ଦୋ. ଫଲ ଭାରନ ନମି ବିଟପ ସବ ରହେ ଭୂମି ନିଅରାଇ।
ପର ଉପକାରୀ ପୁରୁଷ ଜିମି ନଵହିଂ ସୁସଂପତି ପାଇ ॥ 40 ॥
ଦେଖି ରାମ ଅତି ରୁଚିର ତଲାଵା। ମଜ୍ଜନୁ କୀନ୍ହ ପରମ ସୁଖ ପାଵା ॥
ଦେଖୀ ସୁଂଦର ତରୁବର ଛାୟା। ବୈଠେ ଅନୁଜ ସହିତ ରଘୁରାୟା ॥
ତହଁ ପୁନି ସକଲ ଦେଵ ମୁନି ଆଏ। ଅସ୍ତୁତି କରି ନିଜ ଧାମ ସିଧାଏ ॥
ବୈଠେ ପରମ ପ୍ରସନ୍ନ କୃପାଲା। କହତ ଅନୁଜ ସନ କଥା ରସାଲା ॥
ବିରହଵଂତ ଭଗଵଂତହି ଦେଖୀ। ନାରଦ ମନ ଭା ସୋଚ ବିସେଷୀ ॥
ମୋର ସାପ କରି ଅଂଗୀକାରା। ସହତ ରାମ ନାନା ଦୁଖ ଭାରା ॥
ଐସେ ପ୍ରଭୁହି ବିଲୋକୁଁ ଜାଈ। ପୁନି ନ ବନିହି ଅସ ଅଵସରୁ ଆଈ ॥
ୟହ ବିଚାରି ନାରଦ କର ବୀନା। ଗେ ଜହାଁ ପ୍ରଭୁ ସୁଖ ଆସୀନା ॥
ଗାଵତ ରାମ ଚରିତ ମୃଦୁ ବାନୀ। ପ୍ରେମ ସହିତ ବହୁ ଭାଁତି ବଖାନୀ ॥
କରତ ଦଂଡଵତ ଲିଏ ଉଠାଈ। ରାଖେ ବହୁତ ବାର ଉର ଲାଈ ॥
ସ୍ଵାଗତ ପୂଁଛି ନିକଟ ବୈଠାରେ। ଲଛିମନ ସାଦର ଚରନ ପଖାରେ ॥
ଦୋ. ନାନା ବିଧି ବିନତୀ କରି ପ୍ରଭୁ ପ୍ରସନ୍ନ ଜିୟଁ ଜାନି।
ନାରଦ ବୋଲେ ବଚନ ତବ ଜୋରି ସରୋରୁହ ପାନି ॥ 41 ॥
ସୁନହୁ ଉଦାର ସହଜ ରଘୁନାୟକ। ସୁଂଦର ଅଗମ ସୁଗମ ବର ଦାୟକ ॥
ଦେହୁ ଏକ ବର ମାଗୁଁ ସ୍ଵାମୀ। ଜଦ୍ୟପି ଜାନତ ଅଂତରଜାମୀ ॥
ଜାନହୁ ମୁନି ତୁମ୍ହ ମୋର ସୁଭ୍AU। ଜନ ସନ କବହୁଁ କି କରୁଁ ଦୁର୍AU ॥
କଵନ ବସ୍ତୁ ଅସି ପ୍ରିୟ ମୋହି ଲାଗୀ। ଜୋ ମୁନିବର ନ ସକହୁ ତୁମ୍ହ ମାଗୀ ॥
ଜନ କହୁଁ କଛୁ ଅଦେୟ ନହିଂ ମୋରେଂ। ଅସ ବିସ୍ଵାସ ତଜହୁ ଜନି ଭୋରେମ୍ ॥
ତବ ନାରଦ ବୋଲେ ହରଷାଈ । ଅସ ବର ମାଗୁଁ କରୁଁ ଢିଠାଈ ॥
ଜଦ୍ୟପି ପ୍ରଭୁ କେ ନାମ ଅନେକା। ଶ୍ରୁତି କହ ଅଧିକ ଏକ ତେଂ ଏକା ॥
ରାମ ସକଲ ନାମନ୍ହ ତେ ଅଧିକା। ହୌ ନାଥ ଅଘ ଖଗ ଗନ ବଧିକା ॥
ଦୋ. ରାକା ରଜନୀ ଭଗତି ତଵ ରାମ ନାମ ସୋଇ ସୋମ।
ଅପର ନାମ ଉଡଗନ ବିମଲ ବସୁହୁଁ ଭଗତ ଉର ବ୍ୟୋମ ॥ 42(କ) ॥
ଏଵମସ୍ତୁ ମୁନି ସନ କହେଉ କୃପାସିଂଧୁ ରଘୁନାଥ।
ତବ ନାରଦ ମନ ହରଷ ଅତି ପ୍ରଭୁ ପଦ ନାୟୁ ମାଥ ॥ 42(ଖ) ॥
