କୃଷ୍ଣ ୟଜୁର୍ଵେଦୀୟ ତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତାୟା-ଞ୍ଚତୁର୍ଥକାଣ୍ଡେ ପ୍ରଥମଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ- ଅଗ୍ନିଚିତ୍ୟଙ୍ଗ ମନ୍ତ୍ରପାଠାଭିଧାନଂ
ଓ-ନ୍ନମଃ ପରମାତ୍ମନେ, ଶ୍ରୀ ମହାଗଣପତୟେ ନମଃ,
ଶ୍ରୀ ଗୁରୁଭ୍ୟୋ ନମଃ । ହ॒ରିଃ॒ ଓମ୍ ॥
ୟୁ॒ଞ୍ଜା॒ନଃ ପ୍ର॑ଥ॒ମ-ମ୍ମନ॑ସ୍ତ॒ତ୍ଵାୟ॑ ସଵି॒ତା ଧିୟଃ॑ । ଅ॒ଗ୍ନି-ଞ୍ଜ୍ୟୋତି॑ର୍ନି॒ଚାୟ୍ୟ॑ ପୃଥି॒ଵ୍ୟା ଅଦ୍ଧ୍ୟା ଽଭ॑ରତ୍ ॥ ୟୁ॒କ୍ତ୍ଵାୟ॒ ମନ॑ସା ଦେ॒ଵାନ୍-ଥ୍ସୁଵ॑ର୍ୟ॒ତୋ ଧି॒ୟା ଦିଵ᳚ମ୍ । ବୃ॒ହଜ୍ଜ୍ୟୋତିଃ॑ କରିଷ୍ୟ॒ତ-ସ୍ସ॑ଵି॒ତା ପ୍ରସୁ॑ଵାତି॒ ତାନ୍ ॥ ୟୁ॒କ୍ତେନ॒ ମନ॑ସା ଵ॒ୟ-ନ୍ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ସଵି॒ତୁ-ସ୍ସ॒ଵେ । ସୁ॒ଵ॒ର୍ଗେୟା॑ୟ॒ ଶକ୍ତ୍ୟୈ᳚ ॥ ୟୁ॒ଞ୍ଜତେ॒ ମନ॑ ଉ॒ତ ୟୁ॑ଞ୍ଜତେ॒ ଧିୟୋ॒ ଵିପ୍ରା॒ ଵିପ୍ର॑ସ୍ୟ ବୃହ॒ତୋ ଵି॑ପ॒ଶ୍ଚିତଃ॑ । ଵି ହୋତ୍ରା॑ ଦଧେ ଵୟୁନା॒ ଵିଦେକ॒ ଇ- [ଵୟୁନା॒ ଵିଦେକ॒ ଇତ୍, ମ॒ହୀ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑] 1
-ନ୍ମ॒ହୀ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ସଵି॒ତୁଃ ପରି॑ଷ୍ଟୁତିଃ ॥ ୟୁ॒ଜେ ଵା॒-ମ୍ବ୍ରହ୍ମ॑ ପୂ॒ର୍ଵ୍ୟ-ନ୍ନମୋ॑ଭି॒ର୍ଵି ଶ୍ଲୋକା॑ ୟନ୍ତି ପ॒ଥ୍ୟେ॑ଵ॒ ସୂରାଃ᳚ । ଶୃ॒ଣ୍ଵନ୍ତି॒ ଵିଶ୍ଵେ॑ ଅ॒ମୃତ॑ସ୍ୟ ପୁ॒ତ୍ରା ଆ ୟେ ଧାମା॑ନି ଦି॒ଵ୍ୟାନି॑ ତ॒ସ୍ଥୁଃ ॥ ୟସ୍ୟ॑ ପ୍ର॒ୟାଣ॒ମନ୍ଵ॒ନ୍ୟ ଇଦ୍ୟ॒ୟୁର୍ଦେ॒ଵା ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ମହି॒ମାନ॒ମର୍ଚ॑ତଃ । ୟଃ ପାର୍ଥି॑ଵାନି ଵିମ॒ମେ ସ ଏତ॑ଶୋ॒ ରଜାଗ୍ମ୍॑ସି ଦେ॒ଵ-ସ୍ସ॑ଵି॒ତା ମ॑ହିତ୍ଵ॒ନା ॥ ଦେଵ॑ ସଵିତଃ॒ ପ୍ରସୁ॑ଵ ୟ॒ଜ୍ଞ-ମ୍ପ୍ରସ॑ଵ [ ] 2
ୟ॒ଜ୍ଞପ॑ତି॒-ମ୍ଭଗା॑ୟ ଦି॒ଵ୍ୟୋ ଗ॑ନ୍ଧ॒ର୍ଵଃ । କେ॒ତ॒ପୂଃ କେତ॑ନ୍ନଃ ପୁନାତୁ ଵା॒ଚସ୍ପତି॒ର୍ଵାଚ॑ମ॒ଦ୍ୟ ସ୍ଵ॑ଦାତି ନଃ ॥ ଇ॒ମ-ନ୍ନୋ॑ ଦେଵ ସଵିତର୍ୟ॒ଜ୍ଞ-ମ୍ପ୍ରସୁ॑ଵ ଦେଵା॒ୟୁଵଗ୍ମ୍॑ ସଖି॒ଵିଦଗ୍ମ୍॑ ସତ୍ରା॒ଜିତ॑-ନ୍ଧନ॒ଜିତଗ୍ମ୍॑ ସୁଵ॒ର୍ଜିତ᳚ମ୍ ॥ ଋ॒ଚା ସ୍ତୋମ॒ଗ୍ମ୍॒ ସମ॑ର୍ଧୟ ଗାୟ॒ତ୍ରେଣ॑ ରଥନ୍ତ॒ରମ୍ । ବୃ॒ହ-ଦ୍ଗା॑ୟ॒ତ୍ରଵ॑ର୍ତନି ॥ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ତ୍ଵା ସଵି॒ତୁଃ ପ୍ର॑ସ॒ଵେ᳚ ଽଶ୍ଵିନୋ᳚ର୍ବା॒ହୁଭ୍ୟା᳚-ମ୍ପୂ॒ଷ୍ଣୋ ହସ୍ତା᳚ଭ୍ୟା-ଙ୍ଗାୟ॒ତ୍ରେଣ॒ ଛନ୍ଦ॒ସା ଽଽଦ॑ଦେ-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦଭ୍ରି॑ରସି॒ ନାରି॑- [ନାରିଃ॑, ଅ॒ସି॒ ପୃ॒ଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥା॑-] 3
-ରସି ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥା॑-ଦ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦା ଭ॑ର॒ ତ୍ରୈଷ୍ଟୁ॑ଭେନ ତ୍ଵା॒ ଛନ୍ଦ॒ସା ଽଽଦ॑ଦେ-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ବଭ୍ରି॑ରସି॒ ନାରି॑ରସି॒ ତ୍ଵୟା॑ ଵ॒ୟଗ୍ମ୍ ସ॒ଧସ୍ଥ॒ ଆଗ୍ନିଗ୍ମ୍ ଶ॑କେମ॒ ଖନି॑ତୁ-ମ୍ପୁରୀ॒ଷ୍ୟ॑-ଞ୍ଜାଗ॑ତେନ ତ୍ଵା॒ ଛନ୍ଦ॒ସା ଽଽଦ॑ଦେ-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦ୍ଧସ୍ତ॑ ଆ॒ଧାୟ॑ ସଵି॒ତା ବିଭ୍ର॒ଦଭ୍ରିଗ୍ମ୍॑ ହିର॒ଣ୍ୟୟୀ᳚ମ୍ । ତୟା॒ ଜ୍ୟୋତି॒ରଜ॑ସ୍ର॒-ମିଦ॒ଗ୍ନି-ଙ୍ଖା॒ତ୍ଵୀ ନ॒ ଆ ଭ॒ରାନୁ॑ଷ୍ଟୁଭେନ ତ୍ଵା॒ ଛନ୍ଦ॒ସା ଽଽଦ॑ଦେ-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵତ୍ ॥ 4 ॥
(ଇ–ଦ୍ୟ॒ଜ୍ଞ-ମ୍ପ୍ରସୁ॑ଵ॒ – ନାରି॒ – ରାନୁ॑ଷ୍ଟୁଭେନ ତ୍ଵା॒ ଛନ୍ଦ॑ସା॒ – ତ୍ରୀଣି॑ ଚ) (ଅ. 1)
ଇ॒ମାମ॑ଗୃଭ୍ଣ-ନ୍ରଶ॒ନାମୃ॒ତସ୍ୟ॒ ପୂର୍ଵ॒ ଆୟୁ॑ଷି ଵି॒ଦଥେ॑ଷୁ କ॒ଵ୍ୟା । ତୟା॑ ଦେ॒ଵା-ସ୍ସୁ॒ତମା ବ॑ଭୂଵୁର୍-ଋ॒ତସ୍ୟ॒ ସାମ᳚ନ୍-ଥ୍ସ॒ରମା॒ରପ॑ନ୍ତୀ ॥ ପ୍ରତୂ᳚ର୍ତଂ-ଵାଁଜି॒ନ୍ନା ଦ୍ର॑ଵ॒ ଵରି॑ଷ୍ଠା॒ମନୁ॑ ସଂ॒ଵଁତ᳚ମ୍ । ଦି॒ଵି ତେ॒ ଜନ୍ମ॑ ପର॒ମମ॒ନ୍ତରି॑କ୍ଷେ॒ ନାଭିଃ॑ ପୃଥି॒ଵ୍ୟାମଧି॒ ୟୋନିଃ॑ ॥ ୟୁ॒ଞ୍ଜାଥା॒ଗ୍ମ୍॒ ରାସ॑ଭଂ-ୟୁଁ॒ଵମ॒ସ୍ମିନ୍. ୟାମେ॑ ଵୃଷଣ୍ଵସୂ । ଅ॒ଗ୍ନି-ମ୍ଭର॑ନ୍ତମସ୍ମ॒ୟୁମ୍ ॥ ୟୋଗେ॑ୟୋଗେ ତ॒ଵସ୍ତ॑ରଂ॒-ଵାଁଜେ॑ଵାଜେ ହଵାମହେ । ସଖା॑ୟ॒ ଇନ୍ଦ୍ର॑ମ॒ତୟେ᳚ ॥ ପ୍ର॒ତୂର୍ଵ॒- [ପ୍ର॒ତୂର୍ଵନ୍ନ୍॑, ଏହ୍ୟ॑ଵ॒କ୍ରାମ॒ନ୍ନଶ॑ସ୍ତୀ] 5
-ନ୍ନେହ୍ୟ॑ଵ॒କ୍ରାମ॒ନ୍ନଶ॑ସ୍ତୀ ରୁ॒ଦ୍ରସ୍ୟ॒ ଗାଣ॑ପତ୍ୟା-ନ୍ମୟୋ॒ଭୂରେହି॑ । ଉ॒ର୍ଵ॑ନ୍ତରି॑କ୍ଷ॒ମନ୍ଵି॑ହି ସ୍ଵ॒ସ୍ତି ଗ॑ଵ୍ୟୂତି॒ରଭ॑ୟାନି କୃ॒ଣ୍ଵନ୍ନ୍ ॥ ପୂ॒ଷ୍ଣା ସ॒ୟୁଜା॑ ସ॒ହ । ପୃ॒ଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥା॑ଦ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରି॒ଷ୍ୟ॑-ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦଚ୍ଛେ᳚ହ୍ୟ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑ -ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦ-ଚ୍ଛେ॑ମୋ॒-ଽଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑-ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଭ॑ରିଷ୍ୟାମୋ॒-ଽଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑-ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଭ॑ରାମଃ ॥ ଅନ୍ଵ॒ଗ୍ନିରୁ॒ଷସା॒-ମଗ୍ର॑ମଖ୍ୟ॒-ଦନ୍ଵହା॑ନି ପ୍ରଥ॒ମୋ ଜା॒ତଵେ॑ଦାଃ । ଅନୁ॒ ସୂର୍ୟ॑ସ୍ୟ [ସୂର୍ୟ॑ସ୍ୟ, ପୁ॒ରୁ॒ତ୍ରା ଚ॑] 6
ପୁରୁ॒ତ୍ରା ଚ॑ ର॒ଶ୍ମୀନନୁ॒ ଦ୍ୟାଵା॑ପୃଥି॒ଵୀ ଆ ତ॑ତାନ ॥ ଆ॒ଗତ୍ୟ॑ ଵା॒ଜ୍ୟଦ୍ଧ୍ଵ॑ନ॒-ସ୍ସର୍ଵା॒ ମୃଧୋ॒ ଵିଧୂ॑ନୁତେ । ଅ॒ଗ୍ନିଗ୍ମ୍ ସ॒ଧସ୍ଥେ॑ ମହ॒ତି ଚକ୍ଷୁ॑ଷା॒ ନି ଚି॑କୀଷତେ ॥ ଆ॒କ୍ରମ୍ୟ॑ ଵାଜି-ନ୍ପୃଥି॒ଵୀମ॒ଗ୍ନିମି॑ଚ୍ଛ ରୁ॒ଚା ତ୍ଵମ୍ । ଭୂମ୍ୟା॑ ଵୃ॒ତ୍ଵାୟ॑ ନୋ ବ୍ରୂହି॒ ୟତଃ॒ ଖନା॑ମ॒ ତଂ-ଵଁ॒ୟମ୍ ॥ ଦ୍ୟୌସ୍ତେ॑ ପୃ॒ଷ୍ଠ-ମ୍ପୃ॑ଥି॒ଵୀ ସ॒ଧସ୍ଥ॑ମା॒ତ୍ମା ଽନ୍ତରି॑କ୍ଷଗ୍ମ୍ ସମୁ॒ଦ୍ରସ୍ତେ॒ ୟୋନିଃ॑ । ଵି॒ଖ୍ୟାୟ॒ ଚକ୍ଷୁ॑ଷା॒ ତ୍ଵମ॒ଭି ତି॑ଷ୍ଠ [ତ୍ଵମ॒ଭି ତି॑ଷ୍ଠ, ପୃ॒ତ॒ନ୍ୟ॒ତଃ ।] 7
ପୃତନ୍ୟ॒ତଃ ॥ ଉତ୍କ୍ରା॑ମ ମହ॒ତେ ସୌଭ॑ଗାୟା॒-ସ୍ମାଦା॒ସ୍ଥାନା᳚-ଦ୍ଦ୍ରଵିଣୋ॒ଦା ଵା॑ଜିନ୍ନ୍ । ଵ॒ୟଗ୍ଗ୍ ସ୍ୟା॑ମ ସୁମ॒ତୌ ପୃ॑ଥି॒ଵ୍ୟା ଅ॒ଗ୍ନି-ଙ୍ଖ॑ନି॒ଷ୍ୟନ୍ତ॑ ଉ॒ପସ୍ଥେ॑ ଅସ୍ୟାଃ ॥ ଉଦ॑କ୍ରମୀ-ଦ୍ଦ୍ରଵିଣୋ॒ଦା ଵା॒ଜ୍ୟର୍ଵା-ଽକ॒-ସ୍ସ ଲୋ॒କଗ୍ମ୍ ସୁକୃ॑ତ-ମ୍ପୃଥି॒ଵ୍ୟାଃ । ତତଃ॑ ଖନେମ ସୁ॒ପ୍ରତୀ॑କମ॒ଗ୍ନିଗ୍ମ୍ ସୁଵୋ॒ ରୁହା॑ଣା॒ ଅଧି॒ ନାକ॑ ଉତ୍ତ॒ମେ ॥ ଅ॒ପୋ ଦେ॒ଵୀରୁପ॑ ସୃଜ॒ ମଧୁ॑ମତୀରୟ॒କ୍ଷ୍ମାୟ॑ ପ୍ର॒ଜାଭ୍ୟଃ॑ । ତାସା॒ଗ୍॒ ସ୍ଥାନା॒ଦୁଜ୍ଜି॑ହତା॒-ମୋଷ॑ଧୟ-ସ୍ସୁପିପ୍ପ॒ଲାଃ ॥ ଜିଘ॑- [ଜିଘ॑ର୍ମି, ଅ॒ଗ୍ନି-ମ୍ମନ॑ସା] 8
-ର୍ମ୍ୟ॒ଗ୍ନି-ମ୍ମନ॑ସା ଘୃ॒ତେନ॑ ପ୍ରତି॒କ୍ଷ୍ୟନ୍ତ॒-ମ୍ଭୁଵ॑ନାନି॒ ଵିଶ୍ଵା᳚ । ପୃ॒ଥୁ-ନ୍ତି॑ର॒ଶ୍ଚା ଵୟ॑ସା ବୃ॒ହନ୍ତଂ॒-ଵ୍ୟଁଚି॑ଷ୍ଠ॒ମନ୍ନଗ୍ମ୍॑ ରଭ॒ସଂ-ଵିଁଦା॑ନମ୍ ॥ ଆ ତ୍ଵା॑ ଜିଘର୍ମି॒ ଵଚ॑ସା ଘୃ॒ତେନା॑-ଽର॒କ୍ଷସା॒ ମନ॑ସା॒ ତଜ୍ଜୁ॑ଷସ୍ଵ । ମର୍ୟ॑ଶ୍ରୀ-ସ୍ସ୍ପୃହ॒ୟ-ଦ୍ଵ॑ର୍ଣୋ ଅ॒ଗ୍ନିର୍ନା-ଽଭି॒ମୃଶେ॑ ତ॒ନୁଵା॒ ଜର୍ହୃ॑ଷାଣଃ ॥ ପରି॒ ଵାଜ॑ପତିଃ କ॒ଵିର॒ଗ୍ନିର୍-ହ॒ଵ୍ୟାନ୍ୟ॑କ୍ରମୀତ୍ । ଦଧ॒-ଦ୍ରତ୍ନା॑ନି ଦା॒ଶୁଷେ᳚ ॥ ପରି॑ ତ୍ଵା-ଽଗ୍ନେ॒ ପୁରଂ॑-ଵଁ॒ୟଂ-ଵିଁପ୍ରଗ୍ମ୍॑ ସହସ୍ୟ ଧୀମହି । ଧୃ॒ଷ-ଦ୍ଵ॑ର୍ଣ-ନ୍ଦି॒ଵେଦି॑ଵେ ଭେ॒ତ୍ତାର॑-ମ୍ଭଙ୍ଗୁ॒ରାଵ॑ତଃ ॥ ତ୍ଵମ॑ଗ୍ନେ॒ ଦ୍ୟୁଭି॒ସ୍ତ୍ଵ-ମା॑ଶୁଶୁ॒କ୍ଷଣି॒ସ୍ତ୍ଵ-ମ॒ଦ୍ଭ୍ୟସ୍ତ୍ଵ-ମଶ୍ମ॑ନ॒ସ୍ପରି॑ । ତ୍ଵଂ-ଵଁନେ᳚ଭ୍ୟ॒ ସ୍ତ୍ଵମୋଷ॑ଧୀଭ୍ୟ॒ ସ୍ତ୍ଵ-ନ୍ନୃ॒ଣା-ନ୍ନୃ॑ପତେ ଜାୟସେ॒ ଶୁଚିଃ॑ ॥ 9 ॥
(ପ୍ର॒ତୂର୍ଵ॒ନ୍ଥ୍ – ସୂର୍ୟ॑ସ୍ୟ – ତିଷ୍ଠ॒ – ଜିଘ॑ର୍ମି – ଭେ॒ତ୍ତାରଂ॑ – ଵିଁଗ୍ମ୍ଶ॒ତିଶ୍ଚ॑) (ଅ. 2)
ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ତ୍ଵା ସଵି॒ତୁଃ ପ୍ର॑ସ॒ଵେ᳚-ଽଶ୍ଵିନୋ᳚ ର୍ବା॒ହୁଭ୍ୟା᳚-ମ୍ପୂ॒ଷ୍ଣୋ ହସ୍ତା᳚ଭ୍ୟା-ମ୍ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ॒-ଽଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑-ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ତ୍ଖ॑ନାମି ॥ ଜ୍ୟୋତି॑ଷ୍ମନ୍ତ-ନ୍ତ୍ଵା-ଽଗ୍ନେ ସୁ॒ପ୍ରତୀ॑କ॒ମଜ॑ସ୍ରେଣ ଭା॒ନୁନା॒ ଦୀଦ୍ୟା॑ନମ୍ । ଶି॒ଵ-ମ୍ପ୍ର॒ଜାଭ୍ୟୋ-ଽହିଗ୍ମ୍॑ ସନ୍ତ-ମ୍ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ॒-ଽଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑ -ମଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ତ୍ଖ॑ନାମି ॥ ଅ॒ପା-ମ୍ପୃ॒ଷ୍ଠମ॑ସି ସ॒ପ୍ରଥା॑ ଉ॒ର୍ଵ॑ଗ୍ନି-ମ୍ଭ॑ରି॒ଷ୍ୟଦପ॑ରାଵପିଷ୍ଠମ୍ । ଵର୍ଧ॑ମାନ-ମ୍ମ॒ହ ଆ ଚ॒ ପୁଷ୍କ॑ର-ନ୍ଦି॒ଵୋ ମାତ୍ର॑ୟା ଵରି॒ଣା ପ୍ର॑ଥସ୍ଵ ॥ ଶର୍ମ॑ ଚ ସ୍ଥୋ॒ [ଶର୍ମ॑ ଚ ସ୍ଥଃ, ଵର୍ମ॑ ଚ] 10
ଵର୍ମ॑ ଚ ସ୍ଥୋ॒ ଅଚ୍ଛି॑ଦ୍ରେ ବହୁ॒ଲେ ଉ॒ଭେ । ଵ୍ୟଚ॑ସ୍ଵତୀ॒ ସଂ-ଵଁ॑ସାଥା-ମ୍ଭ॒ର୍ତମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ᳚ମ୍ ॥ ସଂଵଁ॑ସାଥାଗ୍ମ୍ ସୁଵ॒ର୍ଵିଦା॑ ସ॒ମୀଚୀ॒ ଉର॑ସା॒ ତ୍ମନା᳚ । ଅ॒ଗ୍ନିମ॒ନ୍ତ ର୍ଭ॑ରି॒ଷ୍ୟନ୍ତୀ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ଷ୍ମନ୍ତ॒ ମଜ॑ସ୍ର॒ମିତ୍ ॥ ପୁ॒ରୀ॒ଷ୍ୟୋ॑-ଽସି ଵି॒ଶ୍ଵଭ॑ରାଃ । ଅଥ॑ର୍ଵା ତ୍ଵା ପ୍ରଥ॒ମୋ ନିର॑ମନ୍ଥଦଗ୍ନେ ॥ ତ୍ଵାମ॑ଗ୍ନେ॒ ପୁଷ୍କ॑ରା॒ଦଦ୍ଧ୍ୟଥ॑ର୍ଵା॒ ନିର॑ମନ୍ଥତ । ମୂ॒ର୍ଧ୍ନୋ ଵିଶ୍ଵ॑ସ୍ୟ ଵା॒ଘତଃ॑ ॥ ତମୁ॑ ତ୍ଵା ଦ॒ଦ୍ଧ୍ୟଙ୍ଙୃଷିଃ॑ ପୁ॒ତ୍ର ଈ॑ଧେ॒ [ପୁ॒ତ୍ର ଈ॑ଧେ, ଅଥ॑ର୍ଵଣଃ ।] 11
ଅଥ॑ର୍ଵଣଃ । ଵୃ॒ତ୍ର॒ହଣ॑-ମ୍ପୁରନ୍ଦ॒ରମ୍ ॥ ତମୁ॑ ତ୍ଵା ପା॒ଥ୍ୟୋ ଵୃଷା॒ ସମୀ॑ଧେ ଦସ୍ୟୁ॒ହନ୍ତ॑ମମ୍ । ଧ॒ନ॒ଞ୍ଜ॒ୟଗ୍ମ୍ ରଣେ॑ରଣେ ॥ ସୀଦ॑ ହୋତ॒-ସ୍ସ୍ଵ ଉ॑ ଲୋ॒କେ ଚି॑କି॒ତ୍ଵାନ୍-ଥ୍ସା॒ଦୟା॑ ୟ॒ଜ୍ଞଗ୍ମ୍ ସୁ॑କୃ॒ତସ୍ୟ॒ ୟୋନୌ᳚ । ଦେ॒ଵା॒ଵୀର୍ଦେ॒ଵାନ୍. ହ॒ଵିଷା॑ ୟଜା॒ସ୍ୟଗ୍ନେ॑ ବୃ॒ହ-ଦ୍ୟଜ॑ମାନେ॒ ଵୟୋ॑ ଧାଃ ॥ ନି ହୋତା॑ ହୋତୃ॒ଷଦ॑ନେ॒ ଵିଦା॑ନସ୍ତ୍ଵେ॒ଷୋ ଦୀ॑ଦି॒ଵାଗ୍ମ୍ ଅ॑ସଦ-ଥ୍ସୁ॒ଦକ୍ଷଃ॑ । ଅଦ॑ବ୍ଧଵ୍ରତ ପ୍ରମତି॒ର୍ଵସି॑ଷ୍ଠ-ସ୍ସହସ୍ର-ମ୍ଭ॒ର-ଶ୍ଶୁଚି॑ଜିହ୍ଵୋ ଅ॒ଗ୍ନିଃ ॥ ସଗ୍ମ୍ ସୀ॑ଦସ୍ଵ ମ॒ହାଗ୍ମ୍ ଅ॑ସି॒ ଶୋଚ॑ସ୍ଵ [ଶୋଚ॑ସ୍ଵ, ଦେ॒ଵ॒ଵୀତ॑ମଃ ।] 12
ଦେଵ॒ଵୀତ॑ମଃ । ଵି ଧୂ॒ମମ॑ଗ୍ନେ ଅରୁ॒ଷ-ମ୍ମି॑ୟେଦ୍ଧ୍ୟ ସୃ॒ଜ ପ୍ର॑ଶସ୍ତ ଦର୍ଶ॒ତମ୍ ॥ ଜନି॑ଷ୍ଵା॒ ହି ଜେନ୍ୟୋ॒ ଅଗ୍ରେ॒ ଅହ୍ନାଗ୍ମ୍॑ ହି॒ତୋ ହି॒ତେଷ୍ଵ॑ରୁ॒ଷୋ ଵନେ॑ଷୁ । ଦମେ॑ଦମେ ସ॒ପ୍ତ ରତ୍ନା॒ ଦଧା॑ନୋ॒-ଽଗ୍ନିର୍ହୋତା॒ ନି ଷ॑ସାଦା॒ ୟଜୀ॑ୟାନ୍ ॥ 13 ॥
(ସ୍ଥ॒ – ଈ॒ଧେ॒ – ଶୋଚ॑ସ୍ଵ – ସ॒ପ୍ତଵିଗ୍ମ୍॑ଶତିଶ୍ଚ) – (ଅ. 3)
ସ-ନ୍ତେ॑ ଵା॒ୟୁର୍ମା॑ତ॒ରିଶ୍ଵା॑ ଦଧାତୂତ୍ତା॒ନାୟୈ॒ ହୃଦ॑ୟଂ॒-ୟଁଦ୍ଵିଲି॑ଷ୍ଟମ୍ । ଦେ॒ଵାନାଂ॒-ୟଁଶ୍ଚର॑ତି ପ୍ରା॒ଣଥେ॑ନ॒ ତସ୍ମୈ॑ ଚ ଦେଵି॒ ଵଷ॑ଡସ୍ତୁ॒ ତୁଭ୍ୟ᳚ମ୍ ॥ ସୁଜା॑ତୋ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ଷା ସ॒ହ ଶର୍ମ॒ ଵରୂ॑ଥ॒ମା-ଽସ॑ଦ॒-ସ୍ସୁଵଃ॑ । ଵାସୋ॑ ଅଗ୍ନେ ଵି॒ଶ୍ଵରୂ॑ପ॒ଗ୍ମ୍॒ ସଂଵ୍ୟଁ॑ୟସ୍ଵ ଵିଭାଵସୋ ॥ ଉଦୁ॑ ତିଷ୍ଠ ସ୍ଵଦ୍ଧ୍ଵ॒ରାଵା॑ ନୋ ଦେ॒ଵ୍ୟା କୃ॒ପା । ଦୃ॒ଶେ ଚ॑ ଭା॒ସା ବୃ॑ହ॒ତା ସୁ॑ଶୁ॒କ୍ଵନି॒ରା-ଽଗ୍ନେ॑ ୟାହି ସୁଶ॒ସ୍ତିଭିଃ॑ ॥ 14 ॥
ଊ॒ର୍ଧ୍ଵ ଊ॒ ଷୁ ଣ॑ ଊ॒ତୟେ॒ ତିଷ୍ଠା॑ ଦେ॒ଵୋ ନ ସ॑ଵି॒ତା । ଊ॒ର୍ଧ୍ଵୋ ଵାଜ॑ସ୍ୟ॒ ସନି॑ତା॒ ୟଦ॒ଞ୍ଜିଭି॑-ର୍ଵା॒ଘଦ୍ଭି॑-ର୍ଵି॒ହ୍ଵୟା॑ମହେ ॥ ସ ଜା॒ତୋ ଗର୍ଭୋ॑ ଅସି॒ ରୋଦ॑ସ୍ୟୋ॒ରଗ୍ନେ॒ ଚାରୁ॒ର୍ଵିଭୃ॑ତ॒ ଓଷ॑ଧୀଷୁ । ଚି॒ତ୍ର-ଶ୍ଶିଶୁଃ॒ ପରି॒ ତମାଗ୍॑ସ୍ୟ॒କ୍ତଃ ପ୍ର ମା॒ତୃଭ୍ୟୋ॒ ଅଧି॒ କନି॑କ୍ରଦଦ୍ଗାଃ ॥ ସ୍ଥି॒ରୋ ଭ॑ଵ ଵୀ॒ଡ୍ଵ॑ଙ୍ଗ ଆ॒ଶୁର୍ଭ॑ଵ ଵା॒ଜ୍ୟ॑ର୍ଵନ୍ନ୍ । ପୃ॒ଥୁର୍ଭ॑ଵ ସୁ॒ଷଦ॒ସ୍ତ୍ଵମ॒ଗ୍ନେଃ ପୁ॑ରୀଷ॒ଵାହ॑ନଃ ॥ ଶି॒ଵୋ ଭ॑ଵ [ ] 15
ପ୍ର॒ଜାଭ୍ୟୋ॒ ମାନୁ॑ଷୀଭ୍ୟ॒ସ୍ତ୍ଵମ॑ଙ୍ଗିରଃ । ମା ଦ୍ୟାଵା॑ପୃଥି॒ଵୀ ଅ॒ଭି ଶୂ॑ଶୁଚୋ॒ ମା-ଽନ୍ତରି॑କ୍ଷ॒-ମ୍ମା ଵନ॒ସ୍ପତୀନ୍॑ ॥ ପ୍ରୈତୁ॑ ଵା॒ଜୀ କନି॑କ୍ରଦ॒-ନ୍ନାନ॑ଦ॒-ଦ୍ରାସ॑ଭଃ॒ ପତ୍ଵା᳚ । ଭର॑ନ୍ନ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑-ମ୍ମା ପା॒ଦ୍ୟାୟୁ॑ଷଃ ପୁ॒ରା ॥ ରାସ॑ଭୋ ଵା॒-ଙ୍କନି॑କ୍ରଦ॒-ଥ୍ସୁୟୁ॑କ୍ତୋ ଵୃଷଣା॒ ରଥେ᳚ । ସ ଵା॑ମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୁ॑ରୀ॒ଷ୍ୟ॑ମା॒ଶୁର୍ଦୂ॒ତୋ ଵ॑ହାଦି॒ତଃ ॥ ଵୃଷା॒-ଽଗ୍ନିଂ-ଵୃଁଷ॑ଣ॒-ମ୍ଭର॑ନ୍ନ॒ପା-ଙ୍ଗର୍ଭଗ୍ମ୍॑ ସମୁ॒ଦ୍ରିୟ᳚ମ୍ । ଅଗ୍ନ॒ ଆ ୟା॑ହି [ ] 16
ଵୀ॒ତୟ॑ ଋ॒ତଗ୍ମ୍ ସ॒ତ୍ୟମ୍ ॥ ଓଷ॑ଧୟଃ॒ ପ୍ରତି॑ ଗୃହ୍ଣୀତା॒-ଽଗ୍ନିମେ॒ତଗ୍ମ୍ ଶି॒ଵମା॒ୟନ୍ତ॑ମ॒ଭ୍ୟତ୍ର॑ ୟୁ॒ଷ୍ମାନ୍ । ଵ୍ୟସ୍ୟ॒ନ୍ ଵିଶ୍ଵା॒ ଅମ॑ତୀ॒ରରା॑ତୀ-ର୍ନି॒ଷୀଦ॑ନ୍ନୋ॒ ଅପ॑ ଦୁର୍ମ॒ତିଗ୍ମ୍ ହ॑ନତ୍ ॥ ଓଷ॑ଧୟଃ॒ ପ୍ରତି॑ ମୋଦଦ୍ଧ୍ଵମେନ॒-ମ୍ପୁଷ୍ପା॑ଵତୀ-ସ୍ସୁପିପ୍ପ॒ଲାଃ । ଅ॒ୟଂ-ଵୋଁ॒ ଗର୍ଭ॑ ଋ॒ତ୍ଵିୟଃ॑ ପ୍ର॒ତ୍ନଗ୍ମ୍ ସ॒ଧସ୍ଥ॒ମା ଽସ॑ଦତ୍ ॥ 17 ॥
(ସୁ॒ଶ॒ସ୍ତିଭିଃ॑ – ଶି॒ଵୋ ଭ॑ଵ – ୟାହି॒ – ଷଟ୍ତ୍ରିଗ୍ମ୍॑ଶଚ୍ଚ) (ଅ. 4)
ଵି ପାଜ॑ସା ପୃ॒ଥୁନା॒ ଶୋଶୁ॑ଚାନୋ॒ ବାଧ॑ସ୍ଵ ଦ୍ଵି॒ଷୋ ର॒କ୍ଷସୋ॒ ଅମୀ॑ଵାଃ । ସୁ॒ଶର୍ମ॑ଣୋ ବୃହ॒ତ-ଶ୍ଶର୍ମ॑ଣି ସ୍ୟାମ॒ଗ୍ନେର॒ହଗ୍ମ୍ ସୁ॒ହଵ॑ସ୍ୟ॒ ପ୍ରଣୀ॑ତୌ ॥ ଆପୋ॒ ହି ଷ୍ଠା ମ॑ୟୋ॒ଭୁଵ॒ସ୍ତା ନ॑ ଊ॒ର୍ଜେ ଦ॑ଧାତନ । ମ॒ହେ ରଣା॑ୟ॒ ଚକ୍ଷ॑ସେ ॥ ୟୋ ଵ॑-ଶ୍ଶି॒ଵତ॑ମୋ॒ ରସ॒ସ୍ତସ୍ୟ॑ ଭାଜୟତେ॒ହ ନଃ॑ । ଉ॒ଶ॒ତୀରି॑ଵ ମା॒ତରଃ॑ ॥ ତସ୍ମା॒ ଅର॑-ଙ୍ଗମାମ ଵୋ॒ ୟସ୍ୟ॒ କ୍ଷୟା॑ୟ॒ ଜିନ୍ଵ॑ଥ । ଆପୋ॑ ଜ॒ନୟ॑ଥା ଚ ନଃ ॥ ମି॒ତ୍ର- [ମି॒ତ୍ରଃ, ସ॒ଗ୍ମ୍॒ସୃଜ୍ୟ॑] 18
-ସ୍ସ॒ଗ୍ମ୍॒ସୃଜ୍ୟ॑ ପୃଥି॒ଵୀ-ମ୍ଭୂମି॑-ଞ୍ଚ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ଷା ସ॒ହ । ସୁଜା॑ତ-ଞ୍ଜା॒ତଵେ॑ଦସମ॒ଗ୍ନିଂ-ଵୈଁ᳚ଶ୍ଵାନ॒ରଂ-ଵିଁ॒ଭୁମ୍ ॥ ଅ॒ୟ॒କ୍ଷ୍ମାୟ॑ ତ୍ଵା॒ ସଗ୍ମ୍ ସୃ॑ଜାମି ପ୍ର॒ଜାଭ୍ୟଃ॑ । ଵିଶ୍ଵେ᳚ ତ୍ଵା ଦେ॒ଵା ଵୈ᳚ଶ୍ଵାନ॒ରା-ସ୍ସଗ୍ମ୍ ସୃ॑ଜ॒ନ୍ତ୍ଵା-ନୁ॑ଷ୍ଟୁଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵତ୍ ॥ ରୁ॒ଦ୍ରା-ସ୍ସ॒ଭୃନ୍ତ୍ୟ॑ ପୃଥି॒ଵୀ-ମ୍ବୃ॒ହଜ୍ଜ୍ୟୋତି॒-ସ୍ସମୀ॑ଧିରେ । ତେଷା᳚-ମ୍ଭା॒ନୁରଜ॑ସ୍ର॒ ଇଚ୍ଛୁ॒କ୍ରୋ ଦେ॒ଵେଷୁ॑ ରୋଚତେ ॥ ସଗ୍ମ୍ ସୃ॑ଷ୍ଟାଂ॒-ଵଁସୁ॑ଭୀ ରୁ॒ଦ୍ରୈର୍ଧୀରୈଃ᳚ କର୍ମ॒ଣ୍ୟା᳚-ମ୍ମୃଦ᳚ମ୍ । ହସ୍ତା᳚ଭ୍ୟା-ମ୍ମୃ॒ଦ୍ଵୀ-ଙ୍କୃ॒ତ୍ଵା ସି॑ନୀଵା॒ଲୀ କ॑ରୋତୁ॒ [ସି॑ନୀଵା॒ଲୀ କ॑ରୋତୁ, ତାମ୍ ।] 19
ତାମ୍ ॥ ସି॒ନୀ॒ଵା॒ଲୀ ସୁ॑କପ॒ର୍ଦା ସୁ॑କୁରୀ॒ରା ସ୍ଵୌ॑ପ॒ଶା । ସା ତୁଭ୍ୟ॑ମଦିତେ ମହ॒ ଓଖା-ନ୍ଦ॑ଧାତୁ॒ ହସ୍ତ॑ୟୋଃ ॥ ଉ॒ଖା-ଙ୍କ॑ରୋତୁ॒ ଶକ୍ତ୍ୟା॑ ବା॒ହୁଭ୍ୟା॒-ମଦି॑ତିର୍ଧି॒ୟା । ମା॒ତା ପୁ॒ତ୍ରଂ-ୟଁଥୋ॒ପସ୍ଥେ॒ ସା-ଽଗ୍ନି-ମ୍ବି॑ଭର୍ତୁ॒ ଗର୍ଭ॒ ଆ ॥ ମ॒ଖସ୍ୟ॒ ଶିରୋ॑-ଽସି ୟ॒ଜ୍ଞସ୍ୟ॑ ପ॒ଦେ ସ୍ଥଃ॑ । ଵସ॑ଵସ୍ତ୍ଵା କୃଣ୍ଵନ୍ତୁ ଗାୟ॒ତ୍ରେଣ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ତ୍ପୃ॑ଥି॒ଵ୍ୟ॑ସି ରୁ॒ଦ୍ରାସ୍ତ୍ଵା॑ କୃଣ୍ଵନ୍ତୁ॒ ତ୍ରୈଷ୍ଟୁ॑ଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦ॒ନ୍ତରି॑କ୍ଷମ- [-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦ॒ନ୍ତରି॑କ୍ଷମସି, ଆ॒ଦି॒ତ୍ୟାସ୍ତ୍ଵା॑] 20
-ସ୍ୟାଦି॒ତ୍ୟାସ୍ତ୍ଵା॑ କୃଣ୍ଵନ୍ତୁ॒ ଜାଗ॑ତେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଦ୍ୟୌର॑ସି॒ ଵିଶ୍ଵେ᳚ ତ୍ଵା ଦେ॒ଵା ଵୈ᳚ଶ୍ଵାନ॒ରାଃ କୃ॑ଣ୍ଵ॒ନ୍ତ୍ଵାନୁ॑ଷ୍ଟୁଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଦିଶୋ॑-ଽସି ଧ୍ରୁ॒ଵା-ଽସି॑ ଧା॒ରୟା॒ ମୟି॑ ପ୍ର॒ଜାଗ୍ମ୍ ରା॒ୟସ୍ପୋଷ॑-ଙ୍ଗୌପ॒ତ୍ୟଗ୍ମ୍ ସୁ॒ଵୀର୍ୟଗ୍ମ୍॑ ସଜା॒ତାନ୍. ୟଜ॑ମାନା॒ୟା-ଽଦି॑ତ୍ୟୈ॒ ରାସ୍ନା॒-ଽସ୍ୟ ଦି॑ତିସ୍ତେ॒ ବିଲ॑-ଙ୍ଗୃହ୍ଣାତୁ॒ ପାଙ୍କ୍ତେ॑ନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵତ୍ ॥ କୃ॒ତ୍ଵାୟ॒ ସା ମ॒ହୀମୁ॒ଖା-ମ୍ମୃ॒ନ୍ମୟୀଂ॒-ୟୋଁନି॑ମ॒ଗ୍ନୟେ᳚ । ତା-ମ୍ପୁ॒ତ୍ରେଭ୍ୟ॒-ସ୍ସ-ମ୍ପ୍ରା ୟ॑ଚ୍ଛ॒ଦଦି॑ତି-ଶ୍ଶ୍ର॒ପୟା॒ନିତି॑ ॥ 21 ॥
(ମି॒ତ୍ରଃ – କ॑ରୋ – ତ୍ଵ॒ନ୍ତରି॑କ୍ଷମସି॒ – ପ୍ର – ଚ॒ତ୍ଵାରି॑ ଚ) (ଅ. 5)
ଵସ॑ଵସ୍ତ୍ଵା ଧୂପୟନ୍ତୁ ଗାୟ॒ତ୍ରେଣ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ରୁ॒ଦ୍ରାସ୍ତ୍ଵା॑ ଧୂପୟନ୍ତୁ॒ ତ୍ରୈଷ୍ଟୁ॑ଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦା॑ଦି॒ତ୍ୟାସ୍ତ୍ଵା॑ ଧୂପୟନ୍ତୁ॒ ଜାଗ॑ତେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵଦ୍- ଵିଶ୍ଵେ᳚ ତ୍ଵା ଦେ॒ଵା ଵୈ᳚ଶ୍ଵାନ॒ରା ଧୂ॑ପୟ॒ନ୍ତ୍ଵାନୁ॑ଷ୍ଟୁଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦିନ୍ଦ୍ର॑ସ୍ତ୍ଵା ଧୂପୟତ୍ଵଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ–ଦ୍ଵିଷ୍ଣୁ॑ସ୍ତ୍ଵା ଧୂପୟତ୍ଵଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଵରୁ॑ଣସ୍ତ୍ଵା ଧୂପୟତ୍ଵଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦଦି॑ତିସ୍ତ୍ଵା ଦେ॒ଵୀ ଵି॒ଶ୍ଵଦେ᳚ଵ୍ୟାଵତୀ ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ᳚-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ତ୍ଖ॑ନତ୍ଵଵଟ ଦେ॒ଵାନା᳚-ନ୍ତ୍ଵା॒ ପତ୍ନୀ᳚- [ପତ୍ନୀଃ᳚, ଦେ॒ଵୀ-ର୍ଵି॒ଶ୍ଵଦେ᳚ଵ୍ୟାଵତୀଃ] 22
-ର୍ଦେ॒ଵୀ-ର୍ଵି॒ଶ୍ଵଦେ᳚ଵ୍ୟାଵତୀଃ ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ᳚-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଦ॑ଧତୂଖେ ଧି॒ଷଣା᳚ସ୍ତ୍ଵା ଦେ॒ଵୀର୍ଵି॒ଶ୍ଵଦେ᳚ଵ୍ୟାଵତୀଃ ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ᳚-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ॒ଭୀନ୍ଧ॑ତାମୁଖେ॒ ଗ୍ନାସ୍ତ୍ଵା॑ ଦେ॒ଵୀର୍ଵି॒ଶ୍ଵଦେ᳚ଵ୍ୟାଵତୀଃ ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ᳚-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଚ୍ଛ୍ର॑ପୟନ୍ତୂଖେ॒ ଵରୂ᳚ତ୍ରୟୋ॒ ଜନ॑ୟସ୍ତ୍ଵା ଦେ॒ଵୀର୍ଵି॒ଶ୍ଵଦେ᳚ଵ୍ୟାଵତୀଃ ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॒ଧସ୍ଥେ᳚-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ତ୍ପ॑ଚନ୍ତୂଖେ । ମିତ୍ରୈ॒ତାମୁ॒ଖା-ମ୍ପ॑ଚୈ॒ଷା ମା ଭେ॑ଦି । ଏ॒ତା-ନ୍ତେ॒ ପରି॑ ଦଦା॒ମ୍ୟଭି॑ତ୍ତ୍ୟୈ ॥ ଅ॒ଭୀମା- [ଅ॒ଭୀମାମ୍, ମ॒ହି॒ନା ଦିଵ॑-ମ୍ମି॒ତ୍ରୋ] 23
-ମ୍ମ॑ହି॒ନା ଦିଵ॑-ମ୍ମି॒ତ୍ରୋ ବ॑ଭୂଵ ସ॒ପ୍ରଥାଃ᳚ । ଉ॒ତ ଶ୍ରଵ॑ସା ପୃଥି॒ଵୀମ୍ ॥ ମି॒ତ୍ରସ୍ୟ॑ ଚର୍ଷଣୀ॒ଧୃତ॒-ଶ୍ଶ୍ରଵୋ॑ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ସାନ॒ସିମ୍ । ଦ୍ୟୁ॒ମ୍ନ-ଞ୍ଚି॒ତ୍ରଶ୍ର॑ଵସ୍ତମମ୍ ॥ ଦେ॒ଵସ୍ତ୍ଵା॑ ସଵି॒ତୋଦ୍ଵ॑ପତୁ ସୁପା॒ଣି-ସ୍ସ୍ଵ॑ଙ୍ଗୁ॒ରିଃ । ସୁ॒ବା॒ହୁରୁ॒ତ ଶକ୍ତ୍ୟା᳚ ॥ ଅପ॑ଦ୍ୟମାନା ପୃଥି॒ଵ୍ୟାଶା॒ ଦିଶ॒ ଆ ପୃ॑ଣ । ଉତ୍ତି॑ଷ୍ଠ ବୃହ॒ତୀ ଭ॑ଵୋ॒ର୍ଧ୍ଵା ତି॑ଷ୍ଠ ଧ୍ରୁ॒ଵା ତ୍ଵମ୍ ॥ ଵସ॑ଵ॒ସ୍ତ୍ଵା ଽଽଚ୍ଛୃ॑ନ୍ଦନ୍ତୁ ଗାୟ॒ତ୍ରେଣ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ରୁ॒ଦ୍ରାସ୍ତ୍ଵା-ଽଽ ଚ୍ଛୃ॑ନ୍ଦନ୍ତୁ॒ ତ୍ରୈଷ୍ଟୁ॑ଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦା॑ଦି॒ତ୍ୟାସ୍ତ୍ଵା ଽଽଚ୍ଛୃ॑ନ୍ଦନ୍ତୁ॒ ଜାଗ॑ତେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵ-ଦ୍ଵିଶ୍ଵେ᳚ ତ୍ଵା ଦେ॒ଵା ଵୈ᳚ଶ୍ଵାନ॒ରା ଆ ଚ୍ଛୃ॑ନ୍ଦ॒ନ୍ତ୍ଵାନୁ॑ଷ୍ଟୁଭେନ॒ ଛନ୍ଦ॑ସା-ଽଙ୍ଗିର॒ସ୍ଵତ୍ ॥ 24 ॥
(ପତ୍ନୀ॑ – ରି॒ମାଗ୍ମ୍ – ରୁ॒ଦ୍ରାସ୍ତ୍ଵା-ଽଽ ଚ୍ଛୃ॑ନ୍ଦ॒ନ୍ତ୍ଵେ – କା॒ନ୍ନ ଵିଗ୍ମ୍॑ଶ॒ତିଶ୍ଚ॑) (ଅ. 6)
ସମା᳚ସ୍ତ୍ଵା-ଽଗ୍ନ ଋ॒ତଵୋ॑ ଵର୍ଧୟନ୍ତୁ ସଂଵଁଥ୍ସ॒ରା ଋଷ॑ୟୋ॒ ୟାନି॑ ସ॒ତ୍ୟା । ସ-ନ୍ଦି॒ଵ୍ୟେନ॑ ଦୀଦିହି ରୋଚ॒ନେନ॒ ଵିଶ୍ଵା॒ ଆ ଭା॑ହି ପ୍ର॒ଦିଶଃ॑ ପୃଥି॒ଵ୍ୟାଃ ॥ ସ-ଞ୍ଚେ॒ଦ୍ଧ୍ୟସ୍ଵା᳚-ଽଗ୍ନେ॒ ପ୍ର ଚ॑ ବୋଧୟୈନ॒ମୁଚ୍ଚ॑ ତିଷ୍ଠ ମହ॒ତେ ସୌଭ॑ଗାୟ । ମା ଚ॑ ରିଷଦୁପସ॒ତ୍ତା ତେ॑ ଅଗ୍ନେ ବ୍ର॒ହ୍ମାଣ॑ସ୍ତେ ୟ॒ଶସ॑-ସ୍ସନ୍ତୁ॒ ମା-ଽନ୍ୟେ ॥ ତ୍ଵାମ॑ଗ୍ନେ ଵୃଣତେ ବ୍ରାହ୍ମ॒ଣା ଇ॒ମେ ଶି॒ଵୋ ଅ॑ଗ୍ନେ [ ] 25
ସଂ॒-ଵଁର॑ଣେ ଭଵା ନଃ । ସ॒ପ॒ତ୍ନ॒ହା ନୋ॑ ଅଭିମାତି॒ଜିଚ୍ଚ॒ ସ୍ଵେ ଗୟେ॑ ଜାଗୃ॒ହ୍ୟ ପ୍ର॑ୟୁଚ୍ଛନ୍ନ୍ ॥ ଇ॒ହୈଵାଗ୍ନେ॒ ଅଧି॑ ଧାରୟା ର॒ୟି-ମ୍ମା ତ୍ଵା॒ ନିକ୍ର॑-ନ୍ପୂର୍ଵ॒ଚିତୋ॑ ନିକା॒ରିଣଃ॑ । କ୍ଷ॒ତ୍ରମ॑ଗ୍ନେ ସୁ॒ୟମ॑ମସ୍ତୁ॒ ତୁଭ୍ୟ॑ମୁପସ॒ତ୍ତା ଵ॑ର୍ଧତା-ନ୍ତେ॒ ଅନି॑ଷ୍ଟୃତଃ ॥ କ୍ଷ॒ତ୍ରେଣା᳚-ଽଗ୍ନେ॒ ସ୍ଵାୟୁ॒-ସ୍ସଗ୍ମ୍ ର॑ଭସ୍ଵ ମି॒ତ୍ରେଣା᳚-ଽଗ୍ନେ ମିତ୍ର॒ଧେୟେ॑ ୟତସ୍ଵ । ସ॒ଜା॒ତାନା᳚-ମ୍ମଦ୍ଧ୍ୟମ॒ସ୍ଥା ଏ॑ଧି॒ ରାଜ୍ଞା॑ମଗ୍ନେ ଵିହ॒ଵ୍ୟୋ॑ ଦୀଦିହୀ॒ହ ॥ ଅତି॒ [ଅତି॑, ନିହୋ॒ ଅତି॒ ସ୍ରିଧୋ] 26
ନିହୋ॒ ଅତି॒ ସ୍ରିଧୋ ଽତ୍ୟଚି॑ତ୍ତି॒-ମତ୍ୟରା॑ତିମଗ୍ନେ । ଵିଶ୍ଵା॒ ହ୍ୟ॑ଗ୍ନେ ଦୁରି॒ତା ସହ॒ସ୍ଵାଥା॒ସ୍ମଭ୍ୟଗ୍ମ୍॑ ସ॒ହଵୀ॑ରାଗ୍ମ୍ ର॒ୟିନ୍ଦାଃ᳚ ॥ ଅ॒ନା॒ଧୃ॒ଷ୍ୟୋ ଜା॒ତଵ॑ଦା॒ ଅନି॑ଷ୍ଟୃତୋ ଵି॒ରାଡ॑ଗ୍ନେ କ୍ଷତ୍ର॒ଭୃ-ଦ୍ଦୀ॑ଦିହୀ॒ହ । ଵିଶ୍ଵା॒ ଆଶାଃ᳚ ପ୍ରମୁ॒ଞ୍ଚ-ନ୍ମାନୁ॑ଷୀର୍ଭି॒ୟ-ଶ୍ଶି॒ଵାଭି॑ର॒ଦ୍ୟ ପରି॑ ପାହି ନୋ ଵୃ॒ଧେ ॥ ବୃହ॑ସ୍ପତେ ସଵିତର୍ବୋ॒ଧୟୈ॑ନ॒ଗ୍ମ୍॒ ସଗ୍ମ୍ଶି॑ତ-ଞ୍ଚିଥ୍ସ-ନ୍ତ॒ରାଗ୍ମ୍ ସଗ୍ମ୍ ଶି॑ଶାଧି । ଵ॒ର୍ଧୟୈ॑ନ-ମ୍ମହ॒ତେ ସୌଭ॑ଗାୟ॒ [ସୌଭ॑ଗାୟ, ଵିଶ୍ଵ॑ ଏନ॒ମନୁ॑ ମଦନ୍ତୁ ଦେ॒ଵାଃ ।] 27
ଵିଶ୍ଵ॑ ଏନ॒ମନୁ॑ ମଦନ୍ତୁ ଦେ॒ଵାଃ ॥ ଅ॒ମୁ॒ତ୍ର॒ଭୂୟା॒ଦଧ॒ ୟଦ୍ୟ॒ମସ୍ୟ॒ ବୃହ॑ସ୍ପତେ ଅ॒ଭିଶ॑ସ୍ତେ॒ର ମୁ॑ଞ୍ଚଃ । ପ୍ରତ୍ୟୌ॑ହତା-ମ॒ଶ୍ଵିନା॑ ମୃ॒ତ୍ୟୁମ॑ସ୍ମା-ଦ୍ଦେ॒ଵାନା॑-ମଗ୍ନେ ଭି॒ଷଜା॒ ଶଚୀ॑ଭିଃ ॥ ଉଦ୍ଵ॒ୟ-ନ୍ତମ॑ସ॒ସ୍ପରି॒ ପଶ୍ୟ॑ନ୍ତୋ॒ ଜ୍ୟୋତି॒ରୁତ୍ତ॑ରମ୍ । ଦେ॒ଵ-ନ୍ଦେ॑ଵ॒ତ୍ରା ସୂର୍ୟ॒ମଗ॑ନ୍ମ॒ ଜ୍ୟୋତି॑ରୁତ୍ତ॒ମମ୍ ॥ 28 ॥
(ଇ॒ମେ ଶି॒ଵୋ ଅ॒ଗ୍ନେ – ଽତି॒ – ସୌଭ॑ଗାୟ॒ – ଚତୁ॑ସ୍ତ୍ରିଗ୍ମ୍ଶଚ୍ଚ) (ଅ. 7)
ଊ॒ର୍ଧ୍ଵା ଅ॑ସ୍ୟ ସ॒ମିଧୋ॑ ଭଵନ୍ତ୍ୟୂ॒ର୍ଧ୍ଵା ଶୁ॒କ୍ରା ଶୋ॒ଚୀଗ୍ଷ୍ୟ॒ଗ୍ନେଃ । ଦ୍ୟୁ॒ମତ୍ତ॑ମା ସୁ॒ପ୍ରତୀ॑କସ୍ୟ ସୂ॒ନୋଃ ॥ ତନୂ॒ନପା॒ଦସୁ॑ରୋ ଵି॒ଶ୍ଵଵେ॑ଦା ଦେ॒ଵୋ ଦେ॒ଵେଷୁ॑ ଦେ॒ଵଃ । ପ॒ଥ ଆ-ଽନ॑କ୍ତି॒ ମଦ୍ଧ୍ଵା॑ ଘୃ॒ତେନ॑ ॥ ମଦ୍ଧ୍ଵା॑ ୟ॒ଜ୍ଞ-ନ୍ନ॑କ୍ଷସେ ପ୍ରୀଣା॒ନୋ ନରା॒ଶଗ୍ମ୍ସୋ॑ ଅଗ୍ନେ । ସୁ॒କୃଦ୍ଦେ॒ଵ-ସ୍ସ॑ଵି॒ତା ଵି॒ଶ୍ଵଵା॑ରଃ ॥ ଅଚ୍ଛା॒ୟମେ॑ତି॒ ଶଵ॑ସା ଘୃ॒ତେନେ॑ଡା॒ନୋ ଵହ୍ନି॒ର୍ନମ॑ସା । ଅ॒ଗ୍ନିଗ୍ଗ୍ ସ୍ରୁଚୋ॑ ଅଦ୍ଧ୍ଵ॒ରେଷୁ॑ ପ୍ର॒ୟଥ୍ସୁ॑ ॥ ସ ୟ॑କ୍ଷଦସ୍ୟ ମହି॒ମାନ॑ମ॒ଗ୍ନେ-ସ୍ସ [ମହି॒ମାନ॑ମ॒ଗ୍ନେ-ସ୍ସଃ, ଈ॒ ମ॒ନ୍ଦ୍ରାସୁ॑ ପ୍ର॒ୟସଃ॑ ।] 29
ଈ॑ ମ॒ନ୍ଦ୍ରାସୁ॑ ପ୍ର॒ୟସଃ॑ । ଵସୁ॒ଶ୍ଚେତି॑ଷ୍ଠୋ ଵସୁ॒ଧାତ॑ମଶ୍ଚ ॥ ଦ୍ଵାରୋ॑ ଦେ॒ଵୀରନ୍ଵ॑ସ୍ୟ॒ ଵିଶ୍ଵେ᳚ ଵ୍ର॒ତା ଦ॑ଦନ୍ତେ ଅ॒ଗ୍ନେଃ । ଉ॒ରୁ॒ଵ୍ୟଚ॑ସୋ॒ ଧାମ୍ନା॒ ପତ୍ୟ॑ମାନାଃ ॥ ତେ ଅ॑ସ୍ୟ॒ ୟୋଷ॑ଣେ ଦି॒ଵ୍ୟେ ନ ୟୋନା॑ଵୁ॒ଷାସା॒ନକ୍ତା᳚ । ଇ॒ମଂ-ୟଁ॒ଜ୍ଞମ॑ଵତା ମଦ୍ଧ୍ଵ॒ର-ନ୍ନଃ॑ ॥ ଦୈଵ୍ୟା॑ ହୋତାରାଵୂ॒ର୍ଧ୍ଵ-ମ॑ଦ୍ଧ୍ଵ॒ର-ନ୍ନୋ॒-ଽଗ୍ନେର୍ଜି॒ହ୍ଵାମ॒ଭି ଗୃ॑ଣୀତମ୍ । କୃ॒ଣୁ॒ତ-ନ୍ନ॒-ସ୍ସ୍ଵି॑ଷ୍ଟିମ୍ ॥ ତି॒ସ୍ରୋ ଦେ॒ଵୀର୍ବ॒ର୍॒ହିରେଦଗ୍ମ୍ ସ॑ଦ॒ନ୍ତ୍ଵିଡା॒ ସର॑ସ୍ଵତୀ॒ [ସର॑ସ୍ଵତୀ, ଭାର॑ତୀ ।] 30
ଭାର॑ତୀ । ମ॒ହୀ ଗୃ॑ଣା॒ନା ॥ ତନ୍ନ॑ସ୍ତୁ॒ରୀପ॒ମଦ୍ଭୁ॑ତ-ମ୍ପୁରୁ॒କ୍ଷୁ ତ୍ଵଷ୍ଟା॑ ସୁ॒ଵୀର᳚ମ୍ । ରା॒ୟସ୍ପୋଷଂ॒-ଵିଁ ଷ୍ୟ॑ତୁ॒ ନାଭି॑ମ॒ସ୍ମେ ॥ ଵନ॑ସ୍ପ॒ତେ-ଽଵ॑ ସୃଜା॒ ରରା॑ଣ॒ସ୍ତ୍ମନା॑ ଦେ॒ଵେଷୁ॑ । ଅ॒ଗ୍ନିର୍ହ॒ଵ୍ୟଗ୍ମ୍ ଶ॑ମି॒ତା ସୂ॑ଦୟାତି ॥ ଅଗ୍ନେ॒ ସ୍ଵାହା॑ କୃଣୁହି ଜାତଵେଦ॒ ଇନ୍ଦ୍ରା॑ୟ ହ॒ଵ୍ୟମ୍ । ଵିଶ୍ଵେ॑ ଦେ॒ଵା ହ॒ଵିରି॒ଦ-ଞ୍ଜୁ॑ଷନ୍ତାମ୍ ॥ ହି॒ର॒ଣ୍ୟ॒ଗ॒ର୍ଭ-ସ୍ସମ॑ଵର୍ତ॒ତାଗ୍ରେ॑ ଭୂ॒ତସ୍ୟ॑ ଜା॒ତଃ ପତି॒ରେକ॑ ଆସୀତ୍ । ସ ଦା॑ଧାର ପୃଥି॒ଵୀ-ନ୍ଦ୍ୟା- [ପୃଥି॒ଵୀ-ନ୍ଦ୍ୟାମ୍, ଉ॒ତେମା-ଙ୍କସ୍ମୈ॑] 31
-ମୁ॒ତେମା-ଙ୍କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ୟଃ ପ୍ରା॑ଣ॒ତୋ ନି॑ମିଷ॒ତୋ ମ॑ହି॒ତ୍ଵୈକ॒ ଇଦ୍ରାଜା॒ ଜଗ॑ତୋ ବ॒ଭୂଵ॑ । ୟ ଈଶେ॑ ଅ॒ସ୍ୟ ଦ୍ଵି॒ପଦ॒ଶ୍ଚତୁ॑ଷ୍ପଦଃ॒ କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ୟ ଆ᳚ତ୍ମ॒ଦା ବ॑ଲ॒ଦା ୟସ୍ୟ॒ ଵିଶ୍ଵ॑ ଉ॒ପାସ॑ତେ ପ୍ର॒ଶିଷଂ॒-ୟଁସ୍ୟ॑ ଦେ॒ଵାଃ । ୟସ୍ୟ॑ ଛା॒ୟା-ଽମୃତଂ॒-ୟଁସ୍ୟ॑ ମୃ॒ତ୍ୟୁଃ କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ୟସ୍ୟେ॒ମେ ହି॒ମଵ॑ନ୍ତୋ ମହି॒ତ୍ଵା ୟସ୍ୟ॑ ସମୁ॒ଦ୍ରଗ୍ମ୍ ର॒ସୟା॑ ସ॒ହା- [ସ॒ହ, ଆ॒ହୁଃ ।] 32
-ଽଽହୁଃ । ୟସ୍ୟେ॒ମାଃ ପ୍ର॒ଦିଶୋ॒ ୟସ୍ୟ॑ ବା॒ହୂ କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ୟ-ଙ୍କ୍ରନ୍ଦ॑ସୀ॒ ଅଵ॑ସା ତସ୍ତଭା॒ନେ ଅ॒ଭ୍ୟୈକ୍ଷେ॑ତା॒-ମ୍ମନ॑ସା॒ ରେଜ॑ମାନେ । ୟତ୍ରାଧି॒ ସୂର॒ ଉଦି॑ତୌ॒ ଵ୍ୟେତି॒ କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ୟେନ॒ ଦ୍ୟୌରୁ॒ଗ୍ରା ପୃ॑ଥି॒ଵୀ ଚ॑ ଦୃ॒ଢେ ୟେନ॒ ସୁ॒ଵ॑-ସ୍ସ୍ତଭି॒ତଂ-ୟେଁନ॒ ନାକଃ॑ । ୟୋ ଅ॒ନ୍ତରି॑କ୍ଷେ॒ ରଜ॑ସୋ ଵି॒ମାନQଃକସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ଆପୋ॑ ହ॒ ୟନ୍ମ॑ହ॒ତୀ ର୍ଵିଶ୍ଵ॒- [ୟନ୍ମ॑ହ॒ତୀ ର୍ଵିଶ୍ଵ᳚ମ୍, ଅୟ॒-ନ୍ଦକ୍ଷ॒-ନ୍ଦଧା॑ନା] 33
-ମାୟ॒-ନ୍ଦକ୍ଷ॒-ନ୍ଦଧା॑ନା ଜ॒ନୟ॑ନ୍ତୀର॒ଗ୍ନିମ୍ । ତତୋ॑ ଦେ॒ଵାନା॒-ନ୍ନିର॑ଵର୍ତ॒ତାସୁ॒ରେକଃ॒ କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ ୟଶ୍ଚି॒ଦାପୋ॑ ମହି॒ନା ପ॒ର୍ୟପ॑ଶ୍ୟ॒-ଦ୍ଦକ୍ଷ॒-ନ୍ଦଧା॑ନା ଜ॒ନୟ॑ନ୍ତୀର॒ଗ୍ନିମ୍ । ୟୋ ଦେ॒ଵେଷ୍ଵଧି॑ ଦେ॒ଵ ଏକ॒ ଆସୀ॒-ତ୍କସ୍ମୈ॑ ଦେ॒ଵାୟ॑ ହ॒ଵିଷା॑ ଵିଧେମ ॥ 34 ॥
(ଅ॒ଗ୍ନେ-ସ୍ସ – ସର॑ସ୍ଵତୀ॒ – ଦ୍ୟାଗ୍ମ୍ – ସ॒ହ – ଵିଶ୍ଵଂ॒ – ଚତୁ॑ସ୍ତ୍ରିଗ୍ମ୍ଶଚ୍ଚ) (ଅ. 8)
(ଊ॒ର୍ଧ୍ଵା – ୟଃ ପ୍ରା॑ଣ॒ତୋ – ୟ ଆ᳚ତ୍ମ॒ଦା – ୟସ୍ୟେ॒ମେ – ୟଙ୍କ୍ରନ୍ଦ॑ସୀ॒ – ୟେନ॒ ଦ୍ୟୌ- ରାପୋ॑ ହ॒ ୟତ୍ – ତତୋ॑ ଦେ॒ଵାନାଂ॒ – ୟଁଶ୍ଚି॒ଦାପୋ॒ – ୟୋ ଦେ॒ଵେଷୁ॒ – ନଵ॑ )
ଆକୂ॑ତିମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପ୍ର॒ୟୁଜ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା॒ ମନୋ॑ ମେ॒ଧାମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପ୍ର॒ୟୁଜ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା॑ ଚି॒ତ୍ତଂ-ଵିଁଜ୍ଞା॑ତମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପ୍ର॒ୟୁଜ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା॑ ଵା॒ଚୋ ଵିଧୃ॑ତିମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପ୍ର॒ୟୁଜ॒ଗ୍ଗ୍॒ ସ୍ଵାହା᳚ ପ୍ର॒ଜାପ॑ତୟେ॒ ମନ॑ଵେ॒ ସ୍ଵାହା॒-ଽଗ୍ନୟେ॑ ଵୈଶ୍ଵାନ॒ରାୟ॒ ସ୍ଵାହା॒ ଵିଶ୍ଵେ॑ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ନେ॒ତୁର୍ମର୍ତୋ॑ ଵୃଣୀତ ସ॒ଖ୍ୟଂ-ଵିଁଶ୍ଵେ॑ ରା॒ୟ ଇ॑ଷୁଦ୍ଧ୍ୟସି ଦ୍ୟୁ॒ମ୍ନଂ-ଵୃଁ॑ଣୀତ ପୁ॒ଷ୍ୟସେ॒ ସ୍ଵାହା॒ ମା ସୁ ଭି॑ତ୍ଥା॒ ମା ସୁ ରି॑ଷୋ॒ ଦୃଗ୍ମ୍ହ॑ସ୍ଵ ଵୀ॒ଡୟ॑ସ୍ଵ॒ ସୁ । ଅମ୍ବ॑ ଧୃଷ୍ଣୁ ଵୀ॒ରୟ॑ସ୍ଵା॒- [ଵୀ॒ରୟ॑ସ୍ଵ, ଅ॒ଗ୍ନିଶ୍ଚେ॒ଦ-ଙ୍କ॑ରିଷ୍ୟଥଃ ।] 35
-ଽଗ୍ନିଶ୍ଚେ॒ଦ-ଙ୍କ॑ରିଷ୍ୟଥଃ ॥ ଦୃଗ୍ମ୍ହ॑ସ୍ଵ ଦେଵି ପୃଥିଵି ସ୍ଵ॒ସ୍ତୟ॑ ଆସୁ॒ରୀ ମା॒ୟା ସ୍ଵ॒ଧୟା॑ କୃ॒ତା-ଽସି॑ । ଜୁଷ୍ଟ॑-ନ୍ଦେ॒ଵାନା॑ମି॒ଦମ॑ସ୍ତୁ ହ॒ଵ୍ୟମରି॑ଷ୍ଟା॒ ତ୍ଵମୁଦି॑ହି ୟ॒ଜ୍ଞେ ଅ॒ସ୍ମିନ୍ନ୍ ॥ ମିତ୍ରୈ॒ତାମୁ॒ଖା-ନ୍ତ॑ପୈ॒ଷା ମା ଭେ॑ଦି । ଏ॒ତା-ନ୍ତେ॒ ପରି॑ ଦଦା॒ମ୍ୟଭି॑ତ୍ତ୍ୟୈ ॥ ଦ୍ର୍ଵ॑ନ୍ନ-ସ୍ସ॒ର୍ପିରା॑ସୁତିଃ ପ୍ର॒ତ୍ନୋ ହୋତା॒ ଵରେ᳚ଣ୍ୟଃ । ସହ॑ସସ୍ପୁ॒ତ୍ରୋ ଅଦ୍ଭୁ॑ତଃ ॥ ପର॑ସ୍ୟା॒ ଅଧି॑ ସଂ॒ଵଁତୋ-ଽଵ॑ରାଗ୍ମ୍ ଅ॒ଭ୍ୟା [ଅ॒ଭ୍ୟା, ତ॒ର॒ ।] 36
ତ॑ର । ୟତ୍ରା॒ହମସ୍ମି॒ ତାଗ୍ମ୍ ଅ॑ଵ ॥ ପ॒ର॒ମସ୍ୟାଃ᳚ ପରା॒ଵତୋ॑ ରୋ॒ହିଦ॑ଶ୍ଵ ଇ॒ହା-ଽଗ॑ହି । ପୁ॒ରୀ॒ଷ୍ୟଃ॑ ପୁରୁପ୍ରି॒ୟୋ-ଽଗ୍ନେ॒ ତ୍ଵ-ନ୍ତ॑ରା॒ ମୃଧଃ॑ ॥ ସୀଦ॒ ତ୍ଵ-ମ୍ମା॒ତୁର॒ସ୍ୟା ଉ॒ପସ୍ଥେ॒ ଵିଶ୍ଵା᳚ନ୍ୟଗ୍ନେ ଵ॒ୟୁନା॑ନି ଵି॒ଦ୍ଵାନ୍ । ମୈନା॑ମ॒ର୍ଚିଷା॒ ମା ତପ॑ସା॒-ଽଭି ଶୂ॑ଶୁଚୋ॒-ଽନ୍ତର॑ସ୍ୟାଗ୍ମ୍ ଶୁ॒କ୍ର ଜ୍ୟୋ॑ତି॒ର୍ଵି ଭା॑ହି ॥ ଅ॒ନ୍ତର॑ଗ୍ନେ ରୁ॒ଚା ତ୍ଵମୁ॒ଖାୟୈ॒ ସଦ॑ନେ॒ ସ୍ଵେ । ତସ୍ୟା॒ସ୍ତ୍ଵଗ୍ମ୍ ହର॑ସା॒ ତପ॒ନ୍ ଜାତ॑ଵେଦ-ଶ୍ଶି॒ଵୋ ଭ॑ଵ ॥ ଶି॒ଵୋ ଭୂ॒ତ୍ଵା ମହ୍ୟ॑ମ॒ଗ୍ନେ-ଽଥୋ॑ ସୀଦ ଶି॒ଵସ୍ତ୍ଵମ୍ । ଶି॒ଵାଃ କୃ॒ତ୍ଵା ଦିଶ॒-ସ୍ସର୍ଵା॒-ସ୍ସ୍ଵାଂ-ୟୋଁନି॑ମି॒ହା-ଽଽସ॑ଦଃ ॥ 37 ॥
(ଵୀ॒ରୟ॒ସ୍ଵା – ଽଽ – ତପ॑ନ୍ – ଵିଗ୍ମ୍ଶ॒ତିଶ୍ଚ॑) (ଅ. 9)
ୟଦ॑ଗ୍ନେ॒ ୟାନି॒ କାନି॒ ଚା-ଽଽତେ॒ ଦାରୂ॑ଣି ଦ॒ଦ୍ଧ୍ମସି॑ । ତଦ॑ସ୍ତୁ॒ ତୁଭ୍ୟ॒ମି-ଦ୍ଘୃ॒ତ-ନ୍ତଜ୍ଜୁ॑ଷସ୍ଵ ୟଵିଷ୍ଠ୍ୟ ॥ ୟଦତ୍ତ୍ୟୁ॑ପ॒ଜିହ୍ଵି॑କା॒ ୟଦ୍ଵ॒ମ୍ରୋ ଅ॑ତି॒ସର୍ପ॑ତି । ସର୍ଵ॒-ନ୍ତଦ॑ସ୍ତୁ ତେ ଘୃ॒ତ-ନ୍ତଜ୍ଜୁ॑ଷସ୍ଵ ୟଵିଷ୍ଠ୍ୟ ॥ ରାତ୍ରିଗ୍ମ୍॑ ରାତ୍ରି॒ମପ୍ର॑ୟାଵ॒-ମ୍ଭର॒ନ୍ତୋ-ଽଶ୍ଵା॑ୟେଵ॒ ତିଷ୍ଠ॑ତେ ଘା॒ସମ॑ସ୍ମୈ । ରା॒ୟସ୍ପୋଷେ॑ଣ॒ ସମି॒ଷା ମଦ॒ନ୍ତୋ-ଽଗ୍ନେ॒ ମା ତେ॒ ପ୍ରତି॑ଵେଶା ରିଷାମ ॥ ନାଭା॑ [ନାଭା᳚, ପୃ॒ଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॑ମିଧା॒ନ-] 38
ପୃଥି॒ଵ୍ୟା-ସ୍ସ॑ମିଧା॒ନ-ମ॒ଗ୍ନିଗ୍ମ୍ ରା॒ୟସ୍ପୋଷା॑ୟ ବୃହ॒ତେ ହ॑ଵାମହେ । ଇ॒ର॒ମ୍ମ॒ଦ-ମ୍ବୃ॒ହଦୁ॑କ୍ଥଂ॒-ୟଁଜ॑ତ୍ର॒-ଞ୍ଜେତା॑ରମ॒ଗ୍ନି-ମ୍ପୃତ॑ନାସୁ ସାସ॒ହିମ୍ ॥ ୟା-ସ୍ସେନା॑ ଅ॒ଭୀତ୍ଵ॑ରୀରା-ଵ୍ୟା॒ଧିନୀ॒-ରୁଗ॑ଣା ଉ॒ତ । ୟେ ସ୍ତେ॒ନା ୟେ ଚ॒ ତସ୍କ॑ରା॒ସ୍ତାଗ୍ସ୍ତେ॑ ଅ॒ଗ୍ନେ-ଽପି॑ ଦଧାମ୍ୟା॒ସ୍ୟେ᳚ ॥ ଦଗ୍ଗ୍ଷ୍ଟ୍ରା᳚ଭ୍ୟା-ମ୍ମ॒ଲିମ୍ଲୂ॒ନ୍ ଜମ୍ଭ୍ୟୈ॒-ସ୍ତସ୍କ॑ରାଗ୍ମ୍ ଉ॒ତ । ହନୂ᳚ଭ୍ୟାଗ୍ ସ୍ତେ॒ନାନ୍-ଭ॑ଗଵ॒ସ୍ତାଗ୍-ସ୍ତ୍ଵ-ଙ୍ଖା॑ଦ॒ ସୁଖା॑ଦିତାନ୍ ॥ ୟେ ଜନେ॑ଷୁ ମ॒ଲିମ୍ଲ॑ଵ-ସ୍ସ୍ତେ॒ନାସ॒-ସ୍ତସ୍କ॑ରା॒ ଵନେ᳚ । ୟେ [ ] 39
କକ୍ଷେ᳚ଷ୍ଵଘା॒ ୟଵ॒ସ୍ତାଗ୍ସ୍ତେ॑ ଦଧାମି॒ ଜମ୍ଭ॑ୟୋଃ ॥ ୟୋ ଅ॒ସ୍ମଭ୍ୟ॑ମରାତୀ॒ୟା-ଦ୍ୟଶ୍ଚ॑ ନୋ॒ ଦ୍ଵେଷ॑ତେ॒ ଜନଃ॑ । ନିନ୍ଦା॒ଦ୍ୟୋ ଅ॒ସ୍ମା-ନ୍ଦିଫ୍ସା᳚ଚ୍ଚ॒ ସର୍ଵ॒-ନ୍ତ-ମ୍ମ॑ସ୍ମ॒ସା କୁ॑ରୁ ॥ ସଗ୍ମ୍ଶି॑ତ-ମ୍ମେ॒ ବ୍ରହ୍ମ॒ ସଗ୍ମ୍ଶି॑ତଂ-ଵୀଁ॒ର୍ୟ॑-ମ୍ବଲ᳚ମ୍ । ସଗ୍ମ୍ଶି॑ତ-ଙ୍କ୍ଷ॒ତ୍ର-ଞ୍ଜି॒ଷ୍ଣୁ ୟସ୍ୟା॒-ଽହମସ୍ମି॑ ପୁ॒ରୋହି॑ତଃ ॥ ଉଦେ॑ଷା-ମ୍ବା॒ହୂ ଅ॑ତିର॒ମୁଦ୍ଵର୍ଚ॒ ଉଦୂ॒ ବଲ᳚ମ୍ । କ୍ଷି॒ଣୋମି॒ ବ୍ରହ୍ମ॑ଣା॒-ଽମିତ୍ରା॒ନୁନ୍ନ॑ୟାମି॒ [-ଽମିତ୍ରା॒-ନୁନ୍ନ॑ୟାମି, ସ୍ଵାଗ୍ମ୍ ଅ॒ହମ୍ ।] 40
ସ୍ଵାଗ୍ମ୍ ଅ॒ହମ୍ ॥ ଦୃ॒ଶା॒ନୋ ରୁ॒କ୍ମ ଉ॒ର୍ଵ୍ୟା ଵ୍ୟ॑ଦ୍ୟୌଦ୍ଦୁ॒ର୍ମର୍ଷ॒ମାୟୁ॑-ଶ୍ଶ୍ରି॒ୟେ ରୁ॑ଚା॒ନଃ । ଅ॒ଗ୍ନିର॒ମୃତୋ॑ ଅଭଵ॒ଦ୍ଵୟୋ॑-ଭି॒ର୍ୟଦେ॑ନ॒-ନ୍ଦ୍ୟୌରଜ॑ନୟ-ଥ୍ସୁ॒ରେତାଃ᳚ ॥ ଵିଶ୍ଵା॑ ରୂ॒ପାଣି॒ ପ୍ରତି॑ ମୁଞ୍ଚତେ କ॒ଵିଃ ପ୍ରା-ଽସା॑ଵୀଦ୍ଭ॒ଦ୍ର-ନ୍ଦ୍ଵି॒ପଦେ॒ ଚତୁ॑ଷ୍ପଦେ । ଵି ନାକ॑ମଖ୍ୟ-ଥ୍ସଵି॒ତା ଵରେ॒ଣ୍ୟୋ-ଽନୁ॑ ପ୍ର॒ୟାଣ॑ମୁ॒ଷସୋ॒ ଵି॑ରାଜତି ॥ ନକ୍ତୋ॒ଷାସା॒ ସମ॑ନସା॒ ଵିରୂ॑ପେ ଧା॒ପୟେ॑ତେ॒ ଶିଶୁ॒ମେକଗ୍ମ୍॑ ସମୀ॒ଚୀ । ଦ୍ୟାଵା॒ କ୍ଷାମା॑ ରୁ॒କ୍ମୋ [ରୁ॒କ୍ମଃ, ଅ॒ନ୍ତର୍ଵି ଭା॑ତି] 41
ଅ॒ନ୍ତର୍ଵି ଭା॑ତି ଦେ॒ଵା ଅ॒ଗ୍ନି-ନ୍ଧା॑ରୟ-ନ୍ଦ୍ରଵିଣୋ॒ଦାଃ ॥ ସୁ॒ପ॒ର୍ଣୋ॑-ଽସି ଗ॒ରୁତ୍ମା᳚-ନ୍ତ୍ରି॒ଵୃତ୍ତେ॒ ଶିରୋ॑ ଗାୟ॒ତ୍ର-ଞ୍ଚକ୍ଷୁ॒-ସ୍ସ୍ତୋମ॑ ଆ॒ତ୍ମା ସାମ॑ ତେ ତ॒ନୂର୍ଵା॑ମଦେ॒ଵ୍ୟ-ମ୍ବୃ॑ହ-ଦ୍ରଥନ୍ତ॒ରେ ପ॒କ୍ଷୌ ୟ॑ଜ୍ଞାୟ॒ଜ୍ଞିୟ॒-ମ୍ପୁଚ୍ଛ॒-ଞ୍ଛନ୍ଦା॒ଗ୍॒ସ୍ୟଙ୍ଗା॑ନି॒ ଧିଷ୍ଣି॑ୟା-ଶ୍ଶ॒ଫା ୟଜୂଗ୍ମ୍॑ଷି॒ ନାମ॑ ॥ ସୁ॒ପ॒ର୍ଣୋ॑-ଽସି ଗ॒ରୁତ୍ମା॒-ନ୍ଦିଵ॑-ଙ୍ଗଚ୍ଛ॒ ସୁଵଃ॑ ପତ ॥ 42 ॥
(ନାଭା॒ – ଵନେ॒ ୟେ – ନ॑ୟାମି॒ – କ୍ଷାମା॑ ରୁ॒କ୍ମୋ᳚ – ଽଷ୍ଟାତ୍ରିଗ୍ମ୍॑ଶଚ୍ଚ) (ଅ. 10)
ଅଗ୍ନେ॒ ୟଂ-ୟଁ॒ଜ୍ଞମ॑ଦ୍ଧ୍ଵ॒ରଂ-ଵିଁ॒ଶ୍ଵତଃ॑ ପରି॒ଭୂରସି॑ । ସ ଇଦ୍ଦେ॒ଵେଷୁ॑ ଗଚ୍ଛତି ॥ ସୋମ॒ ୟାସ୍ତେ॑ ମୟୋ॒ଭୁଵ॑ ଊ॒ତୟ॒-ସ୍ସନ୍ତି॑ ଦା॒ଶୁଷେ᳚ । ତାଭି॑ର୍ନୋ-ଽଵି॒ତା ଭ॑ଵ ॥ ଅ॒ଗ୍ନିର୍ମୂ॒ର୍ଧା ଭୁଵଃ॑ ॥ ତ୍ଵନ୍ନ॑-ସ୍ସୋମ॒ , ୟା ତେ॒ ଧାମା॑ନି ॥ ତ-ଥ୍ସ॑ଵି॒ତୁର୍ଵରେ᳚ଣ୍ୟ॒-ମ୍ଭର୍ଗୋ॑ ଦେ॒ଵସ୍ୟ॑ ଧୀମହି । ଧିୟୋ॒ ୟୋ ନଃ॑ ପ୍ରଚୋ॒ଦୟା᳚ତ୍ ॥ ଅଚି॑ତ୍ତୀ॒ ୟଚ୍ଚ॑କୃ॒ମା ଦୈଵ୍ୟେ॒ ଜନେ॑ ଦୀ॒ନୈର୍ଦକ୍ଷୈଃ॒ ପ୍ରଭୂ॑ତୀ ପୂରୁଷ॒ତ୍ଵତା᳚ । 43
ଦେ॒ଵେଷୁ॑ ଚ ସଵିତ॒ର୍ମାନୁ॑ଷେଷୁ ଚ॒ ତ୍ଵନ୍ନୋ॒ ଅତ୍ର॑ ସୁଵତା॒ଦନା॑ଗସଃ ॥ ଚୋ॒ଦ॒ୟି॒ତ୍ରୀ ସୂ॒ନୃତା॑ନା॒-ଞ୍ଚେତ॑ନ୍ତୀ ସୁମତୀ॒ନାମ୍ । ୟ॒ଜ୍ଞ-ନ୍ଦ॑ଧେ॒ ସର॑ସ୍ଵତୀ ॥ ପାଵୀ॑ରଵୀ କ॒ନ୍ୟା॑ ଚି॒ତ୍ରାୟୁ॒-ସ୍ସର॑ସ୍ଵତୀ ଵୀ॒ରପ॑ତ୍ନୀ॒ ଧିୟ॑-ନ୍ଧାତ୍ । ଗ୍ନାଭି॒ରଚ୍ଛି॑ଦ୍ରଗ୍ମ୍ ଶର॒ଣଗ୍ମ୍ ସ॒ଜୋଷା॑ ଦୁରା॒ଧର୍ଷ॑-ଙ୍ଗୃଣ॒ତେ ଶର୍ମ॑ ୟଗ୍ମ୍ସତ୍ ॥ ପୂ॒ଷା ଗା ଅନ୍ଵେ॑ତୁ ନଃ ପୂ॒ଷା ର॑କ୍ଷ॒ତ୍ଵର୍ଵ॑ତଃ । ପୂ॒ଷା ଵାଜଗ୍ମ୍॑ ସନୋତୁ ନଃ ॥ ଶୁ॒କ୍ର-ନ୍ତେ॑ ଅ॒ନ୍ୟଦ୍ୟ॑ଜ॒ତ-ନ୍ତେ॑ ଅ॒ନ୍ୟ- [ଅ॒ନ୍ୟତ୍, ଵିଷୁ॑ରୂପେ॒ ଅହ॑ନୀ॒ ଦ୍ୟୌରି॑ଵାସି ।] 44
-ଦ୍ଵିଷୁ॑ରୂପେ॒ ଅହ॑ନୀ॒ ଦ୍ୟୌରି॑ଵାସି । ଵିଶ୍ଵା॒ ହି ମା॒ୟା ଅଵ॑ସି ସ୍ଵଧାଵୋ ଭ॒ଦ୍ରା ତେ॑ ପୂଷନ୍ନି॒ହ ରା॒ତିର॑ସ୍ତୁ ॥ ତେ॑-ଽଵର୍ଧନ୍ତ॒ ସ୍ଵତ॑ଵସୋ ମହିତ୍ଵ॒ନା ଽଽନାକ॑-ନ୍ତ॒ସ୍ଥୁରୁ॒ରୁ ଚ॑କ୍ରିରେ॒ ସଦଃ॑ । ଵିଷ୍ଣୁ॒ ର୍ୟଦ୍ଧା-ଽଽଵ॒-ଦ୍ଵୃଷ॑ଣ-ମ୍ମଦ॒ଚ୍ୟୁତଂ॒-ଵଁୟୋ॒ ନ ସୀ॑ଦ॒ନ୍ନଧି॑ ବ॒ର୍॒ହିଷି॑ ପ୍ରି॒ୟେ ॥ ପ୍ରଚି॒ତ୍ରମ॒ର୍କ-ଙ୍ଗୃ॑ଣ॒ତେ ତୁ॒ରାୟ॒ ମାରୁ॑ତାୟ॒ ସ୍ଵତ॑ଵସେ ଭରଦ୍ଧ୍ଵମ୍ । ୟେ ସହାଗ୍ମ୍॑ସି॒ ସହ॑ସା॒ ସହ॑ନ୍ତେ॒ [ସହ॑ନ୍ତେ, ରେଜ॑ତେ ଅଗ୍ନେ ପୃଥି॒ଵୀ ମ॒ଖେଭ୍ୟଃ॑ ।] 45
ରେଜ॑ତେ ଅଗ୍ନେ ପୃଥି॒ଵୀ ମ॒ଖେଭ୍ୟଃ॑ ॥ ଵିଶ୍ଵେ॑ ଦେ॒ଵା ଵିଶ୍ଵେ॑ ଦେଵାଃ ॥ ଦ୍ୟାଵା॑ ନଃ ପୃଥି॒ଵୀ ଇ॒ମଗ୍ମ୍ ସି॒ଦ୍ଧ୍ରମ॒ଦ୍ୟ ଦି॑ଵି॒ସ୍ପୃଶ᳚ମ୍ । ୟ॒ଜ୍ଞ-ନ୍ଦେ॒ଵେଷୁ॒ ୟଚ୍ଛତାମ୍ ॥ ପ୍ର ପୂ᳚ର୍ଵ॒ଜେ ପି॒ତରା॒ ନଵ୍ୟ॑ସୀଭିର୍ଗୀ॒ର୍ଭିଃ କୃ॑ଣୁଦ୍ଧ୍ଵ॒ଗ୍ମ୍॒ ସଦ॑ନେ ଋ॒ତସ୍ୟ॑ । ଆ ନୋ᳚ ଦ୍ୟାଵାପୃଥିଵୀ॒ ଦୈଵ୍ୟେ॑ନ॒ ଜନେ॑ନ ୟାତ॒-ମ୍ମହି॑ ଵାଂ॒-ଵଁରୂ॑ଥମ୍ ॥ ଅ॒ଗ୍ନିଗ୍ଗ୍ ସ୍ତୋମେ॑ନ ବୋଧୟ ସମିଧା॒ନୋ ଅମ॑ର୍ତ୍ୟମ୍ । ହ॒ଵ୍ୟା ଦେ॒ଵେଷୁ॑ ନୋ ଦଧତ୍ ॥ ସ ହ॑ଵ୍ୟ॒ଵାଡମ॑ର୍ତ୍ୟ ଉ॒ଶିଗ୍ଦୂ॒ତଶ୍ଚନୋ॑ହିତଃ । ଅ॒ଗ୍ନିର୍ଧି॒ୟା ସମୃ॑ଣ୍ଵତି ॥ ଶନ୍ନୋ॑ ଭଵନ୍ତୁ॒, ଵାଜେ॑ଵାଜେ ॥ 46 ॥
(ପୁ॒ରୁ॒ଷ॒ତ୍ଵତା॑ – ୟଜ॒ତନ୍ତେ॑ ଅ॒ନ୍ୟଥ୍ – ସହ॑ନ୍ତେ॒ – ଚନୋ॑ହିତୋ॒ – ଽଷ୍ଟୌ ଚ॑ ) (ଅ. 11)
(ୟୁ॒ଞ୍ଜା॒ନ – ଇ॒ମାମ॑ଗୃଭ୍ଣନ୍ – ଦେ॒ଵସ୍ୟ॒ – ସନ୍ତେ॒ – ଵି ପାଜ॑ସା॒ – ଵସ॑ଵସ୍ତ୍ଵା॒ – ସମା᳚ସ୍ତ୍ଵୋ॒ – ର୍ଧ୍ଵା – ଅ॒ସ୍ୟାକୂ॑ତିଂ॒ – ୟଁଦ॑ଗ୍ନେ॒ ୟାନ୍ – ୟଗ୍ନେ॒ ୟଂ-ୟଁ॒ଜ୍ଞ – ମେକା॑ଦଶ)
(ୟୁ॒ଞ୍ଜା॒ନୋ – ଵର୍ମ॑ ଚ ସ୍ଥ – ଆଦି॒ତ୍ୟସ୍ତ୍ଵା॒ – ଭାର॑ତୀ॒ – ସ୍ଵାଗ୍ମ୍ ଅ॒ହଗ୍ମ୍ – ଷଟ୍ଚ॑ତ୍ଵାରିଗ୍ମ୍ଶତ୍ )
(ୟୁ॒ଞ୍ଜା॒ନୋ, ଵାଜେ॑ଵାଜେ)
॥ ହରିଃ॑ ଓମ୍ ॥
॥ କୃଷ୍ଣ ୟଜୁର୍ଵେଦୀୟ ତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତାୟା-ଞ୍ଚତୁର୍ଥ କାଣ୍ଡେ ପ୍ରଥମଃ ପ୍ରଶ୍ନ-ସ୍ସମାପ୍ତଃ ॥