ଅତି ପ୍ରସନ୍ନ ରଘୁନାଥହି ଜାନୀ। ପୁନି ନାରଦ ବୋଲେ ମୃଦୁ ବାନୀ ॥
ରାମ ଜବହିଂ ପ୍ରେରେଉ ନିଜ ମାୟା। ମୋହେହୁ ମୋହି ସୁନହୁ ରଘୁରାୟା ॥
ତବ ବିବାହ ମୈଂ ଚାହୁଁ କୀନ୍ହା। ପ୍ରଭୁ କେହି କାରନ କରୈ ନ ଦୀନ୍ହା ॥
ସୁନୁ ମୁନି ତୋହି କହୁଁ ସହରୋସା। ଭଜହିଂ ଜେ ମୋହି ତଜି ସକଲ ଭରୋସା ॥
କରୁଁ ସଦା ତିନ୍ହ କୈ ରଖଵାରୀ। ଜିମି ବାଲକ ରାଖି ମହତାରୀ ॥
ଗହ ସିସୁ ବଚ୍ଛ ଅନଲ ଅହି ଧାଈ। ତହଁ ରାଖି ଜନନୀ ଅରଗାଈ ॥
ପ୍ରୌଢ଼ ଭେଁ ତେହି ସୁତ ପର ମାତା। ପ୍ରୀତି କରି ନହିଂ ପାଛିଲି ବାତା ॥
ମୋରେ ପ୍ରୌଢ଼ ତନୟ ସମ ଗ୍ୟାନୀ। ବାଲକ ସୁତ ସମ ଦାସ ଅମାନୀ ॥
ଜନହି ମୋର ବଲ ନିଜ ବଲ ତାହୀ। ଦୁହୁ କହଁ କାମ କ୍ରୋଧ ରିପୁ ଆହୀ ॥
ୟହ ବିଚାରି ପଂଡିତ ମୋହି ଭଜହୀଂ। ପାଏହୁଁ ଗ୍ୟାନ ଭଗତି ନହିଂ ତଜହୀମ୍ ॥
ଦୋ. କାମ କ୍ରୋଧ ଲୋଭାଦି ମଦ ପ୍ରବଲ ମୋହ କୈ ଧାରି।
ତିନ୍ହ ମହଁ ଅତି ଦାରୁନ ଦୁଖଦ ମାୟାରୂପୀ ନାରି ॥ 43 ॥
ସୁନି ମୁନି କହ ପୁରାନ ଶ୍ରୁତି ସଂତା। ମୋହ ବିପିନ କହୁଁ ନାରି ବସଂତା ॥
ଜପ ତପ ନେମ ଜଲାଶ୍ରୟ ଝାରୀ। ହୋଇ ଗ୍ରୀଷମ ସୋଷି ସବ ନାରୀ ॥
କାମ କ୍ରୋଧ ମଦ ମତ୍ସର ଭେକା। ଇନ୍ହହି ହରଷପ୍ରଦ ବରଷା ଏକା ॥
ଦୁର୍ବାସନା କୁମୁଦ ସମୁଦାଈ। ତିନ୍ହ କହଁ ସରଦ ସଦା ସୁଖଦାଈ ॥
ଧର୍ମ ସକଲ ସରସୀରୁହ ବୃଂଦା। ହୋଇ ହିମ ତିନ୍ହହି ଦହି ସୁଖ ମଂଦା ॥
ପୁନି ମମତା ଜଵାସ ବହୁତାଈ। ପଲୁହି ନାରି ସିସିର ରିତୁ ପାଈ ॥
ପାପ ଉଲୂକ ନିକର ସୁଖକାରୀ। ନାରି ନିବିଡ଼ ରଜନୀ ଅଁଧିଆରୀ ॥
ବୁଧି ବଲ ସୀଲ ସତ୍ୟ ସବ ମୀନା। ବନସୀ ସମ ତ୍ରିୟ କହହିଂ ପ୍ରବୀନା ॥
ଦୋ. ଅଵଗୁନ ମୂଲ ସୂଲପ୍ରଦ ପ୍ରମଦା ସବ ଦୁଖ ଖାନି।
ତାତେ କୀନ୍ହ ନିଵାରନ ମୁନି ମୈଂ ୟହ ଜିୟଁ ଜାନି ॥ 44 ॥
ସୁନି ରଘୁପତି କେ ବଚନ ସୁହାଏ। ମୁନି ତନ ପୁଲକ ନୟନ ଭରି ଆଏ ॥
କହହୁ କଵନ ପ୍ରଭୁ କୈ ଅସି ରୀତୀ। ସେଵକ ପର ମମତା ଅରୁ ପ୍ରୀତୀ ॥
ଜେ ନ ଭଜହିଂ ଅସ ପ୍ରଭୁ ଭ୍ରମ ତ୍ୟାଗୀ। ଗ୍ୟାନ ରଂକ ନର ମଂଦ ଅଭାଗୀ ॥
ପୁନି ସାଦର ବୋଲେ ମୁନି ନାରଦ। ସୁନହୁ ରାମ ବିଗ୍ୟାନ ବିସାରଦ ॥
ସଂତନ୍ହ କେ ଲଚ୍ଛନ ରଘୁବୀରା। କହହୁ ନାଥ ଭଵ ଭଂଜନ ଭୀରା ॥
ସୁନୁ ମୁନି ସଂତନ୍ହ କେ ଗୁନ କହୂଁ। ଜିନ୍ହ ତେ ମୈଂ ଉନ୍ହ କେଂ ବସ ରହୂଁ ॥
ଷଟ ବିକାର ଜିତ ଅନଘ ଅକାମା। ଅଚଲ ଅକିଂଚନ ସୁଚି ସୁଖଧାମା ॥
ଅମିତବୋଧ ଅନୀହ ମିତଭୋଗୀ। ସତ୍ୟସାର କବି କୋବିଦ ଜୋଗୀ ॥
ସାଵଧାନ ମାନଦ ମଦହୀନା। ଧୀର ଧର୍ମ ଗତି ପରମ ପ୍ରବୀନା ॥
ଦୋ. ଗୁନାଗାର ସଂସାର ଦୁଖ ରହିତ ବିଗତ ସଂଦେହ ॥
ତଜି ମମ ଚରନ ସରୋଜ ପ୍ରିୟ ତିନ୍ହ କହୁଁ ଦେହ ନ ଗେହ ॥ 45 ॥
ନିଜ ଗୁନ ଶ୍ରଵନ ସୁନତ ସକୁଚାହୀଂ। ପର ଗୁନ ସୁନତ ଅଧିକ ହରଷାହୀମ୍ ॥
ସମ ସୀତଲ ନହିଂ ତ୍ୟାଗହିଂ ନୀତୀ। ସରଲ ସୁଭାଉ ସବହିଂ ସନ ପ୍ରୀତୀ ॥
ଜପ ତପ ବ୍ରତ ଦମ ସଂଜମ ନେମା। ଗୁରୁ ଗୋବିଂଦ ବିପ୍ର ପଦ ପ୍ରେମା ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧା ଛମା ମୟତ୍ରୀ ଦାୟା। ମୁଦିତା ମମ ପଦ ପ୍ରୀତି ଅମାୟା ॥
ବିରତି ବିବେକ ବିନୟ ବିଗ୍ୟାନା। ବୋଧ ଜଥାରଥ ବେଦ ପୁରାନା ॥
ଦଂଭ ମାନ ମଦ କରହିଂ ନ କ୍AU। ଭୂଲି ନ ଦେହିଂ କୁମାରଗ ପ୍AU ॥
ଗାଵହିଂ ସୁନହିଂ ସଦା ମମ ଲୀଲା। ହେତୁ ରହିତ ପରହିତ ରତ ସୀଲା ॥
ମୁନି ସୁନୁ ସାଧୁନ୍ହ କେ ଗୁନ ଜେତେ। କହି ନ ସକହିଂ ସାରଦ ଶ୍ରୁତି ତେତେ ॥
ଛଂ. କହି ସକ ନ ସାରଦ ସେଷ ନାରଦ ସୁନତ ପଦ ପଂକଜ ଗହେ।
ଅସ ଦୀନବଂଧୁ କୃପାଲ ଅପନେ ଭଗତ ଗୁନ ନିଜ ମୁଖ କହେ ॥
ସିରୁ ନାହ ବାରହିଂ ବାର ଚରନନ୍ହି ବ୍ରହ୍ମପୁର ନାରଦ ଗେ ॥
ତେ ଧନ୍ୟ ତୁଲସୀଦାସ ଆସ ବିହାଇ ଜେ ହରି ରଁଗ ରଁଏ ॥
ଦୋ. ରାଵନାରି ଜସୁ ପାଵନ ଗାଵହିଂ ସୁନହିଂ ଜେ ଲୋଗ।
ରାମ ଭଗତି ଦୃଢ଼ ପାଵହିଂ ବିନୁ ବିରାଗ ଜପ ଜୋଗ ॥ 46(କ) ॥
ଦୀପ ସିଖା ସମ ଜୁବତି ତନ ମନ ଜନି ହୋସି ପତଂଗ।
ଭଜହି ରାମ ତଜି କାମ ମଦ କରହି ସଦା ସତସଂଗ ॥ 46(ଖ) ॥
ମାସପାରାୟଣ, ବାଈସଵାଁ ଵିଶ୍ରାମ
ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ରାମଚରିତମାନସେ ସକଲକଲିକଲୁଷଵିଧ୍ଵଂସନେ
ତୃତୀୟଃ ସୋପାନଃ ସମାପ୍ତଃ।
(ଅରଣ୍ୟକାଂଡ ସମାପ୍ତ